පංච නීවරණ ධර්ම : කාමච්ඡන්ද නීවරණය

පංච නීවරණ ධර්ම :

කාමච්ඡන්ද නීවරණය

බත්තරමුල්ල සිරි සුදස්සනාරාම

සදහම් සෙනසුනෙහි

ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය

මිරිස්සේ ධම්මික නා හිමි

කාමච්ඡන්දය නම් කාමයට හෙවත් ඇලීමට ඇති කැමැත්තයි. එනම් කාමාශාවයි. කාමය තනි වචනයක් ලෙස සලකන්නේ නම්, කැමැත්ත, ආශාව, රාගය, රූප ශබ්දා දී සතුටට හේතුවන දෙය ආදී ලෙසින් ගැනීමට හැකි ය. කාමච්ඡන්දය නම්, නිර්වාණ මාර්ගය අවහිර කරන පඤ්ච නීවරණ ධර්මයන්ගෙන් පළමුවැන්නයි. සිත කෙලෙසුන්ගෙන් මුදවා ගැනීමේ දී, දැඩි ආශාව, ලෝභය, මහත් සේ බාධා පමුණුවයි. මෙම දැඩි ආශාව හෙවත් විෂම වූ ලෝභය වස්තු කාම සහ ක්ලේශ කාමයන් හේතුකොට ගෙන ඇතිවෙයි.

ආහාරපාන, වස්ත්‍රාභරණ, යාන වාහන, ගෘහ භාණ්ඩ, විහාරාරාම, තනතුරු, පුත්‍ර - භාර්යා, ශිෂ්‍ය ඤාති හිතමිත්‍ර, දායක, ජීවිත, කීර්ති, ප්‍රශංසා, රට රටවල සංචාර, ස්ත්‍රී පුරුෂ දර්ශන, ප්‍රිය සම්භාෂණ ආදී ලෞකික වස්තූන් පිළිබඳව ඒවායින් ලබන ප්‍රීතිය සුවය පිළිබඳව ද ආශාව කමච්ඡන්දයේ ලක්ෂණයෝ ය. නිවන් මඟ අරමුණු කරන ගිහි හෝ පැවිදි ශ්‍රාවක ශ්‍රාවිකාවන්ට ඔවුන්ගේ චරිත ස්වභාවය සහ පැවැත්ම අනුව මේ කාමච්ඡන්දයේ ක්ලේශ විපාක බලය අඩු වැඩි විය හැකි ය.

ලෞකික ජීවිත ගත කරන ගිහි ශ්‍රාවක ශ්‍රාවිකාවන්ට ඉගෙනීම, රැකියාව, විවාහ, දරුවන්, මව්පියන්, ගේදොර, තනතුරු, කීර්ති ප්‍රශංසා හේතුකොට ගෙන වස්තුකාම සහ ක්ලේශ කාම බලවත්ව සහ නිතොර ඉපදීම ස්වභාවයකි. පැවිදිව නිවන් මඟ අරමුණු කරන විට ගිහි ජීවිතයේ ඇතිවන බොහෝ කාමච්ඡන්දයන් ඉපදීමට අරමුණු නොසැකසෙයි. එයට හේතුව නම්,

“සබ්බ දුක්ඛ නිස්සරණ නිබ්බාණ සච්ඡිකරණත්ථාය”

යනුවෙන් සියලු දුකින් නිදහස්ව නිවන් අවබෝධය පිණිස ම අරමුණු පවත්වනවා යන අදහස නිසා ය. පැවිදි වූවත් එම අරමුණෙන් බැහැර වූවොත් ගිහියන් මෙන් කාමච්ඡන්දය බහුල විය හැකි ය.

“සත්ව - පුද්ගල” සංඥාව නිච්ච, සුඛ, අත්ත වශයෙන් සිතින් ගැනීමෙන් උපාදානයන් සකස් වෙයි. සියලු සංඛත (පඨවි ආදී ධාතූන් හේතු කරගෙන හටගෙ, එම පඨවි ආදී ධාතූන් විසිර යන විට ක්ෂය, වයස, භංගවන සියල්ල) සංඛාර අනිච්ච, දුක්ඛ, අනත්ත නම් තිලක්ඛණයට යටත් කොට දැක රාග, දෝස, මෝහ, යටපත් වීමට, සංසිඳීමට, මුලින් ම උපුටා දැමීමට පුරුදු නොකරන ලද අභාවිත සිත් මෙසේ අරමුණු උපාදානය කර ගනී. එය කාමයට ඇති ඇල්මෙන් සිදුවන්නකි. එය එසේ සිදුවන්නේ කුමක් නිසා ද? ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයෙන් අභාවිත සිත් ඇත්තා විසින් ඇස ආදී ඉන්ද්‍රියන්ගෙන් රූපාදී අරමුණු ගන්නා විට නිමිති අනුනිමිති,ව්‍යඤ්ජන රස වශයෙන් කාම ගුණ සකස් කර ගනු ලැබේ. එනම් පුද්ගලයෙක් නම් අඟ පසඟ, ආකාරය, ලීලාව, සිනහව, හැසිරීම කතාබහ ආදී වශයෙන් අවිඤ්ඤාණක වස්තුවක් නම් පෙනුම, රසය, පනවා ගත් වටිනාකම් අනුව ඇලීම්, බැඳීම්, සිතින් අයිතිකර ගැනීම් වශයෙනි.

මෙම මානසික ස්වභාවය පඤ්චකාම ගුණයන්ගේ ඉපදීම ලෙස ද දක්වයි. “චක්ඛු විඤ්ඤෙය්‍යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා” යනුවෙන් දැක්වූ පරිදි චක්ඛු විඤ්ඤාණයෙන් රූප ගන්නා විට ඉටු වඩන, මනවඩන, ප්‍රිය දැයෙහි, කාමයෙන් යුත්, සිත් අලවන ලෙසින් නිමිති, ලක්ෂණ, රස සලකා ගැනීම ය. තවදුරටත් මෙය මෙසේ විස්තර කළ හැකිය.

“චක්ඛුනා රූපං දිස්වා සුඛාය වේදනාය ඵුට්ඨෝ සමානො අභිනන්දති, අභිවදති, අජ්ඣෝසාය තිට්ඨති”.

එනම් ඇසින් රූපයක් දැක, ‘මම’ කොටගත් සැප වේදනාවෙන් ස්පර්ශ කරමින්, නිමිති ගනිමින්, ඒ ගැන සතුටුවෙයි. ඒ ගැන කියයි.

ප්‍රාර්ථනා කරයි. සිත ඒ අරමුණෙහි ඔසවා තබයි. එනම් සිතෙහි ප්‍රධාන කොට පනවා ගනී. මේ කාමච්ඡන්දයේ හටගැනීම සහ ස්වභාවයයි. කාමච්ඡන්දය ප්‍රහාණය වීම පිණිස මෙසේ මනසිකාරය කළ යුත්තේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් කාමයෝ අල්ප ආස්වාද ඇතියහ. බොහෝ දුක් ඇත්තාහ. බොහෝ උපායාස ඇත්තා හ. බොහෝ ආදීනව ඇත්තාහ යැයි වදාරන ලදහ.

“අට්ඨකංකලූපමා කාමා” කාමයෝ මස් ලේ නැති ඇට සැකිල්ලක් බඳු ය. යනුවෙන් කාමයේම කොටසක් වන රාගය ප්‍රහාණය පිණිස මෙසේ සිහිපත් කිරීම සුදුසු ය. “රාගය සිත කය දවන ගින්නකි. පපුවට අනින කිනිස්සකි. මිත්‍ර වේශයෙන් එන සතුරෙකි. ගුණ දහම් පැහැර ගන්නා සොරෙකි. නුවණැස වසන පටලයෙකි. සිත දුබල කරන රෝගයකි.

ගොඩනැගිය නොහෙන සේ එරෙන මඩ වගුරකි. සත්වයන් ගිල්වා මරන ඕඝයෙකි. මෙලොව ම දාස බවට පමුණුවන පාපයෙකි. අපායට ගෙන යන්නට එන යම දූතයෙකි. නිවන් මග වසන පවුරකි. මේ රාගයෝ හට ගන්නේ දෙතිස් කුණපයන්ගෙන් පිරිපුන් අපවිත්‍ර වළකය. අපවිත්‍ර පිරවූ, බිඳෙන, නිතර අපවිත්‍ර පිටට ගලා එන බඳුනකටය. නපුරු වූ කාමයෝ, රාගයෝ මා සිත දුරුවේවා යනුවෙනි.

දීපා පෙරේරා

 

භගවා නම් වන සේක

භගවා නම් වන සේක

මැලේසියාවේ

ප්‍රධාන සංඝනායක

බූටාවත්තේ ශී‍්‍ර සරණංකර නා හිමි

‘ධර්ම රාශිය වෙන්කොට පහදා දුන් හෙයින් ද, ගුණ රාශියක් සතුව සිටි හෙයින් ද, ඓශ්චර්ය ධර්ම යස ශී කාම පයත්න යන භග ධර්මයන්ගෙන් යුක්ත වන හෙයින් ද, බුදුරජාණන් වහන්සේ භගවත් නම් වන සේක.‘ මේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ භගවා ගුණය සම්බන්ධව බුදුගුණාලංකාරයේ දැක්වෙන සරල අර්ථ දැක්වීම යි.

අතීතයේ භාරතයේ පිළිගැනීම මිනිසා උපතින් ම පාපකාරී අයෙක් බවයි. එහෙත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දහමට අනුව මිනිසා භාග්‍යවන්තයෙකි. ඒ භාග්‍යවන්තයන් අතර ද බුදුරජාණන් වහන්සේ අග්‍රස්ථානයක් නැත්නම් මුල්තැනක් ගනී. එසේ වන්නේ උන්වහන්සේ සියලු කෙලස් ධර්මයන් නැසූ හෙයිනි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ උත්තරීතර මනුෂ්‍ය ධර්මයන්ගෙන් යුක්ත ය. කීර්තිමත් ය. පිරිවර සහිත ය. අධිපති ය. පරාර්ථකාමී ය. රාගාදි කෙලෙසුන් නැසූහ. භාවනාවෙන් නිවනට පැමිණි සේක. ෂඩ් විධ භාග්‍ය ධර්මයන්ගෙන් යුක්ත හෙයින් භගවා ගුණයෙන් යුක්ත වේ. භගවා යන ගුණයට ධර්මයේ ලබා දී ඇති අර්ථ දැක්වීම් මෙසේ ය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ මානුෂීය ධර්මවලින් අග්‍රස්ථානයට පත් වූ නිසා උන්වහන්සේ භගවා ගුණයට සුදුසු බවත් දිව්‍ය, බ්‍රහ්ම,මනුෂ්‍ය, නාග ආදී සියල්ලන්ට ම වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ හා උතුම් හෙයින් ද

උන්වහන්සේ භගවා යන ගුණයෙන් යුක්ත බවත්, අපේ බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ දක්වා තිබේ.

මේ අර්ථ දැක්වීම් අතුරින් ඓශ්චර්ය, භාග්‍යය යනුවෙන් සරලව හඳුන්වා දී ඇත්තේ තම සිත කැමැති පරිදි හැසිරවිය හැකි හා අන්‍යයන්ගේ සිත් ද තමා කැමැති පරිදි හැසිරවිය හැකි බව යි.

එසේම අටලෝ දහමින් කම්පා නො වන ගුණය ද, ඊට අයත් වේ. ධර්ම භාග්‍යය යන්නද ධර්මයෙහි සුවිශේෂ ගුණාංගවලින් සමන්විතව ධ්‍යාන අභිඥානවලින් පෝෂිත බව යනුවෙන් සරල ලෙසින් හැඳීන්වීමට පුළුවන. යස භාග්‍යය යන්න, පැතිරී ගිය කීර්තිය, පරිවාර සම්පත්තිය

යන්නත් දකින්නන්ගේ මන නුවන් සනහාලන රූපශී‍්‍රයක් පැවතීම, පැහැපත් බව, පිරිසුදු බව, ඉරියව් පැවැත්වීම, කතා කිරීම, සිනාසීම, බැලීම, යනාදී සියලු කියාවලින් යුක්ත ලක්‍ෂණයන් ශී‍්‍ර භාග්‍යය ලෙසින්ද දක්වා ඇත. කාම භාග්‍යය යන්න තම සිතුම් පැතුම් ප්‍රාර්ථනාවන් කැමැති පරිදි ඉටුකර ගැනීමට හැකි බවත්, ප්‍රයත්න භාග්‍යය යන්න උත්සාහය බවත් සරල ලෙසින් පෙන්වා දීමට හැකි වේ.

බුදු රජාණන් වහන්සේගේ මේ භගවා ගුණය ඇතුලු සියලු බුදු ගුණයන් ශ්‍රද්ධාවෙන් ම සිහි කළ යුතු වේ. නමුත් බොහෝ බෞද්ධයින් සිදු කරනුයේ බුදු හිමියන්ට වන්දනාමාන කරනු ලබන තවත් ගාථාවක් ලෙසින් ‘ඉතිපිසෝ භගවා.... ‘ යන්න මන්තරයක් මෙන් පැවසීම පමණකි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ රාගය, ද්වේෂය, මෝහය යටපත් කළ හෙයින්, උන්වහන්සේට භගවා යනුවෙන් ආමන්ත්‍රණය කළ හැකි ය. එසේනම් කළයුත්තේ අකුසල් සිතිවිලි දුරලමින් කුසල සිත් කරා සිත ප්‍රායෝගිකව සකස්කර ගැනීම ය.

භගවා යන ගුණය බුදු හිමියන්ගේ නව අරහාදී ගුණයන්ට පමණක් සීමා වූ බව සිතා අප ඉවත බලා සිටීම නොව අපගේ දිවිය ඒ දෙස බලමින් සකස් කරගැනීම කළ යුතු ය. එසේ

නොකළහොත් ජීවිතයේ බොහෝ දුක් කම්කෙටොලුවලට මුහුණ පාන්නට සිදුවනු ඇත. මතු භවයට ගෙන යා හැකි කුසල් දහම්හි යෙදීමට මේ භගවා ගුණය මෙනහි කළ යුතු ය. මේ වන විට බොහෝ යුරෝපා රටවල ජනතාව මානසික සහනය පිණිස විවිධවැඩමුළු කරා යමින් තිබේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ සහනය ගැන අපට පැවසුවේ වසර 2600කට පමණ පෙර ය. අපගේ දිවිය ලෞකික දෙසට ම යොමු නො කර ලෝකෝත්තර දෙසට යම් හෝ ආකාරයකට නැඹුරු කරවීමට භගවා ගුණය පැහැදිලිව ම උපෙයෝගී කරගත හැකි ය.

ඇතැම් අයට ඒ සඳහා වේලාවක් නැති බව කියන්නට පුළුවන. එහෙත් ඒ අයට නිදා ගන්නට කෑමට හෝ පරිගණක කටයුතු ඇතුළු සියලුදේට වේලාව තිබේනම් අවශ්‍යම මානසික සහනය කරා යාමට වේලාවක් වෙන් කර නො ගැනීම තමන්ගේ නිදහසට සකස්කරගත් පිළිතුරක් විනා සත්‍යය නොවේ. අපට නිසි පරිදි මානසික ශක්තිය රැක ගැන්මට නොහැකි වුවහොත් ආතතිය නිතැතින්ම උරුම වේ. බුදු හිමියන් වන්දනා කරනු ලබන වචනයක් වචනයක් පාසාම තමන්ට භගවා ගුණය මෙනෙහි කරන්නට පුළුවන්නම්, එය අපගේ ලෝකෝත්තර දිවිය සකස්කර ගන්නට මහඟු මඟක් වනු ඇත. භගවා ගුණ බලයෙන් අපි ලබා ගන්නා මානසික සැනසීමේ බලයෙන් තවත් අයෙකුට නිදුක් නීරෝගී බලයක් ලැබේවා යනුවෙන් සිතන්නේ නම්, එයින් මානසික ශක්තියක් ලැබේ.

බුදුරජාණන් වහන්සේට සුදුසු වූ භගවා යන බුදු ගුණය මෙන්ම අනෙක් බුදු ගුණයන් ද අපගේ ප්‍රායෝගික ජීවිතයට ද උපෙයෝගී කරගත හැකි ගුණාංගයන් බව මෙයින් පැහැදිලි විය යුතුය. එහෙත් ඒ නාමයන් අපට කිසිසේත් ම යොදා ගත නො හැක්කේ බුදුරජාණන් වහන්සේ අසමසම වන හෙයිනි.

 

Dhammapada

 

සොහොන් ගිය ඒ භික්‍ෂුහු සොහොනෙක තැන තැන දමා තුබූ දවස් ගණන් ඉක්මුනු දුගඳ හමන්නා වූ මිනීකුණු දුටහ. එයින් ඔවුන් සිත්හි ප්‍රතිඝය උපන්නේ ය. ඒ අතර එදවස ම එහි දැමු මිනියක් දැකීමෙන් එහි ආලය උපන. එයින් ම තමන් කෙලෙස් සහිත බව දැන ගත්හ. මේ වේලෙහි බුදුරජානන් වහන්සේ ගඳකිළියෙහි වැඩ හුන් සේක් ම ආලෝකයක් යවා ඔවුන් ඉදිරියෙහි සිට බණ වදාරන්නකු සේ “මහණෙනි! මෙබඳු ඇට ගොඩවල් දැක එහි ඇලීම් තොපට තරම් නො වේ” යි වදාරා මේ ධර්‍මදේශනාව කළ සේක.

යානිමානි අපත්‍ථානි අලාපූනෙව සාරදෙ,

කාපොතකානි අට්ඨීනි තානි දිස්වාන රතීති.

ශරත් කාලයෙහි ඒ ඒ තැන දැමූ ලබුකබල් වැනි වූ කොබෝවන් පැහැති යම් යම් මිනි ඇට වේ ද, ඒ මිනී ඇට දැකීමෙන් කිනම් ඇල්මක් වේ ද,

යානි ඉමානි = යම් මේ.

අපත්‍ථානි = ඒ ඒ තැන දැමූ.

අලාපූනි ඉව = ලබු කබල් වැනි වූ.

සාරදෙ = ශරත් කාලයෙහි.

ඉල්මස කාලපක්‍ෂයෙහි පටන් පිළිවලින් සාර මසෙක් සාර මසෙක් හේමන්ත - ගිම්හ - වස්ස යි තුන් සෘතු කෙනෙක් වෙති. ඒ එක් ක්‍රමය අයකි. නැවත එ තැන් පටන් ම ගෙණ පිළිවෙළින් දෙ මස දෙ මස හේමන්ත - සිසිර - වසන්ත - ගිම්හ - වස්ස - සරද යි ෂඩ් සෘතු කෙනෙක් වෙති. එහි ඉල් - උඳුවප් දෙමස, හේමන්ත උතු නම්. දුරුතු - නවන් දෙමස, සිසිර උතු නම්. මැදින් - බක් දෙමස, වසන්ත උතු නම්. වෙසක් - පොසොන් දෙමස, ගිම්හ උතු නම්. ඇසළ - නිකිණි දෙමස, වස්ස උතු නම්. බිනර - වප් දෙමස, සරද උතු නම්.

බිනර - වප් දෙමසෙහි මුළුමනින් ඖෂධවර්‍ගයන්ගේ පැසීම වන්නේ ය, යි ශාස්ත්‍රයෙහි කී බැවින් මේ දෙමස් කාලය සරද නමින් හඳුන් වත්. ‘සරති පීළයති අස්මිං ඉති = සරදො, ශීර්‍ය්‍යන්තෙස්‍යාං පාකෙනෞෂධයඃ ඉති = ශරත්’ යනු අත්‍ථ නිශ්චය වේ. මේ දෙ මස් කාලය මෙහි සාරද නම.

කාපොතකානි අට්ඨිනි = කොබෝවන් පැහැති මිනී ඇට.

පරවියන්ගේ පැහැය වැනි පැහැය ඇත්තේ ‘ කාපොතක’ නම්. එනම් සුදුපාට ය. මිනී ඇට සුදු ය. එහෙයින් එයට විශේෂණ කොට ‘කාපොතකානි’ යෙදුනේ ය.

ගින්නෙන් පැසුනු, වාතයෙන් වියලුනු මේදය, ඇට යි ගැණේ. මේදය මසින් හට ගත්තේ ය.

“මෙදො යත් ස්වාග්නිනා පක්චං වායුනා චාති ශොසිතම්,

තදස්ථිසංඥා ලභතෙ සසාරඃ සර්‍වවිග්‍රහෙ”

ඇතුළත්හි වූ හරය හේතු කොට ගස්කොළන්වල පැවැත්ම වන්නේ ය. එමෙන් දේහධාරණය වන්නේ අස්ථිසාරය හේතු කොට ය

“අභ්‍යන්තරගතෛඃ සාරෛර්‍යථා තිෂ්ඨන්ති භූරුහාඃ,

අස්ථිසාරෛස්තථා දෙහා ධරීයන්තෙ දෙහිනො ධ්‍රැවම්”

ශරීරවත්හුගේ සිවි - මස්, නැසි බොහෝ කල් ගිය ද ඇට විනාශ නො වී පවතී. ඇට සත්ත්‍වයන්ගේ හරය වේ.

“තස්මාවිචිර විනෂ්ටෙෂු ත්වඩ්මාංසෙෂු ශරීරිණාම්,

අස්ථිනි න විනශ්‍යත්ති සාරාණ්‍යෙතානි දෙහිනාම්”

තානි දිස්වන කා රති = ඒ මිනී ඇට දැක්මෙන් මොන ඇල්මක් වේ ද.

ශරත් කාලයෙහි ඒ ඒ තැන දැමු අවුසුළගින් වියලී ගිය ලබු කබල් වැනි වූ කාබෝවන් වූ මේ මිනී ඇට බලා පල්ප වූත් කාම රතියක් ඉපදවීම තොපට නො සුදුසු ය. එසේ එහි ඇලීම, බැඳීම තොපට විනාශය පිණිස වන්නේ ය. එහෙයින් ඒ මිනී ඇටවල ඇලීම තොපට සුදුසු ද? ‘රමන්ති තාය රමණං වා = රති’ ඇලීම ‘රති’ නම්.

ධර්‍මදේශනාවගේ අවසානයෙහි ඒ භික්‍ෂුහු සිටි ලෙසින් ම රහත් ව බුදුරජුන්ට තුති පුද දෙමින් ඉදිරියට විත් ඇඳ සිටියහ.

බුද්ධ නම් වන සේක

බුද්ධ නම් වන සේක

කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලයේ

විශ්‍රාමික සහකාර විදුහල්පති

සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ත්‍රිපිටකාචාර්ය

දිවියාගහ යසස්සි නා හිමි

“බුද්ධ” යන වචනය තරම් මිහිරිවූත්, සැප එලවන්නාවූත්, වෙනත් වචනයක් මුළු ලොවෙහි ම නැත. ලොවෙහි වෙසෙන කවර සත්ත්වයෙකුට වුවත් බුද්ධ යන්න තරම් ශ්‍රේෂ්ඨ නාමයක් ලබා ගැනීම පහසු නොවේ. එසේ නම් මිනිස්, දෙව්, බඹ යන සියල්ලන්ටත් ඉහළින් දැක්වෙන මේ නම මනුෂ්‍යයෙකු සඳහා දක්වා ඇත්තේ ඇයි.?

සේල නමැති බමුණා දිනක් බුද්ධ යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ ඇයි දැයි බුදුරදුන්ගෙන් ම විමසී ය. එහිදී උන්වහන්සේ දුන් පිළිතුර මෙය යි.

අභිඤ්ඤෙය්‍යං අභිඤ්ඤාතං

භාවෙතබ්බං ච භාවිතං

පහාතබ්බං පහීණං මෙ

තස්මා බුද්ධොස්මි බ්‍රාහ්මණ

දත යුතු සියල්ල මා විසින් දන්නා ලද ය. වැඩිය යුතු දේ වඩන ලද්දේ ය. ප්‍රභාතව්‍ය දේ ප්‍රහීණ කරන ලද්දේ ය. බමුණ, මේ නිසා මම ‘බුද්ධ’ වූයේ වෙමි යි යන අර්ථය ඇති ඉහත සඳහන් ගාථාවෙන් උන්වහන්සේ ම පැහැදිලි කොට දුන්හ.

අනෙකුත් ශාස්තෘවරුන් අතර බුදුරදුන්ගේ විශේෂත්වය නම්, අන් කිසිවෙකුට නිවැරැදිව විග්‍රහ කොට පෙන්වීම නොහැකි වූ ස්වර සහිත අකුරු අටක් ඇති අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන පද තුන පිළිබඳ පුළුල් අවබෝධයක් ලබා දීම යි. සත්ත්වයාගේ ශරීරය නිත්‍ය වශයෙන් නො පවතින බවත්, ඒ නිසාම දුක හට ගන්නා බවත්, උන්වහන්සේ පෙන්වා දුන්හ. මෙසේ දුක් හට ගැනීමට ප්‍රධාන හේතුව ශරීරයෙහි ආත්ම යි ගත හැකි කිසිවක් නැතිවීම බව තවදුරටත් සහේතුකව උන්වහන්සේ දැක්වූහ.

ලෝකය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම යන ත්‍රිලක්ෂණයෙන් යුක්ත යි. බුදුරදුන් දේශනා කොට තිබීම නිසා බුදුදහම අසුබවාදී ඉගැන්වීම්වලින් පරිපූර්ණ වී ඇතැයි සමහරු චෝදනා කරති. යම්කිසි පුද්ගලයෙකු පරීක්ෂා කරන වෛද්‍යවරයා ඔහුට වැළඳී ඇත්තාවූ රෝගයේ බිහිසුණුකම පිළිබඳ තොරතුරු ප්‍රකාශ කොට එහි සුවය සඳහා බෙහෙත් කිරීම වරදක්යැයි කිව හැකි ද? බුදුරදුන් සත්ව ශරීරය පිළිබඳ පවතින, ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ පිළිබඳ කළ විග්‍රහය ඉහත කී වෛද්‍යවරයා රෝගියා පිළිබඳ අනුගමනය කළ ක්‍රියා මාර්ගයට සමාන වූවකි. එය ශ්‍රේෂ්ඨ උතුමෙකුගෙන් විය යුතුම වූ කාර්යයකි.

සිද්ධාර්ථ කුමාරයා තිස් පස් වන වියේ දී උතුම් වූ බුද්ධත්වයට පත් විය. සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයෙකුට වඩා එතුමාණන් තුළ පැවැති විශිෂ්ටත්වය කුමක්දැයි විමසීම වැදගත් වේ.

බුදුරදුන්ගේ අතීත උප්පත්තීන් පිළිබඳ තොරතුරු විමසන විට කරුණාව හා ප්‍රඥාව යන ප්‍රධාන ලක්ෂණ දෙකෙන් සම්පූර්ණ වූ පරාර්ථ චර්යාවන්ගෙන් පරිපූර්ණව පැවති බව ප්‍රකට වෙයි. මේ පිළිබඳ වැදගත් නිදසුන්වලින් ජාතක පොත පිරී පවතී. එහි දැක්වෙන අන්දමට තිරිසන් ආත්ම ලබා සිටි අවදිවල දී ද අන් අයගේ යහපත සඳහා තමන්ගේ ජීවිත කැප කළ බව පැහැදිලි වෙයි. එසේම ලෞකිකත්වය නිසා බෝසත් අවධියේ විවිධ සුළු වැරැදි සිදු කරන ලද නමුත්, සාරාසංඛෙය්‍ය කල්ප ලක්ෂය පුරාම එතුමාණන්ගේ කටින් එකද බොරුවක් හෝ ප්‍රකාශ නො කොට තිබීම මහා ආශ්චර්යයකි. එපමණක් නොව තමා සතු වස්තුව ද අඹු දරුවන් ද, අවයව ද අනුන්ගේ යහපත සඳහා පරිත්‍යාග කිරීමෙන් නො නැවතී ජීවිතය ද පරිත්‍යාග කළ වාර අපමණ ය. බුදුරදුන්ගේ ශරීරය කිසිවෙකුට සම කළ නොහැකි තරම් දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් පරිපූර්ණ ය.

බුද්ධත්වයෙන් පසු බරණැස බලා වඩිද්දී උපක නම් ආජිවකයෙකු හමු විය. ඔබේ ඉඳුරන් ඉතා ප්‍රසන්න ය. හමේ වර්ණය පිරිසුදු හා සුදු පාටින් යුක්තය යි ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ ශරීර ලක්ෂණයන් නිසා පුදුමයට පත්වීමෙනි. අන්‍ය ආගමක් අදහමින් සිටි වක්කලි නමැති තරුණයා බුදුරදුන් පසුපස අවුත් පැවිද්ද ලබා ගන්නා ලද්දේ ධර්මය ඇසීමෙන් පැහැදීමට පත්ව නොව දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් පරිපූර්ණ වූ ශ්‍රී දේහය දැක වශී වීමෙනි. ශ්‍රමණ භවත් ගෞතමයන් අන් සියලු දෙනාටම වඩා උසස් රූපයකින් යුක්ත වන හෙයින් දැකීමෙන් තෘප්තියට පත් විය නො හැකි ය. රන්වන් පැහැයෙන් යුක්ත වූ උන්වහන්සේගේ සිරුර මහා බ්‍රහ්මයාගේ සිරුර මෙන් දිලිසෙන ලක්ෂණයෙන් යුක්ත යයි බුද්ධිමත් අන්‍යාගමිකයෝ ද පිළිගත්හ.

උන්වහන්සේ දත යුතු ධර්ම කෙතෙක් වෙත් නම් ඒ සියල්ල ම අන් කිසිවෙකුගේ සහායක් නැතිව අවබෝධ කොට ගෙන අන්‍යයන්ටත් අවබෝධ කර දෙන හෙයින් බුද්ධ නම් වූ සේක. එපමණක් නොව චතුරාර්ය සත්‍යය ධර්මයන්ගෙන් බැහැර වූ දත යුතු අන්‍ය ධර්මයන් ද අවබෝධ කොට ගෙන ඇති හෙයින් ද උන්වහන්සේ බුද්ධ නම් වූ සේක.

බුදුරජාණන් වහන්සේ උසස් ආශ්චර්යය සම්පත්තීන්ගෙන් යුක්ත හෙයින් ද භජනය කරන ලද මාර්ගඵල, නිර්වාණ ධර්මයන් සහ වන සෙනසුන් ඇති හෙයින් ද, සිවුපසයටත්, අර්ථ, ධර්ම, විමුක්ති රසයටත්, අධි සීලාදියටත් හිමිකම් ඇති හෙයින් ද, ලෞකික ලෝකෝත්තර ධර්මයන් මනා සේ බෙදා වෙන් කොට දැක් වූ හෙයින් ද රාගාදී පාප ධර්ම වැනසූ හෙයින් ද, ගරු කළ යුතු හෙයින් ද මහ පින් ඇති බැවින් ද උතුම් කුසල ධර්මයන් මැනවින් භාවිත කරන ලද සිත් ඇති හෙයින් ද භගවා නම් වූ සේක. මේ උතුම් සියලු ගුණ අන් කිසිවෙකුට සමාන නැති අන්දමට බුදුරදුන් තුළ පැවතුන හෙයින් උන්වහන්සේ අසම නම් වූ සේක.
 

සත්ථා දේව මනුස්සානං

 

සත්ථා දේව මනුස්සානං නම් වන සේක

සාරිපුත්ත ජාතික අධ්‍යාපන විද්‍යා පීඨයේ

තණමල්විල රාහුල හිමි

අප ජීවත් වන සමාජයේ ඇතැමුන්ට ගරු සැලකිලි ලැබෙනුයේ ඔවුන්ගේ වත් පොහොසත් කම්

නිසා ය.ඔවුන් සතුව බොහෝ ධන ධාන්‍ය ඇති නිසා ය.

මෙලෙසින්ම සමහරු බලතල නිසා ද, තවත් සමහරු නිලතල නිසා ද ගරු බුහුමන් ලබති. මෙ හැරුනු කොට කුල ගෝත්‍ර නිසා මෙන්ම කාය ශක්තිය නිසා ද මිනිස්සු තවත් මිනිස්සුන්ගේ ගෞරවයට සම්භාවනාවට හා ඇගයීමට පාත්‍ර වෙති.එහෙත් බුදු දහමට අනුගතව අප තවත් කෙනෙකුට ගරු කළ යුත්තේ සම්භාවනාවට පාත්‍ර කළ යුත්තේ ධනවත්කම, බලවත්කම, නිලය, කුලය, ශරීරයේ හැඩය අනුව නොව ගුණ නුවණ අනුව යි.

ලෝකයේ එදාමෙදා තුර පහළ වූ ගුණවතුන් හා නැණවතුන් අතර අති ශ්‍රේෂ්ඨ උතුමාණන් වහන්සේ භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ය.බෞද්ධයින් ලෙස අපි උන්වහන්සේ තරම් ගුණ නුවණින් අගතැන්පත් වෙනත් කිසිදු ශාස්තෘවරයෙකු පිළිබඳව නොදනිමු.උන්වහන්සේ අනන්ත ගුණ ඇති සේක.අනන්ත නුවණ ඇති සේක.බුදුරජාණන් වහන්සේ ධරමාන කාලයේ දී පවා උන්වහන්සේගේ ගුණ නුවණ දඹදිව පුරාවට ම ප්‍රචලිත විය.රාජ රාජ මහාමාත්‍යාදීන්ගේ පටන් ඉතා අසරණ දුකට පත් වූ මිනිසුන් දක්වා බුදු ගුණයත් , බුදු සුවඳත්, බුදු නුවණත් ඇගයීමට සම්භාවනාවට පත් වූ බව පෙළ දහමේ එන සූත්‍ර දේශනා තුළ සුපැහැදිලි ය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ සතු අසීමිත සම්බුදු ගුණ නව අරහාදි බුදුගුණ ලෙස කැටි කොට දේශනා කර තිබේ.ඒ අතරින් සත්ථා දේව මනුස්සානං යනු බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙවි මිනිසුන්ට මෙලොව පරලොව හා නිවන පිණිස මාර්ගය පෙන්වන ශාස්තෘවරයා ය.එම නිසා (සත්ථ) ශාස්තෘ වන සේක.සත්ථ (සාර්ථ)යනු ගැල් සිය ගණනකින් යුක්ත ගැල් සාත්තුවකට තවලමකට කියන පරියාය පදයකි.

අතීතයේ එබඳු ගැල් කණ්ඩායම් රැගෙන කාන්තාර වලින්,ගිරිදුර්ග, වනදුර්ග අතරින් තරණය කිරීමේ දී ඒ සඳහා නිවරැදි නායකත්වය හා මග පෙන්වීම සිදු කරන තැනැත්තා ගැල් නායකයා,සාත්තු නායකයා සත්ථා යනුවෙන් හඳුන්වන ලදි.එසේම එකොළොස් ගින්නකින් පෙළෙන සත්වග සසර කතරින් එතර කිරීමට මග පෙන්වන හෙයින් බුදුරජාණන් වහන්සේ සත්‍ථා දේව මනුස්සානං වන සේක.

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාස්තෘත්‍වය පිළ ිබඳව පෙළ දහමෙහි මනා සේ විවරණය වේ. ඒ අතර අංගුත්තර නිකායෙහි කකුධ සූත්‍රයෙහි ශාස්තෘත්‍වය පිළිබඳව මනාව පැහැදිලි වේ.

‘මොග්ගල්ලානය’මේ ලෝකයෙහි අපිරිසුදු සීල ඇති,අපිරිසුදු ජීවිකා ඇති,අපිරිසුදු ධර්ම දේශනා ඇති අපිරිසුදු විවරණ ඇති, අපිරිසුදු ඤාණ දර්ශන ඇති ආගමික නායකයෝ වෙති.ඔවුහු තම තමාම එකී කරුණුවලින් පිරිසුදු යැයි ප්‍රතිරූප මවා පෙන්වති.මාගේ ශ්‍රාවකයන් මෙම කිසිදු කරුණකින් මා නොරකිති.මම ඔවුන්ගේ එබඳු රැකවරණයක් බලාපොරොත්තු නොවෙමි.මන්ද යත් සෑම කරුණකින්ම මා පිරිසුදුව සිටින බැවිනි. ලොව බොහෝ ලෞකික කරුණු අරභයා අනුශාසනා කරන බොහෝ ආගමික නායකයෝ වෙති.එහෙත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනුශාසනාව මග පෙන්වීම නිවන උදෙසාම ය.මේ බව

අහං හි අරහං ලෝකේ

අහං සත්ථා අනුත්තරෝ

සකෝම්හි සම්මා සම්බුද්ධෝ

සීතුභූතෝස්මි නිබ්බුතෝ

බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙවන වර බරණැසට වඩින අතරතුර දී උපක නම් ආජීවකයා හමු වී ඔබ කවුරුන්

උදෙසා මහණ දම් පුරන්නේදැයි විමසූ පැනයට පිළිවදන් ලෙස බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉහත ගාථා ධර්මය දේශනා කළ සේක.එහි දි බුදුරජාණන් වහන්සේ හඳුන්වා දිමට සත්ථා යන්න භාවිත කර ඇත්තේ අනුත්තර වූ ශාස්තෘවරයා වන බැවිනි.

බුදු ගුණ අලංකාර කතු හිමියන් බුදුරජාණන් වහන්සේ පමණක් සතු වූ සත්‍ථා දේවමනුස්සානං ගුණය මනා සේ කාව්‍යයට නාගා තිබීම ශ්‍රද්ධාව ජනනය කරවන්නකි.

බව කතරින් එතර

ලනුයෙන් සතන් හැම වර

තිලෝගුරු මුනිවර

වී ය සත්තා නමින් පුවතර

ලොව තුළ ශ්‍රාවක ආකර්ශනය ලබා ගැනිම උදෙසා විවිධ ප්‍රාතිහාර්ය සිදුකරන ආගමික නායකයින් දුලභ ය.එහෙත් බුදුරජාණන් වහන්සේ එකී සියලු ප්‍රාතිහාර්යන් පසෙකලා අනුශාසනා ප්‍රාතිහාර්ය උතුම් කොට දේශනා කළ සේක. දිනක් කේවට්ට නම් බමුණා සෘද්ධි ප්‍රාතිහාර්ය තුළින් ළඟා කරගත හැකි ප්‍රසිද්ධිය පිළිබඳව භික්‍ෂූන්ට වර්ණනා කළේය.එහි දී බුදුරජාණන් වහන්සේ සෘද්ධි ප්‍රාතිහාර්ය තුළින් ලැබෙන ප්‍රසිද්ධියට වඩා ඉන් සිදුවන හානිය පිළිබඳව පැහැදිලි කළහ.නිබඳවම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනුශාසනාව වූයේ ලෞකික සැපය අභිබවා යන ලෝකෝත්තර සුවය උදෙසා ය.

හතළිස් පස් වසක් පුරාවටම ලෝසත වෙත අපමණ කරුණාවෙන් ධර්මය දේශනා කළ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අවසාන අනුශාසනාව වූයේ නොපමාව කුසල් රැස් කරන්න අප්‍රමාදි නොවන්න යනුයි.මුල මැද අග කලණ දහමක් දෙසූ එකම ශාස්තෘවරයා වන, බැවින් ද තවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ නමකට පමණක් සම වන අනෙකෙකුට සම නොවන හෙයින් ද දෙවි, බඹ, මිනිස් සත්වගට ශාස්තෘ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ සත්ථා දේවමනුස්සානං නම් වන සේක.

ඛජ්ජන සූත්‍රය

ඛජ්ජන සූත්‍රය  

79

මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක් කලෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවනලද ජේතවනාරාමයෙහි වාසය කරණ සේක. එහිදී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ‘මහණෙනි’යි කියා භික්ෂූන් ඇමතූසේක. ‘ස්වාමීනියි’ කියා ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ. (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක.

“මහණෙනි, පෙර විසූ උත්පත්ති පිළිවෙළ සිහිකරන්නාවූ යම්කිසි ශ්‍රමණයෙක් හෝ බ්‍රාහ්මණයෙක් හෝ නොයෙක් පෙර විසූ උත්පත්ති පිළිවෙළ සිහිකරද්ද, ඒ සියලුදෙනා, උපාදානස්කන්ධ පස හෝ එයින් එක්තරා ස්කන්ධයක් හෝ සිහිකරත්.

“මහණෙනි, ‘අතීතකාලයෙහි මම මෙබඳු රූප ඇත්තෙක් වීමියි’ සිහිකරන තැනැත්තේ රූපයම සිහිකරයි. ‘අතීත කාලයෙහි මෙබඳු වේදනා ඇත්තෙක් වීමියි’, මහණෙනි, මෙසේ හෝ සිහිකරන තැනැත්තේ වේදනාවම සිහිකරයි. අතීත කාලයෙහි මෙබඳු සංඥා ඇත්තෙක් වීමියි’, මහණෙනි, මෙසේ හෝ සිහිකරන තැනැත්තේ සංඥාවම සිහිකරයි. ‘අතීත කාලයෙහි මෙබඳු සංස්කාර ඇත්තෙක් වීමියි’, මහණෙනි, මෙසේ හෝ සිහිකරන තැනැත්තේ සංස්කාරයන්ම සිහිකරයි. ‘අතීත කාලයෙහි මෙබඳු විඥාන ඇත්තෙක් වීමියි’, මහණෙනි, මෙසේ හෝ සිහිකරන තැනැත්තේ විඥානයම සිහිකරයි.

“මහණෙනි, රූපය කුමකැයි කියව්ද? මහණෙනි, විකාරයට හෙවත් වෙනස්වීමට පැමිණෙනුයි එහෙයින් රූපයයි කියනු ලැබේ. කුමකින් වෙනසට පැමිණෙයිද? සීතයෙන්ද වෙනසට පැමිණෙයි. උෂ්ණයෙන්ද වෙනසට පැමිණෙයි. බඩගින්නෙන්ද වෙනසට පැමිණෙයි. පිපාසයෙන්ද වෙනසට පැමිණෙයි, ඩැහැ ලේ බොන ඇටමැසි, විද ලේබොන මදුරුවා, අව් සුලං සර්පාදී දීර්ඝ ජාතික සතුන්ගේ ස්පර්ශයෙන්ද, වෙනසට පැමිණෙයි. මහණෙනි, වෙනසට පැමිණෙනුයි එහෙයින් වනාහි රූපයයි කියනු ලැබේ.

“මහණෙනි, වේදනාව කුමකැයි කියව්ද? මහණෙනි විඳිනුයි. එහෙයින් වනාහි වේදනාවයයි කියනු ලැබේ. කුමක් විඳීද? සැපද විඳියි. දුකද විඳියි. අදුක්ඛම සුඛයද, (උපෙක්ෂාව) විඳියි. මහණෙනි, විඳිනුයි එහෙයින් වනාහි වේදනාවයයි කියනු ලැබේ.

“මහණෙනි, සංඥාව කුමකැයි කියව්ද? මහණෙනි, හඳුනනුයි එහෙයින් වනාහි සංඥාවයයි කියනු ලැබේ. කුමක් හඳුනාද? නිල්වූ දේ නිල්යයිද, හඳුනයි. කසාවන් දෙය කසාවන් යයිද හඳුනයි. ලෙහෙවන් දෙය ලේවන්යයිද හඳුනයි. සුදු දෙය සුදුයයිද හඳුනයි. මහණෙනි, හඳුනයි හඳුනයිනුයි සංඥාවයයි කියනු ලැබේ.

“මහණෙනි, කුමක් වනාහි සංස්කාරයන්යයි කියව්ද? මහණෙනි, හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් නිපදවන ලද දේ පිළියෙල කරත්. එහෙයින් සංස්කාරයයි කියනු ලැබෙත්. කිනම් හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් නිපදවන ලද්දක් පිළියෙල කරද්ද? හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් නිපදවන ලද රූපය රූපයවීම පිණිස පිළියෙළ කරත්. සංඛතවූ වේදනාව වේදනාව වීම පිණිස පිළියෙළ කරත්. සංඛතවූ සංඥාව සංඥාව වීම පිණිස පිළියෙල කරත්. සංඛතවූ සංස්කාරයන් සංස්කාරවීම පිණිස පිළියෙල කරත්. සංඛතවූ විඥානය විඥානයවීම පිණිස පිළියෙල කරත්. මහණෙනි, සංඛතය (හේතු ප්‍රත්‍යයන් විසින් නිපදවන ලද දේ) පිළියෙල කරන හෙයින් සංස්කාරයෝයයි කියනු ලැබෙත්.

“මහණෙනි, කුමක් විඥානයයි කියව්ද? මහණෙනි, විශේෂයෙන් දැනගනියි. එහෙයින් විඥානයයි කියනු ලැබේ. කුමක් දැනගනීද? ඇඹුල් රසද, විශේෂයෙන් දනී. තිත්ත රසද විශේෂයෙන් දනී කුළුරසද විශේෂයෙන් දනී. මිහිරි රසද විශේෂයෙන් දනී. කර රසද විශේෂයෙන් දනී. මිශ්‍ර රසද විශේෂයෙන් දනී. ලුණු රසද විශේෂයෙන් දනී දිය රසද විශේෂයෙන් දනී. මහණෙනි, මෙසේ වනාහි අරමුණ විශේෂයෙන් දැනගන්නා හෙයින් විඥානයයි කියනු ලැබේ.

“මහණෙනි! එහිදී ඇසූ පිරූ තැන් ඇති ආර්යශ්‍රාවක තෙමේ මෙසේ සලකයි. ‘මම වනාහි දැන් රූපය නිසා පෙළෙමි. දැන් මම වනාහි පවත්නා රූපය නිසා යම් සේ පීඩාවට පැමිණෙම්ද, එපරිද්දෙන්ම මම අතීත කාලයෙහිද, රූපය නිසා පීඩාවට පැමිණියෙමි. මම වනාහි අනාගත රූපය කෙරෙහිද, කැමති වන්නෙම් නම් දැන් වර්තමාන රූපය නිසා යම්සේ පීඩාවට පැමිණෙම්ද, එපරිද්දෙන්ම මම අනාගත රූපය නිසාද පීඩාවට පැමිණෙන්නෙමියි’ කියායි, හෙතෙමේ මෙසේ සලකා අතීත රූපය කෙරෙහි බලාපොරොත්තු රහිත වෙයි. අනාගත රූපය (ගැන) නොකැමැති වෙයි. පවත්නා රූපයෙහි කළකිරීම පිණිසද, නොඇලීම පිණිසද, නැති කිරීම පිණිසද පිළිපන්නේ වෙයි.

“මම වනාහි දැන් වේදනාවෙන් පීඩා විඳිමි. යම්සේ දැන් පවත්නා වේදනාවෙන් පෙළෙම්ද, අතීතයෙහිද මම මෙපරිදිම වේදනාවෙන් පෙළුනෙමි. මම වනාහි අනාගත වේදනාව කැමති වන්නෙම් නම් යම් සේ දැන් පවත්නා වේදනාවෙන් පෙළෙම්ද, එපරිදි මම අනාගත කාලීන වේදනාවෙන් පීඩා විඳින්නෙමියි’ කියා හෙතෙමේ මෙසේ සලකා අතීත වේදනාව කෙරෙහි බලාපොරොත්තු රහිත වෙයි. අනාගත වේදනාව (ගැන) නොකැමැති වෙයි. පවත්නා වේදනාව කෙරෙහි කළකිරීමටද, නොඇලීමටද, නැතිකිරීමටද පිළිපන්නේ වෙයි.

“මම වනාහි දැන් සංඥාවෙන් පීඩා විඳිමි. යම්සේ දැන් පවත්නා සංඥාවෙන් පෙළෙම්ද, අතීතයෙහිද මම මෙපරිදිම සංඥාවෙන් පෙළුනෙමි. මම වනාහි අනාගත සංඥාව කැමති වන්නෙම් නම් යම් සේ දැන් පවත්නා සංඥාවෙන් පෙළෙම්ද, එපරිදි මම අනාගත කාලීන සංඥාවෙන් පීඩා විඳින්නෙමියි’ කියා හෙතෙම මෙසේ සලකා අතීත සංඥාව කෙරෙහි බලාපොරොත්තු රහිත වෙයි. අනාගත සංඥාව (ගැන) නොකැමැති වෙයි. පවත්නා සංඥාව කෙරෙහි කළකිරීමටද, නොඇලීමටද, නැති කිරීමටද පිළිපන්නේ වෙයි.

“මම වනාහි දැන් සංස්කාරයන් නිසා පීඩා විඳිමි. දැන් (මම) සංස්කාරයන් නිසා යම් සේ පෙළෙම්ද එපරිද්දෙන්ම මම අතීත සංස්කාරයන් නිසා පෙළුනෙමි. මම වනාහි අනාගත සංස්කාරයන් කෙරෙහි සතුටු වන්නෙම් නම්, යම්සේ දැන් පවත්නා සංස්කාරයන් නිසා පීඩා විඳිම්ද, එපරිද්දෙන්ම මම අනාගත සංස්කාරයන් නිසා පීඩා විඳින්නෙමියි’ කියා හෙතෙම මෙසේ සලකා අතීත සංස්කාරයන් කෙරෙහි බලාපොරොත්තු රහිත වෙයි. අනාගත සංස්කාරයන් කෙරෙහිද සතුටු නොවෙයි. පවත්නා සංස්කාරයන්හි කළකිරිම පිණිසද, නොඇලීම පිණිසද, නැතිකිරීම පිණිසද, පිළිපන්නේ වෙයි.

‘මම වනාහි දැන් විඥානය නිසා පෙළෙමි. දැන් වනාහි පවත්නා විඥානය නිසා යම් සේ පෙළෙම්ද, එසේම මම අතීත විඥානය නිසාද පීඩාවට පැමිණියෙමි. මම වනාහි අනාගත විඥානය ගැන සතුටුවන්නෙම් නම් දැන් පවත්නා විඥානය නිසා යම් සේ පෙළෙම්ද එපරිද්දෙන්ම මම අනාගත විඥානය නිසාද පීඩාවට පැමිණෙන්නෙමි’ කියායි.

‘හෙතෙම මෙසේ සලකා අතීත විඥානය කෙරෙහි බලාපොරොත්තු රහිත වෙයි. අනාගත විඥානයෙහි නො කැමැති වෙයි. පවත්නා විඥානයෙහි කළකිරීම පිණිසද නොඇලීම පිණිසද, නැතිකිරීම පිණිසද පිළිපන්නේ වෙයි.

“මහණෙනි, නුඹලා කුමකැයි සිතන්නහුද, රූපය නිත්‍යය හෝ වෙයිද? අනිත්‍ය හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි අනිත්‍යයි.” “යමක්වනාහි අනිත්‍යයනම් එය දුක් හෝ වෙයිද, සැප හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි දුකය,” “යමක් වනාහි අනිත්‍යයද, දුක් ද පෙරලෙනසුලුද, ‘මෙය මාගේය. මෙය මම වෙමි. මෙය මාගේ ආත්මයයි’ දැකීමට සුදුසුවේද?” “ස්වාමීනි, එය නොවේමය.”

“මහණෙනි, නුඹලා කුමකැයි සිතන්නහුද? වේදනාව නිත්‍යය හෝ වෙයිද, අනිත්‍ය හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, අනිත්‍යයි.” “යමක් වනාහි අනිත්‍ය නම් එය දුක් හෝ වෙයිද, සැප හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, දුකය” යමක් වනාහි අනිත්‍යයද, දුක්ද, පෙරලෙන සුලුද, ‘මෙය මාගේය. මෙය මම වෙමි. මෙය මාගේ ආත්මයයි’ දැකීමට සුදුසුවේද?” “ස්වාමීනි, එය නොවේමය.”

“මහණෙනි, නුඹලා කුමකැයි සිතන්නහුද? සංඥාව නිත්‍යය හෝ වෙයිද, අනිත්‍ය හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, අනිත්‍යයි.” “යමක් වනාහි අනිත්‍යය නම් එය දුක් හෝ වෙයිද, සැප හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, දුකය “යමක් වනාහි අනිත්‍යයද, දුක්ද පෙරලෙන සුලුද, ‘මෙය මාගේය. මෙය මම වෙමි. මෙය මාගේ ආත්මයයි’ දැකීමට සුදුසු වේද?” “ස්වාමීනි, එය නොවේමය.”

“මහණෙනි, නුඹලා කුමකැයි සිතන්නහුද? සංස්කාරයෝ නිත්‍යය හෝ වෙයිද, අනිත්‍ය හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, අනිත්‍යයි” “යමක් වනාහි අනිත්‍යය නම් එය දුක් හෝ වෙයිද, සැප හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, දුකය.” “යමක් වනාහි අනිත්‍යයද, දුක්ද, පෙරලෙන සුලුද, ‘මෙය මගේය. මෙය මම වෙමි. මෙය මාගේ ආත්මයයි” දැකීමට සුදුසුවේද?” “ස්වාමීනි, එය නොවේමය.”

“මහණෙනි, නුඹලා කුමකැයි සිතන්නහුද? විඥානය නිත්‍යය හෝ වෙයිද, අනිත්‍යය හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, අනිත්‍යය” “යමක් වනාහි අනිත්‍යය නම් එය දුක් හෝ වෙයිද සැප හෝ වෙයිද?” “ස්වාමීනි, දුකය.” “යමක් අනිත්‍යය නම් දුක නම් පෙරලෙනසුළු නම් ‘එය මාගේය. එය මම වෙමි. එය මාගේ ආත්මයයි’ දැකීමට සුදුසුවේද?” “ස්වාමීනි, එය සුදුසු නොවේමය.”

“මහණෙනි, එහෙයින් මේ ශාසනයෙහි (භික්ෂුව විසින්) අධ්‍යාත්මිකවූ හෝ බාහිරවූ හෝ ගොරෝසුවූ හෝ සියුම් වූ හෝ හීනවූ හෝ උතුම්වූ හෝ දුරවූ හෝ සමීපවූ හෝ අතීතවූද, අනාගතවූද, දැන් පවත්නාවූද, යම්කිසි රූපයක් වේද, ඒ සියලු රූප ‘එය මාගේ නොවේය. එය මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මය නොවෙයි’ කියා මෙසේ මෙය තත්වූ පරිද්දෙන් මනා නුවණින් දත යුතුයි.

“අධ්‍යාත්මිකවූ හෝ බාහිරවූ හෝ ගොරොසුවූ හෝ සියුම්වූ හෝ හීනවූ හෝ උතුම්වූ හෝ දුරවූ හෝ සමීපවූ හෝ අතීතවූද, අනාගතවූද, දැන් පවත්නාවූද, යම්කිසි වේදනාවක් වේද, ඒ සියලු වේදනා ‘එය මාගේ නොවේය. එය මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මයද නොවෙයි’ කියා මෙසේ මෙය තත්වූ පරිද්දෙන් මනා නුවණින් දත යුතුයි.

“අධ්‍යාත්මිකවූ හෝ බාහිරවූ හෝ ගොරෝසුවූ හෝ සියුම්වූ හෝ හීනවූ හෝ උතුම්වූ හෝ දුරවූ හෝ සමීපවූ හෝ අතීත වූද, අනාගතවුද, දැන් පවත්නාවූද, යම්කිසි සංඥාවක්වේද, ඒ සියලු සංඥාවන් එය මාගේ නොවේය. එය මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මය නොවෙයි’ කියා මෙසේ මෙය තත්වූ පරිද්දෙන් මනා නුවණින් දත යුතුයි.

“අධ්‍යාත්මිකවූ හෝ බාහිරවූ හෝ ගොරෝසුවූ හෝ සියුම්වූ හෝ හීනවූ හෝ උතුම්වූ හෝ දුරවූ හෝ සමීපවූ හෝ අතීත වූද, අනාගතවූද, දැන් පවත්නාවූද, යම්කිසි සංස්කාරයෝ වෙත්ද, ඒ සියලු සංස්කාරයෝ ‘එය මාගේ නොවේය. එය මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මයද නොවෙයි’ කියා මෙසේ මෙය තත්වූ පරිද්දෙන් මනා නුවණින් දත යුතුයි.

“අධ්‍යාත්මිකවූ හෝ බාහිරවූ හෝ ගොරෝසුවූ හෝ සියුම්වූ හෝ හීනවූ හෝ උතුම්වූ හෝ දුරවූ හෝ සමීපවූ හෝ අතීතවූද, අනාගතවූද, දැන් පවත්නාවූද, යම්කිසි විඥානයක් වේද, ඒ සියලු විඥානය ‘එය මාගේ නොවේය. එය මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මය නොවෙයි’ කියා මෙසේ මෙය තත්වූ පරිදි මනා නුවණින් දත යුතුයි.

“මහණෙනි, මේ ආර්යශ්‍රාවකතෙමේ (සසර පැවැත්ම) විනාශ කරන්නේයයි කියනු ලැබේ. රැස් නොකරන්නේය, දුරුකරන්නේය. අල්වා නොගන්නේය, විසුරුවා හරින්නේය, එකතු නොකරන්නේය, නිවන්නේය, නොදල්වන්නේයයි කියනු ලැබේ.

“කුමක් විනාශ කරයිද, රැස් නොකරයිද? රූපය විනාශ කරයි. රැස් නොකරයි. වේදනාව විනාශ කරයි, රැස්නොකරයි. සංඥාව විනාශ කරයි, රැස් නොකරයි. සංස්කාරයන් විනාශකරයි, රැස් නොකරයි. විඥානය විනාශ කරයි, රැස්නොකරයි. කුමක් දුරුකරයිද, අල්වානොගනීද? රූපය දුරුකරයි, අල්වා නොගනියි. වේදනාව දුරුකරයි, අල්වා නොගනියි. සංඥාව දුරුකරයි, අල්වා නොගනියි. සංස්කාරයන් දුරුකරයි, අල්වානොගනියි. විඥානය දුරුකරයි, අල්වා නොගනියි කුමක් විසුරුවාහරියිද, එකතු නොකරයිද? රූපය විසුරුවා හරියි, එකතු නොකරයි. වේදනාව විසුරුවා හරියි. එකතු නොකරයි. සංඥාව විසුරුවා හරියි, එකතු නොකරයි. සංස්කාරයන් විසුරුවා හරියි, එකතුනොකරයි. විඥානය විසුරුවා හරියි, එකතු නොකරයි. කුමක් නිවයිද, නොදල්වයිද? රූපය නිවයි, නොම දල්වයි. වේදනාව නිවයි, නොම දල්වයි. සංඥාව නිවයි, නොම දල්වයි. සංස්කාරයන් නිවයි, නොම දල්වයි. විඥානය නිවයි, නොම දල්වයි.

“මහණෙනි, මෙසේ දක්නාවූ ශ්‍රැතවත් ආර්යශ්‍රාවකතෙමේ රූපයෙහිද කලකිරෙයි. වේදනාවෙහිද කලකිරෙයි. සංඥාවෙහිද කලකිරෙයි. සංස්කාරයන් කෙරෙහිද කලකිරෙයි. විඥානය කෙරෙහිද කලකිරෙයි. කලකිරුනේ නොඇලෙයි. නොඇලීමෙන් (කෙළෙසුන් කෙරෙන්) මිදෙයි. මිදුනු කල්හි මිදුනෙමියි යන නුවණ පහළවෙයි. ජාතිය ක්ෂයවිය. බ්‍රහ්මචර්යාවෙහි වැස නිමවන ලද්දේය. කටයුතුකොට නිමවන ලද්දේය. මේ ආත්මභාවයෙහි කෙලෙසුන් දුරුකරනු පිණිස කළයුතු අනිකක් නැත්තේයයි” දනියි.

“මහණෙනි, මේ භික්ෂුතෙමේ රැස් කරන්නේද නොවේ. විනාශ කරන්නේද නොවේයයි කියනු ලැබේ. විනාශ කොට සිටියේ වෙයි. දුරුකරන්නේද නොවෙයි. අල්වා ගන්නේද නොවෙයි. දුරුකොට සිටියේ වෙයි. විසුරුවන්නේද නොවෙයි. එකතු කරන්නේද නොවෙයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි. නිවන්නේද නොවෙයි. දල්වන්නේද නොවෙයි. නිවා සිටියේ වෙයි යනුයි.

“කුමක් රැස් නොකරන්නේද, කුමක් විනාශ නොකරන්නේද, කුමක් විනාශකොට සිටියේද? රූපය රැස් නොකරයි. නොම විනාශ කරයි. විනාශකොට සිටියේ වෙයි.

“වේදනාව රැස් නොකරයි. නොම විනාශ කරයි. විනාශ කොට සිටියේ වෙයි.

“සංඥාව රැස් නොකරයි. නොම විනාශ කරයි. විනාශ කොට සිටියේ වෙයි.

“සංස්කාරයන් රැස් නොකරයි. නොම විනාශ කරයි. විනාශකොට සිටියේ වෙයි.

“විඥානය රැස් නොකරයි. නොම විනාශ කරයි. විනාශ කොට සිටියේ වෙයි.

“කුමක් දුරු නොකරයිද, අල්වා නොගනීද, දුරුකර සිටියේද? රූපය නොම දුරුකරයි. නොම අල්වා ගනියි. දුරුකර සිටියේ වෙයි.

“වේදනාව නොම දුරුකරයි. නොම අල්වාගනියි. දුරුකර සිටියේ වෙයි.

“සංඥාව නොම දුරුකරයි. නොම අල්වාගනියි. දුරුකර සිටියේ වෙයි.

“සංස්කාරයන් නොම දුරුකරයි. නොම අල්වා ගනියි. දුරුකර සිටියේ වෙයි.

“විඥානය නොම දුරුකරයි. නොම අල්වා ගනියි. දුරු කර සිටියේ වෙයි.

“කුමක් නොම විසුරුවයිද, නොම එකතු කරයිද? විසුරුවා හැර සිටියේ වෙයිද?

“රූපය නොම විසුරුවයි. නොම එකතුකරයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි.

“වේදනාව නොම විසුරුවයි. නොම එකතුකරයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි.

“සංඥාව නොම විසුරුවයි නොම එකතු කරයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි.

“සංස්කාරයන් නොම විසුරුවයි. නොම එකතුකරයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි,

“විඥානය නොම විසුරුවයි. නොම එකතුකරයි. විසුරුවා සිටියේ වෙයි.”

“කුමක් නොනිවයිද? කුමක් නොම දල්වයිද? නිවාසිටියේ වෙයිද?”

“රූපය නොම නිවයි. නොම දල්වයි. නිවා සිටියේවෙයි.

“වේදනාව නොම නිවයි. නොම දල්වයි. නිවා සිටියේ වෙයි.

“සංඥාව නොම නිවයි. නොම දල්වයි. නිවා සිටියේ වෙයි. “සංස්කාරයන් නොම නිවයි. නොම දල්වයි. නිවා සිටියේ වෙයි.

“විඥානය නොම නිවයි. නොම දල්වයි. නිවා සිටියේ වෙයි.

“මහණෙනි, මෙසේ කෙළෙසුන් කෙරෙන් මිදුනු සිත් ඇති භික්ෂුව ශක්‍රයා සහිතවූ බ්‍රහ්මයා සහිතවූ ප්‍රජාපතී සහිතවූ දෙවියෝ දුරදීම නමස්කාර කරත්. (කෙසේද?)

“නුඹවහන්සේ යමක් (යම් ආර්යවංස ප්‍රතිපදාවක්) සඳහා සිතන්නෙහිද, යමකට කැමති වන්නෙහිද, එය අපි නොදනිමු. පුරුෂ ශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්ස, ඔබට නමස්කාර වේවා. පුරුෂොත්තමයන් වහන්ස, ඔබට නමස්කාරවේවා” කියායි.

(හත්වෙනි ඛජ්ජන සූත්‍රය නිමි.)

 

අනුත්තර පුරිසදම්මසාරථී නම් වන සේක

අනුත්තර පුරිසදම්මසාරථී නම් වන සේක

කොළඹ මහානාම විද්‍යාලයේ

ආචාර්ය

කොලොන්නාව පුරාණ විහාරවාසී

සියඹලාගොඩ ධම්මින්ද හිමි

බුදුගුණ අතර පුරිසදම්මසාරථි ගුණය ප්‍රධාන ගුණයකි. දමනය පිළිබඳ බුද්ධ දේශනාව අන්‍ය ඉගැන්වීම්වලට වඩා වෙනස් ය. තථාගතයන් වහන්සේ පුද්ගලයන් දමනය කරන අයුරු කේශී සූත්‍රයේ ඉතා පැහැදිලිව සඳහන් වේ.

කේශී හමුවන බුදුරදුන් ඔහුගෙන් විමසන්නේ ඔබ අශ්වයන් දමනය කරන්නේ කෙසේද යන්නයි. කේශිය පවසන්නේ ස්වාමීනි ගුණෙන්, අණෙන්, ගුණ, අණ දෙකෙන් පාලනය කරන බවත් එසේ නොහැකි වූ විට මරණයට පත්කරන බවත් ය. කේශිය නැවත බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් විමසනුයේ ඔබවහන්සේ පුරිසදම්මසාරථි වන හෙයින් එම දමනය කෙසේ සිදුකරන්නේ ද? භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පැහැදිලිකරනුයේ ඔබ අස්සදම්මසාරථී ලෙස සිදුකරන අයුරින්ම මම ද දමනය කරන බවයි. එහිදී කේශිය විමසනුයේ මරණය ඔබ වහන්සේට කැප නොවන බවයි. බුදුරදුන් කේශිට පිළිතුරු ලබාදෙනුයේ කය සංවරවීම, වචනය සංවරවීම, එහි අනුසස් හා එය සිදුකරන අයුරු පහදා දීමෙන් පසුවද සංවරය සකසා නොගන්නේ නම් ආර්ය විනයට අනුව ඔහු අත්හැර දැමීමට කටයුතු කරන බවයි. එය ආර්ය විනයට අනුව මරණය බවයි.

බුදුරදුන්ගේ දමනය කෙළවර වන්නේ රහත් බෝධියෙනි. එය කායික දමනයක් නොව මානසික දමනය තුළ ඇතිවන ඵලයකි. එසේම දමනය කිරීම යනු ප්‍රචණ්ඩ ගති ඇති පිරිස්ම යන බව අදහස් නොවේ. දමනය කළ යුතු පුද්ගලයන් ඉතාම ශීලාචාර ශාන්තවන ලෙස, නැවත වෙනස් නොවන ලෙස දමනය කිරීම බුදුරදුන්ගේ මෙම ගුණයෙහි ස්වභාවයයි.

දමනය වූවන් මිනිසුන්, පිරිමින් පමණක් නොවේ. ‘පුරිස’ ලෙස ගැනුන ද සමස්තය මෙයට අයත් වේ. ලෝකයේ දමනය කළ නොහැකි වූවන් අතිශාන්ත වන අයුරින් දමනය කළ බැවින් උන්වහන්සේ ‘අනුත්තර පුරිසදම්ම සාරථි’ නම් වේ.

බුද්ධ දේශනාවට අනුව දමනය කළ යුතු කොට්ඨාස රාශියක් ගැන සඳහන් ය. බුදුරදුන් මේ සෑම කොටසක්ම එක මිටියකට ගෙන දමනයකොට ඔවුනට දෙලොව යහපත සලසා දුන්හ. එහිදී අවිහිංසාව පදනම්කොටගෙන ක්‍රියාත්මක වීම ඉතා වැදගත් ය. දමනය කළ යුතු පිරිස් මෙසේ බෙදාගත හැකි ය.

1.ධනය, බලය, උගත්කම, ප්‍රසිද්ධිය ආයතනයන්හි බලය, රූපය වැනි දෑ හේතුකොටගෙන මාන්නයට ලක්වීම. සච්චක, ඛේමාව, මාගන්ධියා, මුල්කාලීන වැඩිහිටි ශාඛ්‍යයන් මේ යටතට ගත හැකියි. මේ සියල්ල ත්‍රිලක්ෂණ ධර්මතාවයෙන් යුක්ත ය. ඒ මත අනෙකා පෙළීම යෝග්‍ය නොවේ.

2.අවිද්‍යාව හෙවත් මෝඩකම මත අන්‍යයන්ට නින්දා අපහාස කරමින් කටයුතු කරන පිරිස් ඇත. ඔවුන් ද දමනය කළ යුතු ය. චිංචිමානවිකාව, අක්කෝස භාරද්වාජ එවැන්නන්ට උදාහරණ වේ. මෝඩකම ධනය, බලය කොටගෙන සිටින, තමන් පණ්ඩිත යැයි සිතන අය දමනය කිරීම ඉතා අසීරු ය. බුදුරදුන් ඔවුන් ද දමනය කළහ.

3. රාගයෙන් කාමයෙන් අන්ධව ජීවිතය යනු පංචකාම සම්පත්තිය යැයි සිතා සිටින බොහෝ පිරිස් ඇත. අතීතයේ ද එය එසේම ය. එවැනි බොහෝ දෙනෙක් බුදු වදනට අවනත වූහ. ශාක්‍යයන්, කෝලියන් ඒ අතර සුවිශේෂී වූහ.

අංගුලිමාල, ආලවක වැනි අති ප්‍රචණ්ඩ අය පවා දමනය කරනු ලැබුවේ කරුණාවෙන් හා මෛත්‍රියෙනි. අවියෙන් ලබන ජය තාවකාලික ය. ඒ බව බොහෝ උදාහරණ මඟින් පෙන්වා දිය හැකි ය. අංගුලිමාල තෙරණුවන් තමන් දමනය වීම පිළිබඳව තමන් වහන්සේ ම මෙසේ වදාළහ. ඇතැම් පිරිස් පොලු මුගුරුවලින් කසවලින්, තවත් පිරිසක් දමනය කරන විට මම වනාහි බුදුරදුන් විසින් දඬුමුගුරු අවිආයුධ භාවිත නොකොට දමනය කරන ලද්දේ වෙමි. බුදුරදුන් එසේ දමනය කිරීමෙන් බොහෝ පිරිස් අතිශයින් ශාන්ත වූහ. තිරිසන් සතුන් දමනය මිනිසා දමනයට වඩා ඉතා පහසු ය. මිනිසා තුළ බොහෝ කපටිකම් ඇත. තිරිසනුන් කපටි නැත. මායම් දැක්වීමක් නැත. නපුරුකම් සඟවා හීලෑකම් දැක්වීමක් හෝ හීලෑකම් සඟවා නපුරුකම් පෙන්වීමක් නැත. සඟවන කාරණා ඔවුන් තුළ නැති අතර සැබෑ තත්ත්වය පෙන්නුම් කරයි. එහෙයින් තිරිසනා මෙල්ල කිරීම ඉතා පහසු වේ. නැති ගුණ පුහුමාන්න මිනිසා තුළ බොහෝ ඇත. එවැනි මිනිසුන් දමනය කිරීමට තරම් බුදුරදහු දක්ෂ වූහ.

බුදුරදුන් වසර 45 ක් පුරාවට එනම් දවස් 16425 බොහෝ පිරිස් දමනය කළහ. සැවැත්නුවර පමණක් දමනය කරන ලදුව පන්කෝටියක් ආර්ය ශ්‍රාවකයන් වී සිටියෝ ය. මෙලෙස අන්‍ය නගරවල ද බොහෝ පිරිස් සසර භය නොදැනෙන ලෙස දමනය කළහ. ලෙන්ගතුව ලෝකයා පුදුම වන ලෙස දඬුමුගුරු අවි ආයුධවලින් තොරව පුද්ගලයන් දමනය කිරීමට සමත්වන බැවින් තථාගතයන් වහන්සේ අනුත්තර පුරිසධම්මසාරථී යන බුදුගුණයෙන් යුක්ත වූහ.

බුදුරදුන් දමනය කරන ලද්දේ පුරුෂයන් පමණක් නොවේ. දමනය කළ යුතු අය අතර ඔවුන් ප්‍රධාන බැවින් මෙම ගුණ පුරිසධම්ම සාරථී ලෙස භාවිත වේ. බුදුරදුන්ගේ දමනයේ

සුවිශේෂී අවස්ථා වන්නේ අංගුලිමාල, ආලවක, සච්චක දමනය නොවේ. එය කාරණා කිහිපයක් පමණි. උන්වහන්සේ බොහෝ සෙයින් කළ දමනය වන්නේ මෝහයෙන් මුලා වී සසර සැරිසැරූ සත්ත්වයින් ඉන් මුදවා ගැනීමයි. ඒ සඳහා සිත දමනය කිරීම අවශ්‍ය ය. අපහසුම දමනය ද මේ සිත දමනයි. වඩා අසීරු වන්නේ සිත දමනයයි. අනුන් දමනය කිරීමට පහසුවන්නේ සිත දමනය කරගත් පුද්ගලයාටය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අති දීර්ඝ කාලයක් දානාදී පෙරුම් පුරා බෝධි මූලයේ දී සන්තානය දමනය කරගත්හ. එහෙයින් උන්වහන්සේ ඥානබලය, සෘද්ධිබලය යොදා බොහෝ පිරිස් දමනය කළහ. පස්වග මහණුන්ගෙන් ඇරැඹි මෙම දමනය අවසාන භික්ෂුව සුභද්‍ර දක්වාම නොකඩවා සිදුකළහ. තමන් වහන්සේ දමනය කොටගෙන ලෝක සත්ත්වයාට ද ශාන්තවන පරිදි දමනය කළ බැවින් අප බුදුරජාණන් වහන්සේ අනුත්තර පුරිසදම්ම සාර්ථි වන සේක.