මහානුභාව සම්පන්න රතන සූත්‍ර දේශනාව අරුත් දැන සජ්ඣායනය කරමු

ඌරුගමුවේ අස්සජී හිමි 

මෙතැන්හි රැස් වූ පොළොවෙහි වූ හෝ යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත්ද, අහසෙහි වූ ද යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද ඒ සියලු අමනුෂ්‍යයෝ ම සතුටු සිත් ඇත්තෝ වෙත්වා තව ද මාගේ වචනය මැනවින් අසත්වා.

භූතයිනි, එබැවින් නුඹලා සියල්ලෝ ම මේ වචනය අසන්න. මනුෂ්‍ය ප්‍රජාවට මෛත්‍රිය කරන්න. යම් කෙනෙක් දිවා රෑ පුද පඬුරු පූජා කෙරෙත් ද එබැවින් නොපමාවම ඔවුන් ව ආරක්ෂා කරන්න.

මෙම මනුෂ්‍ය ලෝකය හෝ නාග ලෝකය ආදී වෙනත් ලෝකයක හෝ යම්කිසි ධනයක් වේ ද, ස්වර්ගයෙහි හෝ යම්කිසි උතුම් රත්නයක් වේ ද ඒ කිසිවක් තථාගතයන් වහන්සේ හා සමාන නොවේ. බුදුරදුන් කෙරෙහි මෙම රත්න භාවය උතුම්ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

එකඟ වූ සිත් ඇති තථාගතයන් වහන්සේ කෙලෙසුන් දුරු කරන හෙයින් ක්ෂය නම් වූ රාගයෙන් වෙන්වීමට නිමිති වූ, විරාග නම් වූ මරණයක් නැති හෙයින් අමත නම් වූ යම් නිවනක් අවබෝධ කළේ ද ඒ ධර්මය හා සම වූ කිසිවක් නොමැත. ධර්මයෙහි මේ රත්න භාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

ශ්‍රේෂ්ඨ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිසුදු වූ යම් ආර්ය මාර්ගයක් වර්ණනා කළ සේක් ද යම් මාර්ගයක් පිරිසුදු වූ හෙයින් එකී ආනන්තරික සමාධිය බුද්ධාදී ආර්යයන් වහන්සේලා දේශනා කරත් ද එම සමාධිය හා සම වූ සමාධියක් නොමැත. ධර්මයෙහි මේ රත්න භාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

සත්පුරුෂයන් විසින් ප්‍රශංසා කරන ලද ආර්ය පුද්ගලයෝ අට දෙනෙක් වෙත් ද ප්‍රශස්ත වූ එකසිය අටක් ආර්ය පුද්ගලයෝ වෙත් ද මේ සැමදෙනම සතර යුග කෙනෙක් වෙති. සුගත නම් වූ බුදුරදුන් ගේ ශ්‍රාවක වූ එම ආර්යයන් වහන්සේලා සැදැහැවතුන් විසින් දෙන ලද දක්ෂිණාවට සුදුස්සෝ වෙති. මෙම බුද්ධශ්‍රාවකයන් කෙරෙහි දෙන ලද දානය මහත්ඵල ඇත්තේ වෙයි. සංඝරත්නය කෙරෙහි මේ රත්න භාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

මෙම ගෞතම නම් වූ තථාගත ශාසනයෙහි යම් කෙනෙක් ස්ථිර වූ සිතින් මනාකොට පිළිවෙත් සපුරා සියලු කෙලෙසුන් කෙරෙන් මිදුණාහු ද ඔවුහු නිවන් සුව විඳින්නාහු රහත් ඵලයට පැමිණියාහු නම් වෙති. සංඝ රත්නය කෙරෙහි මේ රත්න භාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

යම් සේ පොළොවෙහි යටට බැසගත් ඉන්ද්‍රඛීලය සිව් දිගින් හමන සුළඟින් සෙලවිය හැකි නොවේ ද? යම් පුද්ගලයෙක් චතුරාර්ය සත්‍යය නුවණින් අවබෝධ කළේද ඒ ආර්ය පුද්ගලයා ඒ ඉන්ද්‍රඛීලය බඳු යැයි, කියමි. සංඝරත්නය කෙරෙහි මේ රත්න භාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

යම් සෝවාන් උතුමෙක් ගැඹුරු නුවණින් යුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් මනාකොට දේශනා කරන ලද චතුරාර්ය සත්‍යයන් තමා ම අවබෝධ කෙරෙත් ද ඔවුහු බෙහෙවින් ප්‍රමාදව කටයුතු කළත් කිසිසේත් අට වන උත්පත්තියක් නොගනිති. සංඝරත්නය කෙරෙහි මේ රත්නභාවය ද උතුම් ය. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

මෙම සෝවාන් පුද්ගලයා ගේ සෝවාන් මග හා ඵලය පහළවීම සමඟ සක්කාය දෘෂ්ටිය ද සැකය ද යම්කිසි සීල ව්‍රත ආදියත් හෝ පවතී ද මෙම සංයෝජන ධර්ම තුන දුරු කරන ලද්දේ වෙයි. හෙතෙම සතර අපායෙන් ද මිදුණේ වෙයි. සය වැදෑරුම් බරපතළ පාපයන්හි කිසිසේත් නොයෙදෙයි. මෙය ද සංඝ රත්නය කෙරෙහි උතුම් රත්නභාවයකි. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

ඒ සෝවාන් පුද්ගල තෙමේ කයින් හෝ වචනයෙන් හෝ සිතින් හෝ ප්‍රඥප්ති මාත්‍ර වූ කිසියම් වරදක් කරන්නේ නමුදු හෙතෙම එය සැඟවීමක් නො කරන්නේය. එය කිසිකලෙකත් සිදු නොවන දෙයකි. දක්නා ලද නිවන් පදය ඇති සෝවාන් පුද්ගලයා අතින් වරද සැඟවීම කිසි කලෙකත් සිදු නොවන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලදී. මෙය ද සංඝ රත්නය කෙරෙහි උතුම් රත්න භාවයකි. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

වන ලැහැබ තුළ ග්‍රීෂ්ම සෘතුවෙහි පළමු ග්‍රීෂ්ම මාසයෙහි හෙවත් බක් මාසයෙහි සුපිපි ඵල ඇත්තේ වෙයි. එසේම නිවන් පුරට පමුණුවන උතුම් වූ ධර්මය ලෝ සතුන් ගේ හිත පිණිස බුදුරදුන් දෙසූ සේක. මෙය බුදුරදුන් කෙරෙහි උතුම් රත්න භාවයකි. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

උතුම් වූ නිවන දන්නා වු උතුම් නිවන් සුවය දෙන්නා වූ උතුම් නිවන් මඟ ගෙනහැර පාන්නා වූ අනුත්තර වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ උතුම් දහමක් දෙසූ සේක. මෙය ද බුදුරදුන් කෙරෙහි උතුම් රත්න භාවයකි. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

යම් රහතන් වහන්සේ නමක ගේ පුරාතන කර්ම ප්‍රහීණ වූයේ ද අලුත් භවයක් නැත්තේ ද මතු භාවයක් කෙරෙහි නොඇලුණු සිත් ඇති ප්‍රහීණ වූ ප්‍රතිසන්ධි විඥාන බීජ ඇති පුනරුත්පත්තියෙහි ආශාවක් නැති ධෛර්ය සම්පන්න වූ ඒ රහතන් වහන්සේලා මේ පහන නිවෙන්නාක් මෙන් පිරිනිවෙත්. මෙය ද සංඝරත්නය කෙරෙහි උතුම් රත්න භාවයකි. මේ සත්‍ය බලයෙන් සෙත් වේවා.

මෙතැන් හි රැස් වූ පොළොවෙහි වූ හෝ යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අහසෙහි වූ ද යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අපි හැම දෙනාම තථාගත නම් වූ දෙවි මිනිසුන් විසින් පුදන ලද බුදුරදුන් නමදිමු. සත්හට සෙත් වේවා.

මෙතැන් හි රැස් වූ පොළොවෙහි වූ හෝ යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අහසෙහි වූ ද යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අපි හැම දෙනා ම දෙව් මිනිසුන් විසින් පුදන ලද තථාගත වූ ධර්මය නමදිමු. සත්හට සෙත් වේවා.

මෙතැන් හි රැස් වූ පොළොවෙහි වූ හෝ යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අහසෙහි වූ ද යම් අමනුෂ්‍ය කෙනෙක් වෙත් ද අපි හැම දෙනාම දෙව් මිනිසුන් විසින් පුදන ලද තථාගත වූ සංඝරත්නය නමදිමු. සත්හට සෙත් වේවා

 

අපචායන පුණ්‍ය ක්‍රියාව

රේරුකානේ චන්දවිමල නා හිමි

ගරු කළ යුතු පුද්ගලයන්ට හා වස්තූන්ට ගෞරව කිරීම අපචායනය ය. වයසින් හා ගුණයෙන් වැඩි පුද්ගලයෝ ගරු කළ යුත්තෝ ය. ධාතූ , මහබෝ, පෙති පිළිම ආදිය ගරු කළ යුතු වස්තූහු ය. වයසින් අඩු තැනැත්තා විසින් වයසින් වැඩි තැනැත්තන්ට ගරු කළ යුතුය. වයස, ගුණය යන දෙකින් ගුණය ප්‍රධාන බැවින් වයසින් වැඩි තැනැත්තා විසින් ද ගුණවතාට ගරු කළ යුතු ය. මෙහි ගුණය යැයි කියනුයේ කුල ධන තනතුරු ආදිය නො ව උපකාර හා ශීලය ය. බොහෝ උපකාර කළ බැවින් දරුවන් විසින් මා පියන්ට ගරු කළ යුතු ය. සිල්වතුන්ට ශීල ගුණය නිසා ගරු කළ යුතු ය. ශීල ගුණය සියල්ලට ම උසස් බැවින් පැවිදි වූ දරුවාට ගිහි වූ මාපියන් විසින් ද ගරු කළ යුතු ය.

ගරු කිරීම වනාහි කයින් ගරු කිරීම ය, වචනයෙන් ගරු කිරීම ය, සිතින් ගරු කිරීම යැයි තුන් ආකාර වේ. ඒ ඒ මනුෂ්‍ය ජාතීන්ගේ චාරිත්‍රවල සැටියට හා ආගම්වල සැටියට ද කයින් ගරු කරන්නා වූ ආකාරයෝ බොහෝ වෙති. පාවහන්, හිස් වැසුම් , කුඩ ඉවත් කිරීම, හුනස්නෙන් නැගී සිටීම, උසසුන්වල නො හිඳීම, වැඳීම යනාදිය බෞද්ධයන් විසින් පවත්වන ගරු කිරීමේ ක්‍රමයෝ ය.

වැඳීමය යනු තමාගේ යටහත් බව, ගරු කරන බව, අවනත බව, කීකරු බව දක්වන්නා වූ ක්‍රමය ය. එය කාය වන්දනාවය, වචී වන්දනාවය, මනෝ වන්දනාවය යි ත්‍රිවිධ වේ. කයින් වන්දනා කිරීමේ ආකාරයෝ ද බොහෝ ය. දෙ අත් එක් කොට ළය ඉදිරියේ තබා වැඳීමය. දෙ අත් එක් කොට දකුණු දන බිම තබා වැඳීමය, දෙ අත් එක් කොට දෙ දණ ම බිම තබා වැඳීම ය, දෙ දණය දෙ අතය හිසය යන පස් තැන බිම තබා වැඳීමය යන මේවා කාය වන්දනාවෝ ය. රත්නත්‍රයට වැඳීමේ දී ඉතා උසස් වන්දනාවකින් වැඳීම ම යෝග්‍යය. එබැවින් බෞද්ධයන් විසින් රත්නත්‍රය වැඳීමේ දී පසඟ පිහිටුවා වැඳීමේ ක්‍රමයෙන් ම වැඳීම මැනවි.

බෞද්ධයාගේ අත්පොත ඇසුරෙනි

 

උවදුරු ජය ගැනීමට කායික මානසික පුහුණුව

බත්තරමුල්ල සිරි සුදස්සනාරාම සදහම් සෙනසුනෙහි 
ප්‍රධාන අනුශාසක 
ආචාර්ය 
මිරිස්සේ ධම්මික නා හිමි

තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මහා කරුණා ගුණය ඔස්සේ වර්තමාන ලෝකය පුරාම පවත්නා කොරෝනා වසංගත උවදුර ජය ගැනීම පිණිස සියලු දෙනා කෙරෙහි ම පවත්වාගත යුතු කායික හා මානසික චර්යාව පිළිබඳ ව සාකච්ිඡා කිරීමට බලාපොරොත්තු වෙනවා.

“කරුණා සීතල හදයං
පඤ්ඤා පජ්ජෝත විහත මෝහතමං
සනරාමර දේවගරුං
වන්දේ සුගතිං ගති නිමිත්තං”

මහා කරුණාවෙන් සිසිල් වූ හදවතක් පැවැතියා වූ, ප්‍රඥාව නැමැති ආලෝකයෙන් ලෝකයේ මෝහය නම් වූ ඝන අන්ධකාරය දුරු කළා වූ, දෙවියන් සහිත ලෝකයාට ම ගුරු වූ හා ගෞරවනීය වූ, සසර දුකින් නිදහස් කොට සුගතිය, මෝක්ෂය, නිවන සාදා දෙන්නා වූ තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ යනුවෙනුයි.

ඒ තථාගත බුදු රජාණන් වහන්සේගේ මහා කරුණා ගුණය වෙනත් කිසිදු මනුෂ්‍යයෙකුට, දෙවියෙකුට, බ්‍රහ්මයකුට හෝ කිසිදු ජීවියෙකුට නොතිබුණා වූ ගුණයකුයි. එබැවින් එය මහා කරුණා ගුණය නමින් හැඳින්වෙනවා.

සසර ගමනේ කර්මානුරූප ව ඇවිදින සියලු සත්වයන් දුකට පත්ව ඇති බව, දුකෙහි ම ගිලී ඇති බව මේ උතුම් මනුෂ්‍ය රත්නය නුවණින් අවබෝධ කරගත් සේක. සසර දුකෙන් නිදහස්වන අවබෝධය ඇති කරගෙන, අන් සත්වයන් ද ඒ සසර දුකෙන් නිදහස් කරනවා ය යන අදහස මුලින් ම ඇතිවී ම බෝධිසත්ව උතුමෙකුගේ කරුණා ගුණය හැටියට දක්වනවා.

“බුද්ධෝහං බෝධයිස්සාමි
මුත්තෝහං මෝචයේ පරෙ
තිණ්ණෝහං තාරයිස්සාමි
සංසාරොඝා මහබ්භයා”

තමන් ද චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්ම අවබෝධයෙන් බුදු බව ලබා, අන් අයටත් ඒ චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරන්නට මාර්ගය කියා දෙන බවයි.

තමන් ද දුකින් පිරුණු සසරෙන් එතෙර, දුකෙන් පෙළෙන අන් සත්වයන්ට ද, ඒ සසර කතරෙන් එතෙර වෙන්නට මඟ පෙන්වා දෙන බවයි. මේ භයානක වූ දුක් ඇති ගමනෙන් නිදහස් වෙන්නට සියලු සත්වයන්ට ම මාර්ගය පෙන්වා දෙන බවයි. මේ මහා කරුණා ගුණබලය අප සරල ලෙස විස්තර කර ගන්නේ නම්, සාමාන්‍ය කෙනෙකුට වැටහෙන ආකාරයෙන් මේ ලෙසිනුයි.

“පරදුක්ඛේ සති සාධූනං
හදය කම්පනං කරෝතීති කරුණා”

අන් අයගේ දුකක් දුටු විට දී හදවතේ ඇති වන කම්පනය හෙවත් උණුවෙන ගතිය කරුණාව නම් වේ.

මුලින් සඳහන් කළ අයුරින් තමාගේ හෝ තමන්ට හිතවන්ත අයට පමණක් නොව, යම් සීමාවකට කොටු වී ඇති එවැනි පිරිසකට පමණක් ම නොව දෙවියන් බඹුන්, මරුන් හා සතර අපායන් හි ද සියලු සත්වයන් කෙරෙහි ය. කෙටියෙන් සඳහන් කරන්නේ නම් කාමරූප, අරූප නම් වූ ත්‍රිවිධ ලෝකයෙහි ම උපන්නා වූ සියලු සත්වයන් කෙරෙහි ඇති කර ගත්තා වූ ඒ කරුණා ගුණය මහා කරුණා ගුණය නමින් හඳුන්වනවා.

වර්තමානයේ මේ ඇති වී පවතින කොරෝනා රෝග උවදුර තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මහා කරුණා ගුණය නම් වූ දහම් ඇසින් අප විසින් දැක ගන්නේ කෙසේ ද?

සියලු සත්වයන් සසරෙහි කර්මානුරූප ව ඉපදෙමින් මරණයට පත්වෙමින් යන ගමන ම දුකක් ලෙස භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළා. එයට හේතුව නම් මේ තුන් ලෝකයේ ම උපත ලබන සියලු සත්වයන්ගෙන් වැඩි පිරිසක් හෝ සියලු දෙනා ම පාහේ වැඩිපුරම ඔවුන්ගේ අතීත සංසාර ගමනේ උපත ලබා ඇත්තේ නරක, තිරිසන්, ප්‍රේත, අසුර නම් වූ සතර අපායේ බව උන්වහන්සේ විසින් අවබෝධ කර ගැනීමයි. ලෞකික සමාධියකින් බ්‍රහ්ම ලෝකයක ඉපදුණත් බලවත් වූ පිනකින්, කුසලයකින් , දෙව් ලෝකයක, මනුෂ්‍ය ලෝකයක ඉපදුණත් ලෞකික සමාධිය, ධ්‍යානය පිරිහුණු තැන පින අවසන් වූ තැන ඒ සත්වයන් ද නැවතත් සතර අපායේ උපදින බව, ඉපදිය හැකි බව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහා කරුණාවෙන් දේශනා කළ සේක. මේ භයානක වූ සංසාර ගමනේ ගමන් කරන විට පින බලවත් වීම නිසා දුර්ලභ වූ මනුෂ්‍ය ජීවිතයක් ලබනවා. ඒ මනුෂ්‍ය ජීවිතය දුර්ලභයි. ඒ වගේ ම පිනක මහිමයකුයි. එනමුත් සසර පැවැත්ම ම දුකක් ලෙස දේශනා කළ තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ මනුෂ්‍ය ජීවිතයක් ලැබීම ද අනවබෝධයෙන් අකුසල කර්මයන්ට යොමු වුණොත් එය දුක උපදවා ගැනීමක් හැටියට දේශනා කරනවා. තෘෂ්ණාවෙන් බැඳෙන සත්වයෝ අනවබෝධයෙන් කර්ම රැස් කරනවා. ඒ කර්ම රැස්වීම නිසා සසර පවතිනවා. අකුසලයට වඩා කුසලය බලවත් වීම නිසා මනුෂ්‍ය ජීවිතයක් ලබනවා. මනුෂ්‍ය ජීවිතයක් ලැබුවත් හටගත්ත හැම දෙයක් ම නැතිව යනවා යන මහා කාරුණිකයාණන් වහන්සේගේ මූලික ඉගැන්වීමයි. ඒ කෙරෙහි අනවබෝධයෙන් යුක්තව ප්‍රිය අරමුණුවල ඇළී ඒවා තෘෂ්ණාවෙන් තමා සතු කර ගැනීමත් අප්‍රිය අරමුණුවල ගැටී තරහ, වෛර, ක්‍රෝධ ඇතිකර ගැනීමත් රාග, ද්වේෂ, මෝහ හැටියට ධර්ම කතාවේ පෙන්වා දෙනවා. තෘෂ්ණාවෙන් සසරට බැඳී නැවතත් දුකට පත්වෙන බව පැහැදිලි කරන්නේ මේ ආකාරයෙනුයි.

පළමු ධර්ම දේශනාව වූ "ධම්මචක්කප්පවත්තන" සූත්‍ර දේශනාවේ දී ම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළේ, මෝහයෙන් යුතු මනුෂ්‍යා ද මේ ඉපදීම, දිරාගෙන යෑම, ලෙඩ දුක් මරණය ඔස්සේ දුකට ම පත්වෙන බව තේරුම් කොට දීමයි.

ඉපදුණා නම් දිරාගෙන යෑම, ලෙඩ දුක්, මරණය ඔස්සේ ජීවිතය පවත්වා ගැනීමට සිදුවෙනවා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහා කරුණාවෙන් දේශනා කළේ සසර උපත, පැවැත්ම හා නැතිව යෑම තේරුම් ගත යුතු බවයි. අවබෝධ කර ගත යුතු බවයි. පඨවි ආදී හේතූන් ප්‍රත්‍ය කරගෙන සකස්වෙන පණ ඇති හෝ පණ නැති සියලු වස්තූන් ම හට අරගෙන නැතිව යනවා.

වර්තමානයේ පවතින කොරෝනා උවදුර භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ අයුරින් උපත හා සමඟින් ම සියලු සත්වයන්ට මුහුණ දෙන්නට වන ව්‍යාධීන් හි ප්‍රතිඵලයකුයි. මේවා අඩු වැඩි වශයෙන් හෝ සනීප කළ හැකි සනීප කළ නොහැකි ආදී වශයෙන් හෝ පැවැතිය හැකියි. මේ ස්වභාව ධර්මය ඔස්සේ කලින් කලට ජීවිතවලට හෝ සත්වයන්ට මුහුණ දිය යුතු ධර්මතාවයයි.

- දීපා පෙරේරා

 

ජීවිතයට රැකවරණය සලසන කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය

කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයෙන් මෙලොවදී ම කෙනෙකුට ලබන්න පුළුවන් ආනිසංස රැසක් බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වා දී වදාළා. අමනුෂ්‍යයන්ගෙන් පවා අතුරු විපත් ඇති නොවීමට, දෙවියන්ගේ රැකවරණය පිණිස, මනුෂ්‍යයන්ට ප්‍රිය බව ආදී වශයෙන් මෙත්තානිසංස සූත්‍රයෙන් මෛත්‍රී භාවනාව වඩන කෙනෙකුට ලැබෙන ආනිසංස එකොළහක් ගැන සඳහන් වෙනවා.

එයින් දහයක් ම මෙලොවදී ම ලබන්න පුළුවන් ආනිසංස වෙනවා. ඒ නිසා ම බොහෝ පිරිස මෛත්‍රී භාවනාව, පුරුදු කරගන්න, උත්සාහ කළා. 

අපේ පැරැන්නන් ඉතිහාසයේ සිටම, කටපාඩමෙන් උදේ සවස, තුනුරුවන් වැඳ නමස්කාර කර ‘කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය’ සජ්ඣායනා කළා. මෙම සූත්‍රය පිරිතක් සේ භාවිත කළා සේ ම භාවනාවක් වශයෙන් ද දේශනාවේ සඳහන් ගුණාංග තම ජීවිතයට ඇතුළත් කර ගනිමින් පුරුදු පුහුණු කළා. කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ සඳහන් වෙන්නේ මෛත්‍රී භාවනාව යි. මෙම භාවනාව අප්‍රමාණ කර්මයට, මහග්ගත ක්‍රමයට දියුණු කරන ආකාරය කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය තුළ සඳහන් වෙනවා. මුලින් ම මෙලෙස සඳහන් වෙනවා. ‘කරණීයමත්ථකුසලේන යං තං සන්තං පදං අභිසමේච්ච’ උතුම් ශාන්ත පදනමෙන් නිවන අවබෝධ කරගන්න කැමැති කෙනා ‘කරණීය’ කළ යුතු යි, ‘අත්ථකුසල ’ තමන්ගේ ජීවිතය තුළ කුසල් දහම් වර්ධනය කරගත යුතු යි යන්න යි. ‘යං තං සන්තං පදං අභිසමේච්ච’ යම් ශාන්ත පදයක් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළ , ධර්මාවබෝධය නිවන අවබෝධ කරගන්න කැමැති කෙනා, මෙවැනි ගුණ ධර්ම ඇති කර ගත යුතුයි යනුවෙන් සඳහන් කරනවා. 

මුලින්ම කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ සඳහන් වෙන්නේ කෙනෙක් තුළ ඇති කරගත යුතු ගුණ ධර්ම කිහිපයකි. පළමුවැන්න ‘සක්කො’ බොහොම දක්ෂ පුද්ගලයෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘උජූ ච’ අවංක කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘සූජූ ච’ වඩාත් අවංක කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘සුවච’ කීකරු කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘මුදු අනතිමානී’ බොහොම නම්‍යශීලී කෙනෙක් , කුසලයට නැමෙන , බොහොම කරුණාවන්ත නම්‍යශීලී කෙනෙක්. ‘අනතිමානී’ බොහොම නිහතමානී කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න.

‘සන්තුස්සකෝ ච සුභරෝ ච - අප්පකිච්චො ච සල්ලහුකවුත්ති

සන්තින්ද්‍රියෝ ච නිපකෝච’ මේ සෑම ගාථාවක ම සඳහන් වෙන්නේ ධර්මය අවබෝධ කරගන්න කැමැති ශ්‍රාවකයා තුළ ඇතිකරගත යුතු ගුණධර්ම යි. ‘සන්තුස්සකෝ ච’ ලද දෙයින් සතුටු වෙන කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ලැබූ දෙයකින් සතුටු වෙන්න කියනවා. ‘සුභරෝ ච’ යනු පහසුවෙන් පෝෂණය කළ හැකි කෙනෙක් බවට පත්වෙන්න යනු යි.

සමහර අය කෙතරම් දේ තිබුණත්, කෙතරම් කන්න බොන්න තිබුණත්, පහසුවෙන් පෝෂණය කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ නිසා බොහොම සරල, චාම් ජීවිතයක් ගත කරන්න. ‘සුභරෝ ච’ පහසුවෙන් පෝෂණය කරන්න පුළුවන් වෙන්න . ‘අප්පකිච්චො ච’ වැඩ කටයුතු අඩු කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න යනුවෙන් සඳහන් කරනවා. ‘සල්ලහුකවුත්ති’ සැහැල්ලු ජීවිතයක් ගත කරන කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘සන්තින්ද්‍රියෝ ච’ බොහොම ශාන්ත, සංවර ඉන්ද්‍රියන් දමනය කළ කෙනෙක් බවට පත් වෙන්න. ‘නිපකෝච’ නිපක යනු තැනට සුදුසු නුවණ, එනම් උපක්‍රමශීලී නුවණ යි. ධර්මාවබෝධය කරා යන ශ්‍රාවකයා අකුසලයෙන් වැළකී කුසලය කරා යන්න තමන් අනතුරු මඟ හරිමින් බුද්ධිමත් ව ප්‍රඥාවන්ත ව තමන්ට තැනට සුදුසු නුවණක් තිබිය යුතු යි. එය ‘නිපක’ නම් වෙයි. ‘අප්පගබ්භො’ වැඩ කටයුතු අඩු ‘කුලේසුඅනනුගිද්ධෝ’ තමන්ගේ කුලයන්හි අහංකාර නැති නිහතමානී කෙනෙක් බවට පත් විය යුතු යි. 

මේ අනුව කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ සඳහන් කළ ගුණ ධර්ම කෙනෙක් තුළ ඇති කරගත්තොත්, විශේෂයෙන් ම පැවිදි අයට වගේ ම ගිහි අයගේ ජීවිතවලටත් ඉතා ම වැදගත් ගුණ ධර්ම වෙනවා.

මෛත්‍රී භාවනාව පින අතර අග්‍ර ම පිනක්. විශේෂයෙන් මෙවැනි විපත්, ව්‍යසන ලෝකයේ පැතිරී යන යුගයක, තමන්ගේ පෙර පින මතු කරගත යුතු යි. කාගෙත් ජීවිතවල සංසාරයේ පුණ්‍යස්කන්ධ , පින් යටපත් ව තිබෙනවා. කෙනෙක් භාවනා කරන විට, පින් කරන විට, කුසල් වඩන විට, පෙර පින් එකතුවෙලා, මතුවෙලා බලවත් ව එනවා. 

ඒ නිසා මේ කාලය තුළ ඔබ හොඳට ශීලයක පිහිටා විශේෂයෙන් කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය තම ජීවිතයට එකතු කර ගන්න. ඔබ හොඳීන් කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය සජ්ඣායනා කරන්න. එහි තිබෙන ගාථාවල අර්ථය තම ජීවිතයට එකතු කර ගන්න. ගාථා අතර සඳහන් වෙනවා, කෙනෙකුට මෛත්‍රිය වඩන විට, සත්ත්වයන් ගැන වර්ගීකරණයක් බුදුරජාණන් වහන්සේ විස්තර කරනවා, මෛත්‍රී භාවනාව කරන විට, මුලින් ම තමන්ට මෛත්‍රිය වඩා , ඊළඟට කෙනෙක් දිසා වශයෙන් , දස දිශාවට මෛත්‍රිය පතුරුවනවා. එවිට සත්ත්වයන් ගැන මෛත්‍රිය පතුරවන්න, ඒ සත්ත්වයන් ව සිතින් විග්‍රහ කර ගන්නවා. 

කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ එක ගාථාවක් ගෙන පුරුදු කළොත් ඔබේ ජීවිතයට විශාල පිනක් රැස්කරගන්න පුළුවන්. මේ සෑම ගාථාවක ම තියෙන්නේ වෛර කරන්නේ නැතිව, තරහක් , ක්‍රෝධයක් ඇති කරගන්නේ නැතිව, සියලු සත්ත්වයන් ගැනම මෛත්‍රී සිත පතුරුවන ආකාරය යි. මෛත්‍රිය වඩන විට, මෛත්‍රී කාය කර්ම, ඔබේ කය මුල්කරගෙන, ඔබ පන්සිල් රකිනවා කියන්නේ ඔබේ කයෙන් , වචනයෙන් ඔබ මෛත්‍රී සහගතව ජීවත් වෙනවා. මතක තබා ගන්න, මෛත්‍රිය භාවනාවක් වශයෙන් වඩන විට, ඔබට ඕනෑම ඉරියව්වක සිටියදී ,නින්දට යන තුරා මෛත්‍රිය වඩන්න පුළුවන්. කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වා දී වදාළේ, ‘තිට්ඨං චරං නිසින්නො වා - සයානෝ වා ...’ ඉඳගෙන සිටියදී , සිටගෙන සිටියදී, සෑම ඉරියව්වකදී ම මෛත්‍රිය වඩන්න යනුවෙන්.

කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය පිරිතක් වශයෙන් සජ්ඣායනා කරන විට, විශාල ආශිර්වාදයක් ලැබෙනවා. හැබැයි, ඒ ආශිර්වාදය තම ජීවිතයට සිය දහස් ගණනින් එකතු කර ගන්න නම්, එහි පරිපූර්ණ රැකවරණය ලබන්න නම්, සජ්ඣායනයෙන් පමණක් නතර නොවී, එහි සඳහන් ගුණ ධර්ම ඔබේ ජීවිතය තුළ එකතු කර ගන්න. ඔබ මෛත්‍රී භාවනාවක් වශයෙන් පුරුදු පුහුණු කරන්න. විශේෂයෙන් මේ කාලය තුළ, ඔබේ පවුලේ අයට , ගමේ අයට , නගරයේ, පළාතේ , මුලු රටේ ම, මුලු ලොවේ ම පිරිස මේ වසංගතයත් සමඟ බොහොම අසරණ භාවයට පත් වෙලා. ඒ සැවොම ගැන බොහොම කරුණාවෙන්, මෛත්‍රියෙන් , සියලු දෙනා අරමුණු කරගෙන මේ සෑම දෙනාම නිදුක් වෙත්වා ! නිරෝගී වෙත්වා! සුවපත් වෙත්වා! රෝගී වූ අය ඉක්මනින් සුවපත් වෙත්වා ! මෙලෙස සියලු සත්ත්වයන් අරමුණු කරගෙන හදවතින් ම මෛත්‍රී භාවනාවක් වශයෙන් පුරුදු පුහුණු කරන්න. ඒ තුළ මේ ජීවිතයේ විශාල පිනක්, පින අතර අග්‍රම පින වන්නේ මෛත්‍රී භාවනාව යි. ඒ නිසා කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය ඔබේ ජීවිතයට එකතු කරගෙන , ඔබේ ජීවිතයත් ගුණ ධර්මයන්ගෙන් දියුණු කරගන්න වාසනාව ලැබේවා

 

සාමයට සමඟියට ආචාර සමාචාර

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

අභිවාදන සීලිස්ස 
නිච්චං වුද්ධා පචායිනො
චත්තාරො ධම්මා වඩ්ඪන්ති 
ආයු වණ්ණො සුඛං බලං
සිරි සුගත තථාගත අප සම්මා 

"මිනිසා මිනිසාට ආචාර සමාචාර පැවැත්වීම සාමය, සමගිය, සන්තෝසය ඇතිවීමට, උදාර ශිෂ්ටාචාරවල බලය, ශක්තිය තහවුරු වීමට මහෝපකාරී වන්නේ ය. මෙය නිවන් අවබෝධය ලබාගන්නා තුරු කායික හා මානසික ශික්ෂණයට මූලික ආධාරයක් වන්නේ ය." 

සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ දඹදිව දීඝලම්බක නුවර ආරණ්‍ය කුටියක වැඩවසන සමයෙහි “දීඝායු” කුමරු අරබයා මෙම ගාථා ධර්මය දේශනා කළ සේක.

දඹදිව දීඝලම්බක නුවර බමුණෙක් තවුස් රැකුමට වන වැදුණේ ය. අටසාළිස් වසක් තවුස්දම් පුරා යළි කුල පරපුර ආරක්ෂා කිරීමට බිරිඳක් සරණ පාවාගෙන කලක් ගතවන විට දරු සම්පතක් ලැබුණේ ය. දිනක් මෙම බමුණා හා බැමිණිය, එනුවර ආරණ්‍ය සෙනසුනක වැඩ සිටින බුදුරදුන් වැඳීමට පුතා ද රැගෙන පැමිණ බුදුන් වැන්දවිට “දීඝායුකොහොථ” දිගාසිරි වේවායි බුදුහු ආශිර්වාද කළහ. එහෙත් කුඩා දරුවා වන්දවනවිට එසේ කිසිවක් නොවදාළ සේක. එයින් සසල වූ බමුණා බුදුරදුන්ගෙන් එයට හේතු කාරණා විමසීය. මේ දරුවාගේ ආයුෂ හත්දිනක් පමණක් යැයි බුදුහු වදාළ සේක. දරුවා ජීවත් කරවීමට ගෙදර මණ්ඩපයක් කරවා හත්දිනක් නොකඩවා පිරිත් දේශනා කරවන්නට යැයි ද දක්වා වදාළ සේක.

දරුවා රැගෙන බමුණා හා බැමිණිය වහාම ගෙදර ගොස් ගෙදර පිරිසුදු කොට මණ්ඩපයක් තනවා මහ සඟුන් වැඩම කරවූහ. උන්වහන්සේ වඩා හිඳුවා හත් දිනක් සිඟිති දරුවාට පිරිත් දේශනා කරවී ය. සත්වැනි දින අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ද වැඩම කළ සේක. දෙවියන්ගේ පැමිණීම ද සිදුවිය.

මේ කුමරු වෙසමුණු රජුගේ නියමයෙන් අවරුද්ධ නම් යක්ෂයාගේ බිල්ලට යටත් ව සිටි නමුත් බුදුරදුන් ප්‍රධාන මහා සංඝ රත්නයේ පිරිත් දෙසුමේ අනුහසින් එක්සිය විසිවයසට ආයු වර්ධනය විය. මෙසේ ආයුස වැඩුණු බැවින් “දීඝායුකුමරු” නමින් ප්‍රකට වූ වග බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ දැක්වේ. මෙම චරිත කතාවෙන් අප දැනගත යුතු කරුණු රාශියක් ඇත.

සිල්වත් ගුණවත් අයට පුණ්‍යත්වයෙන් සැලකීම, පූජ්‍ය පූජක සම්බන්ධය, එයින් ලබන ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය, උදාර ශිෂ්ටාචාරයක ලක්ෂණ හා දෙලොව අභිවෘද්ධියයි

සිල්වත්, ගුණවත් වැඩිහිටියන්, මව්පියන්, ගුරුවරුන්, පැවිදි උතුමන් වන්දනා මානන, ගරු සරු කිරීමට ඉතා යෝග්‍ය වන්නේ ය. වඳින පුදනවිට ඒ අය කියන වදන්, පතන පැතුම් දූ දරුවන්ට ආරක්ෂාවක්, ආශිර්වාදයක් සැපතක් වන්නේ ම ය. පූජ්‍ය පූජක සම්බන්ධය පුද්ගලාන්තර ප්‍රගතියට අතිශයින් මහෝපකාරීවන අතර දෛනික ජීවිතයේ සියලු කාර්යයන් නිරවුල්වැ කරගෙන යාමට, ප්‍රතිඵල ගැනීමට මූලාධාර වන්නේ ය.

පූජකො ලභතෙ පූජං
වන්දකො පටි වන්දනං

යනුවෙන් දක්වා ඇති පරිදි පිදිය යුත්තන්ට හෙවත් පූජ්‍ය පක්ෂයට පූජකයන්ට හෙවත් පුදන අයට කලක දී එහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් කෙසේ හෝ පූජ්‍යත්වය ලැබෙන්නේ ය. අපේ බෝධි සත්වයන් වහන්සේ අතිදීර්ඝ කාලයක් දීපංකර පාදමූලයේ පටන් සිදුකළ වැඳුම් පිදුම් සත්කාර සම්මාන අපමණ ය. ඒ මහා කුසලයන්ගේ ප්‍රතිවිපාක වශයෙන් ලොව්තුරා බුදු බව ලැබූ දා පටන් එදා මෙදා තුර ලැබූ පුද පූජාවන් මනුලොව කිසිම කෙනෙකුට ලැබී නැත. ලොව්තුරා බුදු කෙනෙකුන් පූජ්‍යත්වයෙන් උපරිම තලයට පැමිණෙන අතර, බුදුරදුන් අනුගමනය කරන ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා ද පූජ්‍යත්වයෙන් අති ශ්‍රේෂ්ඨයෝ ය.

පුදන්නාගේ ශ්‍රද්ධාවත්, පිදුම් ලබන්නාගේ අවංක හා කරුණා, මෛත්‍රී චේතනාවත් නිසා ම එයින් ලබන ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය නිසා ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය වර්ධනය වන්නේ ය. ඒ නිසා ම ප්‍රඥාව ද වර්ධනය වන්නේ ය.

සුවිශේෂ වශයෙන් මිනිසා මිනිසාට ආචාර සමාචාර පැවැත්වීම සාමය, සමගිය, සන්තෝසය ඇතිවීමට, උදාර ශිෂ්ටාචාරවල බලය, ශක්තිය තහවුරු වීමට මහෝපකාරී වන්නේ ය. මෙය නිවන් අවබෝධය ලබාගන්නා තුරු කායික හා මානසික ශික්ෂණයට මූලික ආධාරයක් වන්නේ ය.

කෙනෙකුගේ දෛනික ජීවිතයේ කාර්ය ව්‍යවසායේ පටන් ලෞකික ලෝකෝත්තර ප්‍රතිපදාවන් හා ප්‍රතිඵල දක්වා ද, එමෙන් ම ලොව්තුරා බුද්ධත්වය ලැබීමට ද ආශිර්වාද වාඛ්‍ය අවශ්‍ය වන්නේ ය. කාලය, ස්ථානය, පුද්ගල සම්පත්තිය හා ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය යන උපයෝගීතාවයන් සංයුක්ත වන්නේ නම්, ප්‍රාර්ථනයේ ප්‍රතිඵල ඉතා ඉක්මනින් ලබාගත හැක.

තමන්ට වඩා වයසින්, ගුණයෙන් වැඩි අයට ගරුසරු කිරීමට ද මව්පියන්ට, කුල දේවතාවන්ට පූජ්‍යත්වයෙන් සැලකීමට ද, තමාගේ ජිවිතයේ දෛනිකව පවත්නා උතුම් සිරිතක් වශයෙන් ක්‍රියා කිරීමෙන් දෙලොව අභිවෘද්ධිය සලසා ගන්න.

 

ප්‍රතිපදාවම උතුම්ය

සමාජයෙහි ජීවත්වන කෙනෙකු කෙරෙන් ප්‍රියමනාප ගතියක් ඇතිවීම එතරම් ලේසියෙන් සිදුවන පහසු කරුණක් නොවේ. දිනක් බුදුහු අසූ මහා ශ්‍රාවකයන් ප්‍රධාන පන්සියයක් භික්ෂූන් සමඟ රජගහනුවර පිඬුසිඟා වැඩියහ. ඒ වේලාවෙහි තරුණයන් කණ්ඩායමක් භාජනවල කැවුම් පුරවාගෙන මඟ ගමන් කරන අතර බුදුරදුන් ප්‍රධාන භික්ෂූන්ට නමස්කාර කරන්නට ද වූහ. එහි දී මහා කාශ්‍යප හිමියන් දුටු ගමන් ම ඔවුහු නමස්කාර කර “ඕනෑම තරමක් කැවුම් පිළිගන්න” යැයි ඉල්ලා සිටියහ. එවිට උන්වහන්‍සේ ඔය කැවුම් බුදුරදුන් ප්‍රධාන සංඝයාට ද පූජා කරන්න යැයි කළ ඉල්ලීම නිසා හැමදෙනා වහන්සේට ම කැවුම් ලබා ගැනීමට හැකි විය. එහි දී බුදුහු මහා කාශ්‍යප හිමියන් තුළ පැවති ‍බොහෝ ගුණධර්ම නිසා අන් සෑම දෙනාගේ ම ප්‍රසාදය දිනාගත හැකි අන්දමට වැඩ වසන බවත්, ඒ හේතුවෙන් කැවුම් පූජා කළ බවත් පෙන්වා දුන්හ.

සමාජයේ ජීවත්වන සමහර අය අන් අයගේ ප්‍රසාදය දිනා ගැනීම අවශ්‍ය වූ විට නැති හිතවත්කම් පෙන්වති. විවිධ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරමින් මහත් පරිත්‍යාගශීලීන් සේ කටයුතු කරති. අනාගතේ කිසිදු අඩුවක් නැතිව සලකන බවට පොරොන්දු ද දෙති. මේවායින් වැඩි හරියක් තම අවශ්‍යතාව සපුරා ගැනීමට දෙන බොරු පොරොන්දු පමණි. මධ්‍යස්ථව සිතන විට පෙනී යන්නේ අන් අයගේ ප්‍රසාදය අවංකව දිනා ගැනීමට නම් උසස් ගුණධර්ම අනුගමනය කළ යුතු අන්දම බුදුරදුන් විසින් පෙන්වා දී ඇති බවයි. ධම්මපදට්ඨ කතාවේ ප්‍රිය වර්ගයෙහි ඒ සඳහා අවශ්‍ය ගුණධර්ම පහක් පිළිබඳව සඳහන් වේ.

ප්‍රියවීමට හේතුවන පළමු වන කරුණ නම් සීලවන්ත වීමයි. බොහෝ විස්තරාත්මකව ධර්ම ග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වී ඇති සීලය ඉතා සැකෙවින් ගත් කල චාරිත්‍ර සීලය හා වාරිත්‍ර සීලය යනුවෙන් කොටස් දෙකකින් හැඳීන්විය හැකිය.

විශුද්ධි මාර්ගයෙහි “පාණාතිපාතාදී හි වා විරමන්තස්ස වත්ත පටිවත්තං වා පුරෙන්තස්ස චේතනාදයො ධම්මා” යනුවෙන් සතුන් මැරීම ආදී සියලු පාප ක්‍රියාවලීන් ඉවත් විය යුතු බව සඳහන් කළ හැකිය. ගෘහ ජීවිත‍යක් ගත කරන අය විසින් අනුගමනය කරන පංචසීලයේ පටන් ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර සීලය, ඉන්ද්‍රිය සංවර සීලය, ආජීව පරිශුද්ධි සීලය හා ප්‍රත්‍යය සන්නිශ්‍රිත සීලය යන සිව් පිරිසිදු සීලයන් ආරක්ෂා කිරීම චාරිත්‍ර සීලයට අයත් වෙයි. මවුපිය, වැඩිහිටි ආදීන්ට සැලකීම, වැඳුම් පිදුම් කිරීම, ගිලනුන්ට උපස්ථාන කිරීම, ගේ දොර ඇඳුම් පැළඳුම් ආදිය පිරිසිදු කිරීම චාරිත්‍ර සීලට අයත් වේ. එසේ ම මහ මඟක දුම්රිය හෝ බස්රියක ගමන් කිරීමේදීත් කාර්යාලයක හෝ වෙනත් වැඩපලක රැකියාවක යෙදීමේදීත් අනුන්ට කරදරයක් නොවන අන්දමට ක්‍රියා කිරීම මෙන් ම අනුන්ට උපකාර කිරීම හොඳ චාරිත්‍රයන් ය. ඈත කාලයේ සිට ලාංකික සමාජය ලෝක‍යේම ගෞරවයට පාත්‍ර වූ‍යේ අනුගමනය කළ මෙවැනි හොඳ සිරිත් විරිත් නිසා බව අප වටහා ගත යුතු ය.

ජනප්‍රිය වීමට ඇති දෙවන ගුණය ප්‍රඥාවෙන් යුක්තව ක්‍රියා කිරීමයි. මෙය ලෞකික හා ලෝකෝත්තර යනුවෙන් දෙකොටසකට අයත් වෙයි. ගිහි පැවිදි සෑම දෙනාට ම තිබෙන වටිනාම වස්තුව ප්‍රඥාවයි. එහි අගය ආලවක සූත්‍රය ඇතුළු බොහෝ සූත්‍රවල පෙන්වා දී ඇත.

ධර්මයේ පිහිටා ක්‍රියා කිරීම කෙනෙක් ප්‍රියමනාපත්වයට පත්වීමට හේතුවන තවත් කරුණකි. මෙලොව වශයෙන් ලෙඩ දුක් වලින් තුරන්ව බාධක හිරිහැර මැඬ පවත්වාගෙන සෑහෙන කාලයක් ජීවත් වීමට ධර්මයේ පිහිටා සිටීම හේතු වෙයි. බොහෝ දෙනා දන්නා මහා ධර්මපාල ජාතකය මේ සඳහා නිදසුනකි. කොපමණ අවිවේකී ජීවිතයක් ගත කළත් හැකි සෑම අවස්ථාවක ම උතුම් සීලයේ පිහිටා සිට නිවන් අවබෝධ කරගැනීමේ ප්‍රතිපදාවක යෙදීම අතිශයින් වැදගත් ය.

“සච්‍චවේදී‘‘ යනුවෙන් දැක්වෙන සිව්වන කරුණින් පෙන්වා දී ඇත්තේ චතුරාර්ය සත්‍යය අවබෝධ කර ගැනීමට ක්‍රියා කිරීමයි. එය සිතන තරම් ලේසි නොවිය හැකි ය. පළමුවන දුක්ඛ සත්‍යයෙන් ඉපදීම, ජරාව, ලෙඩවීම ආදිය දුක් සහිත බව අපට නිරන්තරයෙන් දැනගතහැකි වුවත්, එය ගැඹුරින් කල්පනා කොට හරිහැටි වටහා ගැනීමක් සිදු නොවේ. එසේ වීමට හේතුව දුක්ඛ සමුදය සත්‍යය තේරුම්ගෙන නිවන් අවබෝධ කර ගැනීමේ මාර්ගයෙහි නොයෙදීමයි. මෙසේ අතපසු කිරීම අප අපට ම කරගන්නා බලවත් පාඩුවකි. දුක් වූ සසර දිගු කලක් විසීමට ද එය හේතු වේ.

තමාට අයත් කාර්යයන් සිදු කිරීම ප්‍රිය මනාප භාවය ඇතිවීමට හේතුවන පස්වන කාරණයයි ලෞකික වශයෙන් බලන විට හැම කෙනෙකුට ම තමාගේ වයස අනුව ගෘහ ජීවිතයේ ගෙවන අවස්ථා අනුව කළ යුතු කාර්යයන් රාශියකි

 

දුක තුළින් සතුට සොයා යන දහම් මග

දුක යනු කුමක්දැයි බෞද්ධ ඉගැන්වීම් වලට අනුව නිවැරැදි ව වටහා නොගන්නාට ‘බුදු දහම දුක තුළින් සතුටට’ යන කියමන ම ප්‍රහේලිකාවක් වනු ඇත.

බුදු දහමේ පදනම චතුරාර්ය සත්‍යයයි.. එය දර්ශනයේ සහ චරණයේ හදවතයි. එහි පරමාර්ථය පරම සැපය සාක්ෂාත් කරගැනීමය්. පරම සැපය නිවනයි. නිවන සාක්ෂාත් කළ හැක්කේ වර්තමාන ජීවිතයේයි. පරලොව නොව මෙලොව දී ම මෝක්ෂය, නිවන හෙවත් නිෂ්ටාව අවබෝධ කළ හැකි කිසිදු නිර්මාණවාදී දහමක් ලොව තිබුණේ නැත. එබැවින් මේ දහම පෙර නොඇසූ විරූ

(පුබ්බේ අනනුස්සුතේසු ධම්මේසු) දහමයි. අද ද එවැනි වෙනත් දහමක් නැත.රහතන් වහන්සේ යනු සුජීවත්ව වැඩ හිඳීමින් නිවන් සැපය නම් අවේදයිත සැපය විඳීන උත්තමයා යි. ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ නිවන් සැපයට පත් වූයේ උපතින් වසර 35 දීයි. සැරියුත් මහා රහතන් වහන්සේ නිවන් සුවය ලැබුවේ වයස අවුරුදු විස්සට අඩු භද්‍ර යෞවන සමයේ යි. ඒ උත්තමයෝ සුජීවත්ව පිරිනිවන් ව පිරිනිවන සඳහා අපට දහම් දෙසූහ. (පරිනිබ්බුතො සෝ භගවා

පරිනිබ්බානාය ධම්මං දේසේති). මෙයින් නිවන යන්න වටහා ගත හැකිය.

දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය දුක පිළිබඳ උතුම්ම සත්‍යයයි. විගහ්‍රයයි. එය යථාර්ථ දර්ශනයයි. යථා භූත ඤාණයට වන ආධාරකයයි. දුක යන්නේ සාමාන්‍ය අර්ථය වේදනාව, කනගාටුව, විපත, කරදරය, යන්නයි. එම අර්ථයන් දුක්ඛ යන වචනයෙන් ප්‍රකාශ වෙයි. එසේ වුව ද බුදු රජාණන් වහන්සේ දුක්ඛ යන්නෙන් වදාළේ අනිත්‍යතාව, තුච්ඡතාව, අපරිපූර්ණතාව යන ගැඹුරු අරුතයි. ඒ ඉගැන්වීම් සාමාන්‍ය අර්ථයෙන් සලකා වුව වඩාත් සිහි නුවණින් කල්පනා කිරීමෙන් දාර්ශනික අර්ථයට ප්‍රවේශ විය හැකිවේ. යමක් අනිත්‍ය ද එය දුකකි. (යද’නිච්චං තං දුක්ඛං) ඒ අනුව විශ්වගත යම් සංස්කාරයක් වේද එය දුකකි.

ධම්මචක්කපවත්තන සූත්‍රය ඇතුළු සූත්‍රවල විවිධාකාරයෙන් විස්තර වන දුක් ලේඛනයක්

වෙයි. ඉපදීම, වයසට යෑම, ලෙඩ වීම, මරණය , අප්‍රිය සම්ප්‍රයෝගය, ප්‍රිය විප්‍රයෝගය, ඉච්ඡා විඝාත පංච උපාදානක්ඛන්ධය සහිත දුක්ඛ දොමනස්සයන් අනිත්‍යතාව පදනම් වන දේවල් ය. ඉපදීම යනු සියලු දුක් වලට හේතු වන හේතු දුකයි. කෙලෙස් ඉපදීම නිසා වන සංතාපයයි. ඉපදීම ස්වභාව කර ඇත්තේ අඹුදරුවන් , වතු පිටි ,යානවාහන, දසු දැසියන් බව අරිය පරියේෂණ සූත්‍රයේ විග්‍රහ වෙයි. අනිත්‍යතාව යථාර්ථය වුවත් එය නොපිළිගැනීමෙන් ඇතිවන මානසික අසහනය සහ අතෘප්තිය වයසට යෑම, ලෙඩවීම, මරණ භය තුළින් ඇතිවේ. එවිට ඇතිවන්නේ සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ දැක්වෙන දුකයි. අනිත්‍යතාව නොදැනීම සහ අනාත්මයේ ස්වභාවය සාමාන්‍ය වශයෙන් වටහා නොගැනීම නිසා ඇති වන්නේ අපරිපූර්ණත්වයයි. සත්‍යය යථා තත්ත්වය ම බැවින් බුදු දහම අශුභවාදයක් හෝ ශූභවාදයක් හෝ දුක්ඛ වාදයක් හෝ සුඛ වාදයක් හෝ නොවන සියලු දෘෂ්ටීන් ප්‍රහාණය කිරීම තුළින් අවේදයිත සැපය ලබන දහමයි.

සංයුක්ත නිකායේ අණණ සුත්‍රයේ කාමභෝගි ගිහියකු විසින් ලබන සැප සතරක් විස්තර වෙයි.අත්ථි සුඛ,භොග සුඛ,අණණ සුඛ, අනවජ්ජ සුඛ යනුවෙන් එම සැප සතර හඳහන් ව ඇත. උට්ඨාන වීර්යයෙන්, දැතේ වීර්යයෙන්, දැහැමින් උපයා ගන්නා ධනයක් තමාට ඇතැයි සිතමින් ගිහියෙක් සැපයක් ලබයි. තමාට සහ තමන්ගේ , අඹු දරුවන්ගේ සහ දූදරුවන් ගේ යහ පැවැත්ම පිණිස ගේ දොර, යාන වාහන, සහිත සැපවත් ජීවිතයක් මට ඇතැයි සතුටට පත්වීම අත්ථි සුඛයයි. දරුවන්ට උසස් අධ්‍යාපනයක් දීම, අවශ්‍ය සමාජ සබඳතා පැවැත්වීම, රජයට බදු ගෙවීම, මියගිය ඤාතීන් වෙනුවෙන් පින් දහම් කිරීම,ඤාතීන්ට සංග්‍රහ කිරීම, ආගමික කාර්යයන්ට උදවු කිරීම ආදී බලි හෙවත් යුතුකම් කළ හැක්කේ ධනයෙනි. මහමග සිගාකමින් , බස් නැවතුම් පලක නිදාගනිමින් ලබන සතුටක් කිසි ගිහියෙකුට නැත. උට්ඨාන වීර්යය නැති කමේ අකුසලය (කෞශල්‍යය නැති කම) විනා මෙය සසර කර්ම දෝෂයක් නොවේ. කුලී ගෙවල්වල හෝ බදු ගෙවල් වල ජීවත්වන්නෝ අත්ථි සුඛයේ වටිනාකම මැනවින් දනිති. වර්තමාන කොවිඩ් 19 වසංගතය තුළ තමාට කියා කිසිවක් නැත්තෝ විඳින වේදනාව සුළු පටු නොවේ.

තමන් පරිභොජනය කරමින් ද, පරහට දීමෙන් ද ගිහියා මෙලොව ප්‍රශංසා ලැබ පරලොව සුගති ගාමී වන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළේ සම්භාවනීය ජීවිතය පරිත්‍යාගයෙන් යුක්ත බව පෙන්වා දීමටයි. ණය නොවී ජීවත් වීම අණණ සුඛයයි. මේ සැප තුනටම වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ වන්නේ නිවැරැදිව ධාර්මික ව ධනය ඉපයීමයි. ජීවිතය දුක් ගොඩක් පමණක් නම් මෙවන් දේශනයක් තිබිය නොහැකිය. මේ සියලු සැප භික්ෂුවට ලැබෙනුයේ ආජීව පාරිශුද්ධි ශීලයෙන් සහ ඉන්ද්‍රිය සංවර සීලයෙනි.

බුදුරදුන් වදාළ සැපය කුමක් දැයි වටහා ගත හැකි දේශනයක් ධම්ම පදයේ නාග වග්ගයේ වෙයි. එහි සැප 12ක් කියවේ. විපතක දී උදවුවට මිතුරන් සිටීම, උට්ඨාන වීර්යයෙන් ලද දෙයකින් සතුටුවීම (තුට්ඨී), මුලු ජීවිත කාලයේ ම පින් කළෙමි’යි සිතීම, සියලු දුක් ප්‍රහාණය කිරීම, මාතෘ උපස්ථානය, පීතෘ උපස්ථානය, ශ්‍රමණ උපස්ථානය, අරහන්ත උපස්ථානය, ජීවිත කාලයම සිල් රැකීම, ශ්‍රද්ධාවත්වීම, ප්‍රඥාව ලැබීම ,පවු නොකිරිම යන දැ ජීවිතයේ ලබන සැප වෙයි.

ව්‍යගඝ්පජ්ජ සූත්‍රයේ දීඝජානු කෝලිය නම් කුලපුත්‍රයා බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් විමසූ කරුණුත් ඊට බුදුරදුන් දුන් පිළිතුරත් ගිහි ජීවිතයේ සැනසුම, සතුට සහ තෘප්තිය ලබා ගනීමට අදාළ වෙයි. ස්වාමීනි, අපි කාමභෝගී ගිහියෝ වෙමු. කම් සැප විඳීමින් අඹු දරු සම්බාධ සහිතව වසමු. කසී සළු, සඳුන් පරිභෝග කරමු. මල් ගඳ විළවුන් දරමු. රන් රිදී මසු කහවනු ඉවසමු. අපට මෙලොව හිත සුව පිණිසත්, පරලොව හිත සුව පිණිසත් දහමක් දෙසනු මැනවි. මේ ධනවත්, නැණවත් කුල පුත්‍රයාට බුදුරදුන් වදාළේ දෙලොව හිත සුව හෙවත් සන්තෝෂයෙන් ජීවිතය ගොඩ නඟා ගන්නා මගයි. උන්වහන්සේ කුල පුත්‍රය ඔය දුක් සහිත ගිහි ජීවිතය අතහැර සියලු වස්තු ගඟක පාකර දමා බ්‍රහ්මචර්යාව රකින්න මා සමග එක්වන්නැයි නොවදාළහ.

බුදු දහමට අනුව සියලු සත්වයෝ සැපයට කැමති ය. (සුඛ කාමානි භූතානි) පීඩාවට මරණයට භය ය. (සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස-භායන්ති මච්චුනෝ) යමෙක් තමාට සැප ලැබීම සඳහා අනුන්ට පීඩා කෙරන්නේ නම් ඔහු පරලොව නසා ගනයි. සැප හා සතුට පරහිංසාවෙන් තොර විය යුතු ම ය. ඒ සඳහා ගිහියන්ට බුදුරදුන් වදාළ ශික්ෂණ ක්‍රමය පංච ශීල සමාදානයයි. පැවිදි ජීවිතයේ සතුට හා සැනසීම බ්‍රහ්මචර්යා මත පවත්නාක් මෙන් ගිහි ජීවිතයේ සතුට හා සැනසීම පවතින්නේ කාමේසු මිච්ඡාචාරයෙන් වෙන් වීමෙනි. මෙහි දක්වා ඇත්තේ කාමේසු හෙවත් කාමයන්හී යන්නයි. එය බහුවචනයි. කාමය යනු ඇසේ කාමය, කණේ කාමය, නාසයේ කාමය, දිවේ කාමය, කයේ කාමය හා මනසේ කාමය වශයෙන් මූලික ව සය වැදෑරුම් වෙයි. එය විග්‍රහ වන විට කෝටි ගණනක් කාමයන් සංඛ්‍යා කළ හැකියි. මෙම ආයතන මගින් මිනිසා ආශ්වාදයක් ලබයි. එම ආශ්වාදය වරදවා ලැබීම කාමේසු මිච්ඡාචාරයයි. එම අස්වාදය තුළින් කලකදී ඔහු විපරිණාමය දකියි.ඒ අනුව ආදීනව වටහා ගනියි . ඒ නිසා ආසාවන් තුනී කර ගැනීමත් ,ප්‍රහාණයත් සිදුකරයි.එය නිස්සරණයයි. ආර්ය මාර්ගය සැකසෙනුයේ මේ ලෙසයි.

ගිහි ජීවිතයේ සංවරය මෙන්ම සංයමය ලබනුයේ කාමයන් වරදවා නොපිළිපැදීමෙනි. තම සතුට හෝ පැවැත්ම සඳහා අනිත් සත්වයාට හිරිහැර කිරීම හෝ ජීවිතය නැසීම නම් වන ප්‍රාණ අතිපාතය නොකළ යුතු වෙයි. තම පැවැත්ම හෝ සතුට සඳහා නොදුන් දෙයක් නොගත යුතුවෙයි. තම සතුට හා පැවැත්ම සඳහා බොරු,කේලම් , පරුෂ, හිස් වචන නොකිය යුතු වෙයි. තම සතුට සඳහා සමාජ සම්මත ගිවිසුම් බිඳ දමමින් කටයුතු නොකළ යුතුවෙයි. සුරා පානය සහ මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය නොකළ යුතු වෙයි. ස්වකීය කුටුම්භ රක්ෂණය ගිහියා කළ යුත්තේ අනෙක් මිනිස් සාමාජිකයකුට මතු නොව සතෙකුට වුව බාධා නොකරමිනි. ගිහි සැපය පිළිබඳ දැනුමින් යුත් ගෘහස්ථ සාමාජිකයා දූ දරුවනට අධ්‍යාපනය ලබා දීමේ පටන් සියලු යුතුකම් ඉටු කළ යුත්තේ දැහැමි දර්ශනයකින් හා චර්යාවකින් යුක්තවයි.

කාම යන වචනය කෙනෙක් වරදවා වටහා ගත හැකි බැවින් එම වචනය ස්වාධීනව යෙදෙන අවස්ථාවල බුදු රජාණන් වහන්සේ කාමයේ අප්‍රසන්න බවම වදාළහ. කාමය කුණු මස් වැදැල්ලක්, ගිනි ගොඩක් වැනි උපමා යෙදුවේ එබැවිනි. අල්ප මාත්‍ර වශයෙන්වත් තමන් වහන්සේ කාමය වර්ණනා නොකරන බව උන්වහන්සේ වදාළහ. 

දුක පිළිබඳ ඉගැන්වීමෙන් පැහැදිලි වන්නේ යථාර්ථයයි. ඇති දේ ඇති සැටියෙන් කීමයි.

 

සහනසීලි මානසික පරිසරයකට සිව්බඹ විහරණ

සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ ජීවිතය අර්ථවත් කර ගැනීම සඳහා මහෝපකාරී වන කරුණු සතරක් දේශනා කළහ. මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා සහ උපෙක්ඛා යනු එම ධර්ම හතර යි. ඒවා සිව් බඹ විහරණ හෙවත් චතුර්විධ බ්‍රහ්ම විහරණ නාමයෙන් හැඳීන්වේ.

මෙම ගුණ හතර මහා බ්‍රහ්මයා තුළ ඇතැ යි යන පිළිගැනීමක් වේ. ඒ අනුව මහා බ්‍රහ්මයා සැම සත වෙත කිසිදු වෙනසක් නැතිව මෙම ගුණධර්ම හතර පතුරුවන්නෙකු වේ. එමෙන් ම මෙම ගුණ හතර යම්කිසිවකු කෙරෙහි පවතී ද හෙතෙමේ ද මහා බ්‍රහ්ම ගුණයෙන් යුතු අයකු වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළේ මහා බ්‍රහ්මයා සතුව ඇතැයි සැලකෙන මෙම උතුම් ගුණධර්ම හතර ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන් ම ඇති බව දැනගත හැකි පදවි දෙකක් මේ ලෝකයේ ඇති බවයි, එනම් මව් පදවිය සහ පිය පදවිය යි. “බ්‍රහ්මාති මාතා පිතරො“ යන සිඟාලෝවාද සූත්‍රාගත පාඨයෙන් ඒ බව තහවුරු වෙයි. මෙම කරුණු හතර යම් සමාජයක ක්‍රියාත්මක වන්නේ ද සැබැවින්ම එම පරිසරයේ ජීවත්වන සියල්ලෝම මානසික සහනශීලිතාවය භුක්ති විඳීන්නෝ වෙති. අභිධර්මයට අනුව මෙත්තා, කරුණා සහ මුදිතා යන බ්‍රහ්ම විහරණ තුන අප්පමඤ්ඤා නමින් හැඳීන්වේ. “තිස්සො අප්පමඤ්ඤා මෙත්තා කරුණා මුදිතා” මේ කරුණුවල ඇති වටිනාකම ඉතා කෙටියෙන් විමසා බැලීම අපගේ අරමුණ වේ.

මෙත්තා

“මිත්තස්සභාවො මෙත්තා” ‘මෙත්තා’ යනු මිත්‍ර ස්වභාවයෙන් හෙවත් හිතවත් භාවයෙන් යුක්තව කටයුතු කිරීමයි. සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේදී කල්‍යාණ මිත්‍රයන් හතර දෙනෙකු දක්වා එම මිත්‍රයන් සතු ගුණධර්ම ද දේශනා කොට ඇත. අවංක මිතුරන් කිසි විටෙක තම මිතුරාට විපතක් කරදරයක් වේවායි නොපතන අතර තම මිතුරා ආරක්ෂා කරගනියි. අපගේ ඇසුරට ගත යුත්තේ එවැනි කල්‍යාණ මිත්‍රයන් පමණක් බවත් එවැනි තැනැත්තෙකු තමාගේ ඇසුරට නොලැබෙන්නේ නම් තනිව ජීවත්වීම උසස් බවත් බුදුන් වහන්සේ දේශනා කොට ඇත. ‘මෛත්‍රිය’ භාවනා කමටහනක් වශයෙන් ද වැඩිය හැකි ය. මෙත් වැඩිය යුතු ආකාරය ඉතා පැහැදිලි ව කරණීයමෙත්ත සූත්‍රයේ දක්වා ඇත. අංගුත්තර නිකායේ මෙත්තානිංස සූත්‍රයේ දී මෛත්‍රී භවනාව වඩන කෙනෙකුට ලැබෙන ආනිසංස එකොළහක් ඇති බව පෙන්වා දී ඇත. ඒ අනුව මෛත්‍රි සහගත සිතුවිලිවලින් යුක්තව මෙත්තා භාවනාව වඩන පුද්ගලයා,

සැප සේ නිඳාගනියි, සැප දේ අවදිවෙයි, නිදා සිටින විට පාපී නපුරු සිහින නොදකියි, මිනිසුන්ට ප්‍රිය වෙයි, අමනුෂ්‍යයින්ට ප්‍රිය වෙයි, දෙවිවරු හෙතෙම ආරක්ෂා කරයි, වස විෂ, අවි ආයුධ වලින් විපත් සිදුනොවෙයි, ඉක්මනින්ම සිතෙහි සමාධිය ඇති කරගත හැකි වෙයි, ශරීර වර්ණය පැහැපත් වෙයි, සිහි මුළා නො වී මරණයට පත්වෙයි, මේ ජීවිතයේ අරහත්වයට පත්වුණේ නැත්නම් බ්‍රහ්ම ලෝකයේ උපදියි.

මෛත්‍රී සහගත ව මිත්‍රස්වභාවයෙන් ජීවත් වන තැනැත්තා තමාටත් සමාජයටත් හිතැති පුද්ගලයෙකු වේ. එවන් පුද්ගලයන් ජීවත්වන සමාජය පතිරූපදේසවාස වෙයි.

කරුණා 

“පරදුක්ඛෙ සති සාධූනං කම්පනං හදයඛෙදං කරොතීති වා කරුණා” අනුන්ගේ දුකේ දී සත්පුරුෂයන්ගේ හදවතේ ඛේදයක්, කම්පනයක් ඇතිවන්නේ කරුණාව නිසා ය. අප සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මහාකරුණාවේ ප්‍රතිමූර්තියය යි.

උන්වහන්සේ සම්මා සම්බුදුවරයකු වශයෙන් සෑම දිනක ම හිමිදිරි උදෑසන අද මගෙන් සිදුවිය යුතු සේවය කුමක් ද? අද දින මම කාහට නම් පිහිට වන්නේ ද, අද මම දුකෙන් සිටින්නෙකු කෙසේ නිදුක් කරන්නෙම්ද? විපතට පත්ව සිටින්නෙකු කෙසේ දුකෙන් ගලවා ගන්නෙම් ද? යනාදී වශයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ සැමදාම අලුයම නැගිට මහා කරුණා සමාපත්තියට සම වැද ලෝක සත්ත්වයා දෙස බලති. සත්පුරුෂයන්ගේ හදවතේ ඇතිවන කරුණාවේ ස්වභාවය වන්නේ දුක්ඛිත සත්වයන් කෙරෙහි කම්පාවක් ඇතිවී එය නොඉවසා එම දුකින් පීඩාවට පත්වූවන් දුකෙන් මිදවීමට ක්‍රියා කිරීම යි. කරුණාව සැම සත වෙත එක හා සමාන ව අප්‍රමාණ ව වැඩිය යුතු දෙයක් වන අතර මෙලොව ජීවත්වන බොහෝ දෙනාගේ කරුණාව එසේ නොවේ. එය එකිනෙකාට අනුව වෙනස් වේ. එහෙත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ හදවත සෑම මොහොතක ම නිරතුරුව ම කරුණාවෙන් සිසිල් ව තිබුණි. ඉතා දිළිදු දුගී මගී යාචකයාගේ පටන් රජමැදුරේ උසස් කුලවතුන්ට පවා උන් වහන්සේගේ කරුණාව එක හා සමාන විය.

මුදිතා

තමන් මේ ලෝකයට බිහි කළ දරුවන් හැදී වැඩී ඉතා හොඳීන් ඉගෙන කියාගෙන, දැහැමින් ධනය හරි හම්බ කරගෙන, ඉඩකඩම් මිල දී ගෙන, ගෙවල් දොරවල් හදාගෙන, දූ දරුවන් හදා වඩාගෙන දරු සුරතල් බලමින් සමාජයේ යහපත් පුරවැසියන් වශයෙන් ජීවත්වන ආකාරය දකින දෙමාපියන්ගේ හදවතේ ඇති වන්නේ අප්‍රමාණ සතුටකි. එම සතුට මුදිතාවයි. දෙමාපියන්ගේ හදවතේ පමණක් නොව අන් අයගේ දියුණුව දැක, ඔවුන්ට ලැබෙන කීර්ති ප්‍රශංසා ගරු බුහුමන් ආදිය දැක ඒ කෙරෙහි කවරෙකුගේ හෝ හදවතේ සතුටක් ඇති වේ නම් ඒ සතුට මුදිතාවයි. ඉතා ධනවත් රූමත් කුලවත් අය දෙස බලා හිතේ සතුටක් ඇති කර ගැනීමට හැකි විය යුතු ය. එහෙත් යමෙකුගේ හදවතේ දැඩිව ඉරිසියා ගති පවතින්නේ නම් ඔහුගේ හදවතේ මුදිතාව පහළ නොවෙයි.

උපෙක්ඛා

ලාභ, අලාභ, යස, අයස. නින්දා, ප්‍රශංසා, සැප සහ දුක යන අට ලෝ දහමින් කම්පා නො වී ඉන්නට නම් උපේක්ෂාව වැඩිය යුතු ය. පුද්ගල ජීවිතය සාර්ථක ව පවත්වාගෙන යාමට පුරුදු පුහුණු කළ යුතු ඉතා වැදගත් ගුණ ධර්මයක් ලෙස උපේක්ෂාව සඳහන් කළ හැකි ය. මිනිසා තමාට එදිනෙදා ජීවිතයේ දී මුහුණ දීමට සිදුවන දුක් කරදර හමුවේ දුකට සහ කම්පාවට පත්වන අතර, සැප සතුට ලැබෙන අවස්ථාවල දී අතිශය සතුටට ප්‍රීති ප්‍රමෝදයට පත් වෙයි. මේ ආකාරයට තම ජීවිතයට ළඟාවන දුක් කරදර හමුවේ පීඩාවට, සිත් වේදනාවට හෝ පත් නොවී සැප සතුට නිසා උද්දාමයට පත් නොවී මැදහත් සිතින් ඒ සියල්ල විඳ දරාගත හැකිනම් ඒ උපේක්ෂා විහරණයේ ප්‍රතිඵල වේ.

වර්තමානයේ ලෝකයේ ජීවත්වන අපි සියලූ දෙනාටම මුහුණ දීමට සිදු වී ඇත්තේ ද අට ලෝ දහමට අනුව සිදුවන පරිවර්තන තත්ත්වයකට ය. එය කිසිවෙකුට වැළැක්විය නොහැකිය. එපමණක් නොව එය කිසිවෙකුගේ කර්මයක ඵලයක් නිසා ඇති වූවක් ද නොවේ. ස්වභාව ධර්මයේ මූලික න්‍යායන් වන ඒ අට ලෝ දහම හමුවේ කම්පා නොවන සිතක් ඇති කර ගැනීමට, උපේක්ෂාව වැඩිය යුතු ම ය.

මෙහි දක්වන ලද කරුණු එකක් එකක් පාසාම පුද්ගල ජීවිතයේ සාර්ථකත්වයට මෙන්ම සමාජයේ

සාර්ථකත්වයට ද ඉවහල් වේ. ආත්මාර්ථකාමීත්වයෙන් තොරව මුළු මහත් සමාජය හා පරිසරය දෙස මෙත්තාසහගත කායකම්ම, මෙත්තා සහගත වචීකම්ම, මෙත්තා සහගත මනොකම්ම ප්‍රගූණ කරමින් කරුණාවෙන්, මුදිතාවෙන් හා උපේක්ෂාවෙන් ජීවත් වියු යුතු කාලය එළඹ ඇති බව සෑම දෙනාට පසක් වී ඇත. මේ උතුම් දිනයේ ඒ බව සිහිපත් කරදීමට කැමැත්තෙමි. ලෝකයේ ජීවත් වන සෑම දෙනාම බුදුන් වහන්සේ ලෝකයාට දෙසා වදාළ ධර්ම මාර්ග අනුගමනය කරමින් සිවු බඹ විහරණයෙන් යුක්තව කටයුතු කරන්නේ නම් සහනශීලි මානසික පරිසරයක් ගොඩ නගාගෙන ජීවත් වීමේ මංපෙත් සැම සත වෙත විවර වනු නො අනුමාන ය

 

සම්බුදු උපත සැපතකි

මිනිස්සු උපදිනවා, ජීවත්වෙනවා, මැරෙනවා. ඒ මිනිසුන් අතරෙන් ම කලාතුරකින් කෙනෙක් බුද්ධත්වයට පත්වෙනවා. ඒ කාලාන්තරයක් පුරා පුරන ලද පෙරුම්දම්වල ප්‍රතිඵල වශයෙන්. අප ජීවත් වන්නේ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ පහළ වූ, උන් වහන්සේගේ දහම පවතින කාලයක යි.

බුදුවරයන් වහන්සේ නමකගේ පහළවීමත්, ධර්ම විනය ලෝකයේ පැවතීමත් ලෝකයට හිත පිණිස, සැප පිණිස පවතින බව සුගත විනය සූත්‍රයේ තථාගතයන් වහන්සේ ම දේශනා කොට තිබෙනවා. ලෝකයේ මිනිස්සු කල්පනා කරන්නේ, තමන් සිතන දේ එලෙසින් ම ඉටු වෙනවා නම් එය සැපයක් කියලයි. ඇස, කන, නාසය, දිව හා ශරීරය යන පසිඳුරන් ඇසුරෙන් ලබන සංතෘප්තිය ම ඔවුන් අපේක්ෂා කරනවා. 

ඉඳුරන් පිනවන්නට ලැබීම සැපයක් කියලා හිතනවා. එහෙත් කිසිවෙකුටත් කිසි විටෙකත් එලෙස තමන් සිතන පතන සියල්ල එලෙසින්ම සපුරා ගැනීමට හැකියාව ලැබෙන්නේ නැහැ. එසේ නොවන විට ඇති වන්නේ දුකක්. එබැවින් ලෝකයේ සියලු දෙනාම බොහෝ විටජීවත් වෙන්නේ බලාපොරොත්තු කඩ වූ අය හැටියට දුකෙන්, වේදනාවෙන්. එනිසා බොහොම ඈත කාලයක ඉඳලාම දුක යටපත් කිරීමට, නැතිනම් නැතිකර දැමීමට ක්‍රම සෙවීම කෙරෙහි මිනිසුන් උනන්දුවක් දැක්වූවා. බුද්ධ කාලයට පෙර සිටම මිනිසා දුකෙන් මිදීම පිණිස, නොයෙක් ක්‍රියා මාර්ග අනුගමනය කළ බව පොත පතෙහි දැක්වෙනවා. මහා බ්‍රහ්මයා, ඊශ්වරයා වැනි අදෘශ්‍යමාන බලවේග කෙරෙහි විශ්වාසය තැබීම ඒ අතරින් එක් ක්‍රමයක්. තව කොටසක් සිරුරට දුක්දීම තුළින්ම සියලු දුක් නිමා කළහැකි බව හිතුවා. මේ අතර සිරුරට අසීමිත ලෙස සැප දීමෙන් දුක් දුරලිය හැකි බව පිළිගත් පිරිසක් ද හිටියා. මේ කිසිදු ක්‍රමයකින් දුක නැතිකළ නොහැකි බව පසක් කරගත් බුදු රජාණන් වහන්සේ, ලෝකයට අනාවරණය කරන ලද්දේ එතෙක් ලෝකයේ කිසිවෙකුත් සොයා නොගත් නවතම ක්‍රියා මාර්ගයකි.

වරක් අචේල කස්සප නම් පිරිවැජියා බුදුරජාණන් වන්සේ වෙත පැමිණ ප්‍රශ්න කීපයක් ම විමසුවා.

ගෞතමයන් වහන්ස, දුක ඇති කරන්නේ තමා විසින් ම ද? නැතිනම් අනුන් විසින් ද? එසේත් නැතිනම් තමන් හා අනුන් යන දෙදෙනා විසින්දැ’යි? කස්සප ප්‍රශ්න කළා. තථාගතයන් වහන්සේගේ පිළිතුර වූයේ, දුක තමන් විසින් හෝ අනෙකෙකු විසින් හෝ තමා හා අනෙකෙකු විසින් හෝ ඇති කරන ලද්දක් නොවන බවයි.එසේනම් දුක ආකස්මික ව ඇති වන්නක් දැයි කස්සප නැවතත් විමසුවා. දුක ආකස්මික ව ඇති වන්නක් ද නොවන බව තථාගතයන් වහන්සේ වදාළා. එසේනම් දුක කියා දෙයක් නැද්දැයි ඔහු නැවත විමසුවා. දුක කියා දෙයක් තිබෙන බව බුදු පියාණන් වහන්සේ වදාළා. ඔබ වහන්සේ දුක දැක තිබේදැයි? ඔහු නැවතත් විමසා සිටියා. තමන් වහන්සේ දුක දැක ඇති බව උන් වහන්සේ වදාළා.

සමහරුන්ගේ විශ්වාසය වෙනස් නොවෙන සදාකාලික ආත්මයක් ඇති බවයි. තව කොටසක් කලක් තිබී විනාශවන ආත්මයක් ඇතැයි පිළිගනී.ි තමන් වහන්සේ මේ අන්ත දෙකට ම නොගොස් මධ්‍යම ප්‍රතිපදාවේ සිට ධර්ම දේශනා කරන බව තථාගතයන් වහන්සේ පෙන්වා දුන්නා. ඒ අනුව සදාකාලික හෝ කලක් තිබී වෙනස්වෙන හෝ ආත්මයක් නැත, සිදු වන්නේ ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් උපන් ධර්මය හා නිරෝධය පමණි. මෙය ඇති කල්හි මෙය වේ, මෙය නැති කල්හි මෙය නොවේ, මේ ප්‍රත්‍ය සම්බන්ධතාවය තුළ උපදින්නේ දුක මිසක් ආත්මය නොවේ. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ දුක කිසියම් පුද්ගලයෙකු විසින් ඇති කරන්නක් නොව, හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගේ ඵලයක් බවයි. 

බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැමිණි භද්‍රක නම් ගම් දෙටුවෙක්, ස්වාමිනී, මට දුකෙහි සමුදයත්, අස්තයට යාමත් පැහැදිලි කර දෙන්නැයි ඉල්ලා සිටියා. එවිට තථාගතයන් වහන්සේ කරුණු පැහැදිලි කර නොදී, ඔහුට තම අත්දැකීම් තුළින් වටහා ගැනීමට සලසාලනු පිණිස ඔහු සමග සාකච්ඡාවක යෙදුණා. ඔබ ජීවත්වෙන උරුවේලකප්ප ගමේ යම් කෙනෙකුට දුකක් ඇති වුවහොත්, ඔබටත් දුක හිතෙන අවස්ථා තිබේදැයි ප්‍රශ්න කළා. එවැනි අවස්ථා ඇති බව ඔහු ප්‍රකාශ කළා.

එමෙන්ම යමෙකුට දුකක්, දොම්නසක් ඇතිවූ විටෙක, ඔබට දුකක් ඇති නොවෙන අවස්ථාත් ඇද්දැයි ඊළඟට ප්‍රශ්න කළා. ඊට පිළිතුරු වශයෙන් එවැනි අවස්ථා ද ඇතැයි ඔහු ප්‍රකාශ කළා. යමෙකුට විපතක්, දුකක් ඇති වූ විටෙක, ඔබේ හිතේ දුකක් ඇතිවූයේ කුමන හේතුවක් නිසාදැයි ප්‍රශ්න කළවිට, ඒ ඡන්දරාගය නිසායැයි කිව්වා. සමහර වෙලාවට වෙනත් කෙනෙකුට දුකක් ඇති වෙච්ච වෙලාවල්වල, ඔබේ හිතේ දුකක් ඇති නොවෙන්නේ කුමක් නිසාදැයි ප්‍රශ්න කළා. ඒ ඡන්දරාගය නැති නිසායැයි ඔහු ප්‍රකාශ කළා. මේ සාකච්ඡාවෙන් පැහැදිලි වෙන්නේ දුකට හේතුව ඡන්දරාගය බවයි. භද්‍රකට තව දුරටත් පැහැදිලි කර දෙන තථාගතයන් වහන්සේ, ඔබේ බිරිඳ ඔබ දැකලාවත් අහලාවත් නැති නොමැති අවදියේ ඇය පිළිබඳ ඡන්දරාගයක් තිබුණාදැ’යි ප්‍රශ්න කළා. එවැන්නක් නොතිබුණු බවත්, ඇය දැක ඇසුරට ගැනීමෙන් පසුව ඡන්දරාගය උපන් බවත් ඔහු ප්‍රකාශ කළා.

තථාගතයන් වහන්සේ භද්‍රක සමග මෙතරම් ප්‍රශ්න කළේ, දුක හටගන්නා හේතුව ඡන්දරාගය බව ඔහුටම තම අත්දැකීම් අනුසාරයෙන් අවබෝධ කර ගැනීමට අවස්ථාව සලසාදීමටයි.

ඉන් පසුව භද්‍රක, මෙතෙක් කල් එක් එක්කෙනා පැමිණ දුක නැති කිරීම සඳහා යැයි කරන ලද ඉගැන්වීම් පිළිබඳ මතක් කිරීමක් කරමින්, ඒවා තර්ක වැඩෙන කතා පමණක් වූ නිසා මගෙ හිත් ගත්තෙ නැහැ, ඔබ වහන්සේගේ පැහැදිලි කිරීම ප්‍රසන්නයි, පැහැදිලියි, සැකයක් නැහැ එනිසා දුක ඇති කරන්නේ කාමරාගය බව පැහැදිලියැයි ඔහු ප්‍රකාශ කොට එය දුරලීමට ඇති ක්‍රමවේදය කුමක්දැයි නැවත විමසා සිටියා. යමෙක් රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ හා ධර්ම වශයෙන් ලබන ප්‍රිය දේවල් පිළිබඳව ඇතිවන ඡන්දරාගය ප්‍රහාණය කළහොත් ඔහු දුක නැති කළ කෙනෙකු වෙනවා. ඒ සඳහා යෝනිසෝ මනසිකාරය ඇතිකර ගත යුතුයැයි උන්වහන්සේ වදාළා.

අපේ හිතට නිතරම නොයෙක් දේ සිහිවෙනවා, උවමනාවක් ඇතත් නැතත් නොයෙක් දේ කල්පනාවට එනවා. සමහර විට අතීත සිදුවීම්, එසේත් නැතිනම් ඉදිරියේ දී කිරීමට බලා පොරොත්තු වෙන දේවල්, නැතිනම් මේ වෙලාවෙ යෙදෙන මොකක් හෝ අරමුණක් ගැන විය හැකියි .මෙලෙස සිහිපත්වෙන සියල්ලම හඳුන්වන්නේ මනසිකාරය කියලයි. හිතේ එලෙස සිතිවිලි ඇතිවෙන්නේ ඇස, කණ, නාසය ආදි සළායතන රූප, ශබ්දාදි අරමුණු සමග ගැටීම නිසයි. අරමුණු අල්ලා ගැනීම, හැඳීන ගැනීම හා විඳීම නිසයි. 

ලෝකය හා ලෝකයේ පවතින දේ පිළිබඳවත් ඇති අනවබෝධය නිසා ලෝකයේ සත්වයා දුක් විඳින බව තථාගතයන් වහන්සේ හා භද්‍රක අතර ඇති වූ මෙම සාකච්ඡාවෙන් පැහැදිලි වෙයි. උන්වහන්සේ පෙන්වා දුන් මග ගමන් කොට භද්‍රක සියලු කෙලෙස් නසා සසර දුකින් එතෙර වෙයි.එනිසා ඔහ දුක් නැති කිරීමටයැයි එතෙක් නොයෙක් දෙනා ඉදිරිපත් කළ දේශනාවන් මිථ්‍යවන් ම බවත් පසක් කරගනී.

බුදුවරයන් වහන්සේ නමකගේ පහළවීම සැපයක් යැයි යන කියමන සැබෑවක් බව වටහා ගැනීමට, මේ භද්‍රක සූත්‍ර දේශනාව වැනි එක් සූත්‍රයක් ම ප්‍රමාණවත්යැයි සිතේ. උන්වහන්සේ ජීවමාන ව වැඩ සිටි හතළිස් පස් වසරතුළ දේශ දේශාන්තරයන්ගෙන් පැමිණි මිනිසුන් ද දෙවියන් බඹුන් ද තථාගතයන් වහන්සේ වෙත පැමිණ සාංසාරික දුකෙන් නිදහස් වූ බව සත්‍යයකි. සත්වයා දුකෙන් එතෙර කිරීමට මග පෙන්වීම බුදු වරයන් වහන්සේ නමකගේ කෘත්‍යයයි. මේ වෙසක් සමයේ මිථ්‍යාවේ කඩතිර ඉරා දමා, ප්‍රඥා ඇස පාදා ගෙන, දුක් නිමා කරන මගට අපි පිවිසෙමු

 

බුදුගුණ සිහි කරමු

"බුදුවරයන් වහන්සේ වනාහි ලෝකය හා ජීවිතය පිළිබඳ ව අවබෝධ කළ යුතු සියලු සත්‍යයන් අවබෝධ කොට වදාළ සේක. පුරුදු පුහුණු කළ යුතු මනා පැවතුම් සම්පූර්ණ කළ සේක. ජීවිතයෙන් ඉවත් කළයුතු සියල්ල බැහැර කළ සේක . එබැවින් බුද්ධ නම් වූ සේක."

මම සත්‍යය අවබෝධ කරමි. අන්අයට ද සත්‍යය අවබෝධ කරවා මම ද සසර දුකින් මිදෙන්නෙමි. අන් අය ද සසර දුකින් මුදවන්නෙමි කාම, භව, දිට්ඨි, පච්චයා යන සසර සයුරෙහි සැඩ පහර භයානක ය. යනුවෙන් දීපංකර පාදමූලයේ දී සුමේධ නම් තාපස ව නියත විවරණ ලබමින් අප බෝධිසත්වයන් වහන්සේ ප්‍රාර්ථනා ඇති කොට ගත්හ. 

එතැන් පටන් දානාදී සමතිස් පෙරුම් පුරමින් සීල , සමාධි ප්‍රඥා යන ත්‍රිවිධ ශික්ෂාවෙන් ප්‍රභාවත් වී සකල ක්ලේශ සපරිවාර මාර පරාජයෙන් උතුම් වූ සම්මා සම්බුද්ධත්වය අවබෝධ කොට වදාළ තථාගතයන් වහන්සේගේ අසමසම අනන්ත, අත්‍යුදාරතර බුදුගුණය අනුස්මරණයෙහි ලා සුදුසුම දිනය වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහොය දිනයයි.

මහණෙනි පා නැත්තා වූ ද, පා දෙකක් ඇත්තා වූ ද පා හතරක් ඇත්තාවූ ද බොහෝ පා ඇත්තා වූ ද, රූප ඇත්තා වූ ද රූප නැත්තා වූ ද සංඥාඇත්තා වූ ද, සංඥා නැත්තා වූ ද, සංඥා ඇත්තාවුත් නොවු ව ද, සංඥානැත්තාවූත් නොවූ ව ද යම් පමණ සත්ත්වයෝ වෙත් ද ඒ හැමසත්වයන්ට වඩා තථාගතයන් වහන්සේ අග්‍ර වන සේක. යනු එහි අර්ථයයි.

බුද්ධ යනු අවබෝධයයි. ඒ කවර නම්, අවබෝධයක් ද? තථාගතයන් වහන්සේ ම සේල නම් බමුණාට මෙසේ වදාළ සේක. දත යුතු සියල්ලම විසින් වෙසෙසින් දක්නා ලදිමි. වැඩිය යුතු සියල්ල වඩනා ලදිමි. හළයුතු සියල්ල හළෙමි. එහෙයින් මම බුද්ධ නම් වෙමි. යනුවෙනි. දුක්ඛසමුදය නිරෝධ මාර්ගා දී ආර්යය සත්‍යය ස්කන්ධ , ආයාතන , ධාතු,බෝධිපාක්ෂික ධර්ම, පටිච්ච සමුප්පාද අංග ආදි ගැඹුරු දහම් කොටස් වෙන් වෙන් වශයෙන් ඉතා සියුම්ව ද , සත්ත්වයා හා ලෝකයපිළිබඳ අප්පාද, භංගාදී විග්‍රහයන් හේතු ඵලවාදී විචාරක්ෂියෙන් දත්හෙයින් සම්මා සම්බුද්ධ නම් වන සේකැයි අට්ඨකථාචාරීහු පෙන්වා දෙති.

බුද්ධං අනුසාරතො චිත්තං පසීදතී යන බුදු වදන් සිහියට නඟා ගැනීම මේ වෙසක් සමයේ සැදැහැවතුන්ගේ යුතුකමකි. 

සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සිදුහත් කුමරුන් ලෙසින් ලොව පහළ වීමසිදුහත් බෝධිසත්වයන් වහන්සේ සකල ක්ලේශ මාර පරාජයෙන් උතුම් වූ සම්බුද්ධත්වයට පත්වීම, පන්සාලිස් වසක් තුන් ලෝ වැසි අනන්ත සත්වයන්ගේ සංසාරික විමුක්තිය උදෙසාම කැප කොට ඒතථාගතයන් වහන්සේ පරිනිර්වාණයට පත්වීම යන තෙමඟුල සිදුවූමේ උතුම් පූජනීය දිනය තරම් ශ්‍රේෂ්ඨ දිනයක් බෞද්ධ ලෝකයාට

තවත් නොමැත. මෙත්, කරුණා, මුදිතා ආදී ගුණ සමුදාය ගලා යන, නොසිඳෙන දියදහරක් මෙන් අකාලිකව පවත්නා අනන්ත බුදුගුණය සිහිකරත්ම සිත්සතන් ප්‍රබෝධයට පත්වීම. ස්වභාවික ය. බුද්ධානුභාවයෙහි සුවිශේෂත්වය නිරතුරු සිහිකිරීම උදාරතර ආධ්‍යාත්මිකසංවර්ධනයකට මාර්ගෝපදේශ වේ. තථාගතයන් වහන්සේ සතු වූ ශීල,සමාධි , ප්‍රඥා විමුක්ති , විමුක්ති ඤාණ, දර්ශනාදී පරමෝත්කෘෂ්ට ගුණාංග සමුදායන් අසරණ සරණ ගිලානෝපස්ථාන, අටලෝ දහමින් අනුකම්පාබව , විෂම වූවන් දමනය කිරීම, මහා කාරුණිකත්වය , මහාප්‍රඥාවත්භාවය ආදී ශ්‍රේෂ්ඨ ගුණ සමුදායන් සකල සත්ත්ව වර්ගයාටම ගුණාංග වර්ධනයෙහිලා හැම විටම මාර්ගෝපදේශ වන්නේ ය. පූරිතපාරමී දම් නිසා ලැබූ කෘතහස්ත භාවයත් , ප්‍රසාද ජනක පෞරුෂත්වයත්, ගරු සම්භාවනීයත්වයත්, මහා ප්‍රඥාවත් , අපූරුදේශනා විලාසයත් යනාදී නන් වැදෑරුම් විශේෂතාවයන් සකල සත්වප්‍රජාවගේ ම හිත සුව පිණිස යෙදූ බව වටහා ගැනීම මැනවි.

බුදුවරයන් වහන්සේ වනාහි ලෝකය හා ජීවිතය පිළිබඳ ව අවබෝධ කළ යුතු සියලු සත්‍යයන් අවබෝධ කොට වදාළ සේක. පුරුදු පුහුණු කළ යුතු මනා පැවතුම් සම්පූර්ණ කළ සේක.ජීවිතයෙන් ඉවත් කළයුතු සියල්ල බැහැර කළ සේක . එබැවින් බුද්ධ නම් වූ සේක. සියලු බුදුවරයන් වහන්සේ ශ්‍රී සද්ධර්මය ගුරුකොට ,ශාස්තෘ කොටවැඩ විසූහ. එම ශ්‍රි සද්ධර්මය වනාහි සමස්ත ලෝක විෂයෙහි යථාස්වභාවය මැනවින් මෙන්ම ගැඹුරින් ද ප්‍රකාශිත ය. 

උතුම් වූ සද්ධර්මය මනාකොට අවබෝධ කර ගැනීම ප්‍රඥාවන්ත මනුෂයාගේ මූලික කාර්යයක් වේ. බුද්ධ ධර්මය වනාහි හේතුඵලවාදීදාර්ශනික පදනමෙහි පිහිටි ලෝක ස්වභාවය මැනවින් අවබෝධ කර ගැනීමට මහෝපකාරී වන චතුරාර්ය සත්‍ය මත පදනම් වූවිමුක්තියටත්, සමාජමය විමුක්තියටත්, මාර්ගෝපදේශ කරගැනීම බව තරයේ අවබෝධ කර ගත යුතු ය.

ශ්‍රී ලංකාද්වීපයෙහි ජීවත් වන සිංහල බෞද්ධ වූ අපට වෙසක් පොහෝ දිනය ජාතික වශයෙන් , ද ඉතා වැදගත්වේ. වෛශාඛ්‍ය පුජනීයත්වය හා ජාතියෙහි සමාරම්භය සම්මිශ්‍රණය වූ අයුරු ඉතිහාසයෙහි පැහැදිලිව සඳහන් වේ. විජය කුමරුන් ප්‍රධාන සත්සියයක් අපේ මුතුන් මිත්තන් ලංකාද්වීපයට සම්ප්‍රාප්ත වූයේ උතුම්වූ වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහෝ දිනක ය. අපේ ජාතියෙහි සියලු යහපත් අංගයන් හා සම්බන්ධ සංවර්ධනාත්තමක වු ත් , අධිෂ්ඨාන සහගත වුත් දිනයක් වශයෙන් මේ දිනය යොදාගෙන ඇත. ශ්‍රී ලංකාද්වීපවාසී සිංහලයන් ගුණයෙන්, නුවණින් සම්පූර්ණ වූ විශිෂ්ටසංස්කෘතියක් ගොඩනඟා ගත්තේ මේ උතුම් වූ බුද්ධ ධර්මයෙහිඉගැන්වීම ගුරුකොට තබාගෙන ය. උට්ඨාන සම්පදා , ආරක්ඛ සම්පදා,කල්‍යාණ මිත්තතා, සමජීවිකතා යන මුලික සංකල්ප හතර පදනම්කොට ගෙන ස්වයංපෝෂිත ආර්ථිකයත් , සරල ජීවන පැවැත්මත්, විශිෂ්ට චින්තන ශක්තියත් උරුම කර ගැනීමට අපේ මුතුන් මිත්තෝසමත් වුහ. වර්තමානයේ විශේෂයෙන් අපේ තරුණ පරපුර ඉහත කීකරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමුකොට සිල්වත් ව , ගුණවත් ව, නැණවත් ව කටයුතු කිරීමට අධිෂ්ඨන සහගතවීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

රටක් වශයෙන් ද, ජාතියක් වශයෙන් ද, පුද්ගලයෙක් වශයෙන් ද, සමාජයක් වශයෙන් ද, ශ්‍රේෂ්ඨත්වයට පත්විය හැක්කේ එමඟිනි. උදා වූ මෙම උතුම් වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහෝ දින පංචශීල , අට්ඨාංග ශීල, දස ශීල ආදී උතුම් ප්‍රතිපත්තියෙහි පිහිටා දාන , ශීල, භාවනා දී පින්කම් සිදුකොට ලොව්තුරා සැපත් සිද්ධ කටයුතු යැයි මෙත්සිත් පෙරටුව සඳහන් කරනු කැමැත්තෙමු.

- හේමමාලා රන්දුනු

සසුනෙහි නො ඇලුනු මහණෙක්

 

14-5 සසුනෙහි නො ඇලුනු මහණෙක් 

බබලන සඳහිරු - යම් පමණ තැන් හැසිරෙත්, 

බබලත් ද දිග්හි - එ පමණ පෙදෙස පොළොවෙහි. 

වසනා යම් පමණ - පාණහු වෙත් ද ඒ හැම, 

මන්දා රජුගෙ දස්හූ - වෙත් ම ය (කම් සැපෙහි උස්)” 

යි එය මෙසේ වදාරා අනතුරු ව තවත් ගාථා දෙකක් ද ගෙණ හැර පෑ සේක. 

න කහාපණවස්සෙන තිත්ති කාමෙසු විජ්ජති, 

අප්පස්සාදා දුඛා කාමා ඉති විඤ්ඤාය පණ්ඩිතො. 

.

අපි දිබ්බෙසු කාමෙසු රතිං සො නාධිගච්ඡති, 

තණ්හක්ඛයරතො හොති සම්මාසම්බුද්ධසාවකො. 

කහවණු වැස්සෙන් ද වස්තුකාමයන්හි සෑහීමෙක් නැත්තේ ය. නුවණැත්තේ “කාමයෝ රසවිඳ ගැණුම් රහිතහ ය, දුක් ඇත්තාහ” යි මෙසේ දැන, දිව්‍යමය වූ කාමයන්හි ද ඇල්මට නො පැමිණයි. ඒ සම්මා සම්බුදුරජුන්ගේ ශ්‍රාවක තෙමේ අර්‍හත්ඵලයෙහි හෝ නිවනෙහි ඇලුනේ වෙයි. 

න කහාපණවස්සෙන = කහවණු වැස්සෙන් ද. 

මෙහි පෙණෙන න යන්න දෙවන පාදයෙහි එන විජ්ජති යන්න හා එක් වේ. න යනු නිපාත මාත්‍රයෙකි. 

රන් පස් මස්සක් රිදී පස් මස්සක් තඹ දස මස්සක් යන මේ විසි මස්ස එක් කොට එහි මටබව පිණිස වී ඇටක් පමණ ලෝහයත් බහා කලවම් කොට අකුරු හා යම් කිසි රූසටහනක් දක්වා කරන ලද්දේ කහවණු, යි කියත්. නිල් කහවණු නමින් ද එන්නේ මේ ය. “පංච මාසාසුවණ්ණස, තථා රජතස්ස, දසමාසා තම්බස්ස, එතෙ වීසති මිස්සෙත්‍වා මට්ටත්‍ථාය වීහිමත්තං ලොහං පක්ඛිපිත්‍වා අක්ඛරාණී ච හත්‍ථිපාදාදීනං අඤ්ඤතරං ච රූපං දස්සෙත්‍වා කතො නීලකහාපණො නාම” යනු විනයාර්‍ත්‍ථකථාවෙහි ආයේ ය. 

‘කහාපණවස්සෙන’ යන මෙයින් මෙහි අදහස් කරණ ලද්දේ මන්‍ධාතු රාජකාලයෙහි වට සත් රුවන් වැස්ස ය. අහසින් වැටෙන දියදහර වස්සනම්. 

තිත්ති කාමෙසු (න) විජ්ජති = වස්තුකාම ක්ලේශකාමයන්හි සෑහීමෙක් නැත. 

සෑහීම තිත්තී නම්, ‘ විජ්ජති’ යන මෙහි අරුත් ගත යුත්තේ, මුලින් දැක්වූ න යන නිපාතයත් මෙයට එක් කිරීමෙනි. 

අප්පස්සාදා දුඛා කාමා = කාමයෝ රසවිඳගැණුම් නැත්තෝ ය. දුක් ඇත්තෝ ය. 

රසවිඳ ගැණුම අස්සාද නම්, මේ හා එක් ව සිටි, අප්ප ශබ්දය අභාවයෙහි වැටේ. ස්වල්පාර්‍ත්‍ථයෙහිලා ගත ද, විරෝධයෙක් නො වේ. අභාවාර්‍ත්‍ථයෙහිලා ගත්විට ‘රසවිඳ ගැණුම් නැතැ’ යි යන අරුත් යෙදෙයි. ස්වල්පාර්‍ත්‍ථයෙහිලා ගත්විට ‘මඳවූ රසවිඳගැණුම් ඇතැ’ යි යන අරුත් යෙදෙයි. 

අප්පස්සාදා යන්නෙන් කාමා යන්න ගැණේ. අප්පස්සාදයෝ නම් කාමයෝ ය. කාමයෝ නම් අප්පස්සාදයෝ ය. මෙහි ‘කාමයෝ රසවිඳගැණුම් නැත්තාහ’ යි ගැණිම ම වඩා සුදුසු ය. ‘කාමයෝ මඳ වූ රසවිඳගැණුම් ඇත්තාහ’ යි ගණිතොත්, එය සිතැඟි අනුව ම වේ. 

“යං ඛො පන භික්ඛවෙ! ඉමෙ පංචකාමගුණෙ පටිචව උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං අයං කාමානං අස්සාදො” යන දේශනාවෙන් පස්කම් ගුණ ඇසුරු කොට උපදනා, සැපයෙක් සොම්නසෙක් වේ ද, එය කාමයන්ගේ ආස්වාද ය. ඒ මේ ආස්වාදය “කො ච භික්ඛවෙ! කාමානං ආදිනවො? ඉධ භික්ඛවෙ කුල පුත්තො යෙන සිප්පට්ඨානෙන ජීවිකං කප්පෙති යදි මුද්දාය යදී ගණනාය” යන දේශනයෙන් වදාළ ලෙසින් දුක හා සසඳා බලත් දුක හා කිරා බලත් ඉතා ටිකක් ම, දියබිඳක් පමණ ම වේ. එහි දුක ම බොහෝ ය. සිවු සයුරෙහි දියකඳ සමානය. “අප්පසාදො දුක්ඛමෙත්‍ථ භිය්‍යො” යනු වදාළේ එහෙයිනි. කාමයන් කෙරෙහි ඇති දුක කෙබඳු දැ යි බුදුරජුන් වදාළ දුක්ඛක්ඛන්‍ධාදි සූත්‍ර ගෙණ බැලිය යුතු ය. එකකු විසින් සැපැ යි පිළිගන්නා වූ කාමවස්තුව අනෙකට දුකැ යි හැඟෙනුයේ කාමයන්ගේ සැපයක් ආස්වාදයක් නැති බැවින් ම ය. කාමයන් කෙරෙන් යමෙක් සැපයක් ආස්වාදයක් උදුරා ගණී නම් එය සිතින් මවා ගත් සිතින් උදුරා ගත් නැත්තා වූ ම සැපයෙකි. ආස්වාදයෙකි. අර්‍ත්‍ථ ශුන්‍ය චින්තාමාත්‍රයෙකි. ^[1]

ඉති විඤ්ඤාය පණ්ඩිතො = නුවණැත්තේ මෙසේ දැන. 

“කාමයෝ රසවිඳගැණුම් නැත්තාහ, බොහෝ දුක් ඇත් තාහ” යන මේ දෙකරුණ දැනැ යි කියූ සේ යි. ^[2]

අපි දිබ්බෙසු කාමෙසු = දිව්‍යමය වූ කාමයන්හි ද. 

දෙවියන් අත ඇති, දෙවියන් විදුනා කාමයෝ දිබ්බකාමයෝය. ‘ඔවුන් කෙරෙහි’ යන අරුත් ය. අපි යනු නිපාත යි. 

රතිං සො නාධිගච්ඡති = ඇල්මට නො පැමිණෙයි. 

සො යනු ‘සම්මාසම්බුද්ධසාවකො’ යනු බලා සිටියේ ය. නුවණැත්තේ වස්තුකාම ක්ලේශකාමයන්ගේ තතු හරිහැටි දත් විට මිනිස් කාමයන්හි තබා දිව්‍යකාමයන්හි ද ඇල්මක් නො කරන්නේ ය. ඇල්මට නො පැමිණෙන්නේ ය. දෙවඟනන් දුටු නන්ද තෙරණුවෝ උසස් රූසපුවෙන් යුත් මිනිස් කතුන්, දාගිය වැහරීගිය වැඳිරිමැහැල්ලන් සේ දුටහ. උන්වහන්සේට එසේ පෙණුනේ ද කාමවිරතියක් ඇති විටක ද නො වේ. කාමයෙහි තද ඇඳුමක් ඇතිවිටක ම ය. දෙවියන් අත ඇති කාමයන්ගේත් මිනිසුන් අත ඇති කාමයන්ගේත් අතර වූ පරතරය උස්පහත්කම හීනප්‍රණීත භාවය දැන ගැණුමට නන්ද තෙරුන්ගේ ඒ දැකීම ම පමණ වේ. මිනිස් කාමයන්ට වඩා හැම අතකින් ම උසස් ව සිටි දිව්‍යකාමයන් ගැණවත් කාමයන්හි දොස් දුටු නුවණැතේ නො සිතන්නේ ය. නො පතන්නේ ය. ඇලීම නො කරන්නේ ය. කාමයන්හි නො ද බැඳෙන්නේ ය. 

ඇලිම රති නම්. “රමණං = රති” යනු අරුත් පැවසීම ය. 

තණ්හක්ඛයරතො හොති = අර්‍හත්ඵලයෙහි හෝ නිවනෙහි ඇලුනේ වේ. 

තණ්හක්ඛය යනු නිවනට නමෙකි. අර්‍හත්ඵලය ද කිය වේ. තෘෂ්ණාව මුළුමනින් සිඳලන හෙයින්, අර්‍හත්මාර්‍ගඥානය ‘තෘෂ්ණා ක්‍ෂය’ යි ගත ද, එ මගින් තෘෂ්ණාවගේ ක්‍ෂයවීම සමග ම අර්‍හත් ඵලයත් තෘෂ්ණාවගේ ක්‍ෂය කිරීමට ආලම්බන ප්‍රත්‍යයය වන නිර්‍වාණයත් තෘෂ්ණාක්‍ෂය යි ගැණේ. “තණ්හානං ඛයහෙතුත්තා තණ්හා ඛීයති එත්‍ථාති = තණ්හක්ඛයො” තෘෂ්ණාවගේ ක්‍ෂය කිරීමට හේතු වන බැවින් මෙහි දී තෘෂ්ණාව නැසී යානු යි තෘෂ්ණාක්‍ෂය නම්. එහි ඇලුනේ තණ්හක්ඛයරත නම්. 

සම්මාසම්බුද්ධසාවකො = සම්මා සම්බුදුරජුන්ගේ ශ්‍රාවක තෙමේ. 

සම්මා සම්බුදුරජුන් විසින් දෙසූ දහම් ඇසීමෙන් සසුන්ගත යෝගාවචර මහණ තෙමේ ය ඒ. “සම්මා සම්බුද්ධෙන දෙසිතස්ස ධම්මස්ස සවණෙන ජාතො යොගාවචරො භික්ඛු” යනු අටුවාය. ^[3]

මන්‍ධාතුරජ, අහස දෙස බලා අප්පුඩි ගැසූ කල්හි, දොළොස් යොදුන් පමණ තන්හි මසක් පමණ වැස්සා වූ, සත්රුවන් වැස්සෙනුදු සෑහීමට නො පත් බැවින් කහවණු වැස්සකින් කාමයන්ගේ සෑහීමෙක් නො වන්නේ ය. එහෙයින් කාමයෝ සිහිනයක් සේ මඳ වූ ආස්වාද ඇත්තාහ. ආස්වාද නැත්තාහ යි සේ යි. බොහෝ දුක් ඇත්තාහ යි දැන නුවණැත්තේ මිනිස් කම්සැපෙහි තබා දෙවියන් පිළිබඳ පස්කම්සැපෙහි දු නො ඇලේ. කිසිලෙසකින් එය නො පතයි. එසේ නො ඇලෙන්නා වූ නො පතන්නා වූ ඒ සම්‍යක්සම්බුද්ධ ශ්‍රාවක තෙමේ අර්‍හත්ඵලයෙහි නිවනෙහි ඇලී වසන්නේ ය, යනු දන්නේ ය. 

ධර්‍මදේශනාවගේ අවසානයෙහි ඒ මහණ තෙමේ සෝවන් ඵලයෙහි පිහිටියේ ය. පැමිණ සිටි පිරිසට දේශනාව වැඩ සහිත වූ ය.

න කහාපණවස්සෙන තිත්ති කාමෙසු විජ්ජති

අප්පස්සාදා දුඛා කාමා ඉති විඤ්ඤාය පණ්ඩිතො.

කහවණු වැස්සෙනුදු (අහස බලා අත පොළාපු කල්හි දොළොස් යොත්නක් තන්හි හිනක් පමණ වස්නා සත් රුවන් වැස්සෙනුදු) වස්තුකාම ක්ලේශකාමයෙහි තෘප්තියෙක් නො වේ. වස්තුකාමක්ලේශකාමයෝ (සිහිනෙන් පූ පැනක් මෙන්) අස්වාද රහිතයහ. බොහෝ දුක් ඇත්තාහ. නුවණැති මහණ තෙම (කාමයෝ ආස්වාද රහිතයහ. බොහෝ දුක් ඇත්තාහ යි) මෙසේ දැන,

අපි දිබ්බෙසු කාමෙසු රතිං සො නාධිගච්ඡති

තණ්හක්ඛයරතො හොති සම්මාසම්බුද්ධසාවකො.

(මානුෂක කාමයන් තබා) දිව්‍ය වූ පංචකාමයෙහි ද ඒ නුවණැති මහණ තෙම ඇල්මකට නො පැමිණෙන්නේ ය. සම්‍යක්සම්බුද්ධශ්‍රාවක තෙම (තෘෂ්ණාවගේ ක්‍ෂයාන්තයෙහි උපන් හෙයින් තෘෂ්ණාක්‍ෂය නම් වූ) රහත්පලෙහි ද (තෘෂ්ණක්‍ෂයට නිමිති වූ හෙයින් තෘෂ්ණාක්‍ෂය නම් වූ) නිර්‍වාණයෙහි ද ඇලෙන්නේ ය. (එය පතමින් කැමැති වැ වසන්නේ ය)

 

ආනන්තරීය පාප කර්ම හැර සියලූ‍ පව් යටපත් කරන බුද්ධ වන්දනාව

"අසූ මහා  ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා‍ගේ චරිත දෙස බැලීමේ දී උන් වහන්සේ බුද්ධ පූජාව, බුද්ධ වන්දනාව ගෞරවයෙන් කර ති‍බෙනවා. ඒ උතුමෝ ඉහත ආත්ම භාවයන්හි සුගතියකම විසුවා. ‍මේවා ගැන සිතන්න, කල්පනා කරන්න, පින වර්ණනා කරන්න, පවට නිග්‍රහ කරන්න. එවිට යහපත් වෙයි."

බුද්ධ වන්දනාව බුදුරජාණන් වහන්සේ ම අනුදැන වදාළ පින්කමක්. බුදුරජාණන් වහන්‍‍සේ දවසක් ‍භික්ෂූන් වහන්‍සේ සමඟ වෙල් යායක් හරහා වැඩම කරමින් සිටියා. එක්තරා බ්‍රහ්මණයෙක් තමන් කුඹුරේ වැඩ අරඹන්න පෙර එක්තරා ස්ථානයකට වැඳ නමස්කාර කර කුඹුරු වැඩට සූදානම් වුණා. බුදුරජාණන් වහන්සේ, මෙහි ඔබ වැඳ නමස්කාර කරන්නේ කුමටද යනුවෙන් විමසුවා . 

එවිට බමුණා පැවසුවේ ස්වාමීනි, අපේ පිය පෙළපතේ සැ‍වොම ‍‍මෙම ස්ථානයට වැඳ නමස්කාර කර කුඹුරු වැඩ ඇරැඹූ බැවින්, මා ද මෙලෙස කුඹුරු වැඩ අරඹන බව පැවසුවා. ‍බොහොම ‍‍හොඳයි බමුණ. ඔබ ඉතාම සුදුසු තැනකට යි වන්දනා ක‍ෙළ් යනුවෙන් බුදුන් වහන්සේ වදාළා. 

මහණෙනි, කාශ්‍යප බුදුරජාණන් වහන්‍‍සේ පරිනිර්වාණයට පත් වුණාම ඒ ධාතූන් වහන්සේ තැන්පත් කළ සෑ රඳුන් වහන්සේ තිබුණේ මෙතැනයි යනුවෙන් ගෞතම බුදුන් වහන්සේ පහදා දී, බුද්ධ ආනුභාවයෙන් සෑය මතු කර පෙන්නුවා. බමුණා ඇතුළු පිරිසට බුද්ධ වන්දනා‍වේ අනුහස් පැහැදිලි කළ විට සෝවාන් මාර්ග ඥාචයෙන් විශාල පිරිසක් නිවනට පත් වුණා. ඒ නිසා බුද්ධ පූජාව, බුද්ධ වන්දනාව සාමාන්යය දෙයක් වශ‍යෙන් සලකන්න එපා. ඇතැමෙකු මෙවැනි විශාල පූජාවන් කුමටද කියා සිතනවා. එලෙස නිකම්වත් සිතන්න එපා. බුදුරජාණන් වහන්සේ තරම් පූජා සත්කාර කළ ‍උත්තමයෙක් ලොවේ‍ කොහේවත් නැහැ. බුද්ධ පූජාවට ‍කෙතරම් ‍දෙයක් පූජා කළත් ඒ ගැන සිතා සතුටු වන්න. එය විශාල පිනක්. රුවන්මැලි මහා සෑයට කෙතරම් පළඳනාවන් පළඳවනවාද? කෙතරම් පූජාවන් කරනවාද? ඒ ගැන සිතා සතුටු වන්න. ඒ නිසා බුද්ධ වන්දනාව ‍‍‍ගෞරවයෙන් කරන්න. හැකිතාක් පූජා සත්කාරයන් සිදු කරන්න. මේවා අනුන්ට නෙමෙයි තමන්ට යි. සංසාර ගමන දුකෙන් සිටින්නේ නැතිව සැපවත් ජීවිත පෙළක් ලබාගෙන සංසාර දුකෙන් නිදහස් වෙන්නට, අපායෙන් නිදහස් වෙන්නට පුළුවන්. 

අනන්ත බුදු, පසේ බුදු, මහ රහත් උතුමෝ තුනුරුවන්ට ගෞරවය පුද කළා. බුදුරජාණන් වහන්සේ තම ගුරුවරයා වශයෙන් ධම්ම රත්නයට ගෞරවය පුද කළා. සිතේ රදැඬඳීබං නැගෙන තරමට ම පූජාව මහත්ඵල මහානිසංස වෙයි. මල්, පහන්, ගිලන් පස, දාන මාන පූජා කර ලක්ෂ ගණන් මනු ලොව, ‍දෙව් ලොව, බඹ ලොව සිටි චරිත තිබෙනවා. බුදු කෙනෙකුට දෑත් එකතු කර වන්දනා කළත් එය විශාල පිනක්. අනඳ හාමුදුරුවෝ දවසක් දෑත එකතු කර වැඳගෙනම කථා කළා. 

ඒ ආනිසංසය මෙලෙස පහදා දුන්නා. ආනන්දය, ඔබට වන්දනාමය පිනෙන් සක්විති රජකම් සතක් ද ශක්‍ර භවනේ හත් වරක් ද, රදැදේශ රජකම් ද සීමාවක් නැහැ. නමුත් ආනන්දය ඔබ එතරම් සම්පත් ‍අ‍ත් නොවිඳ ‍මේ ජීවිත‍යේ ම රහත් ව නිවනට පත් වන බව වදාළා. බලන්න දෑත එකතු කර වන්දනා කිරීමේ කුසල බලය කෙතරම් ද කියා. ඒ නිසා දෑත් එකතු කර තමන්ගේ නිව‍සේ තුනුරුවන් වන්දනාව ශ්‍රද්ධාවෙන් කර ගන්න. එය නිවසටත්, තමන්ටත්‍, දකින්නන්ටත්, පළාතටත් හොඳයි. මෙ‍ලොව පරලොව දෙලොවටත්, සංසා‍රෙටම හොඳයි. නිවන් සුව අව‍බෝධ කරගන්න පුළුවන්. ‍

මේවා තුනුරුවන් වන්දනාවෙන් ලැබෙන පිනක් බව වටහා ගෙන කටයුතු කරන්න. රදැඥා පාරමිතාව හොඳින් පිරෙයි. බුදු ගුණ, දහම් ගුණ, සඟ ගුණ, සිහි වෙනකොට අනුස්සති භාවනාවක් වශයෙන් වැඩෙනවා. බුද්ධ වන්දනාවෙන් අකුසල කර්ම පවා යටකරන්න පුළුවන්. පංචානන්තරීය පව් හැර අන් සියලූ‍ පව් යට කරන්න පුළුවන්. ‍‍මේ ගැන සිතා කල්පනා කර කවුරු වුණත්, බුද්ධ පූජාවට, වන්දනාවට ගෞරවය පුද කළ යුතු යි. එවිට කාටවත් වරදින්නේ නැහැ. 

අසූ මහා ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා‍ගේ චරිත දෙස බැලීමේ දී උන් වහන්සේ බුද්ධ පූජාව, බුද්ධ වන්දනාව ගෞරවයෙන් කර ති‍බෙනවා. ඒ උතුමෝ ඉහත ආත්ම භාවයන්හි සුගතියකම විසුවා. ‍මේවා ගැන සිතන්න, කල්පනා කරන්න, පින වර්ණනා කරන්න, පවට නිග්‍රහ කරන්න. එවිට යහපත් වෙයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ, රහතන් වහන්සේලාට රදැකාශ කර තිබෙන්නේ පින කෙතරම් සැප විපාක දුන්නාද යනුවෙන්. අවසාචයේ ත්‍රිවිද්‍යා  අෂ්ට විද්‍යාවන්ගෙන්  සමන්විතව පටිසම්භිදා ප්‍රාප්තව රහත්වී තිබෙනවා. එතරම්ම බුද්ධ පූජා වන්දනාව වටිනවා. 

මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය ද , පියුමතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ වගේ ශාසන කාල‍යේ නිතර පන්සලට යන සැදැහැවතියක්. බුද්ධ වන්දනාව, බණ ඇසීම, භාවනාව, දන් දීම, කරනවා. ‍මෙලෙස තුනුරුවන්ට වන්දනා කිරීමේ පින ඇයට කල්ප ලක්ෂයක් සැප විපාක දුන්නා. නරකාදී සතර අපා දු‍කෙන්, දුගී දුප්පත් භාව‍යෙන් අත් මිඳුණා. දෙව්ලොව, බඹ ලොව, රජගෙදර උපත ලැබුවා. රාජ ම‍හේෂිකාවක් වුණා. ‍‍මෙ‍ලෙස සියලූ‍ සත්කාර ලැබීමට වන්දනා කිරීමේ පින, හේතු වූ බව ඒ උත්තමාවිය වදාළා. සතර අපායක් පැත්තකටවත් ‍නොගොස් එතරම් මනරම් ජීවිත පෙළක් ලබන්නට, මහත් ආනුභාව බලයක් ලැබුණේ තුනුරුවන්ගේ ආනිසංස නිස යි. ‍ ‍‍මේ ගැන සිතා කවුරුත් චිත්ත ප්‍රසාදයෙන් නුවණ පහළ කර‍ගෙන නිවන් සුව පතා බුද්ධ පූජා වන්දනාව කර ගන්න. 

ඡුත්ත මානවක උපාසක තුමාට විශාල විපතක් වන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක මඟ වැඩම කර ගාථා තුනක් වදාළා. .යො වදතං පවරො මනු ජෙසු. යනු‍වෙන් මේ ළමයා වීණාවත් වාදනය කරමින් ‍‍ම ගාථා තුන ගායනා කළා. 

මේ දරුවා ගුරු පඬුරු රැගෙන යන බව ‍සොර සතුරන් දැන ඔහුව දුන්නෙන් විද මරා මුදල් පැහැර ගත්තා. ‍මේ දරුවා මිය ගොස් සුගතියේ උපත ලැබුවා. තුනුරුවන් සරණ ගිය, තුනුරුවන්ගේ ගුණ ගායනා කළ දරු‍වෙක්, මහා දිව්‍ය රාජයෙක්ව උපත ලැබුවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද ඒ මළ කඳ ළඟට වැඩම කර ග‍මේ ජනතාව, ඥාතීන්, දිසාපා‍මොක් ආචාර්යවරයාගේ සිසුන් සියල්ල ද ‍‍මෙතැනට එක් රැස් වුණා. මෘත සිරුර අයත් දෙව් ලොව උපන් දිව්‍ය පුත්‍රයා බුදු ගුණ, දහම් ගුණ, සඟ ගුණ ගායනා කිරීමේ පිනෙන් දිව්‍ය රාජයෙක් වුණා යැව් තුනුරුවන් වන්දනා පූජාවේ විපාක වාරය පහදා දුන්නා. මේවා හොඳින් කවුරුත් කල්පනාවෙන්‍ ලොවුතුරු බුදු දහම කෙරෙහි පැහැදීමෙන් ‍ගෞරව සම්ප්‍රයුක්තව ම වැඩි වැඩි‍යෙන් පින් දහම් කළොත් වරදින්නේ නැතිව සුගතියක වාසය කළ හැකියි. 

විශේෂයෙන් අපායෙන් නිදහස් විය හැකි යි. එතරම් වාසනාවක් ලොවේ තවත් නැහැ. එ‍සේනම් පිනට දහමට අනුව කටයුතු කර තම චිත්ත සන්තානයේ පවතින සති, ධම්මවිඡුය, විරිය,පීති, පස්සද්ධි, සමාධි, උ‍පේක්ෂා යන ‍බොජ්ඣංග ධම්ම හත හැකිතාක් දියුණුවෙන් තම බෝධි පාක්ෂික ධර්මද දියුණු‍වෙන් සිත ගත නිවා සනසාගෙන මේ ගමන ඉදිරියට යන්න. අඩුපාඩු ‍දෙස ‍නොබලා ඒවා ඉවසා දරාගෙන ඳxබŠදඳී දී ගුණ දියුණුවෙන් ආපස්සට ‍‍නොගොස් ඉදිරියටම යන්න.

ඒ නිසා ලොවුතුරා බුදු දහමේ සඳහන් කරන ජය සංකේතය වන නිවන් සුව දක්වා යාමට උතුම් ගමන් මග බුදුන් වහන්සේ අපට පහදා දුන්නා. ඒවා ‍ හොඳින් කල්පනා‍වෙන් පිනට දහමට ගුණයට නැඹුරුව ශීලාදී ගුණ දියුණු‍වෙන් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය ද රැකගෙන ඉදිරියට ගි‍යොත් තම ජීවිතයේ මෙ‍ලොව මෙන්ම පරලොව ද බැබළී නිර්වාණ ධර්මය අවබෝධ කරගත හැකි යි. 

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී  වැලිකල