චුලකාල උපාසක තැන

 

 චුලකාල උපාසක තැන 

අත්තනා’ව කතං පාපං අත්තනා සංකිලිස්සති

අත්තනා අකතං පාපං අත්තනාව විසුජ්ඣති

සුද්ධි අසුද්ධි පච්චත්තං නාඤ්ඤමඤ්ඤො විසොධයෙ.

තමා විසින් ම පව් කරණ ලද නම් (සිවුඅපාහි ඉපිද දුක් විඳින්නේ) තෙමේ ම කෙලෙසෙන්නේ ය (තැවෙන්නේ ය). තමා විසින් ම පව් නො කරණ ලද නම්, එයින් තෙමේ ම විශුද්ධ වන්නේ ය. ශුද්ධිය ද අශුද්ධිය ද තමා පිළිබඳ ය. අනෙකෙක් අනෙකකු ශුද්ධ නො කරන්නේ ය.

මහාකාල උපාසකයා සේ චූලකාල උපාසක ද බණ අසන්නට රාත්‍රියෙහි විහාරයට යන්නේ ය. එසේ රෑ වෙහෙරට ගොස් බණ අසන මේ උපාසක තෙමේ බණ අවසානයෙහි ඉතා උදෑසනින් වෙහෙරෙන් නික්ම පෙරළා ගෙය බලා යයි. මේ මොහුගේ සිරිති. මොහු දිනක් බණ අසා උදෑසනින් සැවැත් නුවර බලා වෙහෙරින් පිටත් ව ගියේ ය. එ දවස එහි ගෙවල් කිහිපයක් බිඳ බඩු පැහැර ගත් සොරු ගෙහිමියන් විසින් පසුපස ලුහුබඳනා ලද්දේ පැහැර ගත් බඩු සැවැත් නුවර, බලා යන උපාසකයා ඉදිරියෙහි හෙළා පැන ගියහ. 

හොරුන් පස්සේ එළ වූ මිනිස්සු චූලකාල උපාසකයා දැක “මේ හොරා, පෙණේ ද මූ, රෑ හැකි තරම් ගෙවල් බිඳ හොරකම් කොට මේ එළි වන ජාමෙහි උපාසකකම් කරන්නකු සේ හැසිරෙයි. මූට තළමු” යි අල්ලා ගෙණ තැළූහ. එ තැනින් දිය ගෙණෙන්නට යන ගෑණු, උපාසකයාට තළනු දැක ඔවුනට කරුණු කියා, යන්තමකින් බේරා හැර ගොස් ඒ බව භික්‍ෂූන් වහන්සේලාට දැන්වූහ. උන්වහන්සේලා බුදුරජානන් වහන්සේට එය සැළකළහ. බුදුරජානන් වහන්සේ එය අසා “මහණෙනි! චූලකාල උපාසක තමන් එ බඳු වැරදි වැඩක් නො කළ නිසා ඒ ගෑණුන්ගේ වහළින් යන්තමකින් නො මැරී ගැලවුනේ ය. ලෝකවාසී බොහෝ සත්ත්‍වයෝ පව්කම් කොට සතර අපායෙහි ඉපිද දුක් විඳිති. මෙලොව දී කිලිටි වෙති. අපවාදයට මූණ දෙති. ගුටිබැට කන්නෝ වෙති. පින් කළෝ මරණින් පසු සුගතියෙහි උපදිති. නිවන් ලබති. එයින් ම නිවී යති” යි වදාරා මේ ධර්‍මදේශනාව කළ සේක. 

අත්තනාව කතං පාපං අත්තනා සඞ්කිලිස්සති, 

අත්තනා අකතං පාපං අත්තනාව විසුජ්ඣති, 

සුද්ධි අසුද්ධි පච්චත්තං නාඤ්ඤො අඤ්ඤං විසොධයෙති. 

තමන් විසින් ම පව් කරණ ලද නම්, (එයින්) තෙමේම කෙලෙසෙන්නේ ය. තමන් විසින් පව් නො කරණ ලද නම්, තෙමේ ම පිරිසිදු වන්නේ ය. පිරිසිදු බව හා අපිරිසිදු බව තම තමා පිළිබඳ වේ. අනෙකෙක් අනෙකකු පිරිසිදු නො කරන්නේ ය. 

අත්තනා එව කතං පාපං = තමන් විසින් ම පව් කරණ ලද නම්. 

අත්තනා සඞ්කිලිස්සති = තෙමේ ම කෙලෙසෙනේ ය. 

යම් කෙනෙක් සතුන් මැරීම්, සොරකම් කිරීම්, පරදාර පරපුරුෂ සෙවුම්, බොරු ඈ බිණුම්, රහමෙරපීම් ඈ පව්කම් කළේ නම්, කරත් නම්, ඔවුහු, හැම, සිවු අපායයෙහි ඉපිද ඉමක් කොණක් නැති දුක් විඳිමින් කෙලෙසෙන්නෝ ය. මේ ඈ පව්කම් කරන කල්හි ද මේ අත්බව්හි ද කෙලෙසෙති. 

අත්තනා අකතං පාපං = තමන් විසින් පව් නො කරණ ලද නම්. 

අත්තනා එව විසුජ්ඣති = තෙමේ ම පිරිසිදු වන්නේ ය. 

යම් කෙනෙක් පවින් දුරු ව, පින් කළේ නම්, කරත් නම් ඔවුහු ස්වර්‍ග සම්පත්තියටත් නිර්‍වාණ සම්පත්තියටත් පැමිණ තුමූ ම පිරිසිදු වෙති. පින් කරණ කල්හි ද පිරිසිදු වෙති. 

සුද්ධි අසුද්ධි පච්චත්තං = පිරිසිදුබව, අපිරිසිදුබව තම තමා අයත් ය. 

සුද්ධි නම්, කුසල් ය. අසුද්ධි නම්, අකුසල් ය. ඒ ඒ සත්ත්‍වයන් විසින් කරණ ලද, කරණු ලබන කුසල් අකුසල් හැම එකෙක් ම කළවුන්ටත් කරන්නවුන්ටත් අයත් ය, යි මෙයින් වදාළ සේක. 

‘අත්තානං පති = පච්චත්තං’ යනු විවෘති යි. තමන් කරණ කුසල් අකුසල් දෙක්හි හිමියා තමන් ම බව ‘පති’ යන්න පැහැදිලි කරයි. ‘සුද්ධි අසුද්ධි අත්තානං පති (සියා)’ කුසල් අකුසල් තමන් පිළිබඳ වන්නේ ය යනු අරුත් ය. ‘කාරකසත්තානං අත්තනියෙව විපච්චති’ යනු අටුවා ය. 

න අඤ්ඤො අඤ්ඤං විසොධයෙ = අනෙකෙක් අනෙකකු පිරිසිදු නො කරන්නේ ය. 

එකකු කළ පවින් අනෙකෙක් අපායට නො යයි. එකකු කළ පිණින් අනෙකෙක් දෙව්ලොව ද නො යයි. සසර දුක් විඳිතත්, සසර දුකින් මිදෙතත්, එයට උපකාර ව සිටින්නේ තම තමන් කළ පව්පින් දෙක ය. තම තමන් කළ පින් පව් දෙකට විපාක තම තමන් ම විඳිය යුතු ය. අනෙකෙක් අනෙකකු පිරිසිදු කිරීමෙහි වත් අපිරිසිදු කිරීමෙහි වත් සමත් නො වේ. ඒ නො වන්නේ ය. තමන් කළ කම්හි විපාක තමන් කරා ම එන්නේ ය. තමන් කළ කම් අන්හු කරාත්, අත්හු කළ කම් තමන් කරාත්, පල විසින් කවදාවත් නො එන්නේ මය. “අනෙකෙක් අනෙකකු පිරිසිදු නො කරන්නේ ය” යි වදාළෝ එහෙයිනි. 

ධර්‍මදේශනාවගේ අවසානයෙහි චූලකාල සෝවාන් වී ය. දේශනාව පැමිණ සිටි පිරිසට ද වැඩ සහිත වූ ය. 

චූලකාලඋපාසක

 

සිහි නුවණින් යා යුතු ඍජු මාවතක්

තථාගත සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ බරණැස් නුවර ඉසිපතනාරාමයේ දී ප්‍රථමයෙන් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය දේශනා කළ සේක. ඒ ධර්ම දේශනාව අවසන් වෙද්දී දහඅට කෝටියක් පිරිස් රහත් භාවයෙන් නිවන් සම්පත් ලැබූහ. 

අසංඛ්‍යෙයක් පිරිස සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී, අර්හත් මාර්ගත්‍රයෙන් නිවන් සම්පත් දුටහ. ප්‍රථම මංගල ධර්ම දේශනාවෙන් අසංඛ්‍යෙයක් නිවන් සම්පත් ලැබීම, දහඅට කෝටියක් රහත් වීම විශේෂාංගයක්. සියලු බුදුවරයන් වහන්සේලා අත නොහැර කරන දේශනය දම්සක් පැවතුම් සූත්‍ර දේශනාව යි. එහි දුක්ඛ සත්‍යය, සමුදය සත්‍යය, නිරෝධ සත්‍යය, මාර්ග සත්‍යය පැහැදිලි කර තිබෙනවා. සූත්‍ර ගණනාවකින් චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනා කර තිබෙනවා. 

මාර්ග සත්‍ය බුදු, පසේ බුදු, මහ රහත් උතුමෝ ගමන් ගත් මාර්ගයක්. ඒ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය යි. එය අංග අටකින් සමන්වාගත වෙනවා. ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා යනු ආර්ය මාර්ගය ම යි. නිවන් මග, විශුද්ධි මාර්ගය, ත්‍රිවිධ ශික්ෂා මාර්ගය, මැදුම් පිළිවෙත් මාර්ගය, ආර්ය මාර්ගය ආදී නොයෙක් නාමයන්ගෙන් උගන්වනවා. සියලුම පින්කම් කරනවිට ආර්ය මාර්ගය සිතෙහි පහළ විය යුතු යි. සිහි නුවණින් කරන පින්කම ප්‍රධානත්වයක් උසුලන්නේ ඒ නිස යි. සිහි නුවණින් කරන පින්කම්වල සම්මා දිට්ඨි ආදී මාර්ගාංග පහළ වෙනවා. මෙය නිතර පහළ නොවුණත්, හොඳින් නුවණ යොදා කරන පින්කම්වල දී පහළ වෙයි. ඒ නිසා කවුරුත් දාන, සීල, පින්කම් කරන විට , මල්, පහන් , ගිලන් පස , දාන මාන පූජා කරන විට සම්මා දිට්ඨිය ආදී මාර්ගාංග පහළ කරගත යුතු යි. එනම්, ප්‍රඥාව යි. සම්මා සංකප්ප යනු හොඳ අදහස්. සම්මා වාචා යනු හොඳ වචන යි. සම්මා කම්මන්ත යනු හොඳ වැඩ කටයුතු යි. සම්මා ආජීව යනු හොඳ ජීවිකාව යි. සම්මා වායාම යනු හොඳ උත්සාහය යි. සම්මා සති හොඳ සිහිය යි. සම්මා සමාධි යනු සිතෙහි තැන්පත්කම යි. මේ කරුණු ටිකට නිවැරැදි , යහපත්, ශ්‍රේෂ්ඨ, උතුම් ආදී වචන රාශියක් සම්මා වදනට යෙදෙනවා. 

එසේනම්, සම්මා දිට්ඨි යනු නිවැරැදි ප්‍රඥාව යි. කර්ම ඵල විශ්වාස කිරීම, ධ්‍යාන , මාර්ග, මාර්ග ඵල ලබා ගැනීම, නිර්වාණය අවබෝධ කර ගැනීම, චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කර ගැනීම, පින් පව් පිළිගැනීම ආදිය සම්මා දිට්ඨිය නම් වෙයි. ‘කම්මස්සකත සම්මා දිට්ඨි, ධ්‍යාන සම්මා දිට්ඨි, මාර්ග සම්මා දිට්ඨි, ඵල සම්මා දිට්ඨි, චතුසච්ච සම්මා දිට්ඨි ආදිය හොඳින් ඉගෙන කවුරුත් හොඳින් දියුණු කරගත යුතු යි. සම්මා සංකප්ප යනු යහපත් වචන යි. යහපත් අදහස් ආදිය යි. අව්‍යාපාද, අවිහිංසා, නෙක්ඛම්ම වෙයි. අව්‍යාපාද යනු මෛත්‍රී අදහස් ය. අවිහිංසා යනු හිංසා , පීඩා නො කිරීම යි. නෙක්ඛම්ම යනු නික්මීම යි. ඒ අදහස් වලින් පිරිපුන් නම්, සම්මා සංකප්ප මාර්ගාංගය හොඳින් වැඩෙන අතර, එය දියුණු කරගැනීමට පුළුවන් වෙයි. සම්මා වාචා යනු බොරුවෙන්, කේළමෙන් , හිස් වචනයෙන්, නපුරු වචනයෙන් වැළකීම යි. වචනය හොඳනම්, පිවිතුරු නම්, සම්මා වාචා නම් වෙයි. මුව පරිස්සම් කරගත යුතු යි. එයට නුවණ යෙදවූ විට වචනය හොඳ යි, පිවිතුරු යි, තමන්ගේ ගුණ ධර්මයන් හොඳින් දියුණු කරගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. සම්මා කම්මන්ත යනු නිවැරැදි කර්මාන්ත යි. එනම්, සතුන් මැරීමෙන් , සොරකමෙන්, කාමමිථ්‍යාචාරයෙන් වැළකීම වෙයි. හොඳ වැඩ වෙයි. බුදු දහමේ කෘෂිකර්මාන්තය , ගව පාලනය, වෙළෙඳාම ආදියත් බුදුරජාණන් වහන්සේ අනුදැන වදාළා. එලෙස තම වැඩ කටයුතු කරගත යුතු යි. මස් මාංශ වෙළෙඳාම, ආයුධ, මත්ද්‍රව්‍ය, වහල් වෙළෙඳාම ආදිය හොඳ දේ නො වෙයි. මේවා අත්හැර දමා නිවැරැදිව වැඩ කටයුතු කරනවා නම්, දැහැමිව වැඩ කටයුතුවල යෙදෙනවා නම්, එය සම්මා කම්මන්ත නම් වෙයි. සම්මා ආජීව යනු නිවැරැදි ජීවිකාව යි. වැරැදි ලෙස ජීවත් නොවී , ධාර්මිකව යමක් උපයාගෙන , දැහැමිව ජීවත් විය යුතු යි. බුද්ධාදී උතුමෝ ජීවත් වුණේ ධාර්මිකව යි. ඒ උතුමෝ දැහැමි පිළිවෙත් මගක් අනුගමනය කළා. එලෙස කවුරුත් ජීවමෝපාය ගෙන යා යුතු යි. 

ඊළඟ කාරණය සම්මා වායාම යි. එය අවශ්‍යම දෙයක්. උතුම් වචන, උතුම් උත්සාහය, ආදිය යි. උතුම් උත්සාහය කාටත් අවශ්‍ය වෙයි. රැකියාවට, අධ්‍යාපනයට, ගමනට බිමනට, ආහාර පිළියෙළ කරගන්න, දාන- සීල- භාවනා පින්කම්වලට සැමටම අවශ්‍ය වන්නේ උත්සාහය යි. උත්සාහවන්තයා මනු ලොව, දෙව් ලොව, බඹ ලොවට නිවන් මගට යයි. කම්මැළි පුද්ගලයා පරාජයට පත්වන අතර, පිරිහීමට, සතර අපා දුකට වැටෙයි. 

එසේනම්, බුදු දහමට අනුව තමන්ගේ නූපන් කුසල් වැඩි දියුණු කළ යුතු අතර, උපන් කුසල් වැඩි දියුණු කළ යුතු යි. නූපන් අකුසල් නොඉපදීමටත්, උපන් අකුසල් ප්‍රහාණය කළ යුතු යැ’යි ව්‍යායාම සතරක් වෙයි. මේවා අප හොඳින් දැන කියාගෙන නිවැරැදි උත්සාහයෙන් වැඩ කටයුතු කරනවා නම්, නිවන් සුව ලබා ගැනීමට අපහසු නැහැ. දැන් නිවැරැදි සිහිය ගෙන බලමු. කායානුපස්සනා සතිපට්ඨානය, වේදනානුපස්සනා සතිපට්ඨානය , චිත්තානුපස්සනා සතිපට්ඨානය, ධම්මානුපස්සනා සතිපට්ඨානය ආදිය සම්මා සති නම් වෙයි. සෑම දෙයක් ම කළ යුත්තේ සිහි කල්පනාවෙනි. එය සම්මා සති නම් වෙයි. ඒ නිසා කවුරුත් සම්මා සතිය හොඳින් දියුණු තියුණු කරගනිමින්, එවිට කුමක්වත් අඩුපාඩුවක් නැතිව තමන්ට පැහැදිලිව නිවන් මග ඉදිරියටම යන්නට පුළුවන්. එසේම සම්මා සමාධි යනු උතුම් චිත්ත සමාධියක්. ප්‍රථම ධ්‍යානය, ද්වීතීය ධ්‍යානය, තෘතීය ධ්‍යානය, චතුර්ථ ධ්‍යානය, ආදී ධ්‍යාන සතරකට බෙදන අතර තවද පංචම ධ්‍යානය යනුවෙන් ද වෙයි. මෛත්‍රී භාවනා කරනවානම්, ධ්‍යාන තුනක් ද, ආනාපාන සති භාවනාවෙන් ධ්‍යාන සතරක් ද , සමථ භාවනාවලට ධ්‍යාන වෙන්කර තිබෙන අතර සමථ භාවනාවෙන් පමණක් ධ්‍යාන අවස්ථාවන්ට පත් වෙයි. විදර්ශනා භාවනාවට ධ්‍යාන නොලැබෙන අතර, එය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වටහාගෙන වෙනම මගක ගමන් කරයි. 

සියලු පින්කම්වලදී මාර්ගාංග අටත් සමඟ නුවණ පහළ වුණොත්, නිවන් සුව පතා පින්කම කළොත්, අනිවාර්යෙන් ම මාර්ගාංග අට සිතෙහි පහළ වෙනවා. මේ ධර්මතා එකතු කළ විට සම්මා දිට්ඨි සහ සම්මා සංකප්ප දෙක ප්‍රඥා ශික්ෂාව වන අතර , සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීව තුන එකතු වූ විට ශීල ශික්ෂාව ද සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි ආදී තුන ම සමාධි ශික්ෂාව නම් වෙයි. ත්‍රිවිධ ශික්ෂාව යනු ද ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය ම යි. මෙලෙස කටයුතු කළොත් කාටත් නිවන් සුව ලැබීම අපහසු කරුණක් නො වෙයි. 

ඇසළ පුන් පොහෝ දවසේ ලොවට අමා බෙරය විවර කළා. ලොවටම අමා සුවය බෙදා දුන්නා, එදා සිටම මෙතරම් දිගු කලක් පුරාවටම දහම ලොවට ම ව්‍යාපත්ව ගියේ. දෙව් ලොව, බඹ ලොව ව්‍යාප්තව ගියා. අති විශාල පිරිසක් මාර්ග ඵල නිවනට පත් වුණා. සූවිසි අසංඛ්‍යෙයක් පමණ නිවනට පත් වුණේ මැදුම් පිළිවෙත, එනම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය නිවැරැදිව අනුගමනය කළ නිස යි. මේවා හොඳින් තේරුම් බේරුම් කරගෙන කවුරුත් බුද්ධාදී උතුමෝ ගමන් ගත් මාර්ගය බව සිතමින් දියුණුවෙන් ගුණ ධර්ම තමන්ටත් ධර්මය අවබෝධ කරගැනීමට අපහසු කරුණක් නො වෙයි.

ඇසළ පුන් පොහෝ දින ඇරැඹුණු මාර්ග ප්‍රතිපදාව අද දක්වා ම විනාශ නොවී දිගින් දිගටම සිව් වණක් පිරිසම රැකගෙන පැමිණි නිසා බොහෝ පිරිසකට ආර්ය තත්ත්වයට පත් වන්න පුළුවන්කම ලැබුණා. එසේනම් කවුරුත් ආර්ය තත්ත්වයට පත්වීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් මේ සඳහන් කරනු ලබන සීලය, සමාධිය, ප්‍රඥාව ගුණ ධර්මයන් දියුණු කරන්නේ. බුදු කෙනෙක් ලොව පහළ වන දුර්ලභ අවස්ථාව ඔබ, අප සෑම දෙනාටම ලැබුණා. මේවා ගැන සිතා, හොඳ වාසනාවන්ත ජීවිතයක් ම ගත කරමින් නිවන් සුව පතාගෙන ම යන්න. එවිට කාටත් ලැබෙන බලය, ශක්තිය, ගොඩනගාගන්න පුළුවන්. මෙවන් ප්‍රතිපදාවන් ගැන සිතා. මෙය එක්, එක්කෙනා පසුපසම යා යුතු මගක්. දෙතුන් දෙනාට කතා කරමින් යන්න පුළුවන් ගමන් මගකුත් නො වෙයි. සිහි නුවණින් මේ ගමන යා යුතු ම යි. ඒ නිසා ඍජු මාවතක් වූ මෙහි ගමන් ගන්නා ඕනෑම කෙනෙකුට ධර්මය අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්. කපටි, කෛරාටික පැවැතුම් නැහැ. අවංකකම, නිහතමානීකම, අවිහිංසාව ආදී හොඳ ගුණාංගයන්හි පිහිටාගෙන මේ ගමන යන බැවින් බොහොම හොඳින් නිවන දෙසට එනම්, චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධය දක්වාම යා හැකි යි.

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

නිවන වූ දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍ය බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පළමුවෙනි ධර්ම දේශනාව වූ ධම්මචක්කපවත්වන සූත්‍ර දේශනාවේ දී දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍ය පිළිබඳව උන්වහන්සේ වදාළ සේක.  මහණෙනි, උපාදානස්ඛන්ධ සංඛ්‍යාත භවය නැවත නැවත ඇතිකරන ඒ තෘෂ්ණාවෙහි නිරවශේෂය නිරෝධය වූ යම් නිවනක් වේද, යම් නිවනක් නිසා, ඒ තෘෂ්ණාව අතහැරීමත් නැතිකරගැනීමත් දුකින් මිදීමක් ය. පංචකාම ගුණ සංඛ්‍යාත ඇළෙන තැන් නැති, ඇළෙන ස්වභාවය නැති, ස්වභාවයක් වේ ද, එය දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍යයි යනුවෙන් දුක්ඛ නිරෝධ සත්‍ය පිළිබඳව අර්ථ දැක්විය හැකි ය. ඒ අනුව නිවන නිරෝධ සත්‍ය ලෙස කෙටි අර්ථයකින් ද හඳුනාගත හැකියි. සත්ත්වයා භවය පුරා සැරිසරන ගමනේ කෙළවර නිවනයි . ලෝකයේ සසර සැරිසරන සත්ත්වයා ගේ එකම අරමුණ තුන්තරා බෝධියෙන් එක්තරා බෝධියකට පැමිණ නිවනට සම්ප්‍රාප්තවීමයි. බෝධිය යනු අවබෝධයයි. සම්මා සම්බුද්ධත්වය, පච්චේකබුද්ධත්වය හා මහරහත් බව එම තුන්තරා බෝධියයි. තුන්තරා බෝධියෙන් එක් බෝධියක් ප්‍රාර්ථනා කරගෙන සිටින පුද්ගලයන් කෙතෙකුත් සිටිය හැකියි. ඔවුන් තම උතුම් අරමුණ සිතෙහි දරාගනිමින් සිත, කය, වචනයෙන් සුචරිතයම වඩයි. තුන් දොරින්ම සමාජයට අර්ථය හිත සුව පිණිස කටයුතු කිරීමට පෙළඹෙන්නේ ද, තමන් ප්‍රාර්ථනා කරගත් බෝධියකින් නිවන් දැකීමේ අරමුණ පෙරදැරිවයි. නිවන බලාපොරොත්තු වන සත්ත්වයා. සංසාරයේ සැරිසරමින් ගමන් කරනා විට තමන්ගේ මනස තුළ තිබෙන තෘෂ්ණාව නමැති බැඳීම අඩුකරගැනීමට කටයුතු කළ යුතුයි. තණ්හාව නමැති වඩුවා නිවස සාදන නිසා පුද්ගලයා සසර උපදියි. තණ්හාව නමැති වඩුවා සොයාගත් බුදුරජාණන් වහන්සේ, නැවත එම ගෙය නොසාදන බවට ද වදාළ සේක. එනිසාම සියලු සත්ත්වයෙක් ම පරතෙරක් නොපෙනෙන සංසාර ගමනේ සැරිසරනා විට තෘෂ්ණා ස්වභාවය, නිරවශේෂයෙන්ම ක්ෂය කළ යුතුයි. බුදු දහමෙහි ‘අතහැරීම්’ යන සංකල්පය උගන්වා ඇත්තේ ද, අතහැරීම තුළ නිවනට යන පාර ළගා වන නිසයි. අල්ලා ගැනීම නිසා තණ්හාව ඇතිවේ. තණ්හාව නිසා සංසාරයේ දුක ඇතිවන බව මහා නිදාන සූත්‍රයෙහි දී සඳහන් වේ.  ‘ඉති ඛො පනෙතං ආනන්ද වෙදනං පටිච්ච තණ්හා, තණ්හං පටිච්ච පරියෙසනා. පරියෙසනං පටිච්ච ලාභො, ලාභං පටිච්ච විනිච්ඡයො , විනිචඡයං පටිච්ච ඡන්දරාගො ,ඡන්දරාගං පටිච්ච අජෙඣසානං, අජෙඣාසානං පටිච්ච පරිග්ගහො, පරිග්ගහං පටිච්ච මච්ජරියං, මච්ඡරියං පටිච්ච ආරකෙඛා, ආරක්ඛාධිකරණං පටිච්ච දණිඩදාන සත්ථාදානකලභවග්ගහ විවාදතුචං තුවං පෙසුඤ්ඤමුසාවාදා අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා සමහවෙන්ති”  ආනන්දය,මෙසේ මේ වේදනාව නිසා තෘෂ්ණාව වේ. තෘෂ්ණාව නිසා පර්යේෂණ (අරමුණු සෙවීම) වේ. පර්යේෂණය නිසා ලාභය (අරමුණු ලැබීම) වේ. ලාභය නිසා විතර්ක විනිශ්චය (අරමුණෙහි ඉටු අනිටු බව විතර්කයෙන් නිශ්චය කොට ගැනීම) වේ. විනිශ්චය නිසා ඡන්දරාගය (විතර්කිත වස්තුව කෙරෙහි ඇල්ම) වේ. ඡන්දරාගය නිසා අධ්‍යවසානය (මම ය, මගේ යැයි බලවත් සනිටුහන) වේ. අධ්‍යවසානය නිසා පරිග්‍රහය (තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි විසින් මගේ යැයි අයත් කර ගැන්ම) වේ. පරිග්‍රහය නිසා මසුරුබව වේ. මසුරුබව නිසා රැක්ම වේ. රැක්ම කරණකොට ගෙන දඬුමුගුරු දැරුම්,අවි දැරුම්, කලහ, විග්‍රහ (විරෝධ භූමි) විවාද තවංතුවං ( ඇණුම් බැණුම්) කේලාම්, මුසාබිණුම් නොයෙක් ලාමක අකුසල් දහම්හු පහළ වෙත්  නිවන අති රමණීය උතුම් ප්‍රාප්තියක් ලෙස දක්වන්නේ ද, තෘෂ්ණාව සම්පූර්ණ වශයෙන්ම විනාශකර දමන නිසයි. සංසාරයේ ජීවත්වන සත්ත්වයා විසින් නිවන බලාපොරොත්තු වන නිසාම මානසික, කායිකව. වාචසික සියල්ල අතහැර දමයි. සසර බලාපොරොත්තු වන පුද්ගලයා සියල්ල අල්ලා ගනී. එම අල්ලා ගැනීම තුළ සසර දිග්වේ. කායික, මානසික, වාචසික අල්ලාගැනීම තුළ තෘෂ්ණාව වැඩිවේ. එවිට නිර්වාණය ලබාගැනීම අපහසුවෙයි. බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය තුළ, බෞද්ධ දර්ශනය විසින් මනුෂ්‍යයා හුරුපුරුදු කරන්නේ ද ලද දෙයින් සතුටු වීමටය. ලද දෙයින් සතුටුවීමට හුරුවූ පුද්ගලයා තමන් ලබන දෙයින් උපරිම තෘප්තියක් ලබයි. තෘෂ්ණාධික පුද්ගලයාට තමන් ලද දෙයින් සතුටු විය නොහැකියි. ලද දෙයින් සතුටු නොවී නො ලද දෙය ම ප්‍රාර්ථනා කරයි නො ලද දෙය ම සිතමින් එය ම ප්‍රාර්ථනා කිරීම සාමාන්‍ය සත්ත්වයාගේ ස්වභාවයයි.  සසර සැරිසරන මගට වඩා වෙනස් වූ වෙනත් අර්ථකතනයක් නිවන් මඟ තුළ ගැබ්ව පවතියි. සත්ත්වයා පංච ඉන්ද්‍රියන් පිනවීමෙන් තෘප්තියක් ලැබුව ද, එය පිනවීමෙන් ලබන තෘප්තිය සදාකාලික වූ තෘප්තියක් නොවෙයි. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් එම පිනවීම ම දුකක් බවට පත්වෙයි. පංචස්කන්ධය පිනවීම සඳහා ම පුද්ගලයකුට පංචස්ඛන්ධයක් අවශ්‍ය නොවෙයි. තමාගේ ජීවන අරමුණ සාර්ථක කරගැනීම සඳහා ම පංචස්කන්ධය අවශ්‍ය වෙයි. නිර්වාණගාමී මාර්ගයට පත්වුණ යෝගාවචරයා සිත, කය. වචනය යන තුන්දොරම සමාජයට ද, තමනට ද අර්ථය පිණිස යොදවයි. එම කාරණා දෙකම සසර ගමන අඩුකර ගැනීම සඳහා පුද්ගලයා විසින් භාවිත කරයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළා වූ නිරෝධ සත්‍ය යන උතුම් ප්‍රාප්තිය බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ උතුම් ශ්‍රී සද්ධර්මය තුළ නිවන ලබාගැනීම සඳහා ගමන් කරන පුද්ගලයකුට ඒ සඳහා ළඟාවිය හැකි ය. සසර මම ය, මාගේ ය, මම නිසා පවතින්නේ ය, මට අයිතිවන්නේ ය යන ස්වභාවයට වඩා මම නොවේ ය. මගේ නොවේ ය මෙය ආත්ම වශයෙන් ගත නොහැකි ය යන ස්වභාවයන්ට පත්විය යුතුයි. බුදුදහමින් ශික්ෂණය වුණ, දහමෙහි හැසිරෙන, දහමට අවනත යෝගාවචරයා බොහෝ සෙයින් අවබෝධ පූර්වකව සමාජයෙහි ජීවත්වෙයි. සාමාන්‍ය පුද්ගලයා සමාජයෙහි ජීවත්වන විට රූප, ශබ්ද ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ යන බැඳීම් ආත්මීය වශයෙන් අල්ලා ගනී. තමාට රුචි රූපයක් දුටු විට එය මනසින් අල්ලා ගනී. ඇද බැඳ තබාගනී. එම රූපය තුළ ජීවත්වීමට පටන් ගනී. මේ ආකාරයෙන් රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශයන් ඇළීමට පටන්ගැනීම සාමාන්‍ය සත්ත්ව ස්වභාවයයි. සාමාන්‍ය ලෝක ස්වභාවයයි. දහමින් අනූන පුද්ගලයා එම ස්වභාවයට වඩා උඩුගම්බලා යන ගමනක් ආරම්භ කරයි. සමාජය ගමන් කරන රැල්ලට අනුව, ආශාවන් පසුපස හඹා නොගොස්, තෘෂ්ණාධික බවින් තොරව, අවබෝධයෙන් නිවන කරායාම සාමාන්‍ය බෞද්ධයාගේ ලක්ෂණයයි. ප්‍රඥාව පුරුදු පුහුණු කළ පුද්ගලයකුට පමණක් එබඳු තත්ත්වයට පත්විය හැකියි. පුද්ගලයා තුළ ප්‍රඥාව වැඩිදියුණු කරගන්නා ආකාරය බුදුදහමෙහි උගන්වයි.  පුද්ගලයා හැමදාමත් එකම තැනක රැඳෙනවා නම්, බුදුදහම ඇදහීමෙන් ඵලක් නොවෙයි. දවසින් දවස තමන්ගේ දැනුම, අවබෝධය, වර්ධනය කරගත යුතු බවට බුදුදහම අවධාරණය කරයි. බුදුදහමෙන් උගන්වන විශිෂ්ට ඉගැන්වීමක් වන නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධයෙන් ම ජයගත හැකි ධර්මතාවක් ලෙස දැක්විය හැකියි. අවබෝධ පූර්වක පුද්ගලයා නිවන අරමුණ කරගනී. නිවන ආගමික බව ඉක්මවා ගිය දාර්ශනික බවට පත්වෙන තත්ත්වයක් .බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි නිවන. ස්වර්ණමය පුරයක් ලෙස, අතිරමණීය භූමියක් ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේද, සාමාන්‍ය පුද්ගලයාගේ අවබෝධය පිණිස තේරුම් ගැනීමේ පහසුව සඳහා ය. දාර්ශනික වශයෙන් නිවන විග්‍රහ වන විට සියල්ල නැති බව, හඳුනාගැනීමට හැකියාව ලැබෙයි. -හේමමාලා රන්දුනු

 

සමුදය සත්‍ය: දුක හටගන්නේ කෙසේද බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ දහම් කොටස් අතර ඉතාමත් ම පරම ගම්භීර දහම් කොට්ඨාසය චතුරාර්ය සත්‍යය යි. චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධවන තෙක් සත්ත්වයා අවිද්‍යාවෙන් පිරී පවතිනවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ සාරාසංඛ්‍යෙය කල්ප ලක්ෂයක් මුළුල්ලේ බෝධිසත්ව අවධි පසුකරමින්, පැමිණ, එදා වෙසක් පුර පසළොස්වක පෝදා අවබෝධ කරගත්තේ මේ ලෝකයේ යථා ස්වභාවය යි. එය හඳුන්වන්නේ චතුරාර්ය සත්‍ය හැටියටයි. උතුම් ශ්‍රේෂ්ඨ ධර්මතා හතරක් පිළිබඳව බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහි දී අපට පෙන්වා වදාළ සේක. එනම් දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය, දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය සහ දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිනී පටිපදා ආර්ය සත්‍ය වශයෙනුයි. දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය යනු, දුක පිළිබඳව තිබෙන යථා ස්වභාවය යි. දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය යනු දුක හට ගැනීම පිළිබඳ යථා ස්වභාවයයි. දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය යනු දුක නැති කිරීම පිළිබඳ යථා ස්වභාවය යි. දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිනී පටිපදා ආර්ය සත්‍ය නම් දුක නැති කිරීමේ මාර්ගය පිළිබඳ යථා ස්වභාවය යි. සමුදය යන්නෙන් හඳුන්වන්නේ හට ගැනීම පිළිබඳව යි. එනම් ඉපදීම පිළිබඳව යි. උප්පත්තිය ලැබීම පිළිබඳව යි. කුමක් ඉපදීම පිළිබඳව ද බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ. දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යය පිළිබඳව යි. දුක්ඛ සමුදය පිළිබඳවයි. දුක හට ගන්නා හේතු. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ නිසා දුක හටගන්නවා නෙමෙයි. දුක හට ගන්නේ කොහොමද කියන කාරණය බුදුරජාණන් වහන්සේ යථාර්ථවාදීව සොයා, පරීක්ෂා කර නිගමනයකට පැමිණ අපට දේශනා කළා. උන්වහන්සේ විසින් සොයා ගත් දහම එනම්, ලෝකය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය උන්වහන්සේ දකිනවා. ඉතාමත් හොඳින් දකිනවා. සත්වයා දුකට පත්ව ඉන්නවා. දුකට පත්ව සිටිනවා නම් දුක හටගන්නේ කොහොමද? බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඊළඟ පර්යේෂණය ඒ සඳහායි. එනම්, දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍යයි. ආර්ය සත්‍ය නම්, බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළත්, වෙන කෙනෙක් දේශනා කළත් මේ ලෝකයේ යථා ස්වභාවය යි. අදටත් අප කොයිකවුරුත් මේ දුකෙහි වෙළී ඉන්නේ දුක හට ගන්නා දේ අප ළගින් ඉවත් කර ගැනීමට නොහැකි නිසයි. ඒ නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේ දුක හට ගන්නේ කොහොමද කියන කාරණාව ධම්මචක්කපවත්වන සූත්‍රයේ දී දේශනා කොට වදාළ සේක. එනම් බුද්ධත්වයෙන් පසුව ලෝකයා ඉදිරියේ තමන් වහන්සේගේ පළමු ධර්මානුශාසනාව මංගල දේශනාව පවත්වන තැන දී දේශනා කළ සේක.  මේ ලෝකයේ යම් කිසි සත්වයෙක් තණ්හාවෙන්, නන්දිරාගයෙන් ඒ ඒ දේ් පිළිබඳව ඇලීම් ඇතිකරගෙන කටයුතු කරනවා නම්, එනම් කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා යන මේවා කෙරෙහි ඇලීමෙන් කටයුතු කිරීමෙන් මේ දුක හට ගැනීම සිදුවන්නේ ය යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ සේක. මේ ලෝකයේ “සමුදය සත්‍යය” නැතිනම් “දුක්ඛ සමුදය සත්‍යයෙන්” ප්‍රධාන වශයෙන් අදහස් වන්නේ තෘෂ්ණාව යි, දුක්ඛ සමුදය නම් දුක හට ගැනීම සිදුවෙනවා. දුක හටගන්නේ කුමක් නිසා ද? තෘෂ්ණාව නිසා. අකුසල මූල ධර්මවල දී ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ අකුසල මුල් ගත් විට මුල් ම කරුණ හැටියට සලකන්නේ ලෝභය යි. එනම් ලෝකයේ දුක හට ගැනීමට තෘෂ්ණාව වගේ ම තවත් සමහර කරුණු අනුසංගික වශයෙන් බලපෑවත් ප්‍රධාන වශයෙන් ඉලක්ක වන්නේ තෘෂ්ණාවයි. ඒ නිසා “තණ්හක්ඛයෝ නිරෝධෝ නිබ්බාණං” තෘෂ්ණාව ඉවත් කිරීම, තෘෂ්ණාව ක්ෂය කිරීම. නිර්වාණය හැටියට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එක් අවස්ථාවක දී සඳහන් කරනවා. තෘෂ්ණාව වැඩිවෙන්න, වැඩිවෙන්න ගැටලු වැඩියි. තෘෂ්ණාව අඩුවෙන්න, අඩුවෙන්න ගැටලු අඩුයි. තෘෂ්ණාව සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් කළාම අපට ගැටලුවලින් සම්පූර්ණයෙන් ම විනිර්මුක්ත විය හැකියි. යම් කිසි කෙනෙක් පවසනවා නම් අපට හරියට ගැටලු, ප්‍රශ්න කියා එහි යටි අදහස නම් ඔහුට බැඳීම් තිබෙනවා. තෘෂ්ණාව තිබෙනවා. අත්හැරීමේ දක්ෂතාවය පුරුදු කර නැහැ කියන එකයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා. මේ සියලු ම දේ පිළිබඳ ව ආශ්වාද වශයෙන් ගැනීම ඒ ගන්නා වූ විරාගය නිරෝධ යැයි පවසන්නේ. අපට පුළුව න් නම් තෘෂ්ණාව නිරෝධයක් බවට පත්කරගන්න, මේ ආශ්වාදය නිරෝධයක් බවට පත් කර ගන්න. එවිට දුක අඩුකර ගැනීම සඳහා, එනම් දුක්ඛ සමුදය සඳහා නොවෙයි දුක්ඛ නිරෝධය සඳහා කටයුතු කරන්න පුළුවන් වෙනවා. ගිහිවේවා, පැවිදි වේවා, දිව්‍ය වේවා මේ කාටත් අංශු මාත්‍රයකින් හෝ තෘෂ්ණා ශක්තියක් තිබෙනවා. මේ තෘෂ්ණාව ලියලන්න ලියලන්න ඒ ඒ අයගේ ඕනෑ එපාකම් වැඩිවෙනවා. පංචස්කන්ධය ගත් විට බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා “සංචිත්තේන පංචු උපාදානස්ඛන්ධා දුක්ඛා” මේ පංචස්කන්ධයම දුකක්. රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පොට්ඨබ්භ, ස්පර්ශ මේ සියල්ලම දුක මතම පිහිටා තිබෙන්නේ දුකින් ම ය. මේ දුක විනිවිදව දකින්න පුළුවන් තරමට අපගේ මනස දියුණු කර නොමැතිකම නිසා ඉන්ද්‍රියන් පිළිබඳව වර්ණනා කරනවා. නමුත් ඒ ඇතුලේ පවතින භයානක දුක පේන්නේ නැහැ.  උදාහරණයක් වශයෙන් යම් කිසි රසවත් කැවිලි විශේෂයක් පවතිනවා. එයට කවුරු හෝ විෂ වර්ගයක් කවා තිබෙනවා. නමුත් මතුපිටින් පෙනෙන රසවත් පෙනුම නිසා අපට මේ පිළිබඳව තෘෂ්ණාවක් ඇතිවෙනවා. එය අනුභව කිරීමෙන් දීර්ඝකාලීනව අපට ලබන්න තිබෙන දුක වැසී අර ඉන්ද්‍රියන් පිනවීම සඳහා කටයුතු කරනවා. එනම් එය ආහාරයට ගන්නවා. අවසානයේ දී මාරාන්තික විය හැකියි. මරණාසන්න විය හැකියි. දින කිහිපයක අසනීප නැතිනම් දීර්ඝකාලීන අසනීප තත්ත්වයකට පත්විය හැකියි. ඒ වගේ ම ඉන්ද්‍රියයන් සතුටු කිරීම සඳහා, පංචකාමය දියුණු කිරීම සඳහා අප ගන්නා උත්සාහයත්, බලාපොරොත්තු සංසාරිකව දීර්ඝකාලීන දුකකට අප පත්කරන්න පුළුවනි. ඒ නිසා අප දක්ෂවෙන්න ඕනේ මේ ඉන්ද්‍රියයන් පිනවීමේ දී ඉන්ද්‍රිය අවශ්‍යතා සපිරීමේ දී මේවා මොනතරම් අපේ සංසාර ගමනට බලපානවාද? මේ තුළින් අපගේ දුක කෙතරම් අඩුවැඩි වෙනවාද? දැන ගැනීමට ඒ ගැන පැහිදිලි කිරීමට අවබෝධයක් තිබිය යුතුයි. ඒ නිසා මේ දුක්ඛ සමුදයය එසේ නැතිනම් දුක ඉපදීමට පළමුවන කරුණ ලෙස දකින්නේ තෘෂ්ණාව යි. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ ආකාරයට කාම තණ්හාව එනම්, මේ කාම ලෝකයේ කාම වස්තූන් පිනවීමට අප ගන්නා උත්සාහය යි. ඇස් දෙක පිනවන්න කොතරම් උත්සාහ ගන්නවා ද? කය පිනවන්න කොපමණ වෙහෙස ගන්නවා ද? සමහර විට වැස්සෙ තෙමී, අව්වෙ වේලී, අනුන්ගෙන් බැනුම් අසාගෙන, නොයෙකුත් දුක් විඳගෙන මේ සියල්ලම විඳින්නේ ඉන්ද්‍රිය සංතර්පනය සඳහායි. නමුත් මේ ඉන්ද්‍රිය සන්තර්පනයට ගන්නා සමහර දේ සමහර විට වංචනිකව, බොරු කියා, සොරකම් කර ලබා ගන්නවා. මේ සියල්ලම සිදු කරන්නේ තෘෂ්ණාව නිසා මයි. මේ නිසා දුක් ගොඩක් එකතු කර ගන්නවා.  බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නේ කාම තණ්හාව, ඒවගේ ම භව තණ්හා, සමහරවිට බලාපොරොත්තු ගොඩාක් තබාගෙන කටයුතු කරනවා. ඊළඟ භවයන් සුවපත් කර ගැනීම සඳහා. ඊළඟ භවය මීට වඩා දියුණු කර ගැනීම සඳහා ආදී වශයෙන්. භවයන් පිළිබඳව ඇලීමෙන් කටයුතු කරනවා. එයත් එක අතකින් ගත් විට තෘෂ්ණාවක්. ඒ නිසා මේ කවර ආකාරයකින් වේවා කාම, භව, විභව ආදී ආකාර තුනකින් යුක්ත තෘෂ්ණාවන් අයින් කර ගන්නට උත්සාහ කරන්නට පුළුවන් නම්, එය ඉතාමත් වැදගත් වෙනවා. ඒවගේ ම බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා මේ ලෝකයෙහි ජීවත්වන සත්වයාට හොඳින් ධර්ම ඥානය, නැතිනම් ධර්ම ඥාන චක්සුතය, එනම් ධර්ම ඇස දියුණු කර ගන්න පුළුවන්නම් ඔහු මේ ගන්නා වූ අරමුණුවල දුර්විපාක මොනවාද කියා විනිවිදව දකිනවා. මුලින් සඳහන් කළ රස කැවිල්ල කන්නට කලින් ඒ පිළිබඳව විශේෂඥයෙකුට, නිගමනයක් කරන්න පුළුවන් මේ රස කැවිල්ල කෑමට ගැනීම තුළින් මේ වගේ ආදීනවයන්ට අනාගතයේ දී මුහුණ දෙන්නට සිදුවෙනවා කියා, එය බැලූ බැල්මෙන් ඒ පිළිබඳව අවබෝධයක් නැති, ඒ පිළිබඳ දැනීමක් නැති අයෙකුට හිතළුවක් හැටියට පෙනුණත් එය විහිළුවක් හැටියට පෙනුණත් ඒ පිළිබඳව නියමාකාරයෙන් සිත දියුණු කළ අයෙකුට, ඒ තාක්ෂණය, ඒ විද්‍යාව දියුණු කළ අයෙකුට ඒ පිළිබඳ බියක් ඇතිවෙනවා. අන්න ඒ වගේ ධර්ම ඤාණය, ධර්ම චක්සුතය දියුණු කළ කෙනෙක් මේ පංච ඉන්ද්‍රියයන් පිනවීමට යෑමේ දී ඔහු අනෙකෙකුට වඩා එහි ප්‍රතිවිපාක දකින්න පටන් ගන්නවා. ඒ නිසා ඔහුට පුළුවන්කමක් ලැබෙනවා, අනෙකා පත්වුණ දුකෙන් මිදෙන්නට. ඒ නිසා හැම වෙලාවක දී ම දුක්ඛ සමුදයට හේතු මොනවාද? දුක් ගොඩකර ගන්නා හේතු මොනවාද? දුක් උපදවන හේතු මොනවා ද? යැයි බලා ඈත්වෙන්න පුළුවන්නම්, දුක්ඛ නිරෝධය සඳහා මාවතක් සකස් කර ගන්නට පුළුවන්කමක් ලැබෙනවා. ඒ මුලින් සඳහන් කළ ආකාරයට කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා වශයෙන් ආකාර තුනකින් ගොඩනගා ගන්නවා. එයට හේතුව ධර්මය පිළිබඳව කිඳා බැසගත් නුවණක් නොමැතිකම යි. කිඳා බැසගත් නුවණින් අපට බලන්නට පුළුවන්නම්, මේ දුක්ඛ සමුදය කුමක් ද කියන කාරණය හොඳින් තේරුම් ගන්නට පුළුවන්කම ලැබෙනවා. - දීපා පෙරේරා

 

පිරිසිඳ අවබෝධ කළයුතු දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය  අපගේ ශාස්තෘ වූ භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ගුරු උපදේශ නො මැතිව, ස්වයංභු ඤාණයෙන් චතුරාර්ය සත්‍යය පරිපූර්ණ වශයෙන් ම අවබෝධ කොට වදාළහ. එහිදී දුක නම් වූ ආර්ය සත්‍යය පිරිසිඳ අවබෝධ කළ ශාස්තෘන් වහන්සේ දුක්ඛ සමුදය වූ තණ්හාව ප්‍රහාණය කළ සේක.  දුක්ඛ නිරෝධය හෙවත් අමා මහ නිවන පරිපූර්ණ වශයෙන් සාක්ෂාත් කළ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ අමා නිවන් මඟ සීල, සමාධි, ප්‍රඥා වශයෙන් ප්‍රගුණ කළ සේක. වෙසක් පුන් පොහෝ දින චතුරාර්ය සත්‍යාවබෝධයෙන් ඒ උතුම් සම්බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කළ අපගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ, අදවන් ඇසළ පුන් පොහෝ දිනක පස්වග භික්ෂූන් වහන්සේලා අරභයා ඒ විස්මිත අවබෝධය ප්‍රථම වතාවට දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රය තුළින් දේශනා කොට වදාළ සේක.  එහි දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අවබෝධ කළයුතු දුක්ඛාර්ය සත්‍යය පෙන්වා දුන්නේ මේ ආකාරයෙනි. “පින්වත් මහණෙනි” දුක නම් වූ ආර්ය සත්‍යය යනු මෙයයි. ඉපදීම ද දුකකි. ජරාවට පත්වීම ද දුකකි. රෝගපීඩා වැළඳීම ද දුකකි. මරණය ද දුකකි. අපි‍්‍රය පුද්ගලයින් හා අපි‍්‍රය වස්තූන් සමඟ එක්වීම ද දුකකි. පි‍්‍රය පුද්ගලයන්ගෙන් හා පි‍්‍රය වස්තූන්ගෙන් වෙන්වීමද දුකකි. කැමැති වන්නා වූ යමක් ඇද්ද, එය නොලැබීම ද දුකකි. සංක්ෂේපයෙන් කීවොත් පංචඋදානස්කන්ධයෝ ම දුකකි.  “ඉදං ඛෝ පන භික්ඛවේ දුක්ඛං අරියසච්චං, ජාතිපි දුක්ඛා, ජරාපි දුක්ඛා, ව්‍යාධිපි දුක්ඛෝ, මරණම්පි දුක්ඛං, අප්පියේහි සම්පයෝගෝ දුක්ඛෝ, පියේහි විප්පයෝගෝ දුක්ඛෝ, යම්පිච්ජං නලභති තම්පි දුක්ඛං, සංඛිත්තේන පඤ්චුපාදනක්ඛන්ධා, පි දුක්ඛා)  මෙසේ වදාළ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ දී දුක්ඛාර්ය සත්‍යය තවදුරටත් විග්‍රහ කොට වදාළා. එහි දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඉපදීම පිළිබඳව පෙන්වා දී ඇත්තේ මෙලෙසයි. “පින්වත් මහණෙනි, ඉපදීම යනු කුමක් ද? ඒ ඒ සත්වයන්ගේ ඒ ඒ සත්ව ලෝක තුªළ, යම් උපතක් වේ ද, යම් හටගැනීමක් වේ ද, මව්කුසක බැසගැනීමක් වේ ද, විශේෂ උපතක් වේ ද, උපාදානස්කන්ධයන්ගේ පහළවීමක් වේ ද, ඇස්, කන් ආදී ඉඳුරන්ගේ ලැබීමක් වේ ද, මෙය වනාහී ඉපදීම යැයි කියනු ලබන්නේ ය.  ඉපදීමත් සමඟ දුකක් ඉපදෙන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ උප්පාද නම් සූත්‍රයේ දී ඉතාම පැහැදිලි ලෙස මෙසේ වදාළ සේක. “පින්වත් මහණෙනි, රූපයේ, වේදනාවේ, සඤ්ඤාවේ, සංස්කාරයන්ගේ, විඤ්ඤාණයේ යම් ඉපදීමක්, යම් පැවැත්මක්, යම් විශේෂ උපතක්, යම් පහළවීමක් වේ ද, එය වනාහී දුකෙහි ඉපදීම වේ. එය වනාහී රෝගයන්ගේ පැවැත්ම වේ. එය වනාහී ජරා මරණයේ පහළවීම වේ. ජරා මරණයට පත්වන්නේ ඉපදුන දෙයක් ම ය. හටගත් දෙයක් ම ය. යමක හට ගැනීමක් නැතිනම් ජරා මරණයක් නැත. යමක හට ගැනීමක් ඉපදීමක් ඇත්නම් ජරා මරණයන් තිබේ ම ය. ජරා මරණයන්ට හේතුව ‘ඉපදීම’ බව බුදුරජාණන් වහන්සේ අවබෝධ කර ගත්තේ යෝනිසෝමනසිකාරය තුළින් ම ය. දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයට අයත් ජරා දුක හෙවත් වයසට යෑමේ දුක යනු කුමක් ද? භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එය මෙලෙසින් පෙන්වා දුන් සේක. “පින්වත් මහණෙනි, ජරාවට පත්වීම යනු කුමක් ද? ඒ ඒ සත්ත්වයන්ගේ ඒ ඒ සත්ත්ව ලෝක තුළ යම් දිරීමක් වේ ද දිරායන ස්වභාවයක් වේ ද, දත් ආදියෙහි කැඩීමක් වේ ද, කෙස් ආදියෙහි පැසීමක් වේ ද, සමෙහි රැළි වැටීමක් වේ ද, ආයුෂයාගේ ගෙවීමක් වේ ද, ඇස් ආදී ඉඳුරන්ගේ මෝරා යාමක් වේ ද, මෙය වනාහිී ජරාවට පත්වීම යැයි කියනු ලබන්නේ ය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ මෙම විග්‍රහයේ සඳහන් වන්නේ ජීවිතයක මුහුණ දිය යුතු ඒකාන්ත සත්‍යයකි. මෙය අපටනම් අදාළ නැතැයි කිසිවෙකුටවත් අවංකව පැවසිය නොහැක. මේ ජරා, මරණ දුක සමස්ත සත්ත්ව ලෝකය පුරාම වෙනසක් නොමැතිව දකින්නට ලැබෙන සත්‍යයකි. කාලයකට පමණක් වලංගු නො වන අකාලික සත්‍යයකි. ජරාව යනු සැපක් නොව දුකක් ම බව නුවණින් විමසා බලන කෙනෙකුට පැහැදිලිව දැකිය හැකි සත්‍යයකි.  ජරාවට පත්වන ජීවිතය මරණයෙන් නිමා වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළේ මරණයත් අවබෝධ කළ යුතු ‘දුක’ නම් වූ ආර්ය සත්‍යයට අයිති බවයි. එමෙන්ම සියලු සත්ත්වයෝ මරණයට බියපත් වන බවයි. (සබ්බේ භායන්ති මච්චුණෝ) මරණය ඉදිරියේ සත්ත්වයා ජීවිතය ඉල්ලා හඬා වැටේ. අන්ත අසරණභාවයට පත්වේ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මරණ දුක විස්තර කර වදාළේ මෙලෙසිනි. “පින්වත් මහණෙනි, මරණය යනු කුමක් ද? ඒ ඒ සත්ත්ව ලෝකවල ජීවත්වන්නා වූ, ඒ ඒ සත්ත්වයින්ගේ ජීවිතවලින් යම් චුතවීමක් වේ ද, චුත වී යන ස්වභාවයක් වේ ද, ජීවිතයේ බිඳී යන ස්වභාවයක් වේ ද, (ජීවිතය නොපෙනී ගොස්) අතුරුදහන් වීමක් වේ ද, මරණයට පත්වීමක් වේ ද, කලුරිය කිරීමක් වේ ද, පංච උපාදානස්ඛන්ධයන්ගේ බිඳී යාමක් වේ ද. ශරීරය අත්හැරදැමීමක් වේ ද, මෙයටයි මරණය කියා කියන්නේ.”  එමෙන්ම සසර සැරිසරන සත්ත්වයා හට නිරන්තරයෙන් ම අපි‍්‍රය වස්තූන් සමඟ එක්වීමේ දුකට මුහුණපාන්නට සිදු වේ. සියලු දුකෙන් නිදහස්වී වදාළ අපගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ ඒ පිළිබඳ වදාරා ඇත්තේ මේ අයුරින් ය. තමා අකැමැති වූ, අපි‍්‍රය, අමනාප වූ, රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස හා අරමුණු සමග එක්වන්නට සිදුවෙයි, එමෙන්ම යම් කෙනෙකු වනාහී තමා විපතට හෙලනු කැමැති වූ, තමාගේ අයහපත කැමැති වූ, තමන්ට පීඩා කරනු කැමැති වූ යම්බදු පුද්ගලයෝ සිටිත්ද එබඳු පුද්ගලයන් සමග යම් මුණගැසීමක් වේ ද, එකට හමුවීමක් වේ ද, එකට වාසය කරන්නට සිදුවේ ද, පින්වත් මහණෙනි මෙය වනාහී අපි‍්‍රය පුද්ගලයින් හා අපි‍්‍රය වස්තූන් සමඟ එක්වීමේ දුක යැයි කියනු ලබන්නේ ය.”  තව ද, සංසාරගත සත්ත්වයා මුහුණදෙන තවත් බැරෑරුම් දුක් පීඩාවක් වන්නේ පි‍්‍රය පුද්ගලයන්ගෙන් හා පි‍්‍රය වස්තූන්ගේ වෙන්වීමේ දුකයි. සියල්ල අවබෝධ කළ අනාවරණය ප්‍රඥා ඇති භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එය ද අවබෝධ කළයුතු දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය යටතේ මෙසේ විවරණය කළ සේක. “යම් කෙනෙකු වනාහි ඉතා යහපත් වූ, සුන්දර වූ, පි‍්‍රයමනාප වූ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස හා අරමුණුවලින් වෙන්වන්නට සිදුවේ ද, එමෙන්ම යම් කෙනෙකු වනාහී තමාගේ යහපත කැමැති වූ, තමාට සෙත සලසනු කැමැති වූ තමාගේ පහසු විහරණය කැමති වූ, මව්පියන් හා සහෝදර සහෝදරියන් ද, යහළුවන් හා ඥාතීන්ද යන මෙබඳු පුද්ගලයෝ සිටිත්ද, මෙබඳු පුද්ගලයන්ගෙන් වෙන්වීමක් වේ ද, එක් නොවී ජීවත්වන්නට වේ ද, එක් නොවී සිටීමක් වේ ද, එකට වාසය කිරීමක් නොවේ ද මෙය වනාහී පි‍්‍රය පුද්ගලයින්ගෙන් හා පි‍්‍රය වස්තූන්ගෙන් වෙන්වීමේ දුක යැයි කියනු ලබන්නේ ය.”  මේ අයුරින් අනේක ප්‍රකාර දුක් දොම්නස් විඳින එයින් පීඩිත වූ සත්ත්වයන්හට එම දුක්දොම්නස් තමා කරා නො පැමිණෙන්නේ නම්, කොතරම් හොඳද? කියා සිතෙහි කැමැත්තක් උපදින්නේ ය. එනම් ඉපදීම, ජරාවට පත්වීම, ලෙඩවීම, මරණය, සෝක පරිදේව, දුක්, දොම්නස්, උපායාංග උරුමකරගත් සත්ත්වයන් හට එම දුක් තමන් කරා නො පැමිණෙන්නේ නම් කො තරම් හොඳදැයි කියා කැමැත්ත උපදින්නේ ය. එනමුත් එය වනාහී කැමැත්ත තිබූ පමණින් උදාකරගන්නට නො හැක්කේම ය. මෙය කැමැති වන්නා වූ දෙය නො ලැබීමේ දුකයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළේ කෙටියෙන් පැවසුවහොත් පංච උපාදානස්ඛන්ධය ම දුකක් බවයි.  භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ හේතුඵල දහම තුළ හටගන්නා සමස්ත දුක්ඛස්කන්ධය ම පෙන්වා දුන්නේ දුක පිරිසිඳ අවබෝධ කොට, එයින් නිදහස්වීම පිණිස යි. දුක හටගන්නා ත්‍රිවිධ තණ්හාව ප්‍රහාණය කළ යුතු බව ද, දුක්ඛ නිරෝධය සාක්ෂාත් කළයුතු බව ද, ඒ සඳහා ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය සීල, සමාධි, ප්‍රඥා වශයෙන් වැඩිය යුතු බව ද ශාස්තෘන් වහන්සේ පෙන්වා දුන් සේක. එමනිසා ගිහි, පැවිදි ශ්‍රාවකයන් වූ අපත් ඒ උතුම් චතුරාර්ය සත්‍යය ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීම පිණිස තව තවත් උත්සාහවත් වෙමු. - නයනා නිල්මිණී

සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සංකප්ප මාර්ගාංගය

සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සංකප්ප මාර්ගාංගය

නිවැරැදි අදහස් වලට ගරු කරන්න නිවන දෙසටම යොමු වන්න

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව ආරණ්‍ය සේනාසනයේ 
කම්මට්ඨානාචාර්ය ත්‍රිපිටකාචාර්ය, 
ත්‍රිපිටක විශාරද
කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

කායානුපස්සනාව , වේදනානුපස්සනාව, චිත්තානුපස්සනාව, ධම්මානුපස්සනාව වශයෙන් සතිපට්ඨාන සතරක් තිබෙන බව කාටත් පැහැදිලි වුණා. කායානුපස්සනාවේ භාවනා ක්‍රම දාහතරක් ද , වේදනානුපස්සනාවේ වේදනා තුනක් ද, චිත්තානුපස්සනාවේ සිතට පහළවන අරමුණු දාසයක් ගැන සඳහන් කළා. 

ධම්මානුපස්සනාවේ ස්කන්ධ විදර්ශනාව , නීවරණ විදර්ශනාව, ආයතන විදර්ශනාව, සත්‍ය විදර්ශනාව මෙයට පෙර සඳහන් කළා. මේ දිනවල සඳහන් කරන්නේ සත්‍ය විදර්ශනාවෙහි මාර්ග සත්‍යය යි. එනම්, නිවනට යන මඟ යි. ඒ එකම මඟ වන්නේ ආර්ය මාර්ගය යි. නිවන් මඟ, විශුද්ධි මාර්ගය, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය සීල, සමාධි, ප්‍රඥා , මාර්ගය වශයෙන් නාමයන් බහුලව ඇති අතර ඒ කුමන නමකින් ඇමැතුවත් එකම මඟම යි ප්‍රකාශ වන්නේ. 

මෙම මාර්ගයේ ගමන් කළේ සාමාන්‍ය උතුමෝ නො වෙ යි. බුදු , පසේ බුදු, මහරහතන් වහන්සේලා යි. ඒ උතුමන් වහන්සේලා දීර්ඝ කාලයක් සිත, කය, වචනය සංවර කරගෙන, පාරමී ගුණ දියුණුවෙන් පැමිණි නිසා, එවැනි උතුම් තත්ත්වයකට පත් වුණා. සිත සාදා ගැනීම සඳහා වෙර දරා කටයුතු කළා. සිත සකසා ගන්න අසීරු වූ සැවොම සසරට වැටී දුක් විඳිනවා. ඒ නිසා අප කවුරුත් සිත සාදා ගැනීම සඳහා ම මහන්සි ගත යුතු යි. ඒ සඳහා උපදෙස් ලබා දී තිබෙනවා. යන, එන විට දී පවා අරමුණක් මෙනෙහි කරන්න පුරුදු වන්න. එවිට තමන් යන ගමන පැහැදිලි යි, පිරිසුදු යි. සිතන දේ යහපත් වෙයි. මාර්ග ඵල අවස්ථාවට සමීප වෙයි. 

සම්මා සංකප්ප යනු උතුම් අදහස්. නිවැරැදි අදහස් , යහපත් අදහස්, ශ්‍රේෂ්ඨ අදහස් වලින් සමන්විත බව යි. සංකප්ප යන වචනය කොටස් තුනකට බෙදෙන අතර, එය අවිහිංසා සංකප්ප, අව්‍යාපාද සංකප්ප, නෙක්ඛම්ම සංකප්ප වෙයි. මෛත්‍රී භාවනාව කිරීම, තරහ, වෛර , ක්‍රෝධ නොකිරීම අව්‍යාපාද සංකල්පනාව යි. මෛත්‍රී භාවනාව දියුණු කරන විට, සම්මා සංකප්ප හොඳින් වැඩෙයි. මුල පටන් අග දක්වාම මෛත්‍රී භාවනාව පැහැදිලිව පිරිසුදුව හොඳින් දියුණු කළ යුතු යි. සත්ත්ව හිංසාවෙන් වැළකුණු විට අවිහිංසා සංකප්පය සම්පූර්ණ වෙයි. පෝයට සිල් සමාදන් වන්න, වැඳුම් පිදුම් කරන්න පන්සලට යාම සහ සති භාවනා සඳහා බැහැරව ගොස්, දූ දරු , ඥාති , හිතවතුන්ගෙන් වෙන් වී වාසය කිරීම නෙක්ඛම්ම සංකල්පනාව යි. මේ උත්තරීතර සංකල්පනා තුනක් දියුණුවෙන් අප ඉදිරියට යනවා. 

එවිට තමන් ‘මා මාර්ග සත්‍ය දියුණු කරගන්නා, අනුගමනය කරන, භාවිත කරන කෙනෙක්’ යනුවෙන් සිතාගෙන මුලින් තමා සම්මා දිට්ඨිය දියුණු කරන්නෙමි යනුවෙන් භාවනාවට ගැනුණා. ‘මම සම්මා සංකල්පනාව භාවනාවට ගනිමි. මෛත්‍රී භාවනා කරමි ’ අවිහිංසා වාදීව, නෛෂ්ක්‍රම්‍ය වාදීව නිතර සිතද්දී සම්මා සංකල්පනාව හොඳින් වැඩෙයි. සිහි නුවණ හොඳින් දියුණු වෙයි. සම්මා දිට්ඨිය මෙනෙහි කළා සේ සම්මා සංකල්පනාවත් හොඳින් මෙනෙහි කරද්දී තම ගුණ නුවණ හොඳින් වැඩී ප්‍රතිපත්ති මාර්ගයේ පැහැදිලි ලෙස ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. තමන් යන මාර්ගය පැහැදිලි නම්, යන ගමන හොඳනම් සම්මා සංකප්ප යන වදනට ගෞරවය පුද කරමින් ඉදිරියට ම යන්නට අවශ්‍යය යි. 

‘මම මෛත්‍රී භාවනා ඇත්තෙක් වන්නෙමි, මම බණ භාවනා කටයුතු දියුණු කරන්නෙමි, මම අවිහිංසාවාදී වන්නෙමි, මම නෛෂ්ක්‍රම්‍ය සංකල්පවාදී වන්නෙමි’ යනුවෙන් නිබඳව ම මෙනෙහි කරද්දී, ගුණ සම්පත් හොඳින් දියුණුවෙන් ජීවිතය හොඳින් සකස්කරගෙන, අඩුපාඩුකම් මඟ හරවා ගෙන, මේ යන ගමන් මඟ වරදින්නේ නැතිව, පිරිසුදුවට යහපත්ව යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. එවිට සම්මා සංකප්ප යන මාර්ගාංගය හොඳින් කල්පනාවෙන් හොඳට නුවණින් මෙනෙහි කරද්දී තම මාර්ගාංගය හොඳින් වැඩෙයි. සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප, දෙක එකතු කළ විට හමුවන නාමය වන්නේ ප්‍රඥාව යි. මෙය නුවණ තිබිය යුතු ම ක්‍රමයක්. නුවණ තිබුණොත් පමණක් මෙම මාර්ගාංගය හොඳින් දියුණු කරගන්න පුළුවන්. 

එසේනම්, අප සති, සමාධි, ඥාන දියුණුවෙන් කටයුතු කළොත් මෙම මාර්ගය පැහැදිලි ලෙස යන්නට පුළුවන්කම තියෙනවා. බුද්ධාදී උතුමෝ ප්‍රඥාව හොඳින් ම දියුණු කළා. දාන, සීලා දී සියලු පින්කම් වලදී නුවණ පාවිච්චි කිරීම සම්මා දිට්ඨිය නම් වෙයි. හොඳ අදහස්, සිතිවිලිවලින් පින්කම් කිරීම සම්මා සංකප්ප නම් වෙයි. මේවා හොඳින් දියුණුවෙන් ඉදිරියට යන විට යන ගමන් මග නොවැරැදී ම ඉදිරියට යන්නට පුළුවන්. බුදු, පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේ යම් ගමන් මඟක වැඩම කළා ද ඒ මඟ තමයි, මා යන්නේ යනුවෙන් අධිෂ්ඨාන කරන්නට, මෙනෙහි කරන්නට, භාවනාවට ගන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට තම සිත බොහොම පිරිසුදු වන අතර ඒ පිරිසුදු සිතෙහි ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ, මද, මාන , ඊර්ෂ්‍යා, ගුණ මකුකම් කිසිවක් නැති අතර පිවිතුරු සිතකින් ම ඉදිරියට යන්නට පුළුවන්. 

බුද්ධ ශාසනයත් , මනුෂ්‍ය ජීවිතයත් එකතු වූ නිසා අපට මඟ නොවැරැදී ඉදිරියට ම යන්න පුළුවන්. මෛත්‍රී භාවනා කරන විට සම්මා සංකල්පනාව හොඳින් වැඩෙයි. තමන්ට මෛත්‍රී කිරීමේ පටන් සියලු සත්ත්වයන්ට මෛත්‍රී කරද්දී තරහව, වෛරය දුරුව යන අතර තමා අවංක භක්ත්‍යාදරයෙන් මෛත්‍රිය වඩන්නෙක් ද වෙයි. එසේම සත්ත්ව හිංසාවෙන් වැළකී සියලු සත්ත්වයන්ට අවිහිංසාව පුද කළ යුතු යි. එවිට තමා ද අවිහිංසාවාදී කෙනෙක් වෙයි. ලෝක සත්ත්වයා අවිහිංසාවාදී වේ නම්, සත්ත්ව ඝාතන, සත්ත්ව හිංසා සිදුවන්නේ ම නැහැ. ඇතැම් ආගම්වල සත්ත්ව ඝාතනය, සත්ත්ව හිංසාව එමට යි. ඒ අය සමීපයේ සම්මා සංකප්පයක් ඇත්තේ ම නැහැ. බුදු දහම තුළ ජීවත් වන්නන් සම්මා සංකල්පනාව හොඳින් දියුණු කරනවා. ඒ නිසා සැමටම මේ ගමන යන්න පුළුවන්. මේ අනුව සිතෙන් මෙනෙහි කරද්දී සම්මා සංකප්ප යන මාර්ගය වැඩෙන අතර භාවනාවත් දියුණු තියුණුව ඉදිරියට යන්න පුළුවන්. එවිට මේ ගුණ ධර්ම දෙක තම සිතෙහි දියුණු කර යද්දී ප්‍රඥාව නමැති ශික්ෂාව සම්පූර්ණ වෙයි. ප්‍රඥා ශික්ෂාව සම්පූර්ණ වෙන විට , අඩුපාඩු වන්නට බැහැ. හොඳින් ඒ සියලු කටයුතු සිදු කරගන්නට අවශ්‍යය යි. ගුණ ධර්ම හොඳින් වැඩෙන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට සීල, සමාධි, ප්‍රඥා ගුණ සියල්ලටම සමාන වන්නේ මේ කියනු ලබන නුවණ යි. නුවණ ඇත්නම් සියල්ල දියුණු කළ හැකි යි. එවිට ප්‍රඥා පාරමිතාව හොඳින් පිරෙයි. 

එසේනම් සම්මා සංකප්ප යන මාර්ගාංගය භාවනාවට ගැනීමේ දී තමන්ගේ සිත, සිතෙහි පහළවන සියලු ම අදහස් පිරිසුදු වන අතර එය යි, අපට අවශ්‍ය වන්නේ. ඒ සඳහා යි, බුදු සසුන පිහිටාධාර කර තිබෙන්නේ. යම් අරමුණක් මෙනෙහි කරනවා නම්, ඒ අරමුණ මෙහි ඇති ප්‍රඥා ශික්ෂාවට ම වැටෙයි. අදහස සම්මා සංකල්පනාව යි. ඕනෑම අරමුණක් භාවනාවට ගන්නා විට, මෙනෙහි කරද්දී සම්මා සංකප්ප මාර්ගාංගය වැඩෙයි. ‘මා භාවනාව සිහි නුවණින් දියුණු කරනවා, සම්මා සංකප්ප ආදී ගුණ ධර්ම දියුණු කරනවා’ යනුවෙන් නිබඳවම සිතද්දී , මෙනෙහි කරද්දී අපට මේ මාර්ගාංගය වඩා වර්ධනය කරගෙන ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. 

‘මා සම්මා සංකප්පවාදී කෙනෙක්. මා සම්මා සංකල්පනාවන් හොඳින් දියුණු කරනවා’ යනුවෙන් නිබඳව ම මෙනෙහි කරද්දී, සිතද්දී තමන්ට ධර්මය අවබෝධය කර ගන්නට අපහසුතාවයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා දුර්ලභව ලබා ගත් බුද්ධ ශාසනය හොඳින් තමන්ගේ නුවණට වද්දාගෙන , බුද්ධ ශාසනය යනු කුමක් දැ’යි වටහාගෙන , ගුණ ධර්ම ටික දියුණු කරගනු ලැබුවොත්, දියුණුව, යහපත, ජය නියත වෙයි. 

සිතේ කහට, පාපී සිතිවිලි බහුල වන අතර මේවා දුරු කරගන්න උපදෙස් මාලාවක් සහිතව භාවනා ක්‍රම බුදුසරණ පත්‍රය මඟින් සඳහන් කරන්නේ. මේවා කවුුරුත් කියවා අනුගමනය කරන බව බොහෝ දෙනෙකුගෙන් දැනගන්නට ලැබෙනවා. ඒ භාවනා ක්‍රම තමනුත් දැනගෙන, අන් අයටත් කියා දී නිවන් මඟට හුරු පුුරුදු කරගත යුතු යි. එවිට තමන්ට විශාල ශක්තියක්,බලයක්, ගොඩනංවා ගන්නට පුළුවන්කම තිබෙන්නේ. සෑම දෙයකටම ඡන්ද ඍද්ධිපාද, චිත්ත ඍද්ධිපාද , විරිය ඍද්ධිපාද, වීමංස ඍද්ධිපාද ආදී සතර ඍද්ධිපාද අවශ්‍ය කරනවා. මේ සතරින් ම යි භාවනා ක්‍රම හොඳින් ඉදිරියට මෙනෙහි කරන්න පුළුවන්කම තියෙන්නේ. සද්ධා ඉන්ද්‍රිය, විරිය ඉන්ද්‍රිය , සති ඉන්ද්‍රිය, සමාධි ඉන්ද්‍රිය , ප්‍රඥා ඉන්ද්‍රිය කියන පහ හොඳින් දියුණු කළ යුතු යි. එවිට යි නොසැලී ඉදිරියට යන්නේ. මේ කරුණු ටික විශේෂයෙන් දැනගෙන සම්බුද්ධ ශාසනයත් හොඳින් වටහාගෙන, වාසනාවන්ත ගුණ ධර්ම ටිකත් දැනගෙන, සම්බුද්ධ ශාසනයට ඇප කැප වී කරන කටයුතු ‘ගලේ කෙටූ අකුරු සේ’ තම සිතෙහි හොඳින් දරාගෙන, මාර්ගාංග වඩවා ගැනීමේ අදහස සිතෙහි තබාගෙන කටයුතු කළොත් කිසිම කෙනෙකුට වරදින්නේ නැතිව ම නිවන දක්වාම නිවන් මග යා හැකි යි. එසේනම් , සැමටම සම්මා සංකප්ප මාර්ගාංගය දියුණුවෙන් එනම් නිවැරැදි අදහස් වලටම ගරු කරමින් නිවන දෙසටම යොමුවන්න භාග්‍ය වාසනාව ලැබේවා!

ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

උස්සංඛපාදො ච උද්ධග්ගලොමො ච මාතර මහින්ද හිමි උස්සංඛපාදො ච හොති උද්ධග්ගලොමො ච “යම් පි, භික්ඛවෙ තථාගතො පුරිමං ජාතිං පුරිමං භවං පුරිමං නිකෙතං පුබ්බෙ මනුස්සභූතො සමානො” තථාගතයන් වහන්සේ පෙර මනුෂ්‍ය ආත්මයන් හි වාසය කරන සමයෙහි “බහුනො ජනස්ස අත්ථූපසංහිතං, ධම්මූපසංහිතං වාචං හාසිතා අහොසි” බොහෝ ජනයාට අර්ථ සහිත, ධර්ම සහිත වචන ම ප්‍රකාශ කළ සේක. බොහෝ විට කතා කරන්නේ, පින් පව්, කුසල් අකුසල්, ගැන. ඒ වගේ ම අර්ථ සහිත, ධර්මය සහිත වචනම ප්‍රකාශ කළ නිසා, බොහෝ ජනතාවට හිතවත් ව කතා කළ නිසා, බොහෝ මිත්‍රශීලිව කතා කළ නිසා, සිත රිදෙන ආකාරයට, සිතට අකැමැත්තක් ඇතිවන ආකාරයට, ධර්ම කතිකාවන්ට බාධාවක් ඇතිවන ආකාරයට කිසිම වෙලාවක කිසිම අවස්ථාවක කතාවක් කතා නොකළහ.  ‘බහුජනං නිදංසෙයි’ බොහෝ ජනතාවට හිතවත් ව කතා කළ නිසා, ‘පාණීනං හිතසුඛාවහො ධම්මයාගී” ප්‍රාණීන්ට සැප ගෙනදෙන ධර්ම යාගය සිදු කළ නිසා මෙහි යාගය නම් බොහෝ සෙයින් ම කළා කියන අර්ථයයි. බෝසතාණන් වහන්සේ පෙර ජීවිතවල ධර්ම දානය සිදු කර තිබෙනවා. ධර්ම දේශනා කර තිබෙනවා. ඒ වගේ ම බොහෝ සෙයින් ම ධර්ම දානයට උදව් කර තියෙනවා. බෝසතාණන් වහන්සේ පෙර ජීවිතයන්හි ධර්මදානය, සිදු කළා. බොහෝ ජනයාට අර්ථ සහිත දේ කතා කළා. ධර්මය සහිත වචන ම කතා කළා. ජනයාට හිතවත් වචන කතා කළා. යහපත ගෙන දුන්නා. නරකයෙන් ඈත් කරවූවා. අකුසලයෙන් ඈත් කර වූවා. පවෙන් ඈත් කර සංසාරේ සැපගෙන දෙන ධර්ම දේශනාවන් පැවැත්වූ වා. ‘සො තස්ස කම්මස්ස කටත්තා.... පෙ....සො තතො චුතො ඉත්ථත්තං ආගතො සමානො ඉමානි ද්වෙ මහාපුරිසලක්ඛණානි පටිලභති” මේ කර්මය කරන ලද හෙයින්, රැස් කරන ලද හෙයින්, එසවෙන ආකාරයට රැස් කරන ලද හෙයින්, පැතිරෙන ආකාරයට රැස් කරන ලද හෙයින්, සාරා සංඛ්‍යෙය කල්ප ලක්ෂයක් පුරාවට ම මෙම සතර ආකාරයෙන් පුණ්‍ය කර්මය සිදු කර මරණයට පත්ව දිව්‍ය ලෝකයේ උප්පත්තිය ලබා, නැවතත් මනුෂ්‍ය ලෝකයේ උප්පත්තිය ලබා සිදු කළ පුණ්‍ය කර්මය සිදු කළ උත්තමයන් වහන්සේ “උස්සංඛපාදො ච” ගොප් ඇටය උඩින් පිහිටන ලක්ෂණයත්, “උද්ධග්ගලොමො ච” රෝමයන් උඩු අතට යොමු ව පිහිටීමත් යන මහා පුරුෂ ලක්ෂණ දෙක ලබනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී පාදයේ ගොප් ඇටය පතුලට වඩා ඉහළින් පිහිටා තිබෙන්නේ. ඒ නිසා ඕනෑම අතකට ශ්‍රී පතුල හැරවීමට පුළුවනි. සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකුගේ මෙන් නොව ශ්‍රී ශරීරයේ රෝම කූපයන් උඩු අතට යොමු ව පවතිනවා.  සො තෙහි ලක්ඛණෙහි සමන්නාගතො, සචෙ අගාරං අජ්ඣාවසති, රාජා හොති චක්කවත්තී’...පෙ...රාජා සමානො කිං ලභති?” මේ ලක්ෂණ දෙක ලබන පුද්ගලයා ගිහි ගෙදරක වාසය කරන්නේ නම්, සක්විති රජ වෙනවා. සක්විති රජු වූ විට කුමක් ද ලබන්නේ? “අග්ගොච” සියල්ලන්ට ම අග්‍ර වෙනවා. ‘හොති සෙට්ඨො ච” සියල්ලන්ට ම ශ්‍රේෂ්ඨ වෙනවා. ‘පාමොක්ඛො ච” සියල්ලන්ට ම ප්‍රමුඛ වෙනවා. “උත්තමො ච” සියල්ලන්ට ම උත්තම වෙනවා. “පවරො ච කාමභොගීනං” කාමභෝගීන් අතර අති උතුම් වෙනවා. “රාජා සමානො ඉදං ලභති...බුද්ධො සමානො කිං ලභති? ගිහි ගෙය අත්හැර බුද්ධත්වයට පත් වූ පසු මොනවාද ලබන්නේ. “අග්ගො ච, “සෙට්ඨො ච, පාමොක්ඛො ච, උත්තමො ච”, එනම් අග්‍රවෙමි, ශ්‍රේෂ්ඨ වෙමි. ප්‍රමුඛ වෙමි. උත්තම වෙමි. “ පවරො ච සබ්බසත්තානං” සියලු සත්වයන්ට අති උතුම් වෙනවා. සක්විති රජ කෙනෙක් අග්‍ර වන්නේ, ශ්‍රේෂ්ඨ වන්නේ, උත්තම වන්නේ, ප්‍රමුඛ වන්නේ මනුෂ්‍ය ලෝකයේ සත්ත්වයන්ට පමණි. එනම් කාමභෝගීන් ට පමණයි උතුම් වන්නේ. මනුෂ්‍ය ලෝකයේ උප්පත්තිය ලබා ගෞරව කරනවා නම්, ඒ සියලු දෙනා ගෞරව කරන්නේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට.  මෙම අවස්ථාවට අමතර කාරණාවක් එක් කරන්නේ නම්, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත්ව, උන්වහන්සේ ලෝකය දෙස බලනවා මම කාට ද ගරු කරන්න අවශ්‍ය යැයි කියා. ඒ අවස්ථාවේ දී උන්වහන්සේ මනුෂ්‍ය ලෝකය දෙස හා සක්වල දෙස බලනවා. කවුරුත් නැහැ. විවිධ විවිධ දිශාවන් දෙස බලනවා. කවුරුත් නැහැ. මෙය කෙසේ වූව ද උන්වහන්සේ මවු කුසින් බිහි වූ අවස්ථාවේ දී උන්වහන්සේ අතට ගෙන ඇත්තේ බ්‍රහ්ම ලෝකයේ අනාගාමී වහන්සේලා හතර නමක් විසින්. ඒ අවස්ථාවේ දී සිද්ධාර්ථ කුමාරයා අසනවා, මට වඩා ගෞරව කරන කෙනෙක් දකුණු දිශාවේ ඉන්නවාද? යැයි දකුණු දිශාවෙන් පැමිණි දෙවිවරුන්ගෙන් අසනවා. එලෙස පිළිවෙලින් උතුරු දිශාවෙන්, නැගෙනහිර දිශාවෙන්, බටහිර දිශාවෙන්, උඩ යට දිශාවෙන් ආදී වශයෙන් හැම දිශාවකින් ම ආ දෙවිවරුන්ගෙන් අසනවා මට වඩා ගෞරව කරන කෙනෙක් ඒ දිශාවල ඉන්නවා ද කියා. එතැන දී සඳහන් වෙනවා. ඔබවහන්සේට වඩා හෝ ඔබ වහන්සේට සමාන කෙනෙක්වත් නැතැයි සතර දිශාවෙන් ආ සියලු බ්‍රහ්මයන් වහන්සේලා පවසනවා. ඒ සියලු දෙවිවරු, බ්‍රහ්මයෝ පැමිණ බෝසතාණන් වහන්සේ වන්දනා කරනවා. සුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝකයන්හි සිටිනා බ්‍රහ්මයෝ පැමිණ පවසනවා. නුඹමයි ශ්‍රේෂ්ඨ නුඹමයි ජ්‍යෙෂ්ඨ. ඔබට වඩා උතුම් කෙනෙක් හෝ ඔබ වහන්සේට සමාන කෙනෙක් හෝ නොමැති යැයි ප්‍රකාශ කළා.  සතර දිශා, සතර අනුදිශා, උඩ යට යන මේ සියලු දිශාවන් බලා බෝසතාණන් වහන්සේ පවසනවා ‘අග්ගෝ හමස්මිං ලෝකස්ස, ජෙට්ඨෝ හමස්මිං ලෝකස්ස, සෙට්ඨෝ හමස්මි ලෝකස්ස” යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළ සේක. බෝසතාණන් වහන්සේ උප්පත්තිය ලද අවස්ථාවේ දී මෙවැන්නක් දේශනා කළා නම් බුද්ධත්වයට පත් වූ පසුව ලොවට ජ්‍යෙෂ්ඨ වන සේක. ශ්‍රේෂ්ඨ වන සේක නම් කවර කතාවක් ද? අට්ඨ කතාවේ මේ ආකාරයට සඳහන් වෙනවා. “අත්තූප සංහිතාය” අර්ථවත් දේ කතා කළ යැයි කියන්නේ මේ ලෝකයේ සහ පරලෝකයේ දේ ය. බෝසතාණන් වහන්සේ සංසාරේ අර්ථ සම්පන්න මොනවගේ දේ ද කතා කර තියෙන්නේ. මේ ලෝකයට හා පරලෝකයට යහපත්වන දේ ය. ඒ වගේ ම ධර්ම කතා මොනවා ද? දස කුසල කර්ම පථ . කර්මය හැටියට පවතින්නේ දීර්ඝ කාලයක් මේ ආකාරයෙන් යහපත් දේ කතා කළ එක. යම් කිසි කෙනෙක් උසස් වචන කතා කර නැත්නම්, අට්ඨ කතාවේ පැවසෙනවා යම් කිසි කෙනෙක් උසස් වචන කතා කරන්නේ නැත්නම් ඒ වගේ අය මෙන්න මේ වගේ කාරණාවලින් හඳුනාගත හැකි බවයි. එනම් ගොප් මැටිය පහළින් පිහිටීම. උසස් වචන කතා නොකළ නිසා රෝම කූප පහතට වැටී ඇති නිදාගත් ස්වරූපයෙන් පිහිටන්නේලු. අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ කාරණාදෙක ඉතා උසස් අන්දමින් ම ඉටු කළ නිසා මේ මහා පුරුෂලක්ෂණ දෙක ලබා ඇත.