| |||||
Thursday, January 20, 2022
සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සමාධි: ශබ්ද ඝෝෂා හමුවේ ද නැත බාධා
Wednesday, January 19, 2022
සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සති
සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සති:
සම්මා සතිය වඩා නිවන අරමුණු කර ගන්න
අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව
ආරණ්‍ය සේනාසනයේ
කම්මට්ඨානාචාර්ය ත්‍රිපිටකාචාර්ය,
ත්‍රිපිටක විශාරද
කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි
බුදු පියාණන් වහන්සේ සෑම මොහොතකම සිහියෙන් ගත කළා. කෙතරම් සිහි කල්පනාවක් ද? සැරියුත්, මුගලන් ආදී උතුමෝ ද සිහි නුවණින් ම දවස, කාලය ගත කළා. ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සම්මා සතියට කිසිවෙකුට ළඟා විය නො හැකි තරමේ විශිෂ්ට සිහි නුවණක් තිබුණා.
උන්වහන්සේගේ චිත්ත වීති වැඩි නිසා, වැඩි කාලයක් අවධියෙන් වැඩකරන්න පුළුවන්. අපට අවධියෙන් වැඩ කළ නොහැක්කේ භවංග සිත් වැඩි නිස යි. ඒ නිසා පැය ගණනක් නිදා ගන්න සිදු වෙනවා. මේ ගැන සිතා කවුරුත් සිහිය ම දියුණු කළ යුතු යි. සිහියෙන් කෙනෙක් මිය ගියොත්, සුගතියකම උපත ලබයි. අසිහියෙන් මිය ගියොත්, නරකාදියට යයි. ඒ නිසා සම්මා සතිය මාර්ගාංගය ගැන කොයි කවුරුත් විශාල දැනුමක් ලැබිය යුතු යි. එවිට සතර සතිපට්ඨාන භාවනාව ඉතා පැහැදිලි වෙයි.
ආනාපාන සති භාවනාව හුස්ම ඇතුළුවීම පිටවීම හොඳින් බලා සිටියොත් සිහි නුවණ හොඳින් වැඩෙයි. සම්මා සතිය හොඳින් වැඩෙන විට, නුවණ ද හොඳින් යෙදෙයි. එවිට තමන් ‘මම සිහි කල්පනාව ඇත්තෙක් වන්නෙමි, මම සිහි කල්පනාව දියුණු කරන්නෙමි, මම සම්මා සතිය දියුණු කරන්නෙමි’ යනුවෙන් සිය දහස්වර හොඳින් සිතන්න. එවිට පාපී සිතිවිලි තුරන්ව තමන්ගේ යහපත් ධර්මතාවයෝ දියුණු කරන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. චිත්ත උපක්ලේෂයෝ යටකරගන්න පුළුවන්. කාම ඕඝ(පංචකාම වස්තූන්ට ඇති ආශාව), භව ඕඝ(භවයට ඇති කැමැත්ත), දිට්ඨි ඕඝ(මිසදිටුකම), අවිජ්ජා ඕඝ (අවිද්‍යාව නොහොත් මෝහය)ආදී සතර ඕඝ නැති කරන්නත් සිහි කල්පනාව තිබිය යුතු යි. ඕඝ යනු සැඩ පහරට නමක්. මෙයට අසුවුණොත් ගසාගෙන ම යනවා. අපායට ම ඇදගෙන යනවා. එසේනම්, සතර ඕඝයන් විනාශ කර දැමීමට අත්‍යවශ්‍ය පාඩම ලෙස සම්මා සතිය සඳහන් කළ හැකියි. එය තිබුණොත් , සම්මා දිට්ඨී, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීව, සම්මා වායාම, සම්මා සමාධි ආදී මාර්ගාංග හතම සිතෙහි පහළ වෙයි. එසේනම් සම්මා සතිය ප්‍රධාන වෙනවා.
මේ ගැන සිතා කල්පනාවෙන් කවුරුත් සිහි නුවණ දියුණු කර ගැනීම සඳහා ම කටයුතු කරගත යුතු යි. එවිට තමන්ගේ පාරමී ගමන පැහැදිලිව ඉදිරියට යන්න පුළුවන්. එසේම ගුණ , නුවණ දියුණු තියුණු කරගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. බුද්ධ ශාසනයෙන් ලබන්නට තියෙන සෑම දෙයක්ම ඉතාම උත්තරීතර ලෙස ලබන්න පුළුවන්. ඒවා පැහැදිලි ලෙස අවබෝධයෙන් උත්තම ඥාන දියුණු කර ගන්නට, සම්මා සතියෙන් කටයුතු කළ යුතු යි.
බුද්ධාදී උතුමෝ කටයුතු කළේ, සම්මා සතියෙන්. උන්වහන්සේ අවවාද කළා, ඔබ සම්මා සතියෙන් කටයුතු කළ යුතු යි යනුවෙන්. එවිට බෝධි පාක්ෂික ධර්මයන් ද පාරමිතාවෝ ද හොඳින් වැඩී , පව් සිතිවිලි ද තුරන්ව , සිත ගත නිවා සනසාගන්න පුළුවන්. එතරම්ම වටිනා පාඩමක් වන්නේ සම්මා සතිය දියුණු කිරීම යි. එය මෙලොවට, පරලොවට මෙන්ම සංසාරයටම හොඳ යි. ඉක්මන් භවයක දී ම චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධයෙන් නිවනට පත් වීම වැනි පුදුම ආනිශංස සම්මා සතිය දියුණු කර ගැනීම තුළින් ලැබෙනවා. මේ ගැන හොඳ කල්පනාවෙන් කවුරුත් තමන්ගේ ගුණ නුවණ දියුණුවෙන් භාවනාව හැකිතාක් සිතෙන් අධිෂ්ඨාන කරගෙන මෙනෙහි කරද්දී තම සම්මා සතිය හොඳින් වැඩෙයි. දියුණු වෙයි. ඥානය ද දියුණු වෙයි. පාරමිතාවෝ දියුණු කරගන්න පුළුවන්. සියලු පව් සෝදා හැර විනාශයට පත් කර, කටයුතු කරන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. ලොවුතුරා බුදු, පසේ බුදු, මහ රහත් උතුමෝ යම් ධර්මතාවයක් අවබෝධ කළ සේක් නම්, ඒ ධර්මය අවබෝධ කළේ සිහි කල්පනාව මත යි.
සම්මා සතිය හැකිතාක් භාවනාවට ගෙන දියුණුවෙන්, පාරමී ගුණ ධර්ම ද සපුරාගෙන අමා මහා නිවන් සුව අවබෝධ කර ගැනීමට සම්මා සති භාවනාව හේතු, වාසනා වේවා!
මිලින්ද ප්‍රශ්නය
නාගසේන තෙරුන්ගේ අසිරිමත් ප්රතිභානයපොල්ගහවෙල ඒ මොහොතේ නාගසේන තෙරණුවෝ අසූ දහසක් භික්ෂූන් පිරිවරාගෙන විහාරයේ වට මළුවේ වැඩහුන් සේක. මිළිඳු රජතුමා ඒ සඟ පිරිස දැක ‘දේවමන්ත්‍රීයෙනි, මේ මහණ පිරිස කවුරුන් වහන්සේ දැයි විචාළේය. නාගසේන මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ මහණ පිරිස යැයි කී කල්හී කාශ්‍යප බුදු සසුනේ දී ඉදල් මිටෙන් පහර කෑ දවසටත් වඩා තැති ගත්තේ ය. එනමුත් ඒ බවක් නො හඟවා ඔබ මේ සඟ පිරිසේ නාගසේන තෙරුන් කවුද කියා මට හඳුන්වා නොදෙනු. මම හැඳිනගන්නෙමි. පවසා දේවමන්ත්‍රියෙනි, සතළිස් දහසක් භික්ෂූන්ට පසුව, සතළිස් දහසක් භික්ෂූන්ට පෙරාතුව අර වැඩ ඉන්නේ නාගසේන තෙරුන් වහන්සේ නේදැයි විමසුවේ ය. එවිට දේවමන්ත්‍රී ඇමැතිතුමා, “ඔබතුමා තෙරුන් වහන්සේ නිවැරැදිව හඳුනා ගත්තා.” කියා පිළිතුරු දුන්නේ ය. එවිට රජතුමා “මා විසින් ම තෙරුන් වහන්සේ හඳුනාගත්තා” යැයි සිත සතුටු වූ නිසා බිය, තැති ගැනීම් පහව ගියේ ය. ඉන්පසු රජතුමාට මෙවැනි සිතිවිල්ලක් පහළ විය. වාද විවාද ආරම්භ කළ කාලයේ පටන් බොහෝ මහණ බමුණන් දැක ඇතත්, මුන්වහන්සේ හා පිරිස දැක උපන් බියක් කිසිදා ඇති නො වී ය. මෙවර නම් මා ඒකාන්තයෙන් ම පරාජය වන්නේ ම ය. දිනන සේක් නාගසේන තෙරුන් වහන්සේය කියා ය. එමනිසා අනුන් ඇමදු කසළ සැදැහැයෙනුත් නොව පෙළඹවීමෙන් අස්කොට මිළිඳු රජතුමා ලද යස තෙදත්, සැදැහැයෙන් මළු පෙත්මං ඇමද නාගසේන තෙරුන් වහන්සේට ලැබුණු ප්‍රඥා සම්පත්තියත් වටහාගෙන පින් කරමින් වත් පිළිවෙත්වළ නියැළෙමින් අකුසල් දුරුකොට කුසල් වඩන්නට උත්සාහවත් විය යුතු ය. මිළිඳු රජතුමා නාගසේන තෙරුන්ට වාද නංවයිඑකල්හී මිළිඳු රජතුමා නාගසේන තෙරුන් වහන්සේ වෙත පැමිණ පිළිසඳර කතාබස් කොට එකත්පස්ව වාඩි වූයේ ය. නාගසේනයන් වහන්සේ ද පිළිසඳර කතාබහෙන් මිළිඳු රජුගේ සිත සතුටු කළ සේක. එවිට මිළිඳු රජතුමා නාගසේනයන් වහන්සේගෙන් මෙසේ විමසී ය. ‘පින්වත් භවතාණන් ප්‍රසිද්ධ කවර අයුරින් ද? ස්වාමීනි, ඔබවහන්සේ කවර නමකින් හඳුන්වන්නහු ද? එවිට තෙරුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළ සේක. මහරජාණෙනි, මම නාගසේන නමින් ප්‍රසිද්ධ කෙනෙක්මි. මහරජාණෙනි, සබ්‍රහ්මචාරීන් වහන්සේලා මට නාගසේන යන නමින් ආමන්ත්‍රණය කරත්, තව ද, මව්පියෝ මට නාගසේන යනුවෙනුත්, සුරසේන යනුවෙනුත්, වීරසේන යනුවෙනුත්, සිහසේන යනුවෙනුත් නම තබා තිබෙත්. එසේ නමුත් මහරජ, මේ නාගසේන යන නාමය හුදෙක් ව්‍යවහාර මාත්‍රයකි. පැණවීමෙකි. හැඟවීමකි. නාම මාත්‍රයකි. මෙහිලා පුද්ගලයකු ගත නො හැකි ය. එවිට මිළිඳු රජු වටපිට බලා මෙසේ පැවසුවේ ය. “තවත් පන්සියයක් ගී‍්‍රකවරුනුත්,මේ අසූ දහසක් භික්ෂූන් වහන්සේලාත් මට සවන් දෙත්වා.මේ නාගසේනයන් වහන්සේ මෙසේ පවසති. මෙහිලා පුද්ගලයකු ගත නො හැකි ය කියා මේ කතාව පිළිගත හැකි දෙයක් ද? මිළිඳු රජු ප්‍රති ප්‍රශ්න නඟයිඑසේ පැවසූ මිළිඳු රජතුමා නාගසේනයන් වහන්සේට මෙසේ පැවසී ය. ‘ඉදින් ස්වාමීනි, නාගසේනයන් වහන්ස, මෙහිලා පුද්ගලයකු ගත නොහැකි නම් චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලන්පස බෙහෙත් පිරිකර සොයා හැසුරුණේ කවරෙක් ද? ඒවා පූජා කළේ කවුරුන් ද? ඒවා පරිභෝග කළේ කවරෙක් ද? සිල් රකින්නේ කවුුරුන් ද? භාවනා කරන්නේ කවුරුන් ද? මගඵල නිවන් සාක්ෂාත් කරන්නේ කවුරුන් ද? සතුන් මරන්නේ, සොරකම් කරන්නේ, වැරැදි කාමයේ හැසිරෙන්නේ, බොරු කියන්නේ, මද්‍යපාන කරන්නේ කවුරුන් ද? පංචානන්තරීය කර්ම කරන්නේ කවුරුන් ද? එසේ නම් කුසලයක් ද නැත්තේ ය. අකුසලයකුත් නැත්තේ ය. කුසලාකුසල කර්මයන් කරන්නෙක්වත්, කරවන්නෙක්වත් නැත්තේ ය. කුසලාකුසල කර්මයන්ගේ ඵලවිපාකත් නැත්තේ ය. එසේනම් ස්වාමීනි නාගසේනයන් වහන්ස, යමෙක් ඔබවහන්සේ මරණයට පත් කළොත් ඔහුට ප්‍රාණඝාතය සිදු නො වන්නේ ය. ස්වාමීනි, නාගසේනයන් වහන්ස, මෙසේ ඇති කල්හි ඔබවහන්සේට ගුරුවරයෙකුත් නැත්තේ ය. උපාධ්‍යායන් වහන්සේ නමකුªත් නැත්තේ ය. උපසම්පදාවකුත් නැත්තේ ය. නාගසේන තෙරුන්ගේ ප්රතිභානයමිළිඳු රජතුමා එසේ පැවසූ විට නාගසේන මහරහතන් වහන්සේ රජතුමා පැමිණි රාජකීය රථය උපමා කර ගනිමින් එම කාරණය පහදා දුන්නේ මෙසේ ය. මහරජාණෙනි, අලවංගුව, රෝද, මැදිරිය, රථ දණ්ඩ, විය දණ්ඩ, රැහැන, කෙවිටිලිය යන මේවා හේතු කරගෙන රථය යන පිළිගැනීම, සම්මුතිය, පැණවීම, ව්‍යවහාරය නාමමාත්‍රිකව පවතී. එමෙන්ම මගේත් කෙස්, ලොම්, නිය, දත්, සම ආදී දෙ තිස් කුණප කොට්ඨාසයන් නිසාත් රූපය, වේදනාව, සඤ්ඤාව, සංස්කාර, විඤ්ඤාණය නිසාත් ‘නාගසේන’ යන පිළි ගැනීම සම්මුතිය පැනවීම, ව්‍යවහාරය නාම මාත්‍රිකව පවතී. මෙහිලා නො වෙනස් වන දෙයක් වශයෙන්, ජීවයක් වශයෙන් පුද්ගලයෙක් නොලැබේ. එසේ වදාළ නාගසේන තෙරුන් රජතුමාට තවදුරටත් කරුණු පහදා දෙමින් මෙසේ වදාළ සේක. ‘මහරජාණනි, වජිරා භික්ෂුණිය විසින් මාරයා හට පවසන ලද කරුණ අප භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ඉදිරියෙහි මෙලෙසින් පවසා තිබේ. යම් සේ රථයකට අදාළ අංගෝපාංගයන් එක්වූ කල්හි ‘රථය’ යන ව්‍යවහාරය ඇතිවෙයි. ඒ අයුරින් ම උපාදානස්කන්ධයන් ඇති කල්හී ‘සත්වයා’ යන පිළිගැනීම ඇතිවේ. මිළිඳු රජුගේ පැහැදීමනාගසේන මහරහතන් වහන්සේ, එලෙසින් පහදා දුන් විට අතිශයින් ම පැහැදීමට පත් වූ මිළිඳු රජතුමා මෙසේ පැවසුවේ ය. ස්වාමීනි නාගසේනයන් වහන්ස, ඉතා අද්භූත ය. ප්‍රශ්නය විග්‍රහ කොට විසඳූ අයුරු අති විචිත්‍ර ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි සේක් නම්, සාධු නාද පවත්වන සේක් ම ය. සාධු සාධු නාගසේනයන් වහන්ස, ප්‍රශ්නය විග්‍රහ කළ ප්‍රතිභානය නම් අතිවිචිත්‍ර ය. එසේ නාගසේන මහරහතන් වහන්සේට බලවත් සේ ප්‍රශංසා කළ මිළිඳු රජතුමා යළිත් මෙසේ විමසුවේ ය. “ස්වාමීනි, නාගසේනයන් වහන්ස, ඔබ වහන්සේ උපසම්පදාව ලබා වස් කීයකින් යුක්ත ද? මහරජාණෙනි, මම වස් සතකින් යුක්ත වෙමි. කියා පිළිතුරු දුන්විට යළිත් හේ මෙසේ ඇසුවේ ය. ඒ කියන්නේ ස්වාමීනි, කවර සතක්ද? ඔබ වහන්සේ සත? එසේ නැතිනම් ගණන් කිරීමෙන් ලැබූ දෙයක් සත? ඒ අවස්ථාවේ දී සර්වාභරණයෙන් අලංකාර වී සිටි මිළිඳු රජතුමාගේ ඡායාව පොළොවෙහි ද, දිය බඳුනෙහි ද දිස් විය. එවිට නාගසේනයන් වහන්සේ මෙසේ පැවසූ සේක. ‘මහරජාණෙනි, ඔබගේ ඡායාව පොළොවෙහි ද, දිය බඳුනෙහි ද දිස්වෙයි. කිම මහරජාණනි, ඔබද රජු නැතහොත් සෙවණැල්ල ද රජු? “ස්වාමීනී නාගසේනයන් වහන්ස, රජු වනාහී මම වෙමි. මේ සෙවණැල්ල රජු නොවෙයි. සෙවණැල්ල පවතින්නේ මා නිසා ය.” කියා රජු පිළිතුරු දුන්නේ ය. එවිට තෙරුන් වහන්සේ මෙසේ පහදා දුන් සේක. මහරජාණෙනි, ඔය අයුරුම ගණන් කිරීමෙන් උපසම්පදාවෙන් ලත් වස්සාන සත ලැබෙන්නේ. නමුත් මා සත නොවෙයි. ඒ සත් වසර පවතින්නේ මා නිසා ය. මහරජාණනි, සෙවණැල්ල උපමා කොට පැවසුවේ මෙ කරුණ යි. එම පිළිතුරෙන් ද අතිශය සතුටට පත් මිළිඳු රජතුමා මෙසේ පැවසීය. ‘ස්වාමීනි නාගසේනයන් වහන්ස, ඉතා අසිරිමත් ය. ඉතා අද්භූත ය. ප්‍රශ්නය විග්‍රහ කළ අයුරු නම් අති විචිත්‍ර ය යනුවෙනි. |
සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සති:
සත්‍ය නිර්දේශය - මාර්ග සත්‍ය - සම්මා සති: සසර සැඩ පහර තරණයට ...
ආනාපාන සති භාවනාව, එනම් හුස්ම ඇතුළුවීම පිටවීම හොඳින් බලාගෙන යාමෙන් සම්මා සතිය හොඳින් තහවුරු වෙයි. මෛත්‍රී භාවනා, බුදු ගුණ භාවනා ආදියෙන් ද සම්මා සතිය දියුණු කර ගන්න පුළුවන්. නිවැරැදි සිහිය තිබුණොත් පමණක්, තම ගුණ දියුණුවෙන් ඉදිරියට යා හැකි යි. පාඩම් කරන්න, පොත පත ‘ආනන්ද, ස්වාමීන් වහන්සේ ට පුදුම ලෙසින් සම්මා සතිය පිහිටියා. එක වචනයක් අසන්නේ එකම වතාව යි. දෙවතාවක් කියන්නට අවශ්‍ය නැහැ. හොඳින් මතක සිටිනවා. එතරම්ම සිහි කල්පනාව හොඳයි. අතීත සංසාරයේ දී ද හොඳින් බණ භාවනා කර, සිහිය දියුණු කළ නිසා උන්වහන්සේට සති සම්පජඤඤය හොඳින් පිහිටියා. මේවා සංසාරයෙන් ගෙනෙන ,අනන්ත ජාතිවල කළ පින්කම්වල විපාක යි. එසේනම්, කවුරු වුණත්, සම්මා සතිය හොඳින් දියුණු කළ යුතු යි. ‘මම කායානුපස්නාව දියුණු කරන්නෙමි, මම වේදනානුපස්සනාව දියුණු කරන්නෙමි, මම චිත්තානුපස්සනාව දියුණු කරන්නෙමි, මම ධම්මානුපස්සනාව දියුණු කරන්නෙමි යනුවෙන් නිතර අධිෂ්ඨාන කළ යුතු යි. ‘මම සම්මා සතියෙන් වැඩ කරමි යනුවෙන් නිතර සිතමින් ද මෙනෙහි කළ යුතු යි. එවිට සම්මා සතිය හොඳින් තහවුරු වෙයි. එවිට බෝධිපාක්ෂික ධර්මයන් ද, සිහි නුවණ ද හොඳින් වැඩෙයි. බුද්ධාදී උතුමෝ නිවන් සුව අවබෝධ කළේ, සම්මා සතිය මුල් කරගෙන යි. සම්මා සතිය ඇත්තෙක්, මරණයට පත් වුණොත්, දෙව්ලොවට, බඹ ලොවට යා හැකි යි. සම්මා සතියෙන් තොර නම්, අපාගත වෙනවා ම යි. ඒ නිසා හොඳින් මතක තබා ගන්න. නිබඳවම සිහි කල්පනාව, දියුණු කළ යුතු යි. සතර ඉරියව්වේ ම යම් භාවනාවක් මෙනෙහි කරන්නට පුරුදු වන්න. වාහනයක ගමන් කරනවා නම්, ගමන ආරම්භයේ පටන් ගමනාන්තය දක්වාම යම් අරමුණක් මෙනෙහි කළොත්, සිහිය හොඳින් පවත්වාගත හැකි යි. මේවා බුදු දහමට අනුව ඉගෙන ගෙන, වැඩිදියුණු කරගනු ලැබුවානම්, කාටවත් කරදර, පීඩාවක් නොමැතිව පැහැදිලිව, ඉදිරියට යන්නට පුළුවන්. බුදු, පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේ සිහි කල්පනාවෙන් ම යි වැඩ කළේ. සම්මා සතිය හොඳින් තිබුණා. ඒ නිසා අපට නිවැරැදි සිහියෙන්, සම්මා සතියෙන් වැඩ කරන්නැ’යි උන්වහන්සේ නිතර උපදෙස් ලබා දුන්නා. තණ්හාව, තරහව, වෛරය, ක්‍රෝධය, ඊර්ෂ්‍යාව , පළිගැනීම, මාන්නය උඩඟුකම ආදී පහත් සිතිවිලි සිඳ බිඳ දැමීමට අවශ්‍ය කරන්නේ සම්මා සතිය යි. නිවැරැදි සිහිය තිබුණොත්, හොඳින් සිහිය පිහිටුවාගෙන භාවනා කළොත්, තමන්ගේ පාපී සිතිවිලි විනාශ කර දමන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. ඒ නිසා කවුරුත් සම්බුද්ධ ශාසනය වැළඳගෙන කළ යුතු ගුණ ධර්ම වඩා වර්ධනය කළොත්, කාටවත් කුමන දෙයකින්වත්, කරදරයක් , පීඩාවක් නැතිව ඉදිරියටම යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. කායානුපස්සනාවේ භාවනා ක්‍රම දාහතරක් ද, වේදනානුපස්සනාවේ භාවනා ක්‍රම එකක් වශයෙන් ද, චිත්තානුපස්සනාවේ භාවනා ක්‍රම එකක් වශයෙන් ද ප්‍රභේද වශයෙන් දාසයක් ද , ධම්මානුපස්සනාවේ ප්‍රධාන භාවනා ක්‍රම පහක් ද වශයෙන් සිහිය දියුණු කරන ක්‍රම විසි එකක් මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයෙන් පැහැදිලි කළා. සතිපට්ඨාන සූත්රය ඉගෙන ගැනීමෙන් සියලු භාවනා ක්‍රම දැන කියාගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. දරුවන්ගේ සිහි නුවණ දියුණු කර ගැනීම සඳහා යම් භාවනාවක් කියා දිය යුතු යි. ‘සියලු සත්ත්වයෝ සුවපත් වෙත්වා’ යනුවෙන් සිය දහස්වර මෙනෙහි කළොත් දරුවාගේ සිහි කල්පනාව , පාඩම් ආදිය හොඳින් මතක තබාගෙන ඉහළම ප්‍රගතියකට යා හැකි යි. එසේනම් කවුරුත් නිවැරැදි සිහිය දියුණු කරගත යුතු යි. එවිට සම්මා සතියෙන් වැඩ කටයුතු කළා වෙයි. |
මිලින්ද ප්‍රශ්නය,
මිළිඳු රජුගේ සහ නාගසේන තෙරුන්ගේ හමුව
නාගසේන මහරහතන් වහන්සේ උතුම් රහතන් වහන්සේ අමතමින් මෙසේ පැවසූ සේක. “එක මිළිඳු රජ කෙනෙකු තබා දඹදිව සියලු රජ දරුවෝ මා කරා පැමිණ ප්‍රශ්න විචාරයත්, පසු නො බැස විසඳමි. එය මට බාර ය.
හැමදෙනා වහන්සේ ට ම වාද කළ හැකි ද? නො හැකිදැයි? නො සිතා මිළිඳු රජු සාගල නුවරට වැඩිය මැනවැයි” කී හ. එය අසා රහතන් වහන්සේ සාගල නුවරට වැඩි සේක.
එකල ආයුපාල නම් තෙරුන් වහන්සේ සාඛෙය්‍ය නම් පිරිවෙනෙහි වසන සේක. මිළිඳු රජු දිනක් ඇමතිවරු අමතා “අඳුර දුරු වීමෙන් මේ රාත්‍රිය ඉතා සිත්කළු ය. මේ සොඳුරු රාත්‍රියෙහි කවර කෙනෙකුන් හා විවාද කරම් ද? කවරෙක් අප හා විවාද කරන්නට සමත් ද? කියා විචාළේ ය. එවිට ඇමැතිවරු “ආයුපාල නම් තෙරුන් වහන්සේ නමක් සාඛෙය්‍ය නම් පිරිවෙනෙහි වසන සේක. උන්වහන්සේ ත්‍රිපිටකධර හෙයින් බහුශ්‍රැත වන සේක. ඔබතුමා ගොස් උන්වහන්සේ හා කතාබස් කළ මැනවයි” කීහ. රජතුමා එය අසා ආයුපාල තෙරුන් දකිනු කැමැති ව මුලින් අවසර ගෙන ඇමැතිවරු සමගින් තෙරුන් වහන්සේ මුණ ගැසීමට ගියේ ය. ඉන්පසු තෙරුන් වහන්සේට වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩි වී මෙසේ විමසා සිටියේ ය. ‘ස්වාමිනි, මහණ වන්නේ කුමක් නිසා ද? මහණ වීමෙන් ලැබෙන ප්‍රයෝජනය කුමක් ද? කියා ය. “මහරජ, මහණ වන්නේ ධර්මයේ හැසිරීම පිණිස යි.” කියා පිළිතුරු දුන්විට ‘ ස්වාමිනි, ධර්මයෙහි හැසිරෙන ගිහියන් නැද්දැයි” යළිත් රජු විමසී ය. එවිට ආයුපාල තෙරුන් වහන්සේ ඒ පිළිබඳව මෙසේ පහදා දුන් සේක. “ඇත මහරජ, බුදුරජාණන් වහන්සේ බරණැස දී දම්සක් පැවතුම් සූත්රය දෙසන විට දහඅට කෝටියක් බ්‍රහ්මයෝ ධර්මය අවබෝධ කළහ. පැවිද්දන් අතරින් ධර්මාවබෝධ කළේ කොණ්ඩඤ්ඤ තෙරුන් පමණකි. එමෙන් ම මහරජතුමනි, මහාසමය සූත්රය දෙසූ දිනත්, සමචිත්තපරියාය සූත්රය දෙසු දිනත්, රාහුලෝවාද සූත්රය දෙසු දිනත්, පරාභව සූත්රය දෙසු දිනත් ගණනින් ප්‍රමාණ කළ නො හැකි තරම් දෙවි, බඹුන් ධර්මාවබෝධ කළහ. ඔවුන් හැම ගිහි පිරිස මිස පැවිද්දන් නොවේ”.
ඒ අසා රජතුමා “ස්වාමීනි, එසේ වී නම් මහණ වීමෙන් ප්‍රයෝජනයක් නැත. බෙහෙත් නො කොට සන්සිඳෙන ලෙඩට බෙහෙත් කර දුක් ගන්නා සේ, හිණිදඬු නැතිව නැංගහැකි තැනට හිණිමං බඳිමින් දුක්ගන්නා සේ, නොමිලයේ ලද හැකි භාණ්ඩයකට මුදල් සොයමින් දුක් ගන්නා සේ, මහණ නො වීත් ලද හැකි නිවන පිණිස මහණ වී දුක් ගන්නේ පෙර කල පව් නිසා ය. එසේ ඇති කල ධූතාංග පිණිස ප්‍රයෝජනයක් නැත්තේ ය. යම් පැවිද්දෙක් එක් වේලකින් පමණක් යැපෙන ඒකාසනික ධුතාංගය පුරන්නේ පෙර ජීවිතවල අනුන් කන බොන දෙය උදුරා ගත් නිසා ය. වෙන කරුණක් නිසා නොවේ. එමනිසා කන්නට, බොන්නට කැමැත්ත ඇති මුත් දෙවේලේ සම ව බත්, පාන් නො ලබති. එසේ හෙයින් ධුතාංග පූරණයෙන් පෙනෙන අකුසල් විපාක මිස කුසල් විපාක නැත. යම් පැවිද්දෙක් එළිමහනෙහි වාසය කරන අබිභෝකාසිකය පුරන්නේ නම් හෙතෙම අතීතයේ අනුන්ගේ ගෙවල් උදුරා ගත් නිසා ය. ගෙවල් අහිමිවූවන් රුක් සෙවණට වී සිටි නිසා ය. ඒ පව් හේතුකොටගෙන ය. රුක්මුල්වල වාසය කරන්නට සිදු වී තිබෙන්නේ. නිදා නො ගැනීම නම් වූ භේසජ්ජකාංගය පුරන්නේ අතීතයේ මං පැහැරූ පවින් ය. මං පහරන්නා මග යන්නවුන් වාඩි කරවා අත්බැඳ අත මිට තිබූ දෙය උදුරා ගත් හෙයින් දැන් ඇඳ තිබියදීත් වාඩී වී රැය පහන් කරන්නට සිදුවී ඇත. එසේ හෙයින් පැවිදි වී පුරන ශාසනික පිළිවෙතින් ප්‍රයෝජනයක් නැත්තේ ය. නිවන පිණිස යැයි කළත්, කුසල් විපාක වශයෙන් කරනා නිසාත් ඒ කිසිවක් නො කළ ගිහියන්ටත් නිවන ලැබෙන නිසාත් කිසිම අයුරකින් ධුතාංග පිළිවෙත්වලින් කිසිදු ප්‍රයෝජනයක් නැත්තේ ය. මෙසේ මිළිඳු රජතුමා බුදු සසුනට නිගා කරන්නාක් මෙන් වාදාභිමුඛව උපවාද කොට කිව්වේ ය.
ඒ හැම ඇසූ ආයුපාල මහතෙරුන් වහන්සේ “ධූතාංග පූරනයේ කෙලෙසුන් වැඩීම පිණිස යි” කීමටවත් නො හැකි වී තමන් වහන්සේ නිරුත්තර වූ සේ නිහඬව වැඩහුන් සේක. එව්ිට ඇමැතිවරු ”වදනකින් පමණවත් පිළිතුරක් නො කීවත් ශාසන බලය අවතක්සේරු නො කළ යුතුයි” යන අදහසින් රජතුමාට මෙසේ පැවසූහ. “ මහරජාණන් වහන්ස, තෙරුන් වහන්සේ නුවණැති සේක. පිළිතුරු දැන සිටියත් පහදා දෙන්නට හැකියාව නැති සේක. ගොළුවන් දුටු සිහින අන් අයට පවසන්න නො හැකි සේ දැනුම ඇතත් කියාගත නො හැකික. එසේ හෙයින් පිළිතුරු දන්නාමුත් කියාගත නොහැකි සේක”. ඒ අසා මිළිඳු රජතුමා “ඔබලා කුමක් කීවත් මදක් හෝ පිළිතුරු පැවසිය යුතු නොවේ ද? “අනේ මේ දඹදිව පැන් නැති ගඟක් සේ, රජුන් නැති රටක් සේ නුවණැත්තන් ගෙන් හිස් වූ සෙයකි” කියා පැවසුවේ ය. එමෙන්ම මා හා වාද කරන්නට ප්‍රතිබල වෙනත් නුවණැත්තෙක් ඇද්දැයි” ඇමැතිවරුන්ගෙන් විමසුවේ ය.
එකල්හි නාගසේන මහතෙරුන් වහන්සේ වැඩිමහලු භික්ෂූන් හතළිස් දහසක් ද, තමන් වහන්සේට වඩා නවක භික්ෂූන් හතළිස් දහසක් ද සමගින් වාසය කරන සේක. බහුශ්‍රැත, නුවණ ඇතිව, ව්‍යක්ත ධර්ම කථිකයෙක් නිකෙලෙස් හද මඬලක් දරාගෙන කරුණා මෙත් සිතින් යුතුව සාගල නුවර සාඛෙය්‍ය පිරිවෙනේ වැඩ වසන සේක. නාගසේනයන් වහන්සේ ගැන දැනගත් දේවමන්ත්‍රී නම් ඇමැතිතුමා මිළිඳු රජතුමාට මෙසේ පැවැසී ය. “මහරජාණන් වහන්ස, ඉවසා වදාළ මැනවි. මහා නුවණැති බහුශ්‍රැත වූ නාගසේන නම් තෙරුන් වහන්සේ භික්ෂූ සංඝයා පිරිවරා මේ සාගල නුවරට වැඩි සේක. උන්වහන්සේ කරා ගොස් වාද ප්‍රතිවාද නැංවුව මැනවි. උන්වහන්සේ ඒ පිණිස ව්‍යක්ත ප්‍රතිබල වන්නේ ම ය”.
නාගසේන නම ඇසූ පමණින් ම මිළිඳු රජතුමාට තැති ගැනීමක් හට ගත්තේ ය. එහෙත් රාජ ධෛර්යය උපදවා බිය සඟවාගෙන “උන් වහන්සේ මා හා කතා කරන්නට සමර්ථදැයි” යළිත් විමසී ය. එවිට දේවමන්ත්‍රී ඇමැතිවරයා “ඔබතුමා තබා, ශක්‍ර, බ්‍රහ්ම මහේශ්වරාදී කවර තරමේ කෙනෙකුන් හා කතා කොටත් හිරු නැගි කලට කළාමැදිරියන් සේ වාද කරන්නන් නිශ්ප්‍රභා කරන්නට ප්‍රතිබල ඇති සේක. එසේ හෙයින් ඔබතුමා හා කතා කරන්නට පුළුවන්කම ගැන කවර කතා ද?” කියා පැවසී ය. එය ඇසූ පමණින් ම මිළිඳු රජතුමා පසු බා ගිය මුත් ඒ බවක් නො සඟවා “එසේ නම් නාගසේන තෙරුන් මුණ ගැසීමට මා කැමැති බව දන්වා අවසර ගනු” කියා දේවමන්ත්‍රී ඇමැතිට නියෝග කළේ ය. ඉක්බිති නාගසේන තෙරුන්ගෙන් අවසරලත් රජතුමා ඇමැතිවරු පන්සියයක් ද පිරිවරාගෙන සාඛෙයඅඹ්‍ය පිරිවෙන වෙත ගියේ ය.
Saturday, January 15, 2022
මිලින්ද ප්‍රශ්නය,
මහමෙව්නා භාවනා අසපු සංචිතයේ
නිර්මාතෘ සහ අනුශාසක
කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි
නාගසේන තෙරුන් වහන්සේ අමතා රෝහණ තෙරුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළහ. “ආයුෂ්මතුනි, සාගල නම් නුවර මිළිඳු නම් යෝනක රජතුමා තර්කවාදී ව, සියුම් ප්‍රශ්න අසමින් භික්ෂූන් වහන්සේ පීඩාවට පත් කරයි. ඔබ වහන්සේ ගොස් ඒ රජතුමාගේ වාද ප්‍රතිවාදයන් සිඳ දමා එතුමා බුදු සසුනෙහි අචල පැහැදීමට පත්කරවනු මැනව” යි පැවසූ සේක.
”ස්වාමිනි, එතෙක්“මා කවර උතුමෙකු ඇසුරේ වසන්නෙම් ද?, කියා නාගසේනයන් වහන්සේ විමසූහ.
එවිට රෝහණ තෙරුන් “ආයුෂ්මතුනි, අස්සගුත්ත මහරහතන් වහන්සේ වන්තනිය නම් සේනාසනයේ වැඩ වසන සේක. උන්වහන්සේ වෙත ගොස් මුලින් ම මාගේ වන්දනාව කොට, ඔබ වහන්සේ ද වන්දනා කළ මැනව. වැඩියේ ඇයිදැයි විමසුවොත් මේ වස් තුන් මාසය ඔබ වහන්සේ අසල වාසය කරන්නට එවූ බව පවසනු යි” කී හ. ඉන්පසු නාගසේනයන් වහන්සේ රෝහණ තෙරුන්ට වන්දනා කොට, පා සිවුරු ගෙන, වන්තනිය සේනාසනයට ගොස් අස්සගුත්ත මහරහතන් වහන්සේ මුණගැසී කී ලෙසින් ම කටයුතු කළ සේක.
නාගසේනයන් වහන්සේ පාත්‍ර සිවුරු තැන්පත් කොට එදින රාත්‍රී සැතපී, පසුදින උදෑසන ම අවදි වී ආවාසය, මිදුල අතුගා දැහැටි සහ පැන් ගෙනවිත් තැබූහ. අස්සගුත්්්ත තෙරුන්, නාගසේන තෙරුන්ගේ හික්මීම පරීක්ෂා කර බලනු පිණිස අතු ගෑ තැන් යළිත් අතුª ගා ගෙනැවිත් තැබූ දැහැටි, පැන් ඉවත දමා වෙනත් දැහැටි හා පැන් පරිභෝග කළසේක. නාගසේනයන් වහන්සේ සිත කම්පා කර නො ගෙන සතියක් පුරාවට ම එලෙසින් ම වත් කළත්, මහතෙරුන් වහන්සේ යළි යළිත් ඉවසීම විමසනු පිණිස එලෙසින් ම කළ සේක. ඉන්පසු සෑහීමට පත් වූ තෙරුන් වස් තුන් මාසයේ තමන් වහන්සේ ළඟ වස් විසීමට නාගසේන තෙරුන්ට අවසර දුන් සේක.
ඉන්පසු අස්සගුත්ත මහතෙරුන් වහන්සේ නාගසේන තෙරුන් වහන්සේට මෙසේ වදාළ සේක.”ආයුෂ්මතුනි, පැළලුප් නුවර අශෝකාරාමයෙහි ධර්මරක්ඛිත මහ තෙරුන් වහන්සේ වාසය කරන සේක. ශාසන ප්‍රතිපත්තියට මුල්වන්නේ පර්යාප්තිය යි. (නවාංග ශාස්තෘ ශාසනය හෙවත් සම්බුද්ධ දේශනායි) පර්යාප්තිය නැතිනම්, ප්‍රතිපත්තිය නැත. ප්‍රතිපත්ති නැති කලකට ප්‍රතිවේධය (මාර්ගඵල අවබෝධය) නැත. ප්‍රතිවේධය නැති කලට අද්ධ්‍යාශය සම්පන්නයන් ( උදාර අදහස් ඇති) නැති හෙයින් ශාසනයක් නො පවතී. ඔබවහන්සේ බුද්ධි සම්පන්න ව පර්යාප්තිය පවත්වා නො ගතහොත් අනාගතයේ පවත්වා ගන්නේ කවුරු ද? ඔබ ගොසින් තෙවලා බුදුවදන් (ත්‍රිපිටකය) හදාරන්න’ යැයි කී හ. නාගසේනයන් වහන්සේ එය අසා, “පැළලුප් නුවරට මෙතැන් සිට කො පමණ දුරක් ඇද්දැ”යි විමසූහ. “යොදුන් තුන්සීයයක් දුර ය” කියා තෙරුන් වහන්සේ පැවසූ විට “එපමණ දුරක් යා හැකි ද? දානමාන ලබා ගන්නේ කෙසේ ද?” කියා යළිත් විමසී ය. ඒ ගැන නො සිතන්න. අතරමග දී පිරිසුදු ඇල් හාල් බත් දානයට ලැබෙනු ඇත. එක දිගට නො යන්න. සැතපී විවේක ගනිමින් යන ගමනක් නිසා වෙහෙසක් ඇති නොවේ” කියා මහ තෙරුන් වහන්සේ පිළිතුරු දුන් සේක. ඒ අසා නාගසේනයන් වහන්සේ මහතෙරුන් වහන්සේට වැඳ සමුගෙන පාත්‍රා සිවුරු රැගෙන පැළලුප් නුවරට වැඩම කරන්නට නික්මුණ සේක.
එකල පැළලුප් නුවර සිටි එක් සිටුවරයෙක් ගැල් පන්සියයකින් භාණ්ඩ රැගෙනවිත් වෙළෙදාම් කොට යළි පැළලුප් නුවරට යමින් සිටිය දී නාගසේන තෙරුන් දැක වන්දනා කොට කො තැනක වැඩම කරන්නේ දැයි විමසා සිටියේ ය. “පැළලුප් නුවරට වඩිමි” යි කී විට දුටු පමණින් පැහැදී “ස්වාමින් වහන්ස, මමත් එහි යන්නෙමි. මා හා සුවසේ වැඩිය හැක” කියා සිටුතුමා පැවසී ය. ඉන්පසු සියතින් ම ගෞරවයෙන් දන් පැන් පුදා වැළඳු පසු ඔබ වහන්සේ් කි නම් වන සේක්දැයි? ඇසී ය. “නාගසේන’’ නම් වෙමි, “ස්වාමීනි, දන්නා බණ දහමක් ඇද්දැයි විමසී ය. සිටුතුමනි, තවම අසා, පිරිවහා ගුරු මුවින් ඉගෙන ගන්නට නො ලැබුණ හෙයින්, විනය හා සූත්‍ර නො දනිමි. සාමණේර අවධියේ දී ම අසා දැනගත් හෙයින් අබිදම් (ගැඹුරු දහම ) දනිිමි”කියා නාගසේනයන් වහන්සේ පිළිතුරු දුන් සේක. සිටාණෝ එය අසා “මමත් ගැඹුරු දහම් දනිමි. ඔබවහන්සේ දන්නා දහම් මටත් වදාරණ සේක්වායි” ඉල්ලා සිටියේ ය. ඉක්බිති නාගසේනයන් වහන්සේ ශුන්‍යතා ප්‍රතිසංයුක්ත ගැඹුරු දහම් වදාළ කල්හි සිටුතුමා දහම් ඇස පහළ කරගෙන සෝතාපන්න ආර්ය ශ්‍රාවකයෙකු බවට පත්විය. පැළලුප් නුවර ආසන්නයට පැමිණිය පසු දෙ මංසන්ධියේ දී “නාගසේනයන් වහන්ස, මේ අශෝකාරාමයට මග යි. පෙර දන්නා හඳුනන බවක් නැතිමුත්, නුඹ වහන්සේ වඩිනා ගමනේ දී මා හට දුන් ලොව්තුරු සැපයට සුදුසු සංග්‍රහයක් මා වෙත නො මැත. එනමුත් මේ වටිනා පලස ඔබ වහන්සේට පූජා කරමි” කියා සොළොස් රියන් දිග, අටරියන් පළල අගනා පළසක් පූජා කළේ ය. ඉන්පසු මහත් ශ්‍රද්ධාවෙන් වන්දනා කොට සිටුතුමා පිටව ගියේ ය. :නාගසේනයන් වහන්සේ අශෝකාරාමයට ගොස් ධම්මරක්ඛිත මහතෙරුන් වහන්සේ මුණ ගැසී වන්දනාමාන කොට පැමිණි කාරණාව කියා ධර්මය හැදෑරීම ආරම්භ කළ සේක.
සූත්‍ර , විනය තෙ මසකින් ඉගෙනගත්, විස්මිත ධාරණ ශක්තියෙන් යුක්ත නාගසේනයන් වහන්සේ තවත් තුන් මාසයකින් එහි අර්ථ අස්වා ගත් සේක. ධර්ම, විනය මෙලෙසින් ඉගෙනීම නිම වූ කල්හි සුළු මඟ පෙන්වීමකින් ‘ප්‍රතිපත්ති , ප්‍රතිවේධ පූරණය කරති’ යි සිතු ධම්මරක්ඛිත තෙරණුවෝ උත්සාහවත් කිරීම පිණිස මෙසේ වදාළ සේක. “ආයුෂ්මතුනි, ගොපල්ලන් ගව රැළක් බලා ගත්තත්, දී කිරිවලින් ප්‍රයෝජන ගන්නේ අන් කෙනෙකු ය. එමෙන් ම ඔබ වහන්සේත් තෙවලා බුදු වදන් , රන් බඳුනක දැමූ සිංහ තෙල් පරිද්දෙන් මතකයේ දරාගත් නමුත්, ඔබ ප්‍රයෝජන ගෙන නැත්තේ” ය කීහ.. එම වදන්වල අරුත් වටහාගත් නාගසේනයන් වහන්සේ අප්‍රමාදීව විදසුන් වඩා එක් දිනක් ඇතුළත සියලු කෙලෙසුන් නසා පටිසම්භිදාලාභී මහ රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත් වූ සේක.
කෙලෙස් සතුරන් පරදවා අරහත්වයට පත් වූ සැණින් දෙවිවරු පී‍්‍රති ඝෝෂා පැවැත්වූහ. මිහිකත කම්පා විය. ආකාසයෙන් මල් වැසි වැස්සේ ය. හිමාලයේ වැඩ සිටි මහරහතන් වහන්සේ නාගසේන තෙරුන් දකින්නට තමන් කැමැති බව අරහත් සෘද්ධියෙන් දැන් වූ හ. එවිට නාගසේන මහරහතන් වහන්සේ පැළලුප් නුවර අශෝකාරාමයෙන් අතුරුදන් වී හිමාලයේ අරහත් සඟ ගණ මැද පහළ වූ හ.
සත්‍ය නිර්දේශය මාර්ග සත්‍ය - සම්මා ආජීව
සත්‍ය නිර්දේශය මාර්ග සත්‍ය - සම්මා ආජීව
නිකිණි පුර අටවක පෝදා (අගෝස්තු 07 ) පත්‍රයේ ලිපිය හා සම්බන්ධයි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ කළ සෑම දේශනාවක් ම පැහැදිලි කර දුන්නේ , කායික සංවරය, වාචසික සංවරය, මානසික සංවරය පිණිස යි. අප ඉහත සඳහන් කළේ කායික සංවරයෙන් සංවර වීම පිණිස යි. එවි ට මානසික සංවරයත් ඉබේම සැකසෙයි. කතාව අඩුකළ විට වාචසික සංවරයත් බොහොම හොඳ වෙයි. එසේනම්, බුදු දහමෙහි සංවර ක්‍රම තුන යි, කාය සංවරය, වචී සංවරය, මනෝ සංවරය යනුවෙන්. මෙලෙස සංවර වූවෝ බුදු, පසේ බුදු, මහ රහත් තත්ත්වයට පත් වුණා. අප ද සංවර වෙමින් ඉදිරියට යනවා. අවසාන මොහොත දක්වා ම. ඒනිසා, බුද්ධ ශාසනය සැමදාම ලොවේ නැහැ. බොහොම කලාතුරකින් අසන්න, දකින්න තියෙනවා. ඒ බුද්ධ ශාසනය තුළ ගුණ ධර්ම හොඳින් දියුණු තියුණු කරගත්තොත්, එහි විපාක ඇත්තේ තමන්ටම යි.
ඒ නිසා තමන් මේවා හොඳින් වටහාගෙන සිල්වන්තකම, ගුණවන්තකම හොඳින් වඩා වර්ධනය කළ යුතු යි. ඒවාගෙන් අපේ සිතෙහි සතිය නොහොත් සිහි කල්පනාව පහළ වෙයි. එය සති සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. මේවා මෙනෙහි කරද්දී හොඳට නුවණ දියුණු තියුණු වෙයි. එය ධම්ම විඡය සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. බණ, භාවනා කටයුතු හොඳින් දියුණු කරගෙන යද්දී උත්සාහය හොඳින් මතුවී දියුණු වෙනවා. එය විරිය සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. ඒ සිතට ලැබෙන විශාල ප්‍රීතිය පීති සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. සිතේ, කයේ දරදඬු ගති සංසිඳී අපට පස්සද්ධියක්, සංසිඳීමක් ලැබෙනවා, කෙලෙසුන්ගේ සංසිඳිමක් ලැබෙනවා. එය පස්සද්ධි සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. එයින් ලැබෙන චිත්ත සමාධිය, සිතේ තැන්පත්කමක්, ධ්‍යාන අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. එය සමාධි සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි.
ඉන් අනතුරුව අපට ලැබෙන්නේ මධ්‍යස්ථ භාවය යි. කුමන දෙයකවත් ඇලීමක් ගැටීමක් නැතිව , මධ්‍යස්ථව ඉන්න පුළුවන් තත්ත්වයක් ලැබෙනවා. එය උපේක්ඛා සම්බොජ්ඣංගය නම් වෙයි. මේ සප්ත බොජ්ඣංග ධර්ම හත දියුණු කරගැනීම සඳහා බුදු කෙනෙක් ලොවේ පහළව උන්වහන්සේ ධර්මය ලොවට දේශනා කරනවා. ඒ අසන අය ත් මාර්ගාංග හොඳින් දියුණු කර ගනි යි. මඟ ඵල නිවන් සුවයට පින් මදි අය මාර්ගාංග හොඳින් දියුණුවෙන් තමන් ඉදිරියට ගමන් කරනවා. මේ පිළිබඳ කවුරුත් හොඳ දැනීමකින් මේ ගමන ඉදිරියටම යන්න ඕනේ. මේ සඳහා අවශ්‍ය වන්නේ සිහි කල්පනාව යි. සිහි කල්පනාවෙන් යුක්තව ඉදිරියට ම යා යුතු යි. ශාසනයත් ආරක්ෂා කරගෙන තමන්ට නිවන් මග යන්නට පුළුවන්කම තියෙනවා. මේ සඳහා උට්ඨාන වීර්යය අවශ්‍යය යි. මෙයින් ඉදිරියටම යාමෙන් සම්මා ආජීවය බොහොම පිරිසුදු වෙයි.
පෙර සඳහන් කළා සේ ම හොඳින් අධිෂ්ඨාන තබමින් සිතෙන් මෙනෙහි කරමින්, සිතෙන් අධිෂ්ඨාන කරමින් ඉදිරියට යද්දී තම කායික සංවරය බොහොම යහපත් වන අතර, මානසික සංවරය දියුණු වෙයි. මෙනෙහි කරද්දී වාචසික සංවරය ද ලැබෙයි. එසේනම්, කායික, වාචසික, මානසික සංවරය , සීල, සමාධි , ප්‍රඥා ගුණ ධර්ම දියුණු කරගන්නට මහෝපකාරී වෙනවා. එසේම ලොවුතුරා බුදු දහමේ කියැවෙන සියලුම ගුණ ටික දියුණුවෙන් ඉදිරියට යන්නට පුළුවන්. මේවායේ හැල හැප්පිලි ගති නැහැ. එසේම ඇලීම, ගැටීම නැහැ. සුහදශීලීව මේ ගුණ ධර්මයන් වඩා වර්ධනයෙන් සම්මා ආජීවය ඉතා පැහැදිලිව ම අවබෝධයෙන් චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධයෙන් නිවන් පසක් කර ගැනීමට මේ භාවනා ක්‍රමයත් හේතු වාසනා වේවා
-
බදුල්ල, බණ්ඩාරවෙල පාර ශ්‍රී ගෞතම සමාධි බුද්ධ මන්දීරයේ දර්ශනපති බඩල්කුඹුරේ ධම්මසිද්ධි හිමි ලොව්තුරා තථාගත අමාමෑණි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පළම...
-
බත්තරමුල්ල සිරි සුදස්සනාරාම සදහම් සෙනසුනෙහි ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය මිරිස්සේ ධම්මික හිමි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ උතුම් ශ්‍රී සද්ධර්මය පරම... -
ඛුද්දක නිකායෙහි උදාන පාලිය: මුචලින්ද නා රජුගේ බුද්ධ උපස්ථානය මහමෙව්නා භාවනා අසපු සංචිතයේ නිර්මාතෘ සහ අනුශාසක කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද...
