කන්දරක සූත්‍රය

 

තමන්ගේ ස්වභාවය පිළිබඳව මනා වූ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට කන්දරක සූත්‍රය පිටුවහලක් වන්නේය. ඒ තත්කාලීන සමාජය අධ්‍යනය කිරීමෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ එදා සමාජයේදැකීමට හැකි වූ පුද්ගලයන් වර්ග 4ක් ගැන දේශනා කර ඇති බැවිනි. එනම් :-

1. අත්තන්තප 2. පරන්තප 3.අත්තන්තප පරන්තප 4. නාත්තන්තප පරන්තප

අත්තන්තප පුද්ගලයා

මෙහිදී තප යන්නෙහි තේරුම තැවීම යන්නයි. එහිදී ගින්දර උපයෝගී කරගෙන හුමාලයට අල්ලා තැම්බීම අදහස් නොකෙරේ. මෙහිදී තැවීම යන්නෙන් අදහස් කරනු ලබන්නේ කයෙන්, වචනයෙන් හා මනසෙන් ඉවසීමට අපහසු දේ කර දුක් පමුණුවා ගැනීමයි. මෙහිදී “අත්ත” යනු තමාය. එනම් පළමු පුද්ගලයා වනා හි තමන් විසින් තමාටම දුක් පමුණුවාගනී. සමහරු එළුවෙක්, ගවයෙක් සේ ජීවත් වේ. අයෙක් නිරවස්ත්‍රව ජීවත් වේ. සමහරු ගිනි ගොඩක් මැදට වී පව්තැවීම සිදුකරයි. මේ ආදී අත්තකිලමථානුයෝගී ජීවිත ගතකරයි. ඒ අතරට ආහාර නොගැනීම, කෙස් රැවුල් නොකැපීම, ආදී බාහිර ක්‍රියා මගිනුත් දුක්ලබාදේ. එමෙන්ම ඕපදූප සෙවීම, කේලම් කීම, තරහ ගැනීම ඊර්ෂ්‍යාව ඇතිකරගැනීම ආදී දේ මගින් හිත දූෂණය කරගැනීමෙන්ද, හිතට අනවශ්‍ය දේ පැටවීමෙන්ද, ප්‍රධාන වශයෙන් රාග ගින්නෙන්, ද්වෙශගින්නෙන් මෝහගින්නෙන් ක්‍රියාකරන්නේ නම් බලවත් සේ පීඩාවෙන් කාලය ගත කරන්නෙකු වේ. ඉහත ආකාරට ක්‍රියා කරන්නා සෑම වේලාවේම තමන් තැවීමෙහි නියුක්ත වූවෙකු වේ.

පරන්තප පුද්ගලයා

දෙවන කණ්ඩායම නම් පරන්තප ලෙස හැඳින්වේ. එනම් අනුන් තවන පුද්ගලයාය. අයෙක් ආයුධ, දඬු මුඟුරුගෙන පහර දෙද්දී, අන් ජීවිත කොර නොකරද්දී, අන් අයගේ වස්තුව සොරාගෙන යයිද, අන් අය බොරුවෙන් රවටා තමන් සතුටට පත් වේද, නරක අයුරින් බැණ වැදී අන් අය දුකට පත්කරන ගමන් තමන් සතුටට පත් වේද ? එවැනි පුද්ගලයා අනුන්ට කරදර කරන්නා හෙවත් පරන්තප පුද්ගලයා ලෙස හැඳින්වේ. 

අත්තන්තප පරන්තප පුද්ගලයා

තෙවන පුද්ගලයා නම් අත්තන්පත පරන්පත ය. එනම් තමනුත් තැවෙන, දුක්වෙන ගමන්, අන් අයත් දුකට පත්කරමින් ක්‍රියාකරන පුද්ගලයාය. පෙර රජවරුන් යාගහෝම පැවැත්වීමේදී ව්‍රත සමාදන් වී එළු බැටළු, ගව මිනිස් ආදී ජීවිතද ගස්වැල්ද පුළුස්සා එයන් දෙවියන් සතුටු කිරීමට කටයුතු කළා සේ අදද අපට තමන්දුක් සහගත ක්‍රියාවල යෙදෙන ගමන් අන් අයද ඊට දායක කර ගැනීම දැකිය හැකිය. සත්ව ජීවිත විනාශ කරන ගමන් එහි හොඳ වර්ණනා කරමින්, සාධාරණය කරමින් සමහරුන් කටයුතු කරනු ලැබේ. මේවා සිදු කිරීමෙන් මෙලොව වශයෙන් නොයෙකුත් දඬුවම් වලට ලක්වන අතර පරලොව වශයෙන් අපායගාමී දුක් අනුභවයටද හේතුවේ. සුරාවට ගිජුවී, සොරකමට කණ්ඩායම් ගොඩනැගීම, සමාජ ශාලා පවත්වාගෙන යෑම ආදී ආධාර්මික ක්‍රියා කරන්නන් මෙම කොටසට අයත් වේ. 

නාත්තන්තප පරන්තප පුද්ගලයා

තමන් කායික , වාචසික, මානසික වශයෙන් සැපවිඳින ගමන් අන් අයටද කරදරයක් නොවන අයුරින් ජීවත් වීමයි. මෙහිදී පෙන්වා දෙන්නේ තමන් තමන්ම ආදර්ශයට ගෙන මෙම වැරැදි ක්‍රියාවලින් වෙන්වීමයි. තමන්ගේ ජීවිතයට හානියක් පමුණුවන විට අතපය කඩනවිට ඇතිවන වේදනාව, දුක, තමනුත් අන් අයට කරදර කිරීමේදී ඇතිවන බව නුවණින් සිතීම ආදී වශයෙන් සොරකම, කාමය වරදවා හැසිරීම, බොරුවෙන් මුළා කිරීම, සුරාපානයෙන් හිස් වචනයෙන්, ක්‍රෝධයෙන්, ඊර්ෂ්‍යාවෙන්, ලෝබකමින් ආදී වැරැදි හා කෙලෙස් ධර්මයන්ගෙන් වෙන් වී තමන් මෙන්ම අනුන්ද යහපතෙහි පිහිටුවීම බුදුදහම අගය කරනු ලැබේ.

ප්‍රාණවාචයෙන් ඉවත්ව වැළැකී අකුසලයට ලජ්ජා වී සියලු සත්වයන් කෙරෙහි මෛත්‍රී සහගතව හිතානුකම්පීව ජීවත් විය යුතු බවයි. එනම් ප්‍රාණ වධයෙන් නොනැවතී මෛත්‍රියද කළ යුතු බවයි.

මේ ආදී වශයෙන් විස්තර කරමින් සොරකමින් වැළැකී දන්දීමත් බොරුවෙන් වැළැකී සත්‍ය කථා කිරීමත්, හිස් වචනයෙන් වෙන්ව අර්ථවත් වචන භාවිතයත්, රළු වචන වෙනුවට හදවත පිනායන වචනත්, තරහවෙන් වෙන් වී මෛත්‍රී සහගත සිතුවිලින් ඇතිව ජීවත් වීම මේ ආදී කරුණු අවධාරණය කරනු ලැබේ. එමෙන්ම අල්ලස්ගැනීම රැවටීම, තුලාකූට, මංපැහැරීම, ගම්පැහැරීම අත් පා සිඳීම, ආදී වධබන්ධනවලින් යුක්ත සාහසික ක්‍රියාවලින්ද වැළැකුණේ වෙයි.

මෙහිදී සෑම පුද්ගලයකුම අවසානයට සඳහන් කරන ලද තමන්ටත්, අනුන්ටත්, හිරිහැරයක් නොවන පුද්ගලයකු වන්නේනම් පැසසිය යුතු බව බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළහ.