Tuesday, December 5, 2023

චුල්ලපන්ථක මහරහතන් වහන්සේ


අසු මහා ශ්රාවක වහන්සේලා - 12
(දොලොස්වන ලිපිය )

චුල්ලපන්ථක මහරහතන් වහන්සේ

සාරිපුත්ත ජාතික අධ්යාපන
විද්යා පීඨයේ
තණමල්විල රාහුල හිමි

රජගහනුවර ධනවත් හා කීර්තිමත් සිටු පවුලක් විය. මෙම සිටුපවුලට සිටියේ රූමත් දියණියක් පමණක් ම නිසා ඇයට ආදරයෙන් නම් අඩුවක් වූයේ නැත. ඇගේ ප්රේමය දිනාගත්තේ සිටුමැදුරේ කඩවසම් මෙහෙකරුවෙකි. නොබෝ කලකින් ඇය ඔහු හා පැන ගියා ය.මවුපියන් ඇය සිටු පවුලෙන් ඉවත් කළේ මියගියා යැයි සලකමිනි.

තම කුළුදුල් දරුවා ලබන්නට සූදානම් වූ ඇයට තම මව් සෙනෙහස ලැබීම අවැසි විය. ඇය සැමියා සමග තම මව වෙත යන්නේ, අතරමගදී දරුවා බිහිවිය. ඔවුහු මහ මග උපන් දරුවාට “පන්ථක” යැයි නම් තැබූහ. කාලය ගලා ගියේ ය. දැන් ඇය තම දෙවෙනි දරු උපතට ද සූදානම් ය. ඇය තම සැමියා සමග මව වෙත යන්නේ අතර මගදී දෙවන දරුවා ද බිහිවිය. ඔවුන් තම පුංචි සුරතලාටද නම තැබුවේ “ පන්ථක” කියා ය. දැන් වැඩිමලා මහා පන්ථකය. පුංචි පුතා චුල්ල පන්ථක ය. නොබෝ කලකින් මේ සුරතල් දරුවන් දෙදෙනාට තම මුතුන්මිත්තන් දැකීමට සිත් විය. අසල්වැසි ගම්දරුවන් සමඟ සෙල්ලම් කරන මහාපන්ථක කුමරා ඔවුන් බාප්පා, මුත්තා, අත්තම්මා කියනු අසා ”අපට නෑයෝ නැද්දැ” යි මවගෙන් ඇසී ය.

”රජගහනුවර මහධන සිටාණෝ නුඹගේ මුත්තණුවෝ ය. එහි බොහෝ නෑයෝ වෙති” යි මව කීවා ය. එහි නො යාමට හේතු පහදා දුන් නමුත්, දරුවන්ගේ ඇවිටිලි බොහෝ වූ හෙයින් රජගහ නුවරට යාමට තීරණය කළහ. එසේ ගිය පසු නුවර දොරටුවෙහි නවාතැන් ගත් ඔවුහු තමන් ආ බව දන්වා යැවූහ. මවුපියෝ ඒ අසා “මුන් දෙදෙනා අපගේ වංශයට හානි කළහ. අපේ ඇසට පෙනෙමින් ළඟ නො සිටිය යුතුය” කියා කැමති තැනෙක ගොස් ජීවත් වීමට වස්තු සම්පත් දෙවා සිටු යුවල චුල්ල පන්ථක හා මහා පන්ථක තම සිටුමැදුරේ නවතා ගැනීමට කැමති වූහ.

දැන් ඔවුන් දෙදෙනා ජීවත්වන්නේ තම ආච්චි හා සීයා භාරයේ ය. මහාපන්ථක සීයාගෙන් අවසර ගෙන පැවිදි විය. උන්වහන්සේ නොබෝ කලකින් විදසුන් වඩා රහත් වූහ. ටික දවසක් යනවිට චුල්ලපන්ථකටත් ගිහි ජීවිතය එපා විය. ඔහුත් මහා පන්ථක හාමුදුරුවන්ගේ පන්සලට ගොස් මහණ විය . මහණ වූ දවසේ සිටම කාල සටහනක් අනුව වැඩ කරන්නත්, ගාථා කට පාඩම් කරන්නත් පන්ථක පොඩි හාමුදුරුවන්ට සිදු විය. මහා පන්ථක හාමුදුරුවෝ ගාථාවක් කට පාඩම් කරන්න යැයි චුල්ලපන්ථක හාමුදුරුවන්ට උගැන්වූහ. ගාථාවේ පදයෙන් පදය අර්ථය සමග වටහා දුන්හ. එහෙත් පොඩි පන්ථක හාමුදුරුවන්ට කට පාඩම් කරන එක සිතට වද දෙන වැඩක් විය.

දස දහස් වාරයක් පාඩම් කළද එක පදයක් හෝ මතක තබා ගැනීමට නොහැකි විය.මාස හතරක් තිස්සේ උත්සාහ කළත් එක අකුරක් හෝ මතක තබා ගත නොහැකි විය. මහා පන්ථක හිමියෝ පොඩි පන්ථක හිමි කැඳවූහ. “පන්ථක ඔබට මහණකම් හරියන්නේ නැහැ. එක බණ පදයක් මතක තියා ගන්න බැරිව මොන මහණකම ද? ඒ නිසා ඔබ ගෙදර යන්නයි පැවසූහ.”

මේ අතර ජීවක වෙද මහතා පන්සලට පැමිණ, බුදුරදුන් ප්රධාන මහ සඟනට පසුවදා දවල් දනට ආරාධනා කළේය.

මහා පන්ථක හිමියෝ චුල්ල පන්ථක හිමියන් හැර ආරාධනාව පිළිගත්හ. ඒ බව දැනගත් චුල්ල පන්ථක හාමුදුරුවන්ගේ කනගාටුව, ශෝකය, කලකිරීම තව තවත් වැඩිවිය. මේ පන්සලේ නොරැඳෙමි සිතූ චුල්ල පන්ථක හිමියෝ පසු දා උදෙන් ම පන්සලෙන් පිටත් වූහ. මහා කරුණා සමාපත්තියට සමවැදී ලෝකය දෙස බලන බුදු පියාණෝ කලකිරී ගෙදර යන චුල්ල පන්ථක පොඩි හිමියන් දුටු සේක. පා සිවුරු ගත් බුදු පියාණෝ පන්ථක හිමි යන මගට සෘද්ධියෙන් වැඩිසේක. “පන්ථක කොහෙද මේ යන්නෙ?” බුදුපියාණෝ විමසූහ. “අයියා කිව්වා මට මහණකම් කරන්න බැරි බව. ඒ නිසා මම ගෙදර යනවා බුදුහාමුදුරුවනේ” මහා කරුණාවෙන් ළතෙත් සිතැති මහා ශාන්ති නායකයාණෝ චුල්ල පන්ථක පොඩි හාමුදුරුවන්ගේ හිස පිරිමදිමින් මෙසේ වදාළහ.

“පන්ථක, ගාථා පාඩම් කර ගන්න මහන්සි වෙන්න ඕනෙ නැහැ. නුඹට එක දෙයක් කරන්න පුළුවන්ද?” “ඒ මොකක්ද, බුදුහාමුදුරුවනේ?,,” “පන්ථක ඔබට සිත හදා ගන්න පුළුවන් ද?” “පුළුවන් බුදුහාමුදුරුවනේ” ඉන්පසු බුදුහාමුදුරුවෝ සුදුරෙදි කැබැල්ලක් දී එය කිළිටි හරිමි, කිළිටි හරිමි යි කියමින් අත්ලේ පිරිමදින්නැයි පන්ථක හිමියන්ට කීහ.

පන්ථක පොඩි හාමුදුරුවෝ බුදුපියාණන් වදාළ පරිදි කමටහන ක්රියාත්මක කළහ. ක්රමයෙන් අත්ලේ පිරිමැදි රෙදි කැබැල්ල කිළිටි වන්නට විය. ඒ කෙරේ සිහිය ඇති කරගත් පන්ථක හිමියෝ, පෙර වැඩූ කුසල් ඇත්තේ සිතේ කිළිටි ස්වභාවයත්, සංස්කාරයන්ගේ අනිත්ය ස්වභාවයත් මැනවින් තේරුම් ගෙන සියලු කෙලෙසුන් නසා රහත් බව ලබා සියලු දුකින් මිදුණහ.

චුල්ලපන්ථක තෙරණුවෝ පෙර භවයෙක රජෙක් ව ඉපිද නුවර පැදකුණු කරන වේලෙහි නළලින් ගැලූ දහ¼ඩිය පිරිසුදු සළුවෙන් පිසදැමී ය. සළුව කිළිටි විය. අපවිත්ර ශරීරය නිසා පවිත්ර සළුව කිළිටි විය. ඒ හේතුවෙන් උපන් සියල්ල මෙසේ අනිත්යතාවයෙන් යුක්තය කියා ඇති වූ අනිත්ය සංඥාවම මෙකල රජෝහරණය ම උන්වහන්සේට රහත්වීම සඳහා හේතු වූයේ ය.

ජීවක භාග්යවතුන් වහන්සේට පැන් පිළිගැන්වී ය. උන්වහන්සේ ආරාමයේ තව භික්ෂූහු සිටිති” යි යි අතින් පාත්රය වැසූ සේක. මහාපන්ථක තෙර ”ස්වාමීනි, විහාරයෙහි භික්ෂූහු නැතැ” යි කීය. භාග්යවතුන් වහන්සේ ඇති නැති බව දැන එව’ යි මිනිසකු යැවූහ. චුල්ලපන්ථක තෙරණුවෝ ”මාගේ සොහොයුරාණන්ට භික්ෂූන් ඇති බව පෙන්වමි” සිතා සිවුරු මහන, සිවුරු හෝදන, සිවුරු පඬු පොවන, පාඩම් කරන දහස් ගණන් භික්ෂූන් අඹ වනය පුරා මැවූහ. ඒ පුරුෂයා දිවගොස් අපමණ භික්ෂූහු සිටිතැයි සැළකළේ ය.

”චුල්ලපන්ථක කැඳවා ගෙන එව” බුදුන් වදාළ කල්හි එහි ගිය පුරුෂයා චුල්ලපන්ථකයන් කැඳවතියී කීය. සියල්ලෝම ”මම චුල්ලපන්ථක වෙමි. මම චුල්ලපන්ථක වෙමි” නැගී සිටියහ. ඔහු ගොස් ඒ බව සැළ කළේය. ”එසේ නම් පළමු කීවහු අතින් අල්වා ගන්න. එවිට සෙස්සන් අතුරුදහන් වෙති” වදාළහ. එපරිද්දෙන් චුල්ලපන්ථක තෙරුන් කැඳවාගෙන ආපසු දන් වළඳා අනුමෙවෙනි බණ දෙසීම පන්ථක තෙරුන්ට පවරා විහාරයට වැඩි සේක. සවස් වේලෙහි දම් සභාවට රැස් වූ භික්ෂූන් වහන්සේ මේ පුවත මුල්කොට බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ගුණ කථා කියමින් හුන්හ. එහි වැඩි භාග්යවතුන් වහන්සේ ”චුල්ලපන්ථක දැන් මා නිසා ධර්ම මහත්වයට පැමිණියේ ය. පෙර මා නිසා භෝග මහත්වයට පැමිණියේ ය” යි වදාළ සේක.

චුල්ල පන්ථක මහ රහතන් වහන්සේගේ අතීත කථාව පැහැදිළි කළහ. කාශ්යප බුදුරජාණන් වහන්සේ කාලයේ දී පැවිදි ජීවිතයක් ගත කළ චුල්ල පන්ථක හිමියෝ එකල වියත් තෙරණු කෙනෙක් වූහ. ඉගෙනීමෙහි දක්ෂ වූහ. එහෙත් උන්වහන්සේ වැඩසිටි පන්සලේ නුවණ මඳ, ඉගනීමෙහි අදක්ෂ, පාඩම් නො සිටින ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් වූහ. එකල පණ්ඩිතමානි වැනි වූ චුල්ල පන්ථක හිමියෝ නුවණ මඳ හිමියන්ට නොයෙක් අපහාස උපහාස කරමින් සිනාසුනහ. එහි ප්රථිඵලයක් වශයෙන් රහත්වීමට පින තිබූ උන්වහන්සේට මෙකල සිව් මසක් ගත වුවත් එක ගාථා පදයක්වත් පාඩම් කරගත නොහැකි විය.

චුල්ල පන්ථක හිමියන්ගේ කතාව පණ්ඩිතමානි නුවණ මඳ, නිසි උගත්කමක් නොමැති පුද්ගලයන්ට ගරහන, ඔවුන් හිනාවට උපහාසයට, අපහාසයට ලක් කරන අයට කදිම පාඩමකි.



කරණීයමෙත්ත සූත්‍රය

 


කරණීයමෙත්ත සූත්රය - නිධාන කතාව හා පදයෙන් පදය අර්ථය

කරණීය මෙත්ත සූත්රය (මෙත්ත සූත්රය) බෞද්ධයන් අතර ආරක්ෂක පිරිතක් ලෙස ද භාවනා ධර්මයක් ලෙස ද ඉතා ප්රකටය. තුන් සූත්රය ලෙස මහා මංගල සහ රතන සූත්ර සමගද භාවිත වන්නක් වීමෙන් පිරිත් දේශනාවන්හිද නැතිවම බැරි අංගයක් වන මෙත්ත සූත්රය එහි පදයෙන් පදය අර්ථයත් සමග දහම් පිපාසිත ඔට අතට පත් කිරීමට මෙසේ අදහස් කරමි. මේ සූත්ර දේශනාව කුඩා කල පටන් අසන අප එහි අරුතද දැන සිටීම වටින්නේය. මෙය පස්වැනි ඛුද්දක නිකායේ ඉතා පැරණිම ශ්රී මුඛ දේශනා ඇතුළත් සුත්ත නිපාතයේ ඇතුලත් දේශනාවකි.

නිධාන කතාව: බුදුරජාණන්වහන්සේ සැවැත්නුවර වැඩවාසය කරන සමයක පන්සියයක් භික්ෂුන් වහන්සේලා සුදුසු කමටහන් ලබාගෙන බුදුන් වහන්සේගේ අනතුරු ඇඟවීම් මැද වුවත් වස් තුන් මස විවේකීව බවුන් වැඩීමේ අදහසින් සුදුසු තැනක් සොයා පිටත්ව ගියහ. උන්වහන්සේලා එක්තරා ගමකට වැඩම කළ අවස්ථාවේදී එහි වාසය කළ මිනිස්සු උන්වහන්සේලාගේ අදහස දැනගෙන ගම අසල ඇති වන ලැහැබක් ඊට සුදුසු බව දන්වා සිටියහ. ගමට ඉතා ආසන්න නොවී ඉතා දුරින්ද නොපිහිටි වන ලැහැබක් බැවින් භික්ෂූන්වහන්සේලාත් ඒ වන ලැහැබට වැඩම කර තම භාවනා කර්මය පටන් ගත්හ.

මේ වනලැහැබට අරක්ගත් රුක්ෂ දේවතාවුන් සමූහය මේ සිල්වත් භික්ෂූන්වහන්සේලා බිම හිඳිද්දී තමන් උඩ හිඳීම නුසුදුසු යැයි සිතා බිමට බැස්සහ. ඊළඟ දිනයෙත් පිඬුසිඟා වැඩීමෙන් පසු උන්වහන්සේලා පැමිණීමෙන් දේවතාවුන්ට බිමට බැසීමට සිදුවිය. මේ ආකාරයට දින කිහිපයක් ගතවීමෙන් පසු දේවතාවන්ට පෙනීගියේ මේ යෝගාවචර සඟ පිරිස දිගු කලක් නැවතී සිටිනු ඇති බවය.ඔවුහු කතිකා කර භික්ෂූන්වහන්සේලා බියගන්වා එලවාදැමීමට උපක්රම යෙදූහ. දේවතාවුන් විසින් අමනුෂ්ය රූප මළකඳවල් ආදී බියජනක දෑ මවා පෙන්වීමෙන් ඒ ස්වාමීන්වහන්සේලාගේ බවුන් වැඩීමට බාධා කළහ. උන්වහන්සේලාගේ ශරීර සුදුමැලිව බියෙන් තැති ගැණුනහ. සිත් එකඟ කළ නොහැකිව භාවනා අසාර්ථක විය. දිනක් පැන් ගෙන ඒමට දිය කඩිත්තට ගිය අවස්ථාවේ සංඝ ස්ථවිරයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ සේම අන්ය භික්ෂූන් ද ශරීරයෙන් කෘෂව වැහැරී සිටිනු දැක මෞන වෘතය රැකීම හෙවත් මුවින් ඩචනයක් පිට නොකර සීටීම යන භාවනා වෘතය එතෙකින් නවතා අනෙකුත් ස්වාමීන් වහන්සේලාගෙන් මේ ගැන විමසා බැලූහ. “කිමෙක්ද ඇවැත්නි, ඔබ වහන්සේලා ශරීරයෙන් කෘෂව සුදුමැලි බවට පත් වූයේ කිනම් කරැණකින්දැ”යි විමසූහ. එවිට තමන්වහන්සේට සේම සද්ධිවිහාරික අනෙකුත් භික්ෂූන් වහන්සේලාට ද ඇත්තේ අමුනුෂ්ය කරදර බව දැන එතැන තමන්ට සුදුසු තැනක් නොවන්නේ යැයි සිතූ උන්වහන්සේලා පෙරළා බුදුහිමියන් වෙත පැමිණ තම අත්දැකීම සැල කළහ.

“ස්වාමීනි, මේ විදියෙ උපද්රව වලට මුහුණදෙන්න වුණ එම සෙනසුන බවුන් වැඩීමට සුදුසු නැති බවයි පේන්නෙ.”
“නැහැ මහණෙනි, එතැනමයි සුදුසු. මේ වතාවේ නුඹලා ආයුධයක් අරගෙනයි යා යුත්තේ.”
“ස්වාමීනි, කුමක්ද ඒ ආයුධය?”

ඒ අයුධය තමයි කරණීයමෙත්ත සූත්රය. මෙම පිරිත ඉගෙන ගොස් මසකට අට වරක් බණ අසන දිනයන්හිදී සජ්ඣායනා කරන්න........මෙය පදනම් කර ධර්ම සභාව රැස් වන්න..... මෙය කර්මස්ථානයක් වශයෙන් වඩන්නැයි" අවවාද දී කරණීය මෙත්ත සූත්රය දේශනා කළ සේක. මේ උපදෙස් අනුගමනය කළ එම භික්ෂූන්වහන්සේලාට දේවතාවුන්ගේ හිරිහැර නැති වී ගොස් නිතිපතා දෙවිදේවතාවුන්ගේ ද උපකාර ලැබ භාවනා කිරීමෙන් වස්තුන් මස අවසානයේ දී උන්වහන්සේලා පන්සිය නමම අර්හත් ඵල සමාපත්තියට පත්ව උත්තරීතර නිවන් අවබෝධයෙන් සැනසිල්ල උදාකරගත්හ. සාධු! සාධු! සාධු!
මෙම අනර්ඝ සූත්ර දේශනාවේ මෛත්රීය වැඩීමේ උපදෙස්මාලාවක් ඇතුලත් වන අතර එම බුද්ධ වචන භාවනා කර්මයක් දක්වා පහසුවෙන් වැඩීමට ඔබටත් හැකිය. නිවසේදී පිරිත් කියන විට ඔබ අර්ථය බලමින් කියවා මෙම අර්ථ ඔබට හුරු කරවාගෙන නිතර මෙනෙහි කරන විට අර්ථ සහිතවම මෙනෙහි කිරීමෙන් තම තමන්ට ආලෝකයක් තමාවිසින්ම සපයා ගත හැකිය. සූත්රයේ අවසානයට සඳහන්වන පරිදි ඔබත් නැවත මව් කුසක පිළිසිඳ නොගැනීමට භාවනා වීර්යය උපදවන්නේ නම් මේ ඔබට සුදුසුම සූත්ර දේශනාවයි. එයින් ඔබට නිරන්තර ආරක්ෂාව ලැබෙනු ඇත. එසේ වන්නේ ඔබේ මෛත්රී චිත්තයේ මහිමයෙන් සලිත වී යන අමනුෂ්යයෝ ඔබට කරදර නොකොට පිං බලාපොරොත්තුවෙන් ඔබව ආරක්ෂා කිරීමට පෙළඹෙන නිසාය. දෙවියෝ ද ඔබ උපද්රව වලින් වලක්වනු ඇත. ඔබේ සිත ද සැමට සුව සළසන මෛත්රී පිණ්ඬයක් වේවා! මේ දිනූ මනුෂ්ය ජීවිතයේ දීම ධර්ම ප්රාර්ථනා සමෘද කොට ගෙන ශාන්ත ලක්ඛණ අමා නිවනින් සැනසීම උදා කරගැනීමට මේ මහඟු බුද්ධ වචන ඔබට නිතිපතා උපකාරී වේවා!

කරණීයමත්ථ කුසලෙන (=කරණීය+ අත්ථ) – තමාට අර්ථයක් හෙවත් යහපතක් කරගන්නෙක් විසින්
යං තං සන්තං පදං අභිසමෙච්ච – ඒ ශාන්ත පදය(නිවන) අවබෝධයෙන්
සක්කො – දක්ෂයෙක්
උජු ච – ඍජු/අවංක (වූවෙක්)
සූජු ච – වඩාත් / සිතින් පවා අවංක (වූවෙක්)
සුවචො චස්ස – කීකරු වූවෙක්
මුදු අනතිමානී – මුදු නිහතමානී (වූවෙක් විය යුතුය)
සන්තුස්සකො ච – ලද දෙයින් සතුටු වන
සුභරො ච – පහසුවෙන් රැකිය හැකි
අප්ප කිච්චො ච – අල්ප වූ වැඩ කටයුතු ඇති
සල්ලහුක වුත්ති – ලහුක (සැහැල්ලු) පැවතුම් ඇති
සන්තින්ද්රියො ච – සන්සුන් (පස්) ඉඳුරන් ඇති
නිපකො ච - ඥානවන්ත වූ
අප්පගබ්භො - (ප්රගල්භ නොවන හෙවත්) සැහැසි /රළු නොවූ
කුලෙසු අනනුගිද්ධෝ - කුලයන්හි නොඇලුණු (හෙවත් දායක පවුල් වලට නොඇලුණු අයෙක් වියයුතුය)
න ච ඛුද්දං සමාචරෙ – සුළු වූත් හැසිරීමක් නැත
කිඤ්චි යෙන විඤ්ඤූ පරෙ – යම් ඒ අනෙක් නුවණැත්තන්
උපවදෙය්යුං - විසින් ගැරහීමට ලක්විය හැකි
සුඛිනො වා - (කයිනුත්) සුවපත්
ඛෙමිනො හොන්තු – නොබිය වූ
සබ්බේ සත්තා භවන්තු සුඛිතත්තා - සියලු සත්වයෝ (සිතිනුත්) සුවපත් වේවා!
යෙ කෙචි පාණ භූතත්ථි - යම්තාක් පණඇතියවුන් සිටින්නේ නම්
තසා වා - තැතිගත් හෝ
ථාවරා වා - ස්ථාවර හෙවත් තැති නොගත් (අර්හත්ඵල සමාපත්තියට පැමිණී උතුමන් තැති නොගත් යන්නෙන් අදහස් වේ)
අනවසෙසා - ඉතුරු නැතිවම
දීඝා වා – දිග් වූ හෝ
යෙ මහන්තා වා – මහත් වූ
මජ්ඣිමා- මධ්යම ප්රමාණ කය ඇති
රස්සක –කෙටි ප්රමාණ කය ඇති
(අ)ණුක - ඉතා සියුම්
ථූලා – ස්ථූල වූ
දිට්ඨා වා - දුටු සත්ත්වයන් (මෙන්ම)
යෙව අද්දිට්ඨා - යම් නුදුටු සත්ත්වයන් ද
යෙ ච දූරෙ - යම් දුර සිටින සත්ත්වයන් හෝ
වසන්ති අවිදූරෙ – නොදුරේ හෙවත් ළඟ වසන සත්ත්වයන්
භූතා වා - හටගත් හෙවත් ඉපදුණු හෝ
සම්භවෙසී වා- නොඉපදුනු, (මවුකුස සිටින හෝ බිත්තර අවස්ථාවේ සිටින)
සබ්බෙ සත්තා භවන්තු සුඛිතත්තා – සියලු සත්ත්වයෝ සුවපත් (සිතැති) වේවා!
න පරො පරං නිකුබ්බෙථ – එකෙක් තවකෙකුට වංචා නොකෙරේවා
නාතිමඤ්ඤෙත (න+අතිමඤ්ඤෙත) - හෙලා නොදකිත්වා
කත්ථචි නං කඤ්චි – කොතැන කිසිවෙකුත්
බ්යාරොසනා – කෝපවී
පඨිඝසඤ්ඤා – ගැටෙන අදහසින්
න+(අ)ඤ්ඤමඤ්ඤස්ස – එකෙක් අනෙකෙකුගේ
දුක්ඛම්+ඉච්ඡෙය්ය – දුක කැමතිවන්නේ නැත
මාතා යථා – යම් මවක් මෙන්
නියං පුත්තං – පුතෙකු සිටින
ආයුසා – පණ වැනිව
එක පුත්තං+අනුරක්ඛෙ - එක ම පුතු රකියි ද
එවම්පි– එලෙසම
සබ්බ භූතෙසු - සියලු සත්ත්වයනට
මානසං භාවයෙ අපරිමාණං – අපරිමිතවූ මනසක් වැඩිය යුතුය
මෙත්තං ච සබ්බ ලොකස්මිං - සකල ලෝකය වෙත මෙත පතුරවා
මානසං භාවයෙ අපරිමාණං – අපරිමිත වූ මනසක් වැඩිය යුතුය
උද්ධං - උඩ ද
අධො ච –යට ද
තිරියං ච – හරහට /තිරස / ආදී දිසානු දිසාවන්ද
අසම්බාධං – බාධා නැතිව
අවෙරං – අවෛරීව
අසපත්තං - සතුරු නැතිව
තිට්ඨං - හිටගෙන සිටිද්දී හෝ
චරං –ඇවිදින විට හෝ
නිසින්නො වා – ආසනයක හිඳගෙන විටින විට හෝ
සයානො වා – සයනය කරමින් හෝ
යාවතස්ස විගතමිද්ධො – නින්දෙන් වෙන්ව සිටිනතාක් හෙවෙත් අවදියෙන් සිටින සෑම විට ම
එතං සතිං අධිට්ඨෙය්ය – මෙසේ සිහිය අදිටන් කොටගත යුත්තේය
බ්රහ්මං+එතං විහාරං ඉධං+ආහු – මෙසේ විසීම බ්රහ්ම විහරණයකැයි ලොව (නුවණැත්තෝ) කියත්
දිට්ඨිංච අනුපගම්ම - (සත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් ඇත යන) දෘෂ්ඨියට නොගොස්
සීලවා - (සිදුරු නැතිව) සිල්වත් වන්නේ
දස්සනෙන සම්පන්නො – නිවැරදි දැක්මෙන් යුතුව
කාමෙසු විනෙය්ය ගෙධං – පංචකාමයන් කෙරෙහි ගිජුබව හෙවත් ඇලෙන ස්වභාවය දුරු කොටගෙන (අනාගාමී වී)
න හි ජාතු ගබ්භසෙය්යං පුනරෙතී ‘ ති. – මවු ගැබක සැතපීමට නැවත නොපැමිණෙන්නේ මය.

මහා පන්ථක මහ රහතන් වහන්සේ

 


අසු මහා ශ්රාවක වහන්සේලා - 11
(එකලොස්වන ලිපිය )

මහා පන්ථක මහ රහතන් වහන්සේ

මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකටයකට අතීතයේ දී පළවූ පදුමුත්තර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අවධියෙහි එක්තරා කෙළඹි පුත්රයෙක් තම බාල සොහොයුරා සමඟ සර්වඥයන් වහන්සේ කාෙළඹ නිතිපතා දහම් අසයි. එක් දිනයක දී බුදුරජාණන් වහන්සේ අරූප ධ්යානයේ දී දක්ෂ වූ භික්ෂුවක අග්රස්ථානයෙහි තබන දැක කුල පුත්රයා මා විසින් ද අනාගතයෙහි මෙබඳු පදවියක් ලබන්නේ නම් මැනවැයි සිතා බුදුපාමොක් මහ සඟනට සතියක් මහ දන් පවත්වා අවසානයේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේට සිය අභිප්රාය දන්වා සිටියේය. සර්වඥයන් වහන්සේ ඔහුගේ අභිප්රාය සඵල වනු දැක් මෙයින් කල්ප ලක්ෂයකටයකට මත්තෙහි ලොව බුදුවන ගෞතම නම් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි දී ඔබට එම අග්රස්ථානයේ ලැබෙනු ඇතැ යි විවරණ දුන් සේකැ.

එකී කුල පුත්රතෙම එතැන් පටන් බොහෝ කුසල් කොට එයින් චුතව දිව්ය ලෝකයෙහි උපන්නේය. නැවත දෙවි මිනිසුන් සැප වලළඳා අපගේ ශාස්තෘවරයාණන් වහන්සේ මෙලොව පහළ වූ අවධියේ දී මුලින් සඳහන් වූ සහෝදර කුල පුත්රයා සමග රජගහ නුවර ධනවත් සිටු කුලයක පුත්රයන් උපන්නේය. ඒ පුවත් සිදු වූ අයුරු සැකෙවින් මෙසේයි. රජගහ නුවර ධනවත් සිටු ගෙදරක වාසය කළ සිටු කුමරියක් එක්තරා මෙහෙ කාරයෙකු සමග මිත්රව සිට මවුපියන් දැන ගනීවි යැයි බියෙන් ඔහු සමග රහසින් පලා ගියාය. කළත් ගෑමේ දී ඇයට දරු ගැබ්ක් හට ගැනිණ. දරුවා ලැබෙන්නට ආසන්න වූ කල්හි සිය ස්වාමියා ප්රතික්ෂේප කරද්දීත් ඇය දෙමව්පියන් කරායාමට හුදෙකලාව ම පිටත් වූවාය. ඒ බව දැනගත් ස්වාමියා ඇය සොයා ගෙන ඇය පසුපස ගියේය.

එක්තරා ස්ථානයකදී දෙදෙනා හමුවිය ඒ මොහොතේ දී ම ඇයට පුතෙකු ලැබෙන හෙයින් ගිය ගමන නවතා ආපසු ස්වාමියා සමඟ ගෙදරට පැමිණියා ය. මගදී උපන් හෙයින් පුතුට පන්ථක යයි නම් කරණ ලද්දේය. දෙවන වරට ද ඇයට දරු ගැබක් හට ගත් කල්හි මුලින් කී පරිදිම මවුපියන් හමුවීමට යද්දී තවත් පුත්රයකු අතරමගදී ලැබීය. ඒ දරුවාද මගදී උපන් හෙයින් පන්ථක යයි නම් තබා මුල් දරුවා මහා පන්ථක නමින්ද බාලයා චුල්ලපන්ථක චමින්ද නම් කෙරිණි. චුල්ලපන්තක පුත්රයාගේ චරිත අප චරිතාපදානය මීලග චුල්ලපන්තක චරිත කථාවෙහි දක්වනු ලැබේ මේ දරුවන් දෙදෙනා පසු කාලයක දී තම පුත්තණුවන් වෙත යවන ලද්දේය’

එහි සුවසේ වැඩුනාහ. මහා පන්ථක තෙමේ තම මුත්තනුවන් සමඟ නිතර විහාරයට ගොස් බණ අසා මෙසේ කලක් වූ කල්හි ඔහුට පැවිදි වීමට කැමැත්තක් පහලවිය. ඔහු ඒ බව තම මුත්තනුවන් ට දන්වා ඔහුගෙන් අවසර ලබාගෙන බුදු බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැවිදි විය. ඒ සාමණේරයන් වහන්සේ බොහෝ කොට ධර්මය ඉගෙන උපසම්පදාව ලැබ නොබෝ කලකින් සතර අරූපාවචර ධ්යානලාභීව රහත් බවට පත් වූ සේක මෙසේ ධ්යාන සුවයෙන්ද නිර්වාන සුවයෙන් ද කල් යවන්නාහු පසුකලකදී බුදු රජාණන් වහන්සේ භික්ෂූන්ට අග්රස්ථාන දෙන අවස්ථාවක ” අරූප ධ්යානලාභී භික්ෂූන් අතර එහි මහා පන්ථක තෙරුන් අග්ර වන්නේ යැ” යි අග්රස්ථානයෙහි තබා වදාළසේක

මහා කච්චායන මහරහතන් වහන්සේ

 

අසු මහා ශ්රාවක වහන්සේලා - 10
(දහවන ලිපිය )

මහා කච්චායන මහරහතන් වහන්සේ

අප බුදුරදුන්ගේ කාලයෙහි උදේනි නුවර බමුණු කුලයෙහි පින්වත් කුමාරයෙක් ඉපදුණා. මුලු සිරුරම රන්වන් පාටින් බැබලුණා.

එසේ වීමට හේතුව කලින් වැඩසිටි කාශ්යප බුදුරදුන් පිරිනිවන් පෑ පසු ධාතු තැන්පත් කොට සෑයක් සාදද්දී රන් ගඩොලක් පූජා කොට මතු ආත්මවල උපදින වාරයක් පාසාම සිරුර රන්වන් පැහැයෙන් බැබළේවායි ප්රාර්ථනා කොට තිබූ නිසයි. ඒ අන්දමට රන්වන් සිරුරක් ලැබූ හෙයින් කුමරුවාට නම තැබූයේ කඤ්චන යන නමයි.

එහෙත් ඔහුගේ ගෝත්රය කච්චායන වූයෙන් ඒ නමින් ද හැඳීන්වූවා. වැඩිවියට පත් ඔහුට රජුගේ පුරෝහිත තනතුර හිමිවුණා. බුදුරදුන් ලෝකයේ පහළ වී ඇති බව දැනගත් උදේනි රජතුමා මුලු ඇමති මණ්ඩලයේ ම කැමැත්ත පරිදි කච්චායන පුරෝහිතයාගෙන් ඉල්ලා සිටියා බුදුරදුන් තම රාජ්යයට වඩම්මාගෙන එන ලෙස. තමාට පැවිදි වීමට අවසර ලබාදෙන්නේ නම් ඉල්ලීම ඉටු කිරීමට කච්චායන බමුණා පොරොන්දු වුණා. යහළුවන් සත්දෙනෙකු සමඟ බුදුරදුන් වෙත ගිය කච්චායන පැවිද්ද ලබා සසර සිදුකළ පින්වල මහිමයෙන් රහත්භාවය ලබාගත්තා. ටික කලකට පසු පැවිදි උපසම්පදාව ලැබූ හිතවත් හිමිවරු සත්දෙනා සමඟ බුදුරදුන් හමුවෙහි උදේනි නුවර පිළිබඳ වර්ණනාත්මක විස්තරයක් ඉදිරිපත් කළා.එවිට බුදුරදුන් “ පළමුව තමා උපන් උදේනි නුවරට කච්චායන හිමියන්ම වැඩමවන්න” යැයි නියම කළා. ඒ අනුව රහත් සත්නම සමඟ කච්චායන හිමියන් උදේනි නුවරට වැඩම වන අතර තේලප්පතාලි ගමෙහි පිඬුසිඟාවැඩියා.

එහි විසූ සුරූපි දුප්පත් එක් සිටු දියණියකගේ කේශ කලාපය කහවණු ලක්ෂයක් වුවත් ගෙවා මිලදී ගැනීමට තවත් සිටු දුවණියක් සූදානම්ව සිටියත් මුලදී එම ඉල්ලීම ප්රතික්ෂේප වුණා. එහෙත් මහා කච්චායන හිමියන් ප්රධාන රහත් හිමිවරුන්ට දානය පිළිගැන්වීමට තිබූ බලවත් ආශාව නිසා ලක්ෂයකටවත් නොදුන් කේශ කලාපය කහවණු අටක් වැනි සුලු මුදලකට කලින් ඉල්ලූ කාන්තාවටම විකුණා සැදැහැයෙන් යුතුව දානය පූජා කළා. ඉතා ලස්සන වූ ඇගේ කේශ කලාපය සැදැහැයෙන් විකුණා දුන් දානයේ අනුසස් ලෙස ඇයට නැවතත් මෙලොව දී ම වඩා ලස්සන කේශ කලාපයත් ඇයට ලැබුණා. මේ තොරතුරු දැනගත් රජතුමා ඇය තම අගමෙහෙසිය බවට පත්කර ගත්තා. අප සිදු කරන කුසල ක්රියාවන්හි අනුසස් බොහෝ දුරට මෙලොවදීම ලැබෙන බවට මෙය හොඳ නිදසුනකි. කච්චායන හිමියන් කඤ්චනවත නම් උයනෙහි වැඩ වසන බව උයන්පල්ලාගෙන් දැනගත් උදේනි රජතුමා වහා එහි ගොස් බුදුරදුන් කොහිදැයි විමසුවා. එවිට මහා කච්චායන හිමියන් පැවසුවා පළමුව තමන්ට උදේනි නුවරට වැඩම වීමට උන්වහන්සේ නියම කළ බව. පැහැදීමට පත් රජතුමා ඒ රහත් පිරිසට මහත් සේ උපස්ථාන කළා. එහි දී බණ ඇසූ බොහෝ දෙනා පැහැ දී පැවිදිව මග ඵල ලබා ගත්තා.

දන් දීමෙන් අග බිසව බවට පත් දේවිය රජතුමාගේ අවසරය පරිදි කඤ්චවන නම් උයනෙහි ආරාමයක් කරවා කච්චායන හිමියන්ට පූජා කළා. කච්චාන හිමියන්ට ඉතා ලස්සන ශරීරයක් තිබුණා. දිනක් කච්චායන තෙරුන් වහන්සේ පිණ්ඩපාතයේ වැඩමවීම සඳහා සිවුරු පොරවමින් සිටියා. මේ වෙලාවේ මහා ධනවත් සොරෙය්ය සිටු පුත්රයා දිය නෑම සඳහා ගමන් කරමින් සිටියා. එහි දී කච්චාන හිමියන්ගේ ශරීරය දුටු සොරෝය්ය සිටු පුත්රයා මෙහෙම සිතනවා. “ මේ වගේ ලස්සන ශරීරයක් මගේ භාර්යාවට තිබුණානම් කොපමණ හොඳද” මේ දරුණු සිතිවිල්ල නිසා සොරෙය්ය සිටු පුත්රයා පිරිමි බවින් වෙනස්ව කාන්තාවක වූ බව ධර්ම ග්රන්ථයන්හි සඳහන් වෙනවා. බුදුරදුන් ජේතනවනාරාමයෙහි වැඩසිටිය දී ම මධුපිණ්ඩික සූත්රය කාරායන සූත්රය ආදී දේශනා රාශියක්ම ඉතා කෙටියෙන් දේශනා කොට වදාළා. එවැනි අවස්ථාවල කච්චායන තෙරුන්වහන්සේ විස්තර සහිතව හා නිවැරැදිව එම ධර්මය දේශනා කොට වදාළා. එය කච්චායන හිමියන් මෙලොවදීම ලබාගත් විශේෂ දක්ෂතාවයක් නොවෙයි.පදුමුත්තර බුදුරදුන් දවස කෙටියෙන් දේශනා කළ ධර්මය විස්තර වශයෙන් දේශනා කර භික්ෂූන් අතර අග තනතුර පිරිනමනවා දැක දානාදී පින්කම් කොට තමන්ටත් එවැනි තනතුරක් ලැබේවායි කළ පැතුමට අනුව ලැබූ විශේෂ දක්ෂතාවයක්.

ඒ නිසාම අප ගෞතම බුදුරදුන් විසින් කෙටියෙන් දේශනා කරන ලද ධර්මය විස්තර වශයෙන් දක්වන භික්ෂූන් අතර අගතනතුර මහා කච්චායන හිමියන්ට දේශනා කොට වදාළ බව ශාසන ඉතිහාසය සඳහන් කරන ලද පින්වල ඵලය සසර දීර්ඝ කාලයක් සැප සම්පත් ලබාදීමටත් නිවන් අවබෝධ කරගැනීමටත් හේතුවන බව මෙයින් පැහැදිලි වෙනවා.

පහාරාද සූත්‍රය

බුදුසමිදාණෝ පහාරාද අසුරයන් ගේ් පැමිණීම පිළිබඳ සතුට ප්‍රකාශ කරමින් පසෙක සිටි අසූරේන්ද්‍ර සම¼ග තමන් වහන්සේගේ එක් දේශනා ශෛලියක් වූ ප්‍රශ්නෝත්තර...