හාලිද්දකානි සූත්‍රය

හාලිද්දකානි සූත්‍රය

3

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් සමයෙක ආයුෂ්මත්වූ මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේ අවන්ති ජනපදයෙහි කුරිර ඝරනම් නගරයෙහි පවත්ත නම් පර්වතයෙහි වාසය කරන සේක.

ඉක්බිති හාලිද්දකානි නම් ගෘහපතිතෙමේ ආයුෂ්මත් මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම්තැනෙක්හිද එතැන්හි පැමිණියේය. පැමිණ ආයුෂ්මත් මහාකාච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේට වැඳ, එකත්පසෙක උන්නේය. එකත්පසෙක උන්නාවූ හාලිද්දකානි ගෘහපතිතෙම ආයුෂ්මත් මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේට මේ කාරණය සැලකළේය. එනම්: “ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් අෂ්ටක වර්ගයෙහි මාගන්දිය ප්‍රශ්නයෙහි මෙසේ වදාරන ලදි.

‘ගෙය අත්හැර ගෙයි වාසය නොකරන්නාවූ ගම හා එක්ව නොවසන්නාවූ, කාමයන් කෙරෙන් මිදුණාවූ, සසර පෙරටුකොට නැත්තාවූ මහණතෙමේ කෙසේනම් ජනයා සමග විරුද්ධව කථා නොකරන්නේද?’

“ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සංක්ෂෙපයෙන් වදාරණ ලද මේ දේශනාවේ අර්ථය විස්තර වශයෙන් කෙසේ දත යුතුද යනුයි.

“ගෘහපතිය, රූපස්කන්ධය වනාහි විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. විඥානය රූපස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණ විඤ්ඤාණය ඔක සාරීයයි’ කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, වේදනා ස්කන්ධය විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. වේදනාවෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔක සාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, සංඥා ස්කන්ධය විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. සංඥා ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, සංස්කාර ස්කන්ධ විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. සංස්කාර ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ඔකසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් අනොකසාරී නම් වේද? ගෘහපතිය, රූප ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි යන උපාසයන් සහ සතර උපාදානයෝ වෙත්ද, අකුසල් සිතට ස්ථානවූ, අනුසය ධර්මයෝ වෙත්ද ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලදහ. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහු. නැවත හට නොගන්නා ස්වභාවයක් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලදහ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පමුණුවන ලදහ. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ ‘අනොකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය වේදනා ස්කන්ධයෙහි, ගෘහපතිය, සංඥා ස්කන්ධයෙහි, ගෘහපතිය, සංස්කාර ස්කන්ධයෙහි යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, යම් තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි යන උපාය සහ සතර උපාදානයෝ අකුසල් සිතට වාසස්ථානවූ අනුසයයෝ වෙත්ද, ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහ. මත්තෙහි නූපදනා බවට පමුණුවන ලද්දාහ. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනොකසාරී යයි කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, විඥාන ධාතුවෙහි යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, යම් උපාය උපාදානයෝ වෙත්ද, අකුසල් සිතට වාසස්ථානවූ අනුසයයෝ වෙත්ද, ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලදහ. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනොකසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනොකසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් නිකෙතසාරී (ගෙයි හැසිරෙන්නේ නම්) වේද, රූපාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, ශබ්දාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගන්ධාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. රසාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. පොට්ඨබ්බාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකේතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ධර්මාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය මෙසේ වනාහි නිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් අනිකෙතසාරී නම් වේද? ගෘහපතිය, රූපාරම්මණය නැමති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ශබ්දාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශ ධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ගන්ධාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, රසාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශකරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරීනම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ස්පර්ශාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරීනම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ධර්මාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙත සාරීනම් වෙයි.

‘ගෘහපතිය, කෙසේ නම් ගම හා එක්වන ස්වභාවය ඇත්තේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් ගිහියන් හා එක්ව වාසය කරයි. එක්ව සතුටු වෙමින්, එක්ව ශෝකවෙමින් ගිහියන් හා සැපවත්වූ කල්හි තමාත් සැප සහිත වෙමින්, ගිහියන් දුක් සහිතවූ කල්හි තමාත් දුක් සහිත වෙමින්, ගිහියන්ගේ නොයෙක් කටයුතු උපන් කල්හි තමාත් ඔවුන් හා එක්වීමට පැමිණෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ගම හා එක්ව වාසය කරන්නේ නම් වේ.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් ගම හා එක්ව වාසය නොකරන්නේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි මහණතෙම ගිහියන් හා මිශ්‍රව වාසය නොකරයි. ගිහියන් හා එක්ව සතුටු නොවන්නේ ශෝක නොවන්නේ ගිහියන් සැප සහිතවූ කල්හි තමාත් සැප සහිත නොවන්නේ ගිහියන් දුක් සහිතවූ කල්හි තමාත් දුක් සහිත නොවන්නේ ගිහියන්ගේ කටයුතු උපන් කල්හි ඒ කටයුතුවලට එක්වීමට නොපැමිණෙන්නේ වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ගම හා එක් නොවන්නේ නම් වේ.

‘ගෘහපතිය, කෙසේ නම් කාමයන්ගෙන් නොමිදුණේ නම් වේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් කාමයන්හි දුරු නොකළ රාගය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ ඡන්දය ඇත්තේවේද, දුරු නොකළ ප්‍රේමය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ පිපාසය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ දාහය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ තෘෂ්ණාව ඇත්තේ වේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි කාමයන්ගෙන් නොමිදුණේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් කාමයන්ගෙන් මිදුණේ නම් වේද? මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් කාමයන්හි දුරු කළ රාගය ඇත්තේවේද, දුරුකළ ඡන්දය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ ප්‍රේමය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ පිපාසය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ දාහය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ තෘෂ්ණාව ඇත්තේ වේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි කාමයන්ගෙන් මිදුණේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් සසර පෙරටුකොට ඇත්තේ නම් වේද, ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැමෙකුට අනාගත කාලයෙහි මෙබඳු රූප ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු වේදනා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංඥා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා. මෙබඳු සංස්කාර ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳුවූ විඥාන ඇත්තෙක් වන්නෙම්වායි මෙසේ අදහස් වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි සසර පෙරටුකොට ඇත්තේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් සසර පෙරටුකොට නැත්තේ නම් වේද, ගෘහපතිය මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් කෙනෙකුට අනාගත කාලයෙහි මෙබඳු රූප ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු වේදනා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංඥා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංස්කාර ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු විඤ්ඤාණ ඇත්තෙක් වන්නෙම්වායි. මෙසේ අදහස් නොවේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි සසර පෙරටුකොට නැත්තේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් ජනයා සමග විරුද්ධ කථා කරන්නේ නම් වේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැමෙක් මෙවැනි කථා කරන්නේ වෙයි කෙසේද? ‘නුඹ මේ ධර්ම විනය නොදන්නෙහිය. මම මේ ධර්ම විනය දන්නෙමි. කිමෙක්ද නුඹ මේ ධර්ම විනය දන්නෙහිද, නුඹ වරදවා පිළිපන්නෙක් වෙහිය. මම මනාකොට පිළිපන්නෙක් වෙමි. පළමුව කියයුත්ත පසුව කීයෙහිය. පසුව කියයුත්ත පළමුව කීයෙහිය. මාගේ වචනය සිළුටුය (මධුරය.) තාගේ වචනය අසිළුටුය (අමධුරය) තා විසින් බොහෝ කලක් පුරුදු කරනලද වාදය මාගේ වාදයට පැමිණ, ක්ෂණයකින් නවතින්නේය. මා විසින් තොපගේ දෝෂය නංවනලදී. මේ වාදයෙන් මිදෙනු පිණිස ගුරුන් සොයා යව. ඉදින් නිග්‍රහ කරන ලද්දේවෙහි, හැකි නම් ප්‍රශ්නය විසඳව’ කියායි.

“ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ජනයා සමග විරුද්ධ කථා කරන්නේ නම් වෙයි. ගෘහපතිය, කෙසේ නම් ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේ නම් වෙයිද?

“ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි භික්ෂුතෙම මෙසේ කථා නොකරන්නේ වෙයි කෙසේද? ‘නුඹ මේ ධර්ම විනය නොදන්නෙහිය, මම මේ ධර්ම විනය දන්නෙමි. කිම, නුඹ මේ ධර්මවිනය දන්නෙහිද? නුඹ වරදවා පිළිපන්නේ වෙහිය. මම මනාකොට පිළිපන්නේ වෙමි. පළමුව කියයුත්ත පසුව කීවෙහිය. පසුව කියයුත්ත පළමුව කීවෙහිය. මාගේ වචනය සිළුටුය. තාගේ වචනය අසිළුටුය. තා විසින් බොහෝ කලක් පුරුදු කරන ලද්ද මාගේ වාදයට පැමිණ නවතියි. මා විසින් වාදය ආරොපනය කරනලදී. වාදයෙන් මිදෙනු පිණිස ගුරුන් කරා යව. නිග්‍රහ කරන ලද්දෙහි ඉදින් සමර්ථවෙහි නම් විසඳවයි’ මෙබඳු කථා නොකරන්නේ වෙයි.

“ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේ වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් අෂ්ටක වර්ගයෙහි මාගන්දිය ප්‍රශ්නයෙහි “ගෙය අත්හැර ගෙයි වාසය නොකරන්නාවූ, ගම හා එක්ව නොවසන්නාවූ, කාමයන් කෙරෙන් මිදුණාවූ, සසර පෙරටු කොට නැත්තාවූ, මහණ තෙමේ කෙසේ ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේද?” යන යම් වචනය වදාරන ලද්දේද, ගෘහපතිය, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සංක්ෂෙපයෙන් වදාළ මේ වචනයාගේ අර්ථය විස්තර වශයෙන් මෙසේ දතයුතු.”

(තුන්වෙනි හාලිද්දකානි සූත්‍රය නිමි.)

 

සසර පැවැත්මටහේතුව කුමක්ද?

සසර පැවැත්මටහේතුව කුමක්ද?

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ආරණ්‍ය සේනාසනයේ

කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සතිපට්ඨාන භාවනාවෙහි චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය බුදුන් වහන්සේ පැහැදිලි කර තිබෙනවා. චතුරාර්ය සත්‍යයට නමක් වන්නේ සාමුක්ඛංසික දේශනාව යි. පසුගිය ලිපියෙන් දුක්ඛ සත්‍ය පිළිබඳව සඳහන් කළ අතර කායික , මානසික වශයෙන් අප්‍රමාණ දුකක් විඳින්න සිදුවන අයුරු ද , ඒ එකක් පාසාම භාවනාවට ගන්නා ක්‍රමය ද පැහැදිලි කළා.

අද සඳහන් කරන්නේ සමුදය සත්‍ය යි. සමුදය යනු ‘සං - වූ - අය’ යන වචන තුන සංයෝගවීමෙන් සමුදය යන වදන සෑදී තිබෙනවා. හේතුව කියන තේරුම යි. දුක් හට ගැනීමට හේතුව යි. එනම්, සමුදය සත්‍යය යි. තණ්හාව සමඟ යෙදුණු විට දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් පංචස්ඛන්ධයේ උපතට හේතුවක් වන නිසා දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් පැහැදිලි කරනවා. එවිට දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් සඳහන් කළ විට, දුක් හටගන්නා වූ තැන හැටියට යි, පැහැදිලි කරන්නේ. ඒ තෘෂ්ණාව යි. තෘෂ්ණාව කාම තණ්හාව, භව තණ්හාව, විභව තණ්හාව යනුවෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් තුනක් තිබෙනවා. ඒ තෘෂ්ණාව උන්වහන්සේ පැහැදිලි කරන්නට යෙදුණේ, ප්‍රධාන වශයෙන් සංසාරයේ නැවත, නැවත උප්පත්තියට සිදුවන දේ පිළිබඳව යි. එසේනම්, සමුදය සත්‍ය සංසාරයේ පැවැත්මට හේතුවක් වෙයි. සසරෙන් නිදහස් වීමක් නො වෙයි, සසර පැවැත්මට හේතුවක් වෙයි.

අප කවුරුත් උපන්නේ තණ්හාව නිස යි. එය දුරු කළේ මහ රහත් උතුමෝ පමණ යි. අනෙක් සෑම දෙනාට ම තණ්හාව තිබෙනවා. අනාගාමී උතුමන්ට කාම රාග, පංචකාම වස්තූන් පිළිබඳව තෘෂ්ණාව නැහැ. නමුත් රූප රාග , අරූප රාග, ආදී භව තණ්හාව තිබෙනවා. රහතන් වහන්සේ පමණක් සියලුම දේ දුරු කර තණ්හාව දුරු කළා. එසේනම් , උන්වහන්සේ පමණයි, බොහොම හොඳ නිදහස් ජීවිතයක් ගත කරන්නේ. තණ්හාවට බුදු දහමේ නම් සියයක් තිබෙනවා. එහෙමනම්, තෘෂ්ණාව කෙතරම් භයානක දෙයක් ද? වැඩිපුරම වචන සංඛ්‍යාවක් තිබෙන්නේ තණ්හාවට යි. අනෙක් පදවලට එතරම් අර්ථ නැහැ. තණ්හාවන්ගේ දුරු වීම නිරෝධය යි. එනම් නිර්වාණය යි. නිවන් සම්පත් ලැබේවා යනු තණ්හාව නැති කිරීම යි. තණ්හාව නැති කිරීම අපහසු ම වැඩක්. එය සංසාරයේ දිගු කලක් සිට එන දෙයක්. දුකට හේතුවන දෙයක්. එකවර අස්කරන එක අපහසු යි. ටික, ටික නැති කරන්නට අවශ්‍යය යි. එය හොඳට මෙනෙහි කර, සිතේ බැහැගෙන තිබෙන තෘෂ්ණාව නැතිකළ යුතු යි.

තෘෂ්ණාවේ ස්වභාවය සත්ත්වයා නැවත, නැවත සංසාරයට යොමු කිරීම යි. සතර අපායේ වැඩිපුරම වාසය කරනවා. මනු ලොව උපත ලැබුව ද සසර දික් කරනවා. දෙව් ලොව, බඹ ලොව උපන්නත් එහි භව තණ්හාව ප්‍රභල යි. තමා උපත ලැබූ භවයට ඇති ආශාව භව තණ්හාව යි. විභව තණ්හාව යනු මරණින් මතු උපතක් නැතැ ‘යි බලවත් ලෙස ගන්නවා, දුක් හට ගන්නා ගමන්. එයත් වැටෙන්නේ සමුදය සත්‍යයට යි.

එසේම රූප තණ්හාව - රූපයට ඇති ආශාව , ශබ්දයට ඇති ආශාව ශබ්ද තණ්හාව යි. රසයට ඇති ආශාව රස තණ්හාව යි. සුවඳට ඇති ආශාව ගන්ධ තණ්හාව යි. ස්පර්ශයට ඇති තණ්හාව පොට්ඨබ්භ තණ්හාව යි. අනෙක් සියලුම දේ ධම්ම තණ්හාව යි. ඒ කොටස් ටිකම අතීත කාලික බැවින් අතීත තණ්හාව, අනාගතයෙත් උපදින බැවින් අනාගත තණ්හාව, මේ මොහොතේ උපදින බැවින් වර්තමාන තණ්හාව යි. තමන්ගේ සන්ථානයේ මෙය හටගන්නා බැවින් අජ්ඣට්ඨික තණ්හාව, බාහිර වස්තූන් කෙරෙහි හට ගන්නා බැවින් බාහිර තණ්හාව යි. මේ ටික වැඩි කළ විට එකසිය අටවැදෑරුම් තෘෂ්ණාව වෙයි.

එය හොඳින් සිතින් දැන කියාගෙන , සිතෙන් මෙනෙහි කරගෙන ඉදිරියට යා යුතු යි. තමන්ගේ චිත්ත සන්ථානය දියුණු තියුණු කර ගැනීමට නම්, සිතේ පහළවන එකසිය අට වැදෑරුම් තෘෂ්ණාව ක්‍රම ක්‍රමයෙන් යට කරන්නට, ඉවත් කරන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට දුක්ඛ සත්‍ය හට ගැනීමක් වෙන්නේ නැහැ. දුක හටගන්නේ නැති නිසා තණ්හාව ඉවත් වෙනවා. නිවනට සමීප වෙලා, බුදු , පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේලා ඉතා පැහැදිලිව එය මනාකොට අවබෝධ කරගෙන තියෙනවා. සමුදය සත්‍ය පිරිසිඳ දැනගත යුතු යි. සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කළ යුතු යි. නිර්වාණය සාක්ෂාත් කළ යුතු යි. බුදු දහමේ සඳහන් කරන චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනාවේ සමුදය සත්‍ය යනුවෙන් කියන්නේ සමුදය හෙවත් තණ්හාව යි. තණ්හාව නම් වශයෙන් සියයක් ද , වර්ග ලෙස එකසිය අටක් ද බුදු දහමේ සඳහන් කරනවා. මේවා හොඳින් ඉගෙන කියාගෙන තමන් යහපත් ධර්මතාවයෝ දියුණු කරගන්නට මහන්සි ගත යුතු යි.

භාවනාවට ගැනීමේ දී සමුදය සත්‍යය ම ප්‍රහාණය කර ගැනීම සඳහා තණ්හාව තණ්හාව වශයෙන් දැනගත යුතු යි. කාම තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නොවේ. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. භව තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. විභව තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රූප තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා, අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ශබ්ද තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ගන්ධ තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රස තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ස්පර්ශ තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ධම්ම තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අතීත තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අතීත තණ්හාව අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අනාගත තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. වර්තමාන තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නොවෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අධ්‍යාත්මික තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. බාහිර තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අවසානයේ තණ්හාව අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කර, පරිත්‍යාග චේතනාව වැඩිකරමින් තෘෂ්ණාව නැති කිරීම එනම්, සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා උත්සාහවන්ත වෙන්නට අවශ්‍යය යි. එයින් තම ජීවිතයට යහපතක් දැක ගන්නට පුළුවන්කම තියෙනවා.

තමන්ගේ ජීවිතයේ තෘෂ්ණාව තිබෙන තුරා සැපවත් භාවයට පත් වන්නේ නැහැ. තණ්හාව දුරු කළොත්, එය නැති කළොත් යහපතක් දැක ගන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. බුදු දහමේ පමණ යි, ඒ සියල්ලම පැහැදිලි කරන්නේ. බුදු දහමේ පමණයි, තණ්හාව , තණ්හාව ලෙසින් දුක් උපදවන දේ වශයෙන් පැහැදිලි කරන්නේ. ඒ පිළිබඳ මනා දැනීමක් ඇති කරගෙන , කවුරුත් සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා මහන්සි ගත්තොත්, ඉතාමත් ම පැහැදිලි දෙයක් අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. තම, තමන්ගේ ජීවිතවල හට ගැනීම , පැවැත්ම සම්පූර්ණයෙන් තෘෂ්ණාව නැති කරන ක්‍රම ඉගෙන කියාගෙන , භාවනා කොටස සිතෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. කොළයක සටහන් තබා හෝ තණ්හාව හට ගන්නා ක්‍රමය ඉගෙන කියාගෙන , තණ්හාව දුරු කරන ක්‍රමයත් වටහාගෙන කටයුතු කළොත් ඉතාමත්ම වැදගත්.

තණ්හාවේ ස්වභාවය දුක් රැස් කිරීම නම්, සංසාර ගමන දික් කිරීමක් වෙනවා. කවර තැනකවත් උපන්නොත් දුක , දුකම යි. සැප නැහැ. එසේනම්, දුකේ ස්වභාවය මනාකොට වටහාගන්න අවශ්‍ය යි, උවදුරු සහිත බැවින් , පිළිකුල් බැවින් , නින්දිත බැවින් , පෘතග්ජනයන්ගේ සැප සුබ කල්පනාවෙන් ගත්තා වූ දෙයක් ලෙසින් දුක සඳහන් කළ හැකි යි. ඇත්ත ඇති සැටියෙන් බලනවානම්, යෙදී තිබෙන්නේ පිළිකුල් අර්ථයක්, හිස් දෙයක්, නින්දිත දෙයක් තිබෙන්නේ. ඒ නිසා ‘දුක්ඛ’ යනුවෙන් පැහැදිලි කළා. එසේනම්, දුක් සම්පූර්ණයෙන් රැස්කර දුන්නේ සමුදය සත්‍යය යි. එලෙස රැස් කරන්නේ තණ්හාව යි. ඒ තෘෂ්ණාව තමයි, එකසිය අට වැදෑරුම් ක්‍රමයකට උගන්වන්නේ. එලෙස තණ්හාවට නම් වශයෙන් සියයක් පැහැදිලි කරන්නේ. ඒවා කවුරුත් දැනකියාගෙන , සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය සඳහා ම උත්සාහවන්ත වෙන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා තමයි, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ විශිෂ්ට දේශනාවන් පැවැත්වූයේ.

පංචවර්ගීය භික්ෂූන් වහන්සේලාට ප්‍රථමයෙන් ම තණ්හාව නැති කිරීම සඳහා උපදෙස් මාලාවක් දී කළ ධර්ම දේශනාවෙන් තණ්හාව සම්පූර්ණයෙන් දුරු කරගන්නට පුළුවන්කම ලැබුණේ. එසේනම්, තණ්හාව දුරු කර ගැනීම සඳහා මනා වැටහීමකින් යුතුව කටයුතු කරගත යුතු යි. එවිට තම සිතෙහි පහළවන තණ්හාව මුළුමනින් දුරු කරගන්න පුළුවන්. තණ්හාව නැති වුණොත් පමණක් සසර දුකෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්. නිර්වාණය අවබෝධ කරගන්නට පුළුවන්කම තිබෙනවා. නිවන් දකිනා ජාති දක්වා කරදර, කම්කටොළු, බාධක තුරන් ව යන්නට නම්, හොඳ නුවණින් වැඩ කටයුතු කළ යුතු යි. නුවණ පාවිච්චි කළ යුතු යි. එලෙස කටයුතු කළොත් පමණක් අපට මේ සංසාර දුකෙන් නිදහස් ව, ආර්ය සත්‍ය අවබෝධය පිණිස බැසගෙන කටයුතු කරන්න පුළුවන්. ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන උතුම් ගුණ තුන හොඳට දියුණු කරගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. ඒ පිළිබඳ මනා වැටහීමකින්, කටයුතු කළොත්, ඔබ , අප සැමදෙනාට ම සැනසුමක් ලබන්න පුළුවන්. දියුණුවක්, යහපතක්, සලසාගන්න පුළුවන්. එලෙස වැටහීමෙන් කවුරුත් සමුදය සත්‍ය කියන තණ්හාව නැති කිරීම සඳහා හැකිතාක් දාන, ශීල, භාවනා ප්‍රතිපදාව දියුණුවෙන් මෙලොව ජීවිතය හොඳින් ගත කර, ඇලීම ගැටීම ආදී සියල්ලක් ම දුරුකර දමන, දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධයෙන්, සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කරගෙන බුද්ධාදී උතුමන් නිවී සැනසුණු අමා මහා නිවන් සම්පත් අවබෝධ කරගන්නට සමුදය සත්‍ය භාවනා පාඩම හේතු වාසනා වේවා!

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

සසර දුකෙන් එතෙර වන මග

සසර දුකෙන් එතෙර වන මග

අස්ගිරි මහා විහාර සංඝසභාවේ මහෝපාධ්‍යාය

ශාස්ත්‍රවේදී

රාජකීය පණ්ඩිත

අමුණුපුර පියරතන නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

සබ්බේ සංඛාරා අනිච්චාති

යදා පඤ්ඤාය පස්සති

අථ නිබිබින්දතී දුක්ඛෙ

එසමග්ගො විසුද්ධියා

සුපින්වත්නි,

සුගත තථාගත අප සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙර වැඩවසන සමයෙහි එක්දහස් පන්සියයක් භික්ෂූන්වහන්සේ නිමිති කරගෙන මෙම ධර්ම දේශනාව ගෙනහැර දක්වා වදාළ සේක.

සැවැත් නුවර එක්දහස් පන්සියයක් භික්ෂූන් වහන්සේ පන්සියය බැගින් වෙන් වෙන් වශයෙන් තුන් කොටසක් ව කමටහන්ගෙන භාවනා කිරීමට ප්‍රයත්න දැරූහ. එහෙත් කිසිවෙකුට මාර්ගඵල ලබා ගැනීමට නොහැකිවූයෙන් යළි කමටහන් ගැනීමට දෙව්රම් වෙහෙර බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත වැඩම වූ හ. තමන්ගේ පරමාර්ථයන් ඉෂ්ට සිද්ධ කරගැනීමට නොහැකිවූ බවත්, නැවත කමටහන් ඉගෙනයාම සඳහා පැමිණි බවත් භික්ෂුහු බුදුරදුන්ට සැලකර සිටියහ.

අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ භික්ෂූන්ගේ අතීත භවයන් බලා වදාරා පෙර කස්සප බුදුරදුන් සමයෙහි අනිච්ච, දුක්ඛ, අනත්ත යන තිලකුණු භාවනා වඩා පුරුදු ඇතියන් බව දැන එම අරමුණුවලට ම මනස යොමු කිරීම සඳහා එම පැවිදිපිරිස කොටස් තුනකට වෙන්කොට වෙන වෙන ම ගාථා ධර්ම දේශනා කළ සේක.

සබ්බේ සංඛාරා අනිච්චාති

සබ්බේ සංඛාර දුක්ඛාති

සබ්බේ සංඛාරා අනත්තාති

යනුවෙන් මේ ගාථා තුනේම කෙටි අදහස සියලු සකර දම් අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් බලන්නා දුකෙහි කළ කිරේ. එය නිවන් මාර්ගයයි.

‘යදනිච්චං තංදුක්ඛං’ යමක් විපරිනාම වේද එය අරමුණු වශයෙන් සමථ හා විදර්ශනා භාවනා වඩන්නේ නැති පුද්ගලයාට දුක්වේදනා ඉතා තදින් ඇති වන්නේ ය. දුක, සැප වේදනා දෙක ම අපේ පංචේන්ද්‍රියයන් මුල් කරගෙන ඇති වී මනසින් ප්‍රකාශයට පත්වෙන නමුත් දුක්වේදනාව මනසට රුචි නොවන තෙරපෙනනයක් වන බැවින් එය මහා දුකකි.

නාම රූප ලෝකයට අයත් පරමාණුවේ පටන් අති විශාල අහස, පොළොව, ඉර හඳ දක්වා රූප ලෝකය ද ඉතා සියුම් චිත්ත ක්ෂණයේ පටන් ගෝත්‍රභූ ඤාණය දක්වා නාම ලෝකය ද, උත්පාද, ඨිති, භංග වශයෙන් මොහොතකට කෝටිගණන් ඇතිව නැතිව යන බැවින් දුක්වේදනාවක් වන්නේ ය.

සංස්කාරවල ස්වභාවය, වෙනස් වෙමින් එක්වීමයි. මේ නිසා ප්‍රථමයෙන් ඇතිවෙන හේතුවේ ඵලය මොහොතකින් යළි හේතුවක් බවට පත්වෙන නිසා හේතුඵල නියාම ධර්මයෙන් සමස්ත විශ්වයම පවතින්නේ ය. රූපං අනිච්චං, වේදනා අනිච්චා, සඤ්ඤා අනිච්චා, සංඛාරා අනිච්චා, විඤ්ඤාණං අනිච්චං

සත්වයා තමාගේ රූපය, වේදනාව, සඤ්ඤාව සංඛාර, විඤ්ඤාණය යන පංච උපාදානස්ඛන්ධයන් නිත්‍ය වශයෙන් සිතමින් ක්‍රියා කරන බැවින් මනෝ භාවයන් එයට බැඳී පවතින්නේ ය. එය ආත්ම සඤ්ඤාවට හේතුවක් වන්නේ ය.

පංච උපාදානස්ඛන්ධයන්ගේ උදය ව්‍යය හෙවත් ඇතිව නැතිවීම පරිග්‍රහණය කොට සන්තතිය වශයෙන් පවත්නා හැඟීම අනර්ථකාරී සංකල්පයක් වශයෙන් බැහැර කළවිට අනිත්‍ය ස්වභාවය යථා පරිදි වැටහෙන්නේ ය.

ඇස, කන, නාසය, දිව ශරීරය, මනස යන ඉන්ද්‍රියයන් මෙන් ම, ගෝචරවන රූප, ශබ්ද ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, ධර්ම යන බාහිර ධර්මයන් එකකටවත් ආත්මයක් නැති බව අප බුදුරජාණන් වහන්සේ අනන්ත ලක්ඛණ සූත්‍රයෙන් වෙන් වෙන් වශයෙන් පෙන්වා දුන් සේක.

සත්වයාගේ ජීවිතයට අයත් කිසිවක් ආත්ම වශයෙන් ගතයුතු නැතිබව කරුණු හතරක් අනුව අප බුදුරජාණන් වහන්සේ දැන වදාළ සේක.

01. තමාට වසඟ නොවන බැවින්

02. ස්වාමික බවක් නැති බැවින්.

03. ශූන්‍යාර්ථයන් ගන්නා බැවින් හා

04. ආත්ම ප්‍රතිකේෂ්පාර්ථයෙන්

යන කරුණු අනුව ආත්ම සංකල්පයක් මිස ගතයුතු හරයක් නැති බවත් සර්වඥතාඤාණයෙන් දැන වදාළ සේක.

නෙතං මම නෙසො හමස්මි නමෙසො අත්තාති

සියලු රූප මගේ නොවේ ය, මෙතෙම මම නොවෙමි.

මෙය මාගේ ආත්මය නොවේය යන විදර්ශනා ඤාණයෙන් තත්වූ පරිදි දත යුත්තේ ම ය. එය සංසාර දුකින් මිඳීමේ ඒකායන මාර්ගය වන්නේ ය.

මෙම ධර්ම දේශනාව කියවීමෙන්, ධාරණය කිරීමෙන්, පිළිපැදීමෙන් දෙව් මිනිස් සැප සම්පත් කෙළවර නිවන් සම්පත් ලබා ගැනීමට උත්සාහවන්න.

දේවදහ සූත්‍රය

දේවදහ සූත්‍රය

2

මා විසින් මෙසේ අසලදී. එක්සමයෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ශාක්‍ය ජනපදයෙහි දෙව්දහ නම්වූ ශාක්‍යයන්ගේ නියම්ගමෙහි වැඩවාසය කරනසේක. එකල්හි පච්ඡාභූමි නම් ජනපදයට යනු කැමැතිවූ බොහෝ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන්වහන්සේ යම්තැනෙක්හිද එතැන්හි පැමිණියාහුය. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ, එකත්පසෙක උන්නාහුය. එකත්පසෙක උන්නාවූ ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙසේ සැලකළහ.

“ස්වාමීනි, අපි පච්ඡාභූමි නම් ජනපදයට යාමට කැමැත්තෙමු. පච්ඡාභූමි නම් ජනපදයෙහි වාසය කිරීමට කැමැත්තෙමු යනුයි.”

“මහණෙනි, තොප විසින් සාරිපුත්තට දන්වන ලද්දේද?” ස්වාමීනි, අප විසින් ආයුෂ්මත්වූ ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට නොදන්වන ලද්දේය.” “මහණෙනි, සාරිපුත්තට දන්වව්. සබ්‍රහ්මචාරී භික්ෂූන්ට අනුග්‍රහ කරන පණ්ඩිත භික්ෂුවකැයි වදාළේය.”

“එසේය. ස්වාමීනි” යයි ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන්වහන්සේට උත්තර දුන්හ.

එකල්හි වනාහි ආයුෂ්මත්වූ ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරතෙමේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට නුදුරු තන්හි එක්තරා ගසකින් සෙවෙනවූ මණ්ඩපයෙක්හි හුන්නේ වෙයි.

ඉක්බිති ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ වචනයට සතුටුවී එය අනුමෝදන්වී හුනස්නෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ, පැදකුණු කොට ආයුෂ්මත්වූ ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන්වහන්සේ යම්තැනෙක්හිද එතැන්හි පැමිණියාහුය. පැමිණ, ආයුෂ්මත් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමග සතුටු වූහ. සතුටු විය යුතු සිහි කටයුතු කථා කොට නිමවා, එක් පසෙක උන්නාහුය. එක්පසෙක උන්නාවූ ඒ භික්ෂූහු ආයුෂ්මත් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට මෙසේ සැලකළාහුය. “ඇවැත් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයාණෙනි, අපි පච්ඡාභූමි නම් ජනපදයට යෑමට හා පච්ඡාභූම ජනපදයෙහි වාසය කිරීමටද කැමැත්තෙමු” යනුයි. “අප විසින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විචාරණ ලද්දේයයිද කීහ.”

“ඇවැත්නි, නොයෙක් රාජ්‍යයන්ගෙන් පැමිණියාවූ භික්ෂූන්ගෙන් ප්‍රශ්න විචාරන්නාවූ ක්ෂත්‍රිය පණ්ඩිතයෝද, බ්‍රාහ්මණ පණ්ඩිතයෝද, ගෘහපති පණ්ඩිතයෝද, ශ්‍රමණ පණ්ඩිතයෝද ඇත්තාහ. ඇවැත්නි, මනුෂ්‍ය පණ්ඩිතයෝ ‘ආයුෂ්මත්වරුන්ගේ ශාස්තෲන් වහන්සේ කිනම් වාද ඇත්තෙක්ද කුමක්කියන්නෙක්දැයි’ විමසන්නෝය ‘ආයුෂ්මත්වූ ඔබවහන්සේලා විසින් කිනම් ධර්මය මනාව අසන ලද්දාහුද? මනාව ඉගෙනගන්නා ලද්දාහුද? මනාව මෙනෙහි කරන ලද්දාහුද? මනාව සිතින් දරා ගන්නා ලද්දාහුද? යම්සේ ප්‍රකාශ කරනු ලබන්නාවූ ආයුෂ්මත්හු භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් කියන ලද්දක් කියන්නෝ වන්නහුද? භාග්‍යවතුන් වහන්සේට බොරුවෙන් දොස් නොකියන්නෝ වන්නහුද? ලෝකෝත්තර ධර්මයට අනුකූල ධර්මයක් ප්‍රකාශ කරන්නහුද? කරුණු සහිතවූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ දේශනාවට අනුකූලවූ කීමක් ගැරහිය යුතු තැනකට නොපැමිණේදැයි’ ඇසූහ.”

“ඇවැත්නි, අපි ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ සමීපයෙහිදී මේ වචනයාගේ අර්ථය දැනගැනීමට දුර සිටම එන්නෙමු. මේ වචනයාගේ අර්ථය ආයුෂ්මත් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට වැටහෙනසේක් නම් ඉතා යෙහෙක.”

“ඇවැත්නි, එසේවී නම් අසව්, මනාකොට මෙනෙහි කරව්, කියන්නෙමි” “ඇවැත්නි, එසේය”යි ඒ භික්ෂූහු ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ. ආයුෂ්මත් ශාරීපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙසේ වදාළහ.

“ඇවැත්නි, නොයෙක් රාජ්‍යවලින් පැමිණියාවූ භික්ෂූන්ගෙන් ප්‍රශ්න විචාරන්නාවූ ක්ෂත්‍රිය පණ්ඩිතයෝද, බ්‍රාහ්මණ පණ්ඩිතයෝද, ගෘහපති පණ්ඩිතයෝද ශ්‍රමණ පණ්ඩිතයෝද ඇත්තාහුය. ඇවැත්නි, මනුෂ්‍ය පණ්ඩිතයෝ ආයුෂ්මත්වරුන්ගේ ශාස්තෲන් වහන්සේ කිනම් වාද ඇත්තෝද, කුමක් ප්‍රකාශ කරන්නේදැයි විමසන්නෝය. ඇවැත්නි, මෙසේ විචාරණ ලද්දාවූ තෙපි මෙසේ ප්‍රකාශ කරව්.”

“ඇවැත්නි, අපගේ ශාස්තෲන් වහන්සේ ඡන්දරාගය දුරු කිරීම ප්‍රකාශ කරනසේකැ”යි ඇවැත්නි, මෙසේ ප්‍රකාශ කළ කල්හිද මත්තෙහි ප්‍රශ්න විචාරන්නාවූ අන්‍යවූ ක්ෂත්‍රිය පණ්ඩිතයෝද, බ්‍රාහ්මණ පණ්ඩිතයෝද, ගෘහපති පණ්ඩිතයෝද, ශ්‍රමණ පණ්ඩිතයෝද ඇත්තාහුය. ඇවැත්නි, මනුෂ්‍ය පණ්ඩිතයෝ අර්ථ විමසන්නෝය. ‘ආයුෂ්මත්වරුන්ගේ ශාස්තෲන් වහන්සේ කවර දෙයක ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරනසේක්ද?’ ඇවැත්නි, මෙසේ විචාරන ලද්දාවූ තොපි මෙසේ ප්‍රකාශ කරව්.

“ඇවැත්නි, ශාස්තෲන්වහන්සේ රූපයෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන සේක. ශාස්තෲන් වහන්සේ වේදනාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරනසේක. ශාස්තෲන් වහන්සේ සංඥාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරනසේක. ශාස්තෲන් වහන්සේ සංස්කාරයන්හි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන සේක. ශාස්තෲන් වහන්සේ විඥානයෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන සේක” යනුවෙනි.

“ඇවැත්නි, මෙසේ ප්‍රකාශ කළ කල්හි මත්තෙහි ප්‍රශ්න විචාරන්නාවූ අන්‍ය ක්ෂත්‍රිය පණ්ඩිතයෝද, බ්‍රාහ්මණ පණ්ඩිතයෝද, ගෘහපති පණ්ඩිතයෝද, ශ්‍රමණ පණ්ඩිතයෝද ඇත්තාහුය.

“ඇවැත්නි, මනුෂ්‍ය පණ්ඩිතයෝ අර්ථ විමසන්නෝය. ‘ආයුෂ්මත්වරුන්ගේ ශාස්තෲතෙමේ කිනම් ආදීනවයක් දැක, රූපයෙහි ඡන්දරාගය දුරු කිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද? ශාස්තෲතෙමේ වේදනාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද? ශාස්තෲතෙමේ සංඥාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද? ශාස්තෲතෙමේ සංස්කාරයන්හි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද? ශාස්තෲතෙමේ විඥානයෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද?’ ඇවැත්නි, මෙසේ විචාරන ලද්දාවූ තෙපි මෙසේ ප්‍රකාශ කරව්.

“ඇවැත්නි, රූපයෙහි දුරු නොවූ රාගය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ඡන්දය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ප්‍රේමය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ පිපාසය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ දාහය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ තණ්හාව ඇත්තහුට ඒ රූපයාගේ පෙරලීමකට වෙනස් බවකට පැමිණීම හේතුකොට ගෙන ශෝක, පරිදේව, දුක් දොම්නස් සහ උපායාසයෝ උපදිත්.

“වේදනාවෙහි දුරු නොවූ රාගය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ඡන්දය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ප්‍රේමය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ පිපාසය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ දාහය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ තණ්හාව ඇත්තහුට, ඒ වේදනාවගේ පෙරලීමකට, වෙනස් බවකට පැමිණීම හේතුකොටගෙන, ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ උපදිත්.

“සංඥාවෙහි දුරුනොවූ රාගය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ඡන්දය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ප්‍රේමය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ පිපාසය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ දාහය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ තණ්හාව ඇත්තහුට ඒ සංඥාවගේ පෙරලීමකට වෙනස් බවකට පැමිණීම හේතුකොටගෙන ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ උපදිත්.

“සංස්කාරයන්හි දුරු නොවූ රාගය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ඡන්දය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ ප්‍රේමය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ පිපාසය ඇත්තහුට, දුරු නොවූ දාහය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ තෘෂ්ණාව ඇත්තහුට ඒ සංස්කාරයන්ගේ වෙනස් වීමක් පෙරලීමක් හේතුකොටගෙන ශෝක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ උපදිත්.

“විඥානයෙහි දුරුනොවූ රාගය ඇත්තහුට දුරුනොවූ ඡන්දය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ ප්‍රේමය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ පිපාසය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ දාහය ඇත්තහුට, දුරුනොවූ තෘෂ්ණාව ඇත්තහුට, විඥානයාගේ වෙනස්වීම, පෙරලීම හේතුකොටගෙන ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස්, සහ උපායාසයෝ උපදිත්.

“ඇවැත්නි, ශාස්තෲන් වහන්සේ මේ ආදීනවය දැක, රූපයෙහිද, වේදනාවෙහිද, සංඥාවෙහිද, සංස්කාරයන්හිද, ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන සුළුසේක්ය යනුයි.

“ඇවැත්නි, මෙසේ කී කල්හිද මත්තෙහි ප්‍රශ්න විචාරන්නාවූ අන්‍යවූ ක්ෂත්‍රිය පණ්ඩිතයෝද, බ්‍රාහ්මණ පණ්ඩිතයෝද, ගෘහපති පණ්ඩිතයෝද, ශ්‍රමණ පණ්ඩිතයෝද ඇත්තාහුය.

“ඇවැත්නි, මනුෂ්‍ය පණ්ඩිතයෝ අර්ථ විමසන්නෝය. ‘ආයුෂ්මතුන්ගේ ශාස්තෲතෙම රූපය කිනම් ආනිසංසයක් දැක, ඡන්දරාගය දුරුකිරීම ප්‍රකාශ කරන්නේද, ශාස්තෲ තෙම වේදනාවෙහි, සංඥාවෙහි, සංස්කාරයන්හි, විඥානයෙහි, ඡන්දරාගය, දුරුකිරීම, ප්‍රකාශ කරන්නේ දැයි’ අසන්නාහුය. ඇවැත්නි, මෙසේ අසන ලද්දාවූ තොපි මෙසේ ප්‍රකාශ කරව්, ‘ඇවැත්නි, රූපයෙහි වනාහි දුරුවූ රාගය ඇති, දුරුවූ ඡන්දය ඇති, දුරුවූ ප්‍රේමය ඇති’ දුරුවූ පිපාසය ඇති, දුරුවූ දාහය ඇති, දුරුවූ තණ්හාව ඇති, ඕහට රූපයාගේ වෙනස්වීමෙන් හා පෙරළීමෙන් සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් හා උපායාසයෝ නූපදිත්.’

“වේදනාවෙහි දුරුවූ රාග ඇති, දුරුවූ ඡන්දය ඇති, දුරුවූ ප්‍රේමය ඇති දුරුවූ පිපාසය ඇති, දුරුවූ දාහය ඇති, දුරුවූ තණ්හාව ඇති ඕහට ඒ වේදනාවන්ගේ පෙරළීමෙන් වෙනස්වීමෙන් ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නූපදිත්.

“සංඥාවෙහි දුරුවූ රාගය ඇති, දුරුවූ ඡන්දය ඇති, දුරුවූ ප්‍රේමය ඇති, දුරුවූ පිපාසය ඇති, දුරුවූ දාහය ඇති, දුරුවූ තණ්හාව ඇති, ඕහට ඒ සංඥාවේ පෙරලීමෙන්, වෙනස්වීමෙන් ශෝක, පරිදේව, දුක් දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නූපදිත්.

“සංස්කාරයන්හි දුරුවූ රාගය ඇති, දුරුවූ ඡන්දය ඇති, දුරුවූ ප්‍රේමය ඇති, දුරුවූ පිපාසය ඇති, දුරුවූ දාහය ඇති, දුරුවූ තණ්හාව ඇති ඕහට ඒ සංස්කාරයන්ගේ පෙරලීමෙන් වෙනස් වීමෙන් සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නූපදිත්.

“විඥානයෙහි දුරුවූ රාගය ඇති, දුරුවූ ඡන්දය ඇති, දුරුවූ ප්‍රේමය ඇති, දුරුවූ පිපාසය ඇති, දුරුවූ දාහය ඇති, දුරුවූ තෘෂ්ණාව ඇති ඕහට විඥානයාගේ පෙරළීමෙන් වෙනස් වීමෙන් සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නූපදිත්.

“ඇවැත්නි, අපගේ ශාස්තෲන්වහන්සේ මේ ආනිසංස දැක, රූපයෙහි ඡන්දරාග දුරුකිරීම දේශනාකරන සේක. ශාස්තෲන්වහන්සේ වේදනාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම දේශනා කරන සේක. ශාස්තෲන්වහන්සේ සංඥාවෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම දේශනා කරන සේක. ශාස්තෲන්වහන්සේ සංස්කාරයන්හි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම දේශනා කරන සේක. ශාස්තෲන් වහන්සේ විඥානයෙහි ඡන්දරාගය දුරුකිරීම දේශනා කරන සේක.’ යනුවෙනි.”

“ඇවැත්නි, අකුශල ධර්මයන්ට පැමිණ වාසය කරන්නහුට මේ ආත්මයෙහි දුක් නැත්තාවූ, තැවීම් නැත්තාවූ, සැප විහරණයක් වන්නේනම් ශරීර භෙදයෙන් මරණින් මත්තෙහි සුගතියක් කැමතිවිය යුත්තී නම් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ අකුශල ධර්මයන්ගේ දුරුකිරීම වර්ණනා නොකරන සේක.”

“ඇවැත්නි, යම්හෙයකින් වනාහි අකුසල ධර්මයන්ට පැමිණ වාසය කරන්නාහට දුක් සහිතවූ, තැවීම් සහිතවූ, දැවීම් සහිතවූ, දුක්ඛ විහරණයක් වන්නේද, කායයාගේ භේදයෙන් මරණින් මත්තෙහි දුර්ගතිය කැමතිවිය යුත්තීද? එහෙයින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අකුශල ධර්මයන්ගේ දුරු කිරීම වර්ණනා කරන සේක.”

“ඇවැත්නි, කුශල ධර්මයන්ට පැමිණ වාසය කරන්නහුට මේ ආත්මයෙහිම දුක් සහිතවූ, තැවීම් සහිතවූ, දැවීම් සහිතවූ දුක්ඛ විහරණයක් වන්නේ නම් කායයාගේ භේදයෙන් මරණින් මත්තෙහි දුර්ගතියක් කැමැතිවිය යුත්තී නම් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුසල ධර්මයන්ට පැමිණීම වර්ණනා නොකරන සේක.

“ඇවැත්නි, යම්හෙයකින් කුසලධර්මයන්ට පැමිණ වාසය කරන්නාහට මේ ආත්මයෙහිම දුක් රහිතවූ, තැවීම් රහිතවූ, දැවීම් රහිතවූ, සුඛවිහරණයක් වන්නේ ද, කායයාගේ භේදයෙන් මරණින් මත්තෙහි සුගතියක් කැමතිවිය යුත්තීද? එහෙයින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුසල ධර්මයන්ට පැමිණීම වර්ණනා කරන සේකැයි” ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම් කාරණය වදාළසේක. සතුටු සිත් ඇති ඒ භික්ෂූහු ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ වචනයට සතුටු වූහ.

(දෙවෙනි දේවදහ සූත්‍රය නිමි.)

සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයේ ධර්ම සේනාධිපති සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ

සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයේ ධර්ම සේනාධිපති සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ

පෑලියගොඩ විද්‍යාලංකාර පිරිවෙනේ ශිෂ්‍ය

මණ්ඩාවිල ශ්‍රී අභය සුමනාරාම විහාරවාසී,

බොරැල්ලේ ශ්‍රී වංස හිමි

යො පබ්බජි ජාති සතානි පංච

පාහාය කාමානි මනෝ රමාණි

තණ්වීතරාගං සසමාහිති ඉන්ද්‍රියං

පරිනිබ්බුතං වන්දති සාරිපුත්තං

“මහණෙනි, මේ පිරිනිවන් පාන්නට යෙදුණු සාරිපුත්තයන්ට වන්දනා කරව මහා සාගරය, මහා පොළොව, මහා මේරු පර්වතය, මහා සුළඟ, ගින්න වගේ දේ අප භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා වදාළ උතුම් විමුක්තියට (නිවනට) සමව උපමා කළ නො හැක. නමුත් මහා නුවණක් ඇති මනා සමාධිමත් සිතක් තිබෙන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ ධර්මස්කන්ධය ඒ ආකාරයෙන් ම දේශනා කරනු අපගේ සාරිපුත්ත මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේ මහා සාගරය වගේ, මහා පොළොව වගේ, මහා මේරු පර්වතය වගේ, මහා සුළඟ වගේ, මහා ගින්නක් වගේ. කිසිම දෙයකට අරමුණකට ඇලෙන්නේ නෑ, ගැටෙන්නේ නෑ, ශක්තිමත්.

එකා සංඛේය කල්ප ලක්ෂයක් දස පාරමී ධර්මයන් පුරමින් විවිධාකාර පින්කම්වල නියැළුණු සාරිපුත්ත මහ තෙරණුවෝ දිව්‍ය, මනුෂ්‍ය, බ්‍රහ්ම කියන්නා වූ තුන් ලොවක් මෛත්‍රී නම් වූ ඒ අමා වැස්සෙන් තෙමා වදාළ වූ තෛ‍්‍රලෝක්‍ය තිලක ගෞතම සම්මා සම්බුදුපියාණන් වහන්සේගේ අග්‍රශ්‍රාවකයන් වහන්සේ නමකි. උන්වහන්සේ අනෝමදස්සී නම් සම්මා සම්බුදුපියාණන් වහන්සේගෙන් නියත විවරණය ලැබ අප භාග්‍යවත් සම්මා සම්බුද්ධ සාසනයේ දකුණු අගසව් තනතුර ලබා ගත්තහ. එසේම උන්වහන්සේ ධර්ම සේනාධිපතීන් වහන්සේ වූ හ. තව ද, ප්‍රඥාවන්ත, භික්ෂූන් වහන්සේ අතර අග්‍රස්ථානය ද ලැබූහ. සාරිපුත්ත මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේ මහා පුදුමාකාර නිහතමානී ගති ඇති, විර්යයන් අතුරින් ඉවසීම පුරුදු කළ උත්තමයාණන් වහන්සේ නමක් වූ හ.

අප භාග්‍යවත් සම්මා සම්බුදු ගෞතමයාණන් වහන්සේ ලොව පහළ වීමට ප්‍රථම රජගහනුවර උපතිස්ස නම් ගමෙහි සාරිනම් බැමිණියට දාව උපන් පුත් කුමරා වූයේ මේ සාරිපුත්ත මහ තෙරුන් වහන්සේ ය. සාරිපුත්ත මහතෙරුන් වහන්සේගේ ගිහි කල නාමය වූයේ උපතිස්ස ය. උපතිස්සගේ මිත්‍රයා වූයේ කෝලිත ය. පසු කල මොග්ගල්ලාන මහතෙරුන් වහන්සේ ය. දිනක් මේ මිත්‍රයන් දෙදෙනා ගිරග්ගසමජ්ජ නම් සැණකෙළියක් නරඹන්නට ගියහ. එහි ඇති නිසරු බව වටහාගෙන ඔවුන් දෙදෙනා උතුම් විමුක්තිය සොයා ගියහ. මේ ගමන යන අතරතුර මොවුන් දෙදෙනාට සංජය නම් පරිබ්‍රාජකයා හමු විය. පසුව එම පරිබ්‍රාජකයා ළඟ තමන් සොයන විමුක්තිය නැති බව තේරුම් ගත් මොවුන් දෙදෙනා නැවත වෙනත් දිශාවකට වෙන වෙනම විමුක්තිය සොයා පිටත්ව ගියේ ය. මෙසේ උපතිස්ස තරුණයා එක දිශාවකටත්, කෝලිත තරුණයා තවත් දිශාවකටත් ගමන් ගත්හ. උපතිස්ස තරුණයාට මේ ගමන අතර තුර අස්සජි නම් මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේ මුණ ගැසුණි. අස්සජි මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේගේ රුවට, සංවර ඉඳුරන්ට පැහැදුණු උපතිස්ස තරුණයා ඔබ වහන්සේ කවුරුන් ළඟ පැවිදි වූ කෙනෙක් ද? ඔබ වහන්සේ පිළිපදින්නේ කාගේ ධර්මයක් ද’ යනුවෙන් විචාළහ. එවිට අස්සජි මහ තෙරණුවෝ ‘ඇවැත්නි මම ගෞතම සම්මා සම්බුදුපියාණන් වහන්සේගෙන් පැවිද්ද ලැබුවෙමි. උන්වහන්සේගේ ධර්මය පිළි පදිමි’ ස්වාමීනි එසේ නම් මට ද ඒ ධර්මය දේශනා කරනු මැනවි. එවිට අස්සජි මහ තෙරණුවෝ මේ ගාථාව දේශනා කළ සේක.

යේ ධම්මා හේතුප්පභවා

තෙසං හේතු තථාගතො ආහ

තෙසඤ්ච යො නිරෝධෝ

එවං වාදි මහා සමණෝ

“යම් ධර්මයක් හේතුවෙන් මුල්කොට ඇද්ද එහි හේතුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළහ. එහි නිරෝධය ද වදාළහ. අප භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙබඳු වාද ඇති ශාස්තෘවරයාණන් වහන්සේ නමකි.” ගාථාවේ මුල් පද දෙක අසත්ම උපතිස්ස තරුණයා උතුම් තිසරණය සරණගොස් සෝවාන් ඵලයට පත් විය. දහම අසා සතුටට පත් උපතිස්ස තරුණයා ඔහුගේ මිත්‍රයාට ද ඒ පිළිබඳ පැවසී ය. ඉන් පසුව මොවුන් දෙදෙනාම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩ වසන ස්ථානයට ගොස් පැවිදි වූහ. එතැන් සිට උපතිස්ස නම් තරුණයා සාරිපුත්ත නැතහොත් සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේ නමින් ප්‍රකට විය. එකල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සූකරකත ලෙනෙහි වැඩ වසමින් දියනක නම් තරුණයාට පරිග්‍රහ සූත්‍රය දේශනා කරනු අසා සාරිපුත්තයන් සව් කෙලෙසුන් නසා උතුම් අරහත්භාවයට පත් වූ හ. දිනක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ භික්ෂූන් අමතා මෙසේ වදාළ සේක. එතදග්ග භික්ඛවේ, මම සාවකානං භික්ඛුනං පඤ්ඤා වන්තානං යදිදං, සාරිපුත්තෝ යනුවෙන් මහණෙනි මාගේ මේ නුවණැති භික්ෂූන් අතර මේ සාරිපුත්ත තෙරුන් අග්‍රවන්නේ යැයි සාරිපුත්ත මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේට අගතනතුර දෙවා වදාළ සේක. සාරිපුත්ත මහරහත් ස්වාමීන් වහන්සේ විසින් දේශනා කොට වදාළ සාරිපුත්ත සීහනාද සූත්‍රය හා සම්මා දිට්ඨි සූත්‍රය වැනි දේශනාවන් දේශනා කරමින් ලෝක ජනි ජනයාව ලොව්තුරු විමුක්තිය මාර්ගයට යවමින් ශ්‍රී සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය වෙනුවෙන් මහත් විශාල සේවාවක් ඉටුකළ සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ උන්වහන්සේගේ මිථ්‍යා දෘෂ්ටික මෑණියන් වූ සාරි බැමිණිය ද, සම්මා දිට්ඨියට පත් කොට උතුම් සෝවාන් ඵලය දක්වා ගෙන ගිය සේක. අවසානයේ මේ භාග්‍යවත් ගෞතම සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය තුළ මහා ආලෝකයක් නිවී ගියා සේ සාරිපුත්ත මහරහතන් ස්වාමීන් වහන්සේ තමන් වහන්සේගේ මෑණියන්ගේ නිවසේ දී ඉල් පුර පසළොස්වක පොහොය දිනක පිරිනිවන් පා වදාළ සේක. උන්වහන්සේගේ පිරිනිවන පිළිබඳ ව අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළ සේක. ‘ආනන්දය, සාරිපුත්ත නොමැතිව මේ මගේ සාසනයේ ආලෝකයෙන් අඩක් අඳුරු වූවා සේ ය.”

 

සත්‍ය නිර්දේශය: දුක්ඛ සත්‍යය

සත්‍ය නිර්දේශය: දුක්ඛ සත්‍යය

උපන්නොත් දුක මිස සැපතක් නෑ

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ

ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ මහා ලේඛකාධිකාරී

කම්මට්ඨානාචාර්ය ත්‍රිපිටකාචාර්ය,

ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ සතිපට්ඨාන සූත්‍ර දේශනාවෙන් කායානුපස්සනාවේ භාවනා ක්‍රම දාහතරක්, වේදනානුපස්සනාවේ එකක්, ප්‍රභේද වශයෙන් තුනක්, චිත්තානුපස්සනාවේ එක් භාවනාවක්, ප්‍රභේද වශයෙන් දාසයක් ,ධම්මානුපස්සනාවේ ප්‍රභේද වශයෙන් ප්‍රධාන කමටහන් පහක් අනු කමටහන් රාශියක් ගෙනහැර දැක්වූවා. අවසාන එක වන්නේ සත්‍ය පබ්භ යි. එනම්, චතුරාර්ය සත්‍යය යි. සත්‍ය නිර්දේශයේ පළමු කාණ්ඩය දුක්ඛ සත්‍යය යි. එනම් , දුක පිළිබඳ ව වටහා ගැනීම යි.

ලෝකයේ දුක තියෙනවා. එය සත්‍යයක්. පිළිකුල් සහගත, වේදනා සහගත, කායික මානසික වශයෙන් අපමණ දුක් තිබෙනවා. ඒ සියලුම දුක ‘දුක්ඛ සත්‍ය’ වශයෙන් පැහැදිලි කරනවා. එය මනුෂ්‍යයාට පමණක් නො වෙයි, උපන්නා වූ සියලු ම සත්ත්වයන්ට දුක, දුකක් වශයෙන් දැනෙනවා. සතර අපා සත්ත්වයන්ට පැය විසි හතරේ ම දුක ම යි. ගිනි ජාලාවක් මධ්‍යයේ වෙසෙන, දෙතිස් දඬුවම් ලබන, ස්ථානයක්. මේ අනුව දුක්ඛ සත්‍ය ගැන පැහැදිලි වෙනවා. මනු ලොවත් අප්‍රමාණ දුක් විඳින්න තිබෙනවා. දෙව් ලොවත්, බඹ ලොවත් දුක නැති වුණත්, උපත ලැබීම දුකක්.

දුක්ඛ සත්‍යයේ පළමු දුක ජාති දුක යි. එනම්, ඉපදීමේ දුක යි. එසේනම්, මව් කුස තුළ වාසය කරන සත්ත්වයාගේ මවත්, දරුවාත් දුක් විඳිනවා. එහි සීමාවක් නැහැ. සතර අපායේ උපන් සත්ත්වයෝ උපත ලැබීම නිසා දුක් විඳිනවා. එහෙමනම්, කෙනෙක් උපන්නොත්, දුක මිසක් සැප නැති බව යි බුදු දහමේ පෙන්වන්නේ. දුක නැති කළේ, රහතන් වහන්සේලා යි. උන්වහන්සේලා දිගු සංසාරයේ දුක විඳගෙන පැමිණ, අවසන් ආත්ම භාවයේ තණ්හාව නැති කරලා, දුක අවබෝධ කළා. ජාති දුක යනුවෙන් සඳහන් කළ විට එය හොඳට සිතට ගෙන, ජාති දුක හෙවත්, ඉපදීමේ දුක අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ඉපදීමේ දුක අති භයානක යි. අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. සතර අපායේ උපත ලැබුවත්, සීමාවක් නැතිව දුක් විඳින්න සිද්ධ වෙනවා. ඒ නිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. මෙලෙස කල්පනා කර, කර ඉපදීමේ දොස්, ආදීනව දැකිය යුතු යි.

අඳ, ගොළු, බිහිරි ආත්ම භාව ලබා ඒ අය බොහොම දුක් විඳිනවා. ඒ දුකත් කල්පනා කරලා, එයත් අනිත්‍ය , දුක්ඛ , අනාත්ම වශයෙන් වටහා ගත යුතු යි. එහෙමනම්, ඉපදීම යනු මහා දුකක් බව, අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ. අවීචියේ පටන් භවාග්‍රය දක්වා ම උපදින ස්ථාන තිස් එකක් තිබෙනවා. මෙලෙස හැම ලෝකයක ම උපදින ස්ථාන තිස් එකක් තිබෙන අතර එහි සත්ත්වයෝ උපදිනවා, ජීවත් වෙනවා, මිය යනවා. නැවත උපදිනවා, ජීවත් වෙනවා , නැවත මිය යනවා. එය යි, මහා දුකක් වශයෙන් පෙන්වන්නේ.

ඒ නිසා තමයි, දුක අවබෝධ කරගත් බුද්ධා දී උතුමෝ නිවන ගැන ම සිතා තණ්හාව නැති කළ ආකාරයත් බලා, නිබඳව ම සැපයි, සැපයි යනුවෙන් ප්‍රකාශ කරනවා. මේ ගැන කවුරුත් හොඳින් කල්පනාවෙන් දුක්ඛ සත්‍යයේ ජාති දුක ගැන හොඳට මෙනෙහි කරලා, ඉදිරියට භාවනා දැනුම වැඩි කරගත යුතු යි.

දෙවැන්න ජරා දුක යි. ඉපදිලා නතර වෙන්නේ නැහැ. ජරාවට පත් වෙනවා. කෙස් ටික පැහෙනවා, සම රැළි වැටෙනවා, දත් ටික හැලෙනවා. මෙලෙස අප්‍රමාණ ජරා ලක්ෂණ පහළ වෙනවා. ජරා ලක්ෂණයත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ජරාවත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් නිබඳව ම මෙනෙහි කරද්දී හොඳට දුක වටහා ගන්න පුළුවන්. ව්‍යාධි දුක එනම්, ලෙඩ වෙනවා, ලෙඩ වීමත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ලෙඩ රෝග සියල්ල ගැනම සිතා රෝග සියල්ල ම අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කරන්න. මරණ දුක, ඉන්පසුව මිය යනවා. එයත් සැමටම සිදුවන දෙයක්. මරණයත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කරන්න. ඉන් නතර වන්නේ නැහැ. සෝක දුක , අඬනවා, වැළපෙනවා. සෝකයත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, පරිදේව දුක, වැළපීමේ දුක එයත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. කායික දුක අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. මානසික දුක අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. දැඩි ආයාසය , උපායාසය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් පංච උපාදානස්ඛන්ධයට ම අයිති මේ සඳහන් දුක්ඛ ධර්මයෝ ටික හොඳට සිතමින් කල්පනා කරමින්, අනිත්‍ය , දුක්ඛ , අනාත්ම වටහා ගත යුතු යි. එකක් පාසා ම මෙනෙහි කළ යුතු යි. එවිට දුක අවබෝධ වෙනවා. එවිට මේ ගමන පහසුවෙන් ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. දුක අවබෝධ නොවුණොත් තණ්හාව නැති කරන්න බැහැ. සංසාර ගමන කෙටි කරගන්න පුළුවන්කමක් නැහැ.

බෝසතාණන් වහන්සේ බෝධි සම්භාර පුරාගෙන දීර්ඝ කාලයක් වැඩම කළේ, දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධ කර ගන්න යි. තණ්හාව නැති කරලා, සමුදය අවබෝධ කර ගන්න යි. නිර්වාණය සාක්ෂාත් කර ගන්න යි. නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කර ගන්න යි. මාර්ග සත්‍ය අවබෝධ කරගන්න අනාදිමත් කාලයක් උන්වහන්සේ නිවන් මඟ වැඩම කරන්නට යෙදුණේ. කරදර, පීඩා , බාධක අප්‍රමාණ ලැබුණා. සියල්ල ම නුවණින් පිරික්සා කර බලා ඉවසීමෙන් යුක්තව කටයුතු දියුණු කරගන්නට යෙදුණා. ඒ ගැන සිතා, කල්පනා කර කවුුරුත් මේ කියනු ලබන දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධ කර ගන්න මහන්සි ගන්න.

දුකෙහි සීමාවක් නැති බව දැන් වැටහෙනවා. තමන්ට පේන තෙක් මානයක බැලුවත් දුක ම තමයි. ඇතැම් කෙනෙකුට ඉපදීම දුක’ යි පැවසුවාට වටහා ගන්න බැහැ. නමුත් නුවණ පාවිච්චි කළොත්, ඉපදීම දුකක් බව වටහා ගන්න පුළුවන්.

එසේනම්, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනාවන්හි, එකවරම දුක්ඛ සත්‍ය පැහැදිලි කරන්නේ නැහැ. ඒ සත්ත්වයන්ගේ නුවණ බලා, ඒ සත්ත්වයන්ගේ කවර කොටසක් ද, අවබෝධ වෙන්නේ යනුවෙන් බලා, ධර්ම දේශනා පවත්වලා, අවසානයේ චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනා කළේ. ඒ දේශනාව අවසන් වෙද්දී මාර්ග ඵල, නිවන් සම්පත් ලබන්න සුදුස්සෝ නිවනට පත් වෙනවා. චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනාවට කියන්නේ සාමුක්ඛංසික දේශනාව කියල යි. මෙම පාඩමෙන් කියැවෙන දුක්ඛ සත්‍ය තුළ ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, සෝක, පරිදේව, දුක්ඛ, දෝමනස්ස, උපායාස කියන කණ්ඩායම් සියල්ල සිතට ගෙන, එකක් පාසා ම අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කරමින් දුක්ඛ සත්‍ය හොඳින් විදර්ශනා කළ යුතු යි. හොඳින් නුවණින් බැලිය යුතු යි.

සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේ, තමන් වහන්සේත් මේ චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා අනාදිමත් කාලයක් තාපස ජීවිතය ගත කළා. එසේම සිල්වත්, ගුණවත් ජීවිත ගත කළා. එවිටයි පාරමිතා දහය හොඳින් සම්පූර්ණ කරගන්න පුළුවන්කම තියෙන්නේ. පාරමිතා දහය සම්පූර්ණ කර ගත්තොත්, අපේ නිවන් මඟ පැහැදිලි ලෙස ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. ඒ නිසා කවුරුත් බුදු දහමට අනුව කටයුතු කර, බුදු දහමෙන් ලබාගත යුතු විශේෂ දේ හොඳින් සිතට ගත යුතු යි. අනිත්‍ය ලක්ෂණය, දුක්ඛ ලක්ෂණය , අනාත්ම ලක්ෂණය, නිවන හැර හැම පදයකට ම යොදාගෙන මෙනෙහි කරගෙන යාමෙන් තමන්ගේ නුවණ හොඳින් දියුණු කරගන්න පුළුවන්.

දුක අවබෝධ කරගන්නේ නැතිව කුමන දෙයක්වත් කරගන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. තණ්හාව අති භයානක යි. ඒ තණ්හාව නිසා තමයි, සංසාරය දිග් වෙන්නේ. නැවත උපත ලබන්නේ. එබඳු දෙයක් කඩා බිඳ දමන එක ලෙහෙසි පහසු දෙයක් නො වෙයි.

එසේනම්, ‘සුඛා පටිපදා, කිප්පා විඤ්ඤා’ කියන ප්‍රතිපදාවෙන් නිවන් මඟ යා යුතු යි. එවිට වහා ධර්මය අවබෝධ වෙනවා. එවිට දුක් කරදර, පීඩා නැතිව මේ ගමන ඉතා හොඳින් ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. එසේ ගියොත් පමණක්, හැම දෙනාටම චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්. සැප ප්‍රතිපදාවේ ම ගිහින් නිවන් සුව නොපතා ගියොත්, කවදාකවත් මේ දුක අවබෝධ කරගන්න බැහැ.

නිවන් මඟ ගමන් කිරීම අපහසු’ යි කියන්නේ නුවණ මදි අය යි. එසේ ම තද මසුරු වූ, තරහ , වෛර , ක්‍රෝධ ඇත්තෝ නිවන් මඟට විරුද්ධ වෙන්නේ. බුදු දහමට අනුකූලව කටයුතු කළොත්, කාටවත් වරදින්නේ නැහැ. මහා දරුණු සොර සතුරෝ ද , මිනී මරුවෝ ද බුදු දහම ශ්‍රවණය කර, තුනුරුවන් කෙරෙහි දණ නමා, මහණ උපසම්පදාවත් ලබාගෙන අර්හත්වයට පත් වූ පාඩම් කොතෙකුත් තිබෙනවා. මේ ගැන කල්පනාවෙන් හැකිතාක් තමන්ගේ ගුණ නුවණ ටික හොඳින් දියුණුවෙන්, සම්බුද්ධ ශාසනයෙන් ලබාගත යුතු උතුම් දෙයක් වේ නම්, ඒ දේ ලබා ගැනීම සඳහා කවුරුත් වෙහෙස මහන්සි නොබලා කටයුතු කළ යුතු යි. එයට කරුණාව , මෛත්‍රිය, දයාව, අනුකම්පා ගුණ හොඳට අවශ්‍යය යි.

එසේනම්, අද සඳහන් කළ කරුණු එකක් පාසා ම අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කර, දුක්ඛ සත්‍ය විදර්ශනා හොඳට දියුණු කර ගන්න. සති, සමාධි,ඥාන ද හොඳින් දියුණුවෙන් පාරමිතා ගුණ සම්පූර්ණ කර, අපටත් මේ භාවනාවෙන් ලැබෙන පින හේතු කොට ගෙන , චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරගෙන අමා මහා නිවන් සම්පත් අවබෝධ කර ගැනීම පිණිස හේතු වාසනා වේවා!

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

සුව ගෙනදෙන ආත්ම දමනය

සුව ගෙනදෙන ආත්ම දමනය

ඌරුගමුවේ

අස්සජී හිමි

" කාම රාගය දුරු කිරීමට කායගතා සතිය හෙවත් පිළිකුල් භාවනාවත්, ක්‍රෝධය දුරු කිරීමට මෛත්‍රී භාවනාවත්, ඊර්ෂ්‍යාව දුරු කිරීමට මුදිතාවත්, මෙහි දී මහෝපකාරී වෙයි. ආත්ම දමනයේ විශේෂ ලක්ෂණය ඉවසීමයි."

සැවැත්නුවර ඉසුරුමත් පවුලක මව්පිය දෙපළක් අගසවු සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේට සිව්පසයෙන් නිති උපස්ථාන කරති. ඔවුනට පිනැති පුත් රුවනක් ලැබිණ. එම කුමරු මව්කුස පිළිසිඳගත් තැන් පටන් නිවසෙහි වෙසෙන සියලු දෙනාම සුව සම්පතින් පිනා ගියහ. දුක් දොම්නස්, රෝග පීඩා යනාදී බාධක දුරු විය. මෙම කුමරු උපන් පසු ඔහුට නම් තැබීම සඳහා සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේට ආරාධනා ලැබිණ. කුමරු මව්කුස පිළිසිඳගත් දා පටන් පවුලේ සියලු දෙන සුවසේ වැඩුණු බව දත් උන්වහන්සේ කුමරුට ‘සුඛ කුමාර’ යන නම තැබූහ.

යහතින් වැඩෙන කුමරු සත් හැවිරිදි වියේ දී පැවිදි වීමට කැමැත්තක් දැක්වී ය. සැදැහැවත් මව්පියෝ සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍යයෙකු ලෙස කුමරු පැවිදි කර වූ හ. පැවිද්දෙන් පසු පණ්ඩිත සාමණේර නම ලෙස හැඳින්විණ. දිනක් සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේ සමඟ පණ්ඩිත සාමණේරනම පිඬු සිඟා වඩිමින් සිටියහ. අතරමග දී ඇල මාර්ග ඔස්සේ ඒ ඒ තැන් කරා දිය ගෙන යන්නන් පිරිසක් සාමණේර නමට දැක ගැන්මට ලැබුණි. මොවුහු කුමක් කරත්දැයි, සැරියුත් තෙරුන් ගෙන් විමසී ය. මොවුන් කුඹුරු වගාවන් සඳහා ඒ ඒ තැන් දක්වා ජලය ගෙනයන බව සැරියුත් තෙරණුවෝ වදාළහ.

තවත් මද දුරක් ගමන් කරන විට සාමණේර හිමියන්ට දැකගත හැකි වූයේ ඊතල ගින්නෙන් තවමින්, ඇස් අගින් බලා ඇද හරින හී වඩුවන් පිරිසකි. තවත් මද දුරක් ඉදිරියෙන් ලී දඬු නැවීම්, ඇද හැරීම් යනාදී සියුම් වැඩ මගින් රථවල නිම්වළලු සකස් කරන පිරිසක් දැකගත හැකි විය. පසුව පිණ්ඩපාත ගමන නතර කළ සාමණේර හිමි පෙරළා විහාරගෙය තුළට පිවිසියේ ය. මග දී දුටු මෙම සිද්ධි තුන නිමිති වශයෙන් ගෙන තමා ම තමන් දමනය කරගත යුතු ආකාරය නුවණින් මෙනෙහි කිරීමට තරම් උන්වහන්සේ ප්‍රඥාවන්ත වූ හ. සිත් පිත් නැති ජලය වැනි ඉතා සියුම් දේත් යකඩ, ලී දඬු වැනි ඉතා තද දේත් කීකරු කොට ඒ ඒ කාර්යයෙහි යොදා ඉන් ප්‍රයෝජන ලබන අයුරු නුවණින් මෙනෙහි කළහ. සිත නොයෙක් අරමුණු කරා විසිර යා නොදී එක් අරමුණක තබා ගත්හ. සහජයෙන් ම නුවණැති උන්වහන්සේ තමා ගේ සිත තමා විසින් ම පාලනය කරන ලදුව මාර්ගඵලාවබෝධය ලැබූහ.

මෙම අපූර්ව සිදුවීම නිමිති කරගත් බුදුරජාණන් වහන්සේ දම් සභා මණ්ඩපයේ දී මෙසේ වදාළහ.

උදකං හි නයන්ති නෙත්තිකා

උසුකාරා නමයන්ති තෙජනං

දාරුං නමයන්ති තච්ඡකා

අත්තානං දමයන්ති පණ්ඩිතා

දියාලුවෝ (වාරිමාර්ගකරුවෝ) තමන් රිසි තැනට දිය පමුණුවති. හී වඩුවෝ හී ඇද හරිති. ලී වඩුවෝ ලී දඬු තමන් රිසි අතකට නමති. නුවණැත්තෝ තමන් දමනය කරති.

මෙමඟින් ඉගැන්වෙන්නේ ආත්ම දමනය පිළිබඳවයි. පාලි භාෂාවෙහි මෙම ‘අත්ත’ යන පදයෙහි ‘ආත්මය’ යන තේරුමක් නොමැත. එමගින් ‘තමා’ යන සරල අර්ථය ගෙනදෙයි. සුප්‍රකට ‘අත්තාහි අත්තනො නාථො’ යන පාඨයෙහි අදහස ද ‘තමාම තමාට පිහිටය’ යන්නයි. මහා පරිනිබ්බාන සූත්‍රයෙහි එන ‘අත්ත දීපා විහාරථ අත්තසරණාන අනඤ්ඤ සරණා’ යන්නෙන් කියවෙන්නේ ද තමා දිවයිනක් හෙවත් පිහිටක් කරගෙන, තමා සරණ කරගෙන, අනෙකෙකු සරණ කර නොගෙන වෙසෙනු යන්නයි. මේ අනුව විමසා බැලීමේ දී පැහැදිලි වන්නේ ඖෂධ භාවිත කිරීමෙන් රෝග සුවය සිදු වන්නාක් සේ ධර්මයෙහි හැසිරීමෙන් ම ආත්ම දමනය සිදු වන බවයි.

කෙලෙස් මැඩීම පිණිස ගන්නා උත්සාහය මෙහි දී ප්‍රධානත්වය ගනියි. කාම රාගය දුරු කිරීමට කායගතා සතිය හෙවත් පිළිකුල් භාවනාවත්, ක්‍රෝධය දුරු කිරීමට මෛත්‍රී භාවනාවත්, ඊර්ෂ්‍යාව දුරු කිරීමට මුදිතාවත්, මෙහි දී මහෝපකාරී වෙයි. ආත්ම දමනයේ විශේෂ ලක්ෂණය ඉවසීමයි. සුනාපරන්තයේ පුණ්ණ හිමි බුදුරදුන් සමග කළ සංවාදය ඊට වැදගත් ම නිදසුනකි.

දිනක් පුණ්ණ හිමියෝ ස්වකීය ගමට යනු කැමැතිව බුදුරදුන් වෙත ගොස් භාවනා කිරීමට කමටහන් ඉල්ලා සිටියහ. එවිට බුදුරදුන් විමසූයේ, පුණ්ණ සුනාපරන්තවාසීහු ඉතා නපුරු ය. චණ්ඩ ය. එහි දී ඔවුහු ඔබට බනිත් නම්, තර්ජනය කරත් නම් කෙසේ සිතන්නෙහි ද?

එවිට පුණ්ණ තෙරණුවෝ මෙසේ පැවසූහ.

ස්වාමීනි, මට ඔවුන් බැන්නත්, තර්ජනය කළත්, අතින් පයින් නොගසනු ඇත. එහෙයින් ඔවුන් හොඳ මිනිසුනැයි මම සිතමි.

බුදුරදුන් – ඔවුන් අතින් පයින් ගැසුවොත් කෙසේ සිතනවා ද?

පුණ්ණ හිමි – අතින් පයින් ගැසුවත් ගල් මුල්වලින් නොගසනු ඇත. එහෙයින් ඔවුන් හොඳ මිනිසුනැයි සිතමි.

බුදුරදුන් – ගල් මුල්වලින් ගැසුවොත් කෙසේද?

පුණ්ණ හිමි – එසේ වුවත් ඔවුන් මට පොලුවලින් නොගසනු ඇත. එහෙයින් ඔවුන් හොඳ මිනිසුනැයි සිතමි.

බුදුරදුන් - පොලුවලින් ගැසුවොත් කෙසේද?

පුණ්ණ හිමි – ආයුධවලින් පහර නොදෙනු ඇත. එහෙයින් ඔවුන් හොඳ මිනිසුනැයි, සිතමි.

බුදුරදුන් – ආයුධවලින් පහර දුන්නොත් කෙසේද?

පුණ්ණ හිමි – ආයුධවලින් පහර දුන්නත් ඔවුන් මා නොමරනු ඇත. එහෙයින් හොඳ මිනිසුනැයි සිතමි.

බුදුරදුන් – ඔවුන් ඔබ ඝාතනය කළේ නම්, ඒ අවස්ථාවේ කෙසේ සිතනවාද?

පුණ්ණ හිමි – භාග්‍යවතුන් වහන්ස, ශරීරය හා ජීවිතය ගැන කළකිරී දිවි නසා ගැනීමට ආයුධ සොයන පැවිද්දෝ ද බුදුසසුනෙහි සිටිති. මට එය නො සොයා ම ලැබුණේ යැයි, සිතමි.

එම පිළිතුරු අසා ඉමහත් ප්‍රසාදයට පත් බුදුරජාණන් වහන්සේ සාධුනාද දී ‘මෙතරම් ඉවසීමක් ඇති ඔබට සුනාපරන්තයෙහි විසිය හැකි වන්නේ යැ’යි වදාරා සමුදුන්හ. පුණ්ණ තෙරණුවෝ ස්වකීය ගම වූ සුනාපරන්තයට ගොස් වස් වසා උවසු උවැසියන් දහසක් පමණ ඇති කොට බවුන් වඩා රහත් වූ හ. ඒ ආත්ම දමනයෙහි බලය යි.

 

නකුල පිතු සූත්‍රය

 නකුල පිතු සූත්‍රය

1

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ භග්ග නම් දනව්වෙහි සුංසුමාරගිරි නම් නුවර භෙසකලාවන නම්වූ මිගදායෙහි වැඩ වාසය කරන සේක.

එකල්හි වනාහි නකුලපිතු ගහපතිතෙමේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හිද එතැන්හි එළඹියේය. එළඹ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ, එකත්පසෙක උන්නේය. එකත්පසෙක උන්නාවූ නකුලපිතු ගෘහපතිතෙමේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මේ කාරණය සැල කෙළේය.

“ස්වාමීනි, මම ජරාවෙන් ජීර්ණ වූයේ වෙමි. වයසින් වෘද්ධවූයේ වෙමි. ජාතියෙන් මහළුවූයේ වෙමි. තුන්කල් ඉක්මගියේ වෙමි. පශ්චිම වයසට පැමිණියේ වෙමි. නිතර රෝගීවූ ගිලන්වූ සිරුරක් ඇත්තේ වෙමි. ස්වාමීනි, මම වනාහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ හා සිතේ දියුණුව ඇතිවන්නාවූ, භික්ෂූන්ද නිතර දක්නේ නොවෙමි. මට යමක් බොහෝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි හිත පිණිස, සැප පිණිස වන්නේද?’ ‘ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මට එයින් අවවාද කරන සේක්වා!’ ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මට එයින් අනුශාසනා කරන සේක්වා!”

“ගහපතිය, ඒ කාරණය එසේය, ගහපතිය, ඒ කාරණය එසේය. ගහපතිය, මේ කය ආතුරවූයේ වෙයි. බිජු වටක් මෙන් දුබල වූයේ වෙයි. සියුම්වූ සිවියකින් දැවටුනේ වෙයි. ගහපතිය, යමෙක් යම් කය පරිහරණය කරන්නේ මොහොතක් නමුත් ආරෝග්‍යය (නිරෝගී බව) ප්‍රතිඥා කරන්නේ නම් (එය ඔහුගේ) අඥාන බව හැර වෙන කුමක්ද? ගහපතිය, එහෙයින් තොප විසින් මෙහි මෙසේ හික්මිය යුතු ‘ආතුරවූ කයක් ඇත්තාවූ මාගේ සිත අනාතුර වන්නේය’ කියායි. ගහපතිය, තොප විසින් මෙසේ හික්මිය යුතුයි.”

ඉක්බිති, නකුලපිතු ගහපතිතෙමේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ වචනයට සතුටුව එය අනුමෝදන්ව හුනස්නෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ, පැදකුණු කොට ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හිද එතැන්හි එළඹියේය. එළඹ ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට වැඳ එකත්පසෙක හුන්නේය. එකත්පසෙක හුන්නාවූ නකුලපිතු ගහපතියාට ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙසේ වදාළේය.

‘ගහපතිය, ඔබගේ ඉන්ද්‍රියයෝ විප්‍රසන්නයහ. (විශේෂයෙන් පැහැදුනහ) මුඛවර්ණය (මූණෙහි පාට) පිරිසිදුය. නිර්මලය. අද (ඔබ) භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ හමුවෙන් දැහැමි කථාවක් ඇසීමට ලැබුයේ වෙහිද?”

“ස්වාමීනි, කිමද නැත්තේ.” “ස්වාමීනි, මේ දැන් මම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් ධර්ම කථාවවූ අමෘතයෙන් අභිෂෙක කරන ලද්දේ වෙමියි” කීය. “ගහපතිය ඔබ කෙසේ නම් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් මේ ධර්ම කථාවවූ අමෘතයෙන් “අභිෂේක කරන ලද්දේද?” “ස්වාමීනි, මෙහි මම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හිද, එතැන්හි එළඹුනෙමි. එළඹ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඳ එකත්පසෙක උන්නෙමි. ස්වාමීනි, එකත්පසෙක හුන්නාවූ මම භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මේ කාරණය කීවෙමි.

“ස්වාමීනි, මම ජරාවෙන් ජීර්ණවූයේ වෙමි. වයසින් වෘද්ධවූයේ වෙමි. ජාතියෙන් මහළුවූයේ වෙමි. තුන්කල් ඉක්මගියේ වෙමි. අන්තිම වයසට පැමිණියේ වෙමි. නිතර රෝගීවූ ආතුර (ලෙඩ) වූ සිරුරක් ඇත්තේ වෙමි. ස්වාමීනි, මම වනාහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ හා සිතේ දියුණුව උපදින භික්ෂූන්ද නිතර දක්නේ නොවෙමි. යමක් මට බොහෝ කලක් හිත පිණිස, සැප පිණිස වන්නේද? “ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මට එයින් අවවාද කරන සේක්වා!” ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මට එයින් අනුශාසනා කරන සේක්වා යනුයි.

“ස්වාමීනි, මෙසේ කීකල්හි මට භාග්‍යවතුන්වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක. ‘ගහපතිය, ඒ කාරණය එසේය. ගහපතිය, ඒ කාරණය එසේය. ගහපතිය, මේ කය ආතුරවූයේ වෙයි. බිජුවටක් මෙන් දුබලවූයේ වෙයි. (සියුම් සිවියකින් පමණක්) දැවටුනේවෙයි. ගහපතිය, යමෙක් වනාහි මේ කය පරිහරණය කරන්නේද (හෙතෙම) මොහොතක් නමුත් ආරෝග්‍යය (නිරෝගි බව) ප්‍රතිඥා කරන්නේ නම් (එය ඔහුගේ) අඥාන භාවය හැර වෙන කුමක්ද? එහෙයින් තොප විසින් මෙහි මෙසේ හික්මිය යුතු ‘ආතුරවූ කයක් ඇත්තාවූ මාගේ සිත අනාතුර වන්නේය’ කියායි. ගහපතිය, තොප විසින් මෙසේ හික්මිය යුතුය කියායි. ස්වාමීනි, මම මෙසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් ධර්ම කථාවවූ අමෘතයෙන් අභිෂෙක කරන ලද්දේ වෙමි.

‘ස්වාමීනි, කොපමණකින් වනාහි ලෙඩවූ කය ඇත්තෙක් සහ ලෙඩවූ සිත ඇත්තෙක් වන්නේද, කොපමණකින් වනාහි ලෙඩවූ කය ඇත්තෙක්ව ලෙඩ නොවූ සිත ඇත්තෙක් වන්නේ දැයි’ මත්තෙහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් ඇසීමට නොවැටහුණෙහිද?”

“ස්වාමීනි, අපි ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ සමීපයෙහිදී මේ දේශනාවේ අර්ථය දැන ගැනීමට දුර සිට එන්නෙමු.” මේ දේශනාවේ අර්ථය ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේටම වැටහෙන්නේ නම් මැනවි.”

“එසේනම් ගහපතිය, අසව, මනාකොට මෙනෙහි කරව, කියන්නෙමි”යි වදාළේය. “ස්වාමීනි, එසේයයි.” නකුල පිතු ගහපතිතෙමේ ආයුෂ්මත්වූ ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේට උත්තර දුන්නේය.

ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙසේ වදාළේය. “ගහපතිය, කෙසේනම් ලෙඩවූ කය ඇත්තෙක්ව ලෙඩවූ සිත ඇත්තෙක් වන්නේද?”

“ගහපතිය, මේ ලෝකයෙහි ආර්‍ය්‍යයන් නොදක්නාවූ ආර්‍ය්‍යධර්මයෙහි අදක්ෂවූ ආර්‍ය්‍යධර්මයෙහි නොහික්මුනාවූ සත් පුරුෂයන් නොදක්නාවූ, සත්පුරුෂ ධර්මයෙහි අදක්ෂවූ, සත් පුරුෂ ධර්මයෙහි නොහික්මුණාවූ අශ්‍රැතවත් පෘථග්ජනතෙමේ රූපය ආත්මය (තමා) වශයෙන් දකියිද? රූපවත්හු (රූපය ඇත්තාහු) තමා කොට හෝ දකියිද? රූපය තමා කෙරෙහි ඇතැයි කියා හෝ දකියිද? රූපයෙහි ආත්මය (තමා) හෝ ඇත කියා හෝ දකියිද? රූපය මම වෙමි. මගේ රූපය වේයයි තණ්හා දිට්ඨි දෙකින් මඩනා ලද්දේ වෙයිද, රූපය මම වෙමි. මගේ රූපයයි තණ්හා දිට්ඨි දෙකින් මඩනා ලද, ඔහුගේ ඒ රූපය වෙනස් වෙයිද, අන් ආකාරයකට පෙරළෙයිද, රූපයාගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරලීම හේතුකොට ගෙන ඔහුට ශෝකය, පරිදේවය, දුක්ය, දොමනස්සය, උපායාසය යන මොවුහු උපදිත්.”

“වේදනාව ආත්මය වශයෙන් දකියිද, වේදනාව ඇත්තහු ආත්මයකොට හෝ දකියිද, ආත්මය (තමා) කෙරෙහි වේදනාව ඇතැයි කියා හෝ වේදනාව කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි කියා හෝ දකියිද, මම වේදනාව වෙමි. මගේ වේදනාවයයි තණ්හා දිට්ඨි දෙකින් මඩනා ලද්දේ වෙයිද, මම වේදනාව වෙමි, මගේ වේදනාවයයි මඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ වේදනාව වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයකට පැමිණෙයිද වේදනාවගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පැමිණීම යන මෙය හේතුකොටගෙන ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු උපදිත්.

“සංඥාව ආත්මය වශයෙන් දකියිද, සංඥාවත්හු ආත්මය කොට හෝ දකියිද, සංඥාව ආත්මය කෙරෙහි ඇතැයි කියා හෝ දකියිද, සංඥාවෙහි ආත්මය ඇතැයි කියා හෝ දකියිද, මම සංඥාව වෙමි. සංඥාව මගේයයි මඩනා ලද්දේ හෝ වෙයිද, මම සංඥාව වෙමි. මගේ සංඥාවයයි මඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ සංඥාව වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයකට පැමිණෙයිද, සංඥාවගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරළීම හේතුකොටගෙන ඕහට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ඛය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු උපදිත්.

“සංස්කාරයන් ආත්මය වශයෙන් හෝ දකියිද, සංස්කාරවත්හු ආත්මයකොට හෝ දකියිද, ආත්මය කෙරෙහි සංස්කාරයන් ඇත කියා හෝ දකියිද, සංස්කාරයන්හි ආත්මය ඇතැයි කියා හෝ දකියිද, සංස්කාරයෝ මම වෙමි මාගේ සංස්කාරයෝයයි මඩනාලද්දේ වෙයිද, සංස්කාර මම වෙමි. මගේ සංස්කාරයෝයයි මඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ සංස්කාරයෝ වෙනසට පැමිණෙත්ද, අන් ආකාරයකට පෙරළෙත්ද, සංස්කාරයන්ගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරළීම හේතුකොටගෙන ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු උපදිත්.

“විඤ්ඤාණය ආත්මය වශයෙන් හෝ දකියිද, විඤ්ඤාණවත්හු ආත්මයකොට හෝ දකියිද, ආත්මය කෙරෙහි විඤ්ඤාණය ඇත කියා හෝ දකියිද, විඤ්ඤාණය කෙරෙහි ආත්මය ඇත කියා හෝ දකියිද, විඤ්ඤාණය මම වෙමි. මගේ විඤ්ඤාණයයි මඩනා ලද්දේ වෙයිද, මම විඤ්ඤාණය වෙමි. මගේ විඤ්ඤාණයයි මඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ විඤ්ඤාණය වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයකට පෙරළෙයිද, විඤ්ඤාණයාගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරළීම හේතු කොටගෙන, ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ඛය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු උපදිත්.

“ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ලෙඩවූ කය ඇත්තේද, ලෙඩවූ සිත ඇත්තේද වෙයි.”

“ගහපතිය, කෙසේ නම් ලෙඩවූ කය ඇත්තේ ලෙඩ නොවූ සිත් ඇත්තෙක් වන්නේද, ගහපතිය, මේ ලෝකයෙහි ආර්‍ය්‍යයන් දක්නාවූ ආර්‍ය්‍යධර්මයෙහි දක්ෂවූ, ආර්‍ය්‍යධර්මයෙහි හික්මුනාවූ, සත්පුරුෂයන් දක්නාවූ. සත්පුරුෂ ධර්මයෙහි දක්ෂවූ, සත්පුරුෂ ධර්මයෙහි හික්මුනාවූ, ශ්‍රැතවත් (ඇසූ පිරූ තැන් ඇති) ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවකතෙම රූපය ආත්මය වශයෙන් නොමදකියිද, රූපවත්හු ආත්මය කොට හෝ නොමදකියිද, ආත්මය කෙරෙහි රූපය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, රූපය කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, “රූපය මම වෙමි. මගේ රූපය”යි මඩනා ලද්දේ නොවේද, රූපය මම වෙමි මාගේ රූපයයි නොමඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ රූපය වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයකට පෙරළෙයිද, රූපයාගේ වෙනස්වීමෙන් අන් ආකාරයකට පෙරළීමෙන් ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු නූපදිත්.

“වේදනාව ආත්මය වශයෙන් හෝ නොමදකියිද, වේදනාවත්හු ආත්මය කොට හෝ නොමදකියිද, ආත්මය කෙරෙහි හෝ වේදනාව ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, වේදනාව කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, වේදනාව මම වෙමි. මගේ වේදනාවයයි නොමඩනා ලද්දේ වෙයිද, වේදනාව මම වෙමි, මගේ වේදනාවයයි නොමඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ වේදනාව වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයට පෙරළෙයිද, වේදනාවගේ වෙනසට පැමිණීමෙන් හා අන් ආකාරයට පෙරළීමෙන් ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු නූපදිත්.

“සංඥාව ආත්මය වශයෙන් නොමදකියිද, සංඥාවත්හු ආත්මය කොට හෝ නොමදකියිද, ආත්මය කෙරෙහි සංඥාව ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, සංඥාව කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, “සංඥාව මම වෙමි මගේ සංඥාවය”යි නොමඩනා ලද්දේ වෙයිද, සංඥාව මම වෙමියි මගේ සංඥාවයයි නොමඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ සංඥාව වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයට පෙරළෙයිද, සංඥාවගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරළීම හේතුකොටගෙන ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ඛය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු නූපදිත්.

“සංස්කාරයන් ආත්මය වශයෙන් නොමදකියිද, සංස්කාරවත්හු ආත්මය කොට හෝ නොමදකියිද, ආත්මය කෙරෙහි සංස්කාරයන් ඇතැයි හෝ දකියිද, සංස්කාරයන් කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, “සංස්කාරයෝ මම වෙමි, මගේ සංස්කාරයෝයයි මඩනා ලද්දේ නොවෙයිද, සංස්කාරයෝ මම වෙමි, මගේ සංස්කාරයෝයයි නොමඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ සංස්කාරයෝ වෙනසට පැමිණෙත්ද, අන් ආකාරයට පෙරළෙත්ද, සංස්කාරයන්ගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයකට පෙරළීම යන මෙයින් ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ඛය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු නූපදිත්.

‘විඤ්ඤාණය ආත්මය වශයෙන් නොමදකියිද, විඤ්ඤාණවත්හු ආත්මය කොට හෝ නොමදකියිද, ආත්මය කෙරෙහි විඤ්ඤාණය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, විඤ්ඤාණය කෙරෙහි ආත්මය ඇතැයි හෝ නොමදකියිද, විඤ්ඤාණය මම වෙමි. මගේ විඤ්ඤාණයයි මඩනා ලද්දේ නොවේද, විඤ්ඤාණය මම වෙමි. මගේ විඤ්ඤාණයයි නොමඩනා ලද්දාවූ ඔහුගේ ඒ විඤ්ඤාණය වෙනසට පැමිණෙයිද, අන් ආකාරයට පෙරළෙයිද විඤ්ඤාණයාගේ වෙනස්වීම අන් ආකාරයට පෙරළීම හේතු කොටගෙන ඔහුට ශෝකය, පරිදෙවය, දුක්ය, දොම්නසය, උපායාසය යන මොවුහු නූපදිත්.

“ගහපතිය, මෙසේ වනාහි ලෙඩවූ කය ඇත්තේද, ලෙඩවූ සිත නැත්තේද වෙයි. ආයුෂ්මත් ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙය වදාළේය. සතුටු සිත් ඇත්තාවූ නකුල පිතු ගහපති තෙමේ ආයුෂ්මත්වූ ශාරිපුත්‍ර ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ වචනයට සතුටු වූයේය.

(පළමුවෙනි නකුල පිතු සූත්‍රය නිමි.)

චෛතසික

සිත තනි ව උපදින දෙයක් නො වේ. තනි ව ඉපදිය හැකි ශක්තියක් ද එයට නැත. සිතක් උපදනා කල්හි එය හා සර්වාකාරයෙන් මිශ්‍ර‍ බවට පැමිණ එය හා එක වර ම ඉපද එකට පැවතී එකට ම බිඳෙන සිතෙහි ගුණ වැනි වූ ක්‍රියා කොටසක් ඇත්තේ ය. චෛතසික යයි කියනුයේ ඒවාය. සිත හා එකට ඉපදීම ය, එකට බිඳීම ය, එක අරමුණක් ඇති බවය, එක් වස්තුවක් ඇසුරු කොට පවත්නා බව ය යන මේ කරුණු සතර චෛතසිකයේ ලක්ෂණය යි පූර්වාචාර්‍ය්‍යවරයෝ පැවසූහ. චිත්ත චෛතසිකයන්ගේ තත්ත්වය ප්‍ර‍කාශ කිරීමේ දී කසායෝපමා, මල්පොකුරු උපමා ආදිය ආචාර්‍ය්‍යවරයෝ දක්වති. ද්‍ර‍ව්‍ය නොවූ ක්‍රියා මාත්‍ර‍ම වූ චිත්ත චෛතසිකයන්ගේ තත්ත්වය දැක්වීම ඒවායින් සිදුකළ හැකිය යි නො සිතමි. චිත්ත චෛතසික තත්ත්වය අප විසින් උපමාවෙන් දක්වන්නේ මෙසේ ය.

මිනිසකු ගෙයක සිට ගසක් වෙත යන කල්හි මිනිසා ගේ ගමන ක්‍රියාව හා එකවර පටන් ගෙන එකට පැවත එකවර අභාවප්‍රාප්ත වන්නාවූ කවර ආකාරයකින් වත් ඔවුනොවුන් වෙන් නො කළ හැකි සේ එකට බැඳී පවත්නා වූ සර්වාකාරයෙන් මිශ්‍ර‍ව පවත්නා වූ තවත් ක්‍රියා දෙකක් සිදු වේ. එනම් මිනිසා ගෙයින් ඈත් වීම හා ගසට ළං වීම ය. ගමන ක්‍රියාව සිදු කරන මිනිසාගේ පියවරක් පාසා ම ඔහුට ගෙය දුර වීමත් ගස ළං වීමත් සිදු වේ. යෑමේ පටන් ගැනීම දුර වීම්, ළං වීම් දෙකේ ද පටන් ගැනීම ය. යෑමේ පැවැත්ම දුර වීම, ලං වීම දෙකේ ද පැවැත්මය. යෑමේ නැවැත්ම දුර වීම් ළං වීම් දෙකේ නැවැත්ම ය. දුර වීම්, ළං වීම් දෙක සිදු නොවන්නට කවර ආකාරයකින් වත් යෑම නො කළ හැකිය. එබැවින් දුර වීම, ළං වීම, දෙකින් යෑම් හෝ යෑමෙන් දුර වීම්, ළං වීම් දෙක හෝ කවර ආකාරයකින් වත් වෙන් නො කළ හැකි ය.

එහෙත් දුර වීම් ළං වීම් දෙක සිදු වනුයේ ගමන ක්‍රියාව නිසා ය. එබැවින් ගමන ක්‍රියාව එහි ප්‍ර‍ධාන ය. ඉතිරි දෙක අප්‍ර‍ධාන ය. මේ අප විසින් චිත්ත චෛතසික තත්ත්වය දැක්වීමට ගන්නා වූ උපමාව ය. මේ උපමාව ද මඳක් ගැඹුරු ය. පළමු කොට උපමාව හොඳින් තේරුම් ගෙන පසුව අර්ථය හා සසඳා බලනු.

මෙහි ප්‍ර‍ධාන වූ ගමන ක්‍රියාව මෙන් සිත දත යුතුය. අප්‍ර‍ධාන වූ දුර වීම්, ළං වීම් දෙක මෙන් චෛතසික දත යුතු ය. දුර වීම්, ළං වීම් දෙක නො වන්නට ගමන ක්‍රියාව නො කළ හැකිවාක් මෙන් චෛතසිකයන්ගෙන් තොර ව සිතට නූපදිය හැකි බව දත යුතු ය. දුර වීම්, ලං වීම් දෙකින් ගමන ක්‍රියාව හෝ ගමන ක්‍රියාවෙන් දුර වීම්, ලං වීම් දෙක හෝ වෙන් නො කළ හැකිවාක් මෙන් චෛතසිකයෙන් සිත හෝ සිතින් චෛතසිකය හෝ වෙන් නො කළ හැකි බව දත යුතුය. ගමනය, දුරවීමය, ළංවීමය යන මේවා එකට පටන් ගෙන එකට පැවතී එකට නවත්නාක් මෙන් සිතේ හා චෛතසිකයන්ගේ එකට ඉපදීම ය, එකට පැවැත්මය, එකට බිඳීමය යන මේ තුන දත යුතු ය. ගමනාදී ක්‍රියා තුන, යන පුද්ගලයා ඇසුරු කොට පවත්නාක් මෙන් චිත්ත චෛතසිකයන් එක වස්තුවක් ඇසුරු කොට පවත්නා බව දත යුතු ය.

මතු සම්බන්ධයි!

ධම්මානුපස්සනාව - බොජ්ඣංග විදර්ශනාවෙහි උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය

 

ධම්මානුපස්සනාව - බොජ්ඣංග විදර්ශනාවෙහි උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය

විදර්ශනා නුවණ දියුණුවට වැදගත්

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ආරණ්‍ය සේනාසනයේ

කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

භාවනා අතුරෙන් විදර්ශනා නුවණ දියුණු කරන භාවනාව ඉතා වැදගත්. එනම්, දැන් ඉගෙන ගන්නා උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය ඉතා වැදගත්.

සමාධි ආදී බොජ්ඣංග ධර්ම සියල්ල පෙර ලිපි මඟින් සඳහන් කළ අතර උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය උප - ඉක්ඛ ධාතුවකින් උපේක්ෂා හැදී තිබෙනවා. එනම් මධ්‍යස්ථ බ ව යි. කුමන දෙයක් කෙරෙහිවත් ඇලෙන්නේ, ගැටෙන්නේ නැතිව දියුණු සිත මධ්‍යස්ථ භාවයට ගෙනෙන්න පුළුවන්.

උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය, ගැන හොඳින් නුවණින් පිරික්සා කර බලන විට, එයත් ඇතිව නැතිවන බව වැටහෙනවා. නූපන්නා වූ උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය උපන් බවත්, උපන්නා වූ සම්බොජ්ඣංගය දිගට පවත්වාගෙන යාමට සිහි නුවණ පාවිච්චි කළ යුතු බවත්, තමන් හොඳට සිහි නුවණින් කල්පනා කර ගන්නට අවශ්‍යය යි. උපන්නා වූ උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය වැඩි දියුණු කර ගන්නට උත්සාහවන්ත විය යුතු යි.

උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය උපදවා ගන්නට උපකාරක ධර්ම හතක් තිබෙනවා. පළමුවැන්න තමාගේ කර්ම, කර්ම විපාකයන් තමා විඳින බව හා සත්ත්වයන් පුද්ගලයන් යැ’යි යමක් නැති බව මෙනෙහි කිරීම, කර්මය ගැන මෙනෙහි කළ යුතු යි. සත්ත්ව , පුද්ගල , ආත්ම ගැන මෙනෙහි නො කිරීම. පරමාර්ථ වශයෙන් සත්ත්වයෙක්, පුද්ගලයෙක්, ආත්මයක් නැහැ. සම්මුති වශයෙන් පමණක් සත්ත්ව, පුද්ගල , ආත්ම තියෙනවා. එහෙමනම්, කර්මය ගැන මෙනෙහි කරන විට සිත මධ්‍යස්ථ භාවයට පත් වෙනවා.

දෙවන කාරණය සංඛාර ධර්මයන් තමන්ගේ කැමැත්තට අනුකූලව නොපවතින බව හා තාවකාලික බව මෙනෙහි කිරීම, මොනම දෙයක්වත් තමන්ගේ කැමැත්තට අනුව වසඟයෙහි පවත්වාගන්නට පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ සියල්ලම වෙනස් වෙවී , වෙනස් වෙවී යනවා. ඒවා ගැන හොඳට කල්පනා කිරීමෙන් උපේක්ෂා බොජ්ඣංගය හොඳට දියුණු කර ගන්න පුළුවන්.

තුන්වන කාරණය තමන්ගේ ජීවිතයට අත්‍යවශ්‍ය කාරණයක්. ගිහි උදවියත් තම තමන්ගේ දූ දරුවන්ගෙත් , පැවිද්දෙක් නම්, පැවිදි භික්ෂූන් වහන්සේ, ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේලාත් , ඒ වගේ ම උපාධ්‍යායන් වහන්සේත් මොහොතක් ම තමා වෙතින් වෙන් නොකරන ලැදැ’යි ඔවුන් කෙරෙහි මමත්වය උපදවා ක්‍රියා කරන , පරිභෝග කරන සිවුරු පිරිකර ආදිය අතින් දෙනු තබා, අතින් ඇල්ලීමකටවත් නොදෙන ගති ඇති පුද්ගලයන් ආශ්‍රය නො කිරීම. එනම්, තණ්හාව, තරහව හට ගන්නා පුද්ගලයන් ආශ්‍රය කිරීමෙන් වැළකිය යුතු යි. මධ්‍යස්ථ පුද්ගලයන් ආශ්‍රය නිශ්‍රය කිරීමට තමන්ගේ සිත යොමු කරගත යුතු යි. එවිට තණ්හාව, තරහව තිබෙන අය , ඒ වගේම ගිහි පැවිදි කොයි කවුරු වුණත්, ආලයෙන් , සෙනෙහසෙන් ආශ්‍රය නිශ්‍රය කරන අය ආශ්‍රය කිරීමෙන් වැළකිය යුතු යි.

තව ද ආශ්‍රය කළ යුත්තේ මධ්‍යස්ථ අරමුණු ඇති පුද්ගලයන් ය. ඔවුන් ආශ්‍රය කරන විට, උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය හොඳට දියුණු කරගන්න පුළුවන්.

පස්වැනි කාරණය හැම දෙයක් ම මධ්‍යස්ථවම බැලිය යුතු යි. උපේක්ෂා බොජ්ඣංගය දියුණු කරගැනීම සඳහා ම බලවත් උත්සාහයෙන් කටයුතු කළ යුතු යි. එවිට කිසිම දෙයක , කරදර , පීඩාවකට , බාධාවක් නොවී මෙය දියුණු කර ගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය විශේෂයෙන් නිවන් සම්පත් අවබෝධ කරගැනීමට සුවිශේෂී කරුණක්.

හැම දෙනාම ලාභ අරමුණෙන් උඩඟු වන අතර අලාභ අරමුණෙහි හඬා දොඩා වැළපෙනවා. උපේක්ෂා සම්බොජ්ඣංගය දියුණු කර ගැනීමෙන් ලාභයේ දී ත් , අලාභයේ දී ත් මධ්‍යස්ථ ව වාසය කරනවා. නින්දා-ප්‍රශංසා දෙකෙහි ත් , සැප-දුක් දෙකෙහි ත් මධ්‍යස්ථ ව වාසය කරනවා. යස -අයස දෙකෙහි ද මධ්‍යස්ථව වාසය කරයි. මේ අෂ්ට ලෝක ධර්මය හෙවත් තාදී ගුණය තමන්ගේ සිතේ දියුණු කර ගැනීම සඳහා බලවත් උත්සාහයකින් කටයුතු කරන්න පුළුවන් නම්, එය උතුම් අවස්ථාවක්. මේ පාඩම් හතෙන් ම බොජ්ඣංග හත ගැන කියැවුණා. නිවන් සම්පත් අවබෝධ කරගන්න, සති, ධම්ම විචය හෙවත් නුවණ, විරිය, පීති, පස්සද්ධි, සමාධි, උපේක්ඛා ආදී බොජ්ඣංග හතක් කියැවුණා.

බොජ්ඣංග හතම මෙලොව දියුණුවට , පරලොව සුගතියට , නිවන් සම්පත් සඳහාත්, හේතු වෙනවා. බොජ්ඣංග ධර්මයෝ ද මොහොතක් පාසා ම වෙනස් වන බැවින්, අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. එලෙස මෙනෙහි කරගෙන යනවිට, තමන්ගේ සිත බොහොම පිරිසුදු ව නික්ලේෂී භාවය කරා ගෙන යන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. ඒ වගේම තමාගේ සන්ථානය දියුණු කර ගැනීමෙන්, සෝක, පරිදේව සංසිඳුවා ගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. දුක් -දොම්නස් දෙකම සංසිඳවා ගෙන නිවන් මඟට බැසගත හැකි යි. නිර්වාණය සාක්ෂාත් කරගන්න පුළුවන්.

ආනාපාන සති භාවනාව, කායගතා සති භාවනා ආදිය නිවැරැදිව කර ගැනීමෙන් බොජ්ඣංග හත හොඳින් දියුණු කර ගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. එහෙමනම්, තමන්ගේ ගුණ සම්පත් ගැන කල්පනා කර, ශීලා දී ප්‍රතිපත්ති ගැන සිතා නිවන් සම්පත් බලාපොරොත්තුවෙන් චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා මේ බොජ්ඣංග හත හොඳට දියුණු කර ගන්න අවශ්‍යය යි.

රෝගී ව සිටි මහා කාශ්‍යප ස්වාමීන් වහන්සේටත් , මුගලන් ස්වාමීන් වහන්සේටත්, බොජ්ඣංග දේශනාව නිරෝගී සුවය සඳහාත් හේතු වුණා. බුදුරජාණන් වහන්සේත් රෝගී වූ මොහොතේ බොජ්ඣංග දේශනාව චුන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ පැවැත්වූ විට උන්වහන්සේටත් නිරෝගී සැප ලැබුණා. එසේනම්, බොජ්ඣංග දේශනාව නීරෝගී සුවය සඳහාත් හේතු වෙනවා. මෙලොව දියුණුව, සසර කෙටි කරගැනීමට සේ ම නිවන් සුව ලබන්නටත්, ජීවිතවල ඇති අඩුපාඩුකම් යටපත් කරගන්නත් පුළුවන්කම තියෙනවා.

සති සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි , ධම්මවිචය සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, විරිය සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, පීති සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, පස්සද්ධි සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. සමාධි සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම ලෙස මෙනෙහි කරන්න.

මෙලෙස මෙනෙහි කර නූපන්නා වූ බොජ්ඣංගය උපන්න බවත්, උපන්නා වූ බොජ්ඣංගය දියුණු වෙන බවත් කල්පනාවෙන් මේ භාවනාව හොඳට දියුණු කරගනු ලැබුවොත්, අපේ සිත වේගවත් ව ඉදිරියට යන්න පුළුවන්. සිතේ තිබෙන පහත් සිතිවිලි, ක්ලේෂයෝ, දුරු කරගෙන, යටකරගෙන ඉදිරියට ගෙන යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. ඒ වගේ ම කරදර, පීඩා, සහිතයි යනුවෙන් නැවත හැරුණොත්, නිවන් මඟ වැරදුණා වෙනවා. එහෙමනම් නිවන් මඟ උදෙසා ඉදිරියට ම යා යුතු යි.

ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

කප්පින සූත්‍රය

කප්පින සූත්‍රය

245

මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක් සමයෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවනලද ජේතවනාරාමයෙහි වාසය කරණ සේක.

ඉක්බිති ආයුෂ්මත් මහා කප්පිණ ස්ථවිරතෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හිද, එතැන්හි පැමිණියේය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එන්නාවූ ආයුෂ්මත් මහාකප්පිණ තෙරුන් දුරදීම දුටුසේක. දැක, භික්ෂූන්හට කථාකළ සේක.

“මහණෙනි, තෙපි එන්නාවූ සුදුපැහැයෙන් යුක්තවූ සිහින්වූ, උස්වූ නැහැයකින් යුක්තවූ, ඒ මහණ දක්නහුද?” “එසේය, ස්වාමීනි.”

“මහණෙනි, ඒ මහණතෙම වනාහි මහත්වූ ඍද්ධි ඇත්තේය. මහත්වූ ආනුභාව ඇත්තේය. ඒ භික්ෂුව විසින් සමනොවදිනලද විරූ යම් සමාපත්තියක් වේද, එවැනි සමාපත්තියක් සුලබ නොවේ. යමක් සඳහා කුලපුත්‍රයෝ මනාකොට ගිහිගෙයින් නික්ම ශාසනයෙහි පැවිදි වෙත්ද, මාර්ග බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යාව අවසානකොට ඇත්තාවූ ඒ උතුම් අර්ථය මේ ආත්මයෙහිදී තෙමේම දැන, ප්‍රත්‍යක්ෂකොට, ඊට පැමිණ වාසය කෙරෙයි කියායි.”

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය දේශනා කළසේක දේශනාකොට, ඊට අනතුරුව මේ ගාථාවන් දේශනා කළසේක.

(1) “ගෝත්‍ර සොයන්නාවූ යම් සත්වයෝ වෙත්ද, (ඔවුන් කෙරෙහි) ක්ෂත්‍රියතෙම ශ්‍රේෂ්ඨ වෙයි. දෙවි මිනිසුන් කෙරෙහි අෂ්ටවිද්‍යා පසළොස් චරණධර්මයන්ගෙන් යුක්ත තැනැත්තේ ශ්‍රේෂ්ඨ වෙයි.”

(2) “සූර්‍ය්‍යයා දවල් බබලයි. චන්ද්‍රයා රෑ බබලයි. ක්ෂත්‍රියතෙම සන්නාහසන්නද්ධ වූයේ බබලයි. ක්ෂීණාශ්‍රව තෙම ධ්‍යානයෙන් යුක්ත වූයේ බබලයි. එහෙත් බුදු රජාණන් වහන්සේ දිවා රෑ දෙක්හිම තේජසින් බබලන සේක.”

(එකොළොස්වෙනි කප්පින සූත්‍රය නිමි.)

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

ජීවිතය කෙසේ සමබර විය යුතු ද?

ජීවිතය කෙසේ සමබර විය යුතු ද?

ශ්‍රී ලංකා භික්ෂු විශ්ව විද්‍යාලයේ

බෞද්ධ හා පාලි අධ්‍යයන අංශයේ

ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය

පාතේගම ඤාණිස්සර හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් බමුණාට දේශනා කරනු ලැබුවේ ආර්ථික දියුණුව ලැබූ පුද්ගලයකු විසින් අධ්‍යාත්මික දියුණුව ද ඇතිකර ගත යුතු බව ය. බුදු දහම එම මඟ පෙන්වීම නිතර කරයි. මෙලොව ජීවිතය නිවැරැදි ව ගත නොකළ පුද්ගලයෙකුට පරලොව ජීවිතය ගත කිරීමේ හැකියාවක් නැත. නිර්වාණගාමී මාවතට පිවිසි බෞද්ධයා විසින් මෙලොව ජීවිතය සාර්ථක කරගත යුතු ය. එබැවින් පුද්ගලයා නිතර ම තම ආත්ම දමනය පිළිබඳව කල්පනා කළ යුතු ය. එය තමා විසින් ම අවබෝධයෙන් කළ යුතු ය. වෙනත් පුද්ගලයකු යමක් පෙන්වා දෙනතුරු නොසිට තම වරද දැකීමේ හැකියාව තමාට තිබිය යුතු ය.

සමබර ජීවිතයක් ගතකිරීමට නම්, මනා සිහිකල්පනාව, ඉවසීම හා අරපරෙස්සම යන ගුණාංගයන් තිර වශයෙන් ම පැවතිය යුතු ය. එසේ නොවූ විට ජීවිතය සමබර ව පවත්වාගෙන යාමට හැකියාවක් නැත. ආර්ථිකය ද ධර්මය ද සමානව තිබිය යුතු ය. පුද්ගල චරිතය සැමවිට ම ධර්මයෙන් පෝෂණය විය යුතු ය. බොහෝ දුරට පෙර කළ පින හා පව ද මෙයට හේතු වේ. ඇතැම් අවස්ථාවල ආර්ථිකය ශක්තිමත් වන විට ධර්මය පුද්ගලයා තුළ දක්නට නොලැබෙන අවස්ථා ද තිබේ. ධර්මය සහ නීතිරීති බිඳ දමා ආර්ථික මාර්ග ඔස්සේ ගමන් කරන්නෝ ද සිටිති. කෙසේ වුව ද, මෙම අංශ දෙක ම සෑම පුද්ගල චරිතයක ම පැවතිය යුතු ය.

එක් කලෙක බුදුරජාණන් වහන්සේ මගධ රට දක්ෂිණගිරියෙහි ඒකනළ නම් බමුණු ගමෙහි වැඩ වාසය කළ සේක. එකල කසී භාරද්වාජ බමුණාගේ වප් මගුල වෙත බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩම කළ සේක. නඟුල් පන්සියයක් යොදා ගනිමින් ගොවිතැන් කරන ස්ථානය තුළ බමුණා ආහාර බෙදමින් සිටියේ ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද එම ස්ථානයටම වැඩම කළ සේක.

බුදුරජාණන් වහන්සේ පාත්‍රය ද සහිතව වැඩ සිටිනු දුටු කසී භාරද්වාජ බමුණාට කේන්ති ගියේ ය. එම කේන්ති සහගත සිතිවිලි අතරින් බමුණා බුදුරජාණන් වහන්සේ ඇමතී ය. “ශ්‍රමණය, ඔබත් සී සාන්න, වපුරන්න එසේ කොට ආහාර අනුභව කරන්න” යනුවෙනි.

“බමුණ මම සී සෑමත් කරමි. වැපිරීමත් කරමි. සී සෑමත්, වැපිරීමත් කොට අනුභව කරමි. බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළහ.

සී සෑමට අවශ්‍ය උපකරණ කිසිවක් පෙනෙන්නට නැත. විය ගහ, නගුල, කෙවිට දක්නට නැත. නමුත් සී සා ආහාර අනුභව කරන බව ප්‍රකාශ කරයි. එය කුමන ආකාරයේ සී සෑමක් ද? බමුණා සිතී ය. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ ආකාරයෙන් වදාළ සේක.

ශ්‍රද්ධාව බීජයකි. තපස වැස්සයි. ප්‍රඥාව නගුල සහ වියගහයි. ලජ්ජාව, නගුලිසයි. මනස සොතයි, සිහිය හී වැල හා කෙවිටයි. කයින්, වචනයෙන්, සුරක්ෂිතව ,ආහාරයෙහි සංවරව සත්‍යයෙන් නෙළීම කරමි. රහත් බව මාගේ මිදීම යි. එවිට, බමුණා කරුණු කාරණා තේරුම්ගෙන බුදුරජාණන් වහන්සේට දානය වළඳන ලෙස ඉල්ලා සිටියේ ය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ වදාළ සේක. ගාථා කියා ලත් ආහාර මවිසින් නො ගත යුතු ය. මහා පාරිශුද්ධිය දකින අයගේ පිළිවෙළ එය නොවේ. බුදුවරු ගාථාහි ගීතය බැහැර කරති.

බුදුරජාණන් වහන්සේ එසේ වදාළ විට බමුණාට සත්‍ය අවබෝධ විය. තමන් එල්බ සිටියේ සාවද්‍ය මතයක බවත්, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනාවෙන් තමන්ගේ මනසට යමක් ඇතුලු වූ බවත්, වචන කිහිපයක් පමණක් කතා කළ ද, එය වැටහී යාම නිසා මහත් අස්වැසිල්ලක් උදාවූ බවත් ඔහුට අවබෝධ විය.

බමුණා විසින් කරනු ලැබුවේ කුඹුර වැපිරීම ය. එය ධන ධාන්‍ය ලැබීමට මඟකි. පුද්ගලයකුට භෞතික දියුණුව අත්‍යවශ්‍යය යි . දියුණුවක් නොමැතිවීම පුද්ගල පිරිහීමේ ආරම්භය යි. එනිසා ම පුද්ගලයා අලසකම ඉවත ලා වීර්යයෙත්.ධනය හම්බ කළ යුතු ය. පුද්ගලයකු කෙතරම් ධනය ඉපයුව ද එහි වැඩි වීමක් නැත. නමුත් පුද්ගල ජීවිතයට ආර්ථික දියුණුව පමණක් ළගා කර ගැනීම ප්‍රමාණවත් ද? බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් බමුණාට දේශනා කරනු ලැබුවේ ආර්ථික දියුණුව ලැබූ පුද්ගලයකු විසින් අධ්‍යාත්මික දියුණුව ද ඇතිකර ගත යුතු බව ය. බුදු දහම එම මඟ පෙන්වීම නිතර කරයි. මෙලොව ජීවිතය නිවැරැදි ව ගත නොකළ පුද්ගලයෙකුට පරලොව ජීවිතය ගත කිරීමේ හැකියාවක් නැත. නිර්වාණගාමී මාවතට පිවිසි බෞද්ධයා විසින් මෙලොව ජීවිතය සාර්ථක කරගත යුතු ය. එබැවින් පුද්ගලයා නිතර ම තම ආත්ම දමනය පිළිබඳව කල්පනා කළ යුතු ය. එය තමා විසින් ම අවබෝධයෙන් කළ යුතු ය. වෙනත් පුද්ගලයකු යමක් පෙන්වා දෙනතුරු නොසිට තම වරද දැකීමේ හැකියාව තමාට තිබිය යුතු ය. අවංක ගති සිරිත් තිබෙනවා නම්, පමණක් එසේ කළ හැකි වුව ද, සාමාන්‍ය ක්‍රමය තමාගේ වරද, නොපෙනීම ය. අන්‍යයාගේ වරද බහුල ලෙස දර්ශනය වනු ඇත. එබඳු තත්වයනට පත් නොවී තම වරද, අඩුපාඩු වටහා ගත හැකි අයකු බවට පත්විය හැක්කේ ආත්ම දමනයේ ක්‍රමවේදය ට අනුව ය. එය පුද්ගලයාගේ අභිවෘද්ධියට හේතු වන්නා සේ ම, සමාජයේ හිත සුව පිණිස ද බලපායි.

පුද්ගලයා තම ජීවිතය සකස් කර ගන්නේ තම නැණ නුවණ අනුව ය. තමනට සිතෙන සියලු දෙය ම නිවැරැදිව එක ලෙස නොසිතිය යුතු ය. තමන්ට වඩා දැනුමෙන් හා අවබෝධයෙන් පිරි කෙනෙකුට වඩාත් වැඩි නිවැරැදි ක්‍රමවේදයක් කල්පනා විය හැකි ය. බමුණාගේ සිතිවිලිවලට වඩා වැඩි යමක් බුදුහිමියන්ගේ දේශනාව අනුව ඔහුට ම කල්පනා විය.

හේමමාලා රන්දුනු