විදර්‍ශකභික්‍ෂූන් වහන්සේ

 

13-3 විදර්‍ශකභික්‍ෂූන් වහන්සේ 

යථා බුබ්බුලකං පස්සෙ යථා පස්සෙ මරීචිකං

එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං මච්චුරාජා න පස්සති.

දිය බුබුලක් (ඉපිද වහා නස්නේ යැ යි තුච්ඡ යැ යි අසාර යැ යි) යම්සේ බලා ද, (පවනින් සැලුනු ඉරු රැස යැ යි කියන ලද) මිරිඟුව ගන්නට නොනිසි යැ යි දක්නේ ද, එ පරිද්දෙන් ම (ස්කන්‍ධායතනධාතුසංඛ්‍යාත) ලෝකය (ඉපිද වහා නස්නේ ය, තුච්ඡ ය, අසාර ය, ආත්ම ආත්මීය භාවයෙන් ගන්නට නො නිසි යැ යි) නුවණැසින් බලන තැනැත්තහු මෘත්‍යුරාජ තෙම (මරණ තෙම) (තමාට අවිෂය වූ නිවන් පුරයට ගිය හෙයින්) නො දක්නේ ය.

පන්සියයක් පමණ විදර්‍ශක භික්‍ෂූන් වහන්සේ බුදුරජුන් වෙතින් කමටහන් ගෙණ වනයට ගියහ. එහිදී ඔවුහු රහත් වන්නට සිතා මහත් ඕනෑකමින් කමටහන් වැඩූහ. එහෙත් විශේෂාධිගමයක් ලැබීමෙහි අපොහොසත් වූ ඔවුහු නැවතත් විශේෂ කොට කමටහන් කියවා ගන්නට බුදුරජුන් වෙත එන්නෝ අතර මග දී මිරිඟුවක් දැක එහි සිත් හසුරුවමින් ජේතවනය බලා ආහ. ඔවුන් දෙව්රමට ඇතුල් වූ වේලෙහි තද වැස්සෙක් වසින්නට වන. දොරපිළ ඒ ඒ තැන සිටගත් ඒ මහණෝ වැසි දියෙහි නැගී බිදී යන දිය බුබුලු දැක “අපගේ සිරුරද ඉපිද නැසෙන බැවින්, මේ නැගී බිදී යනු දිය බුබුලු වැනි” යි සිතන්නට වූහ. බුදුරජානන් වහන්සේ ගඳකිළියෙහි වැඩහුන් සේක් ඒ මහණුන් බලා උන් හා කතා කරමින් ආලෝකයක් පතුරුවා මේ ධර්‍මදේශනාව කළ සේක. 

යථා බුබ්බුලකං පස්සෙ යථා පස්සෙ මරීචිකං,

එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං මච්චුරාජා න පස්සතී ති. 

දිය බුබුලක් යම් සේ බලා ද, මිරිඟුවක් යම්සේ බලාද මරරජ තෙමේ එසේ ලෝකය බලන්නහු නො දක්නේ ය. 

බුබ්බුලකං යථා පස්සෙ = දිය බුබුල යම්සේ බලා ද.

මරීචිකං යථා පස්සෙ = මිරිගුවක් යම්සේ බලා ද. 

මච්චුරාජා එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං න පස්සති = මරරජ තෙමේ එසේ ආත්මභාවය දක්නහු නො දකී. 

ආත්මභාවසඞ්ඛ්‍යාත ලෝකය, පරමාර්‍ත්‍ථ විසින් ස්කන්‍ධධාතු ආයතනැයි ගත යුතු ය. එය ඉපිද ඒ හා ම නස්නේ ය. දියෙහි හට ගන්නා දිය බුබුල හට ගැණීම හාම නැසෙන්නා සේ ය ඒ නස්නේ. එහෙයින් එය සිස් ය. හරයෙක් නැත. තමන්ගේ යි ගන්නට කිසිත් නැත. දෙව් බඹ මිනිස් තිරිසන් ඈ නන් අයුරෙන් පෙණේ. ඈත පෙනෙන මිරිඟුව ගෘහ සංස්ථානාදි වශයෙන් පෙණෙන්නා සේ ය ඒ පෙණෙනුයේ. ලං ලංවත් මිරිගුවෙහි ගන්නට කිසිත් නැත්තා සේ මෙහි දෙව් බඹ මිනිස් තිරිසන් ඈ විසින් ගන්නට කිසිත් නැත්තේ ය. එහෙයින් සිස් ය. නිසරු ය, යි විදර්‍ශනා ඥානයෙන් දක්නේ මරරජු විසින් නො දක්නා ලැබේ. 

ආත්මභාවය දියබුබුලක් මිරිඟුවක් වැනි කොට බලන්නා හට ආත්ම භාවය කෙරෙහි අනිත්‍ය - දුඃඛ - අනාත්ම දර්‍ශනයෝ පහළ වෙත්. “ යථා උදකබුබ්බුලකං අසාරං නිස්සාරං සාරාපගතං, යථා මරීචි අසාරා නිස්සාරා සාරාපගතා, එවමෙව රූපං අසාරං නිස්සාරං සාරාපගතං, වෙදනා -පෙ- සඤ්ඤා -පෙ- සංඞ්ඛාරා -පෙ- විඤ්ඤාණං අසාරං නිස්සාරං සාරාපගතං නිච්චසාරසාරෙන වා සුභසාරසාරෙන වා සුඛසාරසාරෙන වා අත්තසාරසාරෙන වා නිච්චෙන වා ධුවෙන වා සස්සතෙන වා අවිපරිණාමධම්මෙන වා” යනු සාධකසූත්‍ර යි. 

“සිරුර අසාර ය නිස්සාර ය සාරයෙන් තොර ය” යි බලන්නහුට සිරුරෙහි උපදවා ගත් නිත්‍ය සුඛ ආත්මදර්‍ශනයෝ පහවයෙත්. “ අනිච්චතො පස්සන්තො නිච්චසඤ්ඤං පජහති. දුක්ඛතො පස්සන්තො සුඛසඤ්ඤං පජහති. අනත්තතො පස්සන්තො අත්තසඤ්ඤං පජහති” යනු ඒ කීහ. 

දිය මතුපිට නැගී බිඳී යන ගොලාකාර වූ දිය බිඳ බුබ්බුලක යි කියනු ලැබේ. පවනින් සැලෙන හිරුරැස් මරීචි නමි. එය දුටු සිවුපාවෝ එය ජල යැයි සලකා දුවගොස් විනාශයට පත් වෙත්. 

එවං ලොකං අවෙක්ඛන්තං = මෙසේ ලෝකය බලන්නහු. 

පංචස්කන්‍ධය මෙහි ලෝක නමි. එසේ නම් කළේ පංචස්කන්‍ධය නැසෙන වැනසෙන බැවිනි. පංචස්කන්‍ධය අනිත්‍ය, දුඃඛ, අනාත්ම යන තිලකුණට නගා බලන්නේ අවෙක්ඛන්ත නමි. පංචස්කන්‍ධයෙහි වූ අනිත්‍යාදිලක්‍ෂණ තතුසේ දැක හැක්කේ විදර්‍ශනාඥානයට ය. එහෙයින් විදර්‍ශනාඥානයෙන් පංචස්කන්‍ධය බලන්නේ මෙහි අදහස් කරණ ලද්දේ ය. 

දියබුබල හා මිරිඟුව ඉපිද නස්නා බැවින් සිස් ය, අසාරය යි දක්නා සේ යෝගීජන තෙමේ පංචස්කන්‍ධය ඉපිද නස්නා බැවින් සිස් ය, අසාර ය යි දකියි. මේ දැකුම් දෙක මේ අතින් සමාන බව එවං යන්නෙන් පැහැදිලි කළහ. 

මච්චුරාජා න පස්සති = මරරජ තෙමේ නො දකියි. 

විදර්‍ශනාඥානයෙන් ඥානවත් යෝගී තෙමේ පංචසස්කන්‍ධයෙහි දොස් දැක එය හරින්නේ ය. එයින් මරණයෙන් මිදෙන්නේ ය. නිවන් පසක් කරන්නේ ය. නිවණ මරණයට තැන් නො වේ. අමත, අච්චුත යන නම් නිවණ කියන්නට යෙදුනේ ද එහෙයිනි. මෙහි මරණය ම මච්චුරාජයි කියන ලද ය. 

ධර්‍මදේශනාවගේ අවසානයෙහි ඒ භික්‍ෂුහු උන්හිටිතැනදී ම රහත් වූහ. 

විදර්‍ශකභික්‍ෂු වස්තුව නිමි

 

කෙලෙස් නසන බලධර්ම

බත්තරමුල්ල සිරි සුදස්සනාරාම 
සදහම් සෙනසුනෙහි 
ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය 
මිරිස්සේ ධම්මික හිමි

සමාධියෙන් යුක්ත වූ ප්‍රඥාව මුල්කොට ගෙන තමා සිතූ පැතූ දේ පමුණුවා ගැනීමට සෘද්ධිපාද වැඩෙයි. මෙසේ සෘද්ධිපාද වැඩූ තැනැත්තා කෙලෙස් නැසූ අයෙකි. රහත් වූවෙකි.

තථාගත භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙරෙහි වැඩවසන සමයෙහි දිනක් එහි වැඩම කළ සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේට උන්වහන්සේ ඛීණාසමබල සූත්‍රය දේශනා කළ සේක. එහි දී සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේගෙන් යම් බලයන්ගෙන් යුක්ත වූ රහතන් වහන්සේ නමක්, මාගේ ආශ්‍රවයෝ ගෙවී ගියහයි ආශ්‍රවයන්ගේ නැතිවීම ස්ථිර කළේ ද?, ඒ රහතන් වහන්සේගේ ආශ්‍රවයන් ගෙවීමට, ක්ෂය කිරීමට හේතු වූ බලධර්මයෝ කොතෙක් වේදැයි විමසූහ. එහි දී සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ මෙසේ පිළිතුරු දුන්හ.

ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, ‘මේ ශාසනයෙහි රහතන් වහන්සේ අනිත්‍ය වශයෙන් සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ තත් වූ පරිද්දෙන් දකින්නෝ ය. කාමයන්ගේ ආදීනව දාමයෝ අඟුරුවලක් ආදී උපමාවලින් තතු ආකාරයෙන් මනා නුවණින් දකින්නෝ ය. උන්වහන්සේගේ සිත විවේකයට නැඹුරු වූයේ වෙති. නිවනට අවනත වූයේ, නිවනට බර වූයේ වෙති. සතර සතිපට්ඨාන වඩනා ලද්දෙක් වන උන්වහන්සේ පඤ්ච ඉන්ද්‍රියෝ මැනවින් වැඩූ අය වෙති. සතර සෘද්ධි පාදයෝ වැඩුවෝ ද වෙති. සප්ත බොජ්ඣංග ධර්මයෝ වැඩුවෝ ද වෙති. ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය වඩනා ලද්දෝ වෙති.” යනුවෙනි. මෙහි දී වැඩිය යුතු හා වැඩූ බලධර්මයෝ මොනවාදැයි සූත්‍ර දේශනාව ඇසුරෙන් විමසා බැලිය යුතු ය. ඒවා යම් පමණකින් හෝ වැඩීම කෙලෙස් මළ නැති කිරීමේ මඟට බැසගත් ආර්ය ශ්‍රාවකයෙකු බවට පත්වීමේ දොර විවර කරගත් අයෙක් බවට පත්වීම ය.

පළමු බල ධර්මය නම් කෙලෙස් නැසූ භික්ෂුව සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ තත් වූ අයුරින් ම නුවණින් දකියි. එනම් සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වන හෙයින් ද, තාවකාලික වන හෙයින් ද, විනාශ වන හෙයින් ද, මිදෙන හෙයින් ද, අස්ථිර වන හෙයින් ද, විපරිනාම ධර්ම හෙයින් ද, විභව වන හෙයින් ද, සංඛත වන හෙයින් ද, මරණ ධර්ම හෙයින් ද යනාදී කාරණා නිසා අනිත්‍ය යැයි කියති. සංඛත යනු හේතුඵල ධර්මයන්ගෙන් හටගත් සියලු ධර්මයන් ය. කෙටියෙන් පවසනවානම් නාමරූපය යි. සම්මත පඤ්චස්කන්ධය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්මය මෙය යථානුරූපීව දැනගැනීම, දැකගැනීම, අවබෝධ කර ගැනීම බල ධර්මයකි. ඒ බල ධර්මය අවබෝධ කරගත් තැනැත්තා කෙලෙස් ප්‍රහීණ කළ රහතන් වහන්සේ නමකි.

දෙවෙනි බල ධර්මය ලෙස හඳුන්වන්නේ කාමයන්ගේ ආදීනව දැකීම ය. කාම වස්තූන් අල්ප ආශ්වාද සහිත බවත්, බොහෝ දුක් ගෙන දෙන බවත්, වෙහෙසට පත් කරන බවත්, බොහෝ ආදීනව ගෙන දෙන බවත් සිතීම ය. එහි ආදීනව උපමා දහයකින් ගෙන හැර දක්වා ඇත. එමඟින් එහි නිසරු බව මොනවට පැහැදිලි කරයි. ඒ උපමාවන් කිහිපයක් මෙසේ හඳුන්වාදිය හැකි ය. 

“මාංසපේසූපමා කාමා” කාම වස්තූන් ගිජුලිහිණියෙකු රැගෙන පියාඹන මස්වැදැල්ලකට සමාන ය. එම මස් වැදැල්ල ඩැහැගෙන යන අතරතුර දී වෙනත් ගිජුලිහිණියෙකු එය ඩැහැගෙන යයි. කාම වස්තූන් ද අනුන්, අතට පත්වෙන ස්වාභාවය බහුල කොට ඇති බව සිතීම ය. කාම වස්තූන් ණයට ඉල්ලා ගත් දෙයක් මෙනි. ඉල්ලා ගත් දෙයෙහි තමාට ස්ථිර අයිතියක් නොමැත.

එමෙන් ම කාම වස්තූන් ද ආපසු දීමේ පොරොන්දුව මත ඉල්ලා ගත් දෙයක් ලෙස සිතීම ය.

“සුපිනකූපමාකාමා” එනම් කාම වස්තූන් සිහිනයක් බඳු ය. සිහිනයක සැබෑ සත්‍යතාවක් නොමැත. කාම වස්තූන් සිහිනයෙන් භුක්ති විඳීම ආශ්වාදජනක ය. එහෙත් එය අවදි වූ පසු මායාවකි. නින්දෙන් නිදන්නා දකින හීන ආශ්වාදජනක ය. ප්‍රඥා ලෝකයෙන් පිබිදුන කල කාමාස්වාදය සැබැවින් ම දුටු කාමාස්වාදයක් මෙන් සිතීම ය. කාම වස්තූන් කඩු මුවහතකට උපමා කොට ඇත. අනෙකුත් ආයුධ මිනිසාගේ ප්‍රයෝජනයට යොදා ගත්ත ද, කඩු මුවහණ යොදා ගන්නේ පුද්ගලයා කපා කොටා විනාශ කර දැමීමක් ලෙස බව සිතීම ය. කාම වස්තූන් මස්ලොඹුවකට උපමා කොට ඇත. මස්ලොඹුව මතුපිට පිහි පහරක් නොවැදුණු තැනක් නැත. කාම වස්තූන් වූ කලී හැමවිට ම පීඩා ගෙන දෙන්නන් බව සිතීම ය.

කාම වස්තූන් සර්ප හිසකට උපමා කොට ඇත. සර්පයාගේ විෂ දළ ඇත්තේ හිස කොටසට අයත් මුඛයේ ය. සර්ප හිස පුද්ගලයාට විපතක් ගෙන දෙන්නාක් මෙන් සිතීම ය. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ ලෞකික වශයෙන් විඳින කවර සැපතක් වූව ද කෙළවර වන්නේ දුකකින් ම වන බව ය. මෙය තේරුම්ගත් පුද්ගලයා කාම වස්තූන්ගෙන් ඈත් වෙයි. කෙලෙස් මලින් මිදුණ තැනැත්තා අවේදයිත සුඛයට පත්වූවෙකි. රහතන් වහන්සේලා විඳින්නේ අවේදයිත සැපයකි. මෙය රහතන් වහන්සේලා වැඩූ බලයකි.

තෙවැනි බල ධර්මය වන්නේ සිත විවේකයට නැමීම ය. එවැනි සිත විවේකයට අවනත වී ඇත. විවේකයට බර වී ඇත. ඒ විවේකයෙහි ද පඤ්ච කාමයෙන් තොරවීම හෙවත් අත්හැරීම තුළින් ද සතුටු වෙයි. එවැනි සතුටු වන්නා ආශ්‍රව ධර්මයන් නැසූ අයෙකි. ආසව රහිත වූවෙකි. මෙය ද රහතුන් තුළ පවත්නා බල ධර්මයකි.

සිව්වැනි බල ධර්මය වන්නේ සතර සතිපට්ඨානය වැඩූ අයෙක් වීමයි. ඒ සතර සතිපට්ඨානය නම් කායානුපස්සනාව හෙවත් කය අනුව බැලීම ය. වේදනානුපස්සනා හෙවත් වේදනාව අනුව බැලීම ය. චිත්තානුපස්සනාව හෙවත් සිත අනුව බැලීම ය. ධම්මානුපස්සනාව හෙවත් නීවරණ ආදී අකුසල ධර්මවල සිට කුසල ධර්ම අනුව බැලීම ය. හෙවත් අනුව මෙනෙහි කිරීම ය.

පස්වෙනි බල ධර්මය වන්නේ සතර සෘද්ධිපාද වැඩීම ය. එනම් සෘද්ධියට පාදක වන ධර්ම කරුණු ය. ඒවා නම් ඡන්ද, චිත්ත, විරිය, විමංසා යන සතරයි. මේවා එකක් එකක් ගෙන අධිපති කොට ගෙන සෘද්ධිපාද ධර්ම වැඩිය යුතුයි. මෙහි කුසල ඡන්දයත්, විරියත් සම්ප්‍රයුක්ත වීමෙන් සෘද්ධිපාද වැඩෙයි. සමාධියෙන් යුතු වීර්යයෙන් තමා සිතූ පැතූ සම්පත් පමුණුවා ගැනීමට සෘද්ධිපාද වැඩෙයි. සමාධියෙන් යුක්ත වූ ප්‍රඥාව මුල්කොට ගෙන තමා සිතූ පැතූ දේ පමුණුවා ගැනීමට සෘද්ධිපාද වැඩෙයි. මෙසේ සෘද්ධිපාද වැඩූ තැනැත්තා කෙලෙස් නැසූ අයෙකි. රහත් වූවෙකි.

හයවන බල ධර්මය වන්නේ පඤ්ච ඉන්ද්‍රියයි. ඉන්ද්‍රිය නාමයෙන් හඳුන්වන්නේ ඉසුරුමත් බව යන අරුතිනි. සිත පහදවා ගැනීමට මුල්වන ධර්මතාවයට සද්ධින්ද්‍රිය යන නමත්, සිතට රුකුල්දීමේ ප්‍රධානත්වය දරණ නිසා විරිය ඉන්ද්‍රිය ලෙසත්, සිත කුසල් අරමුණ ගෙන දීමේ ප්‍රධානත්වය ගන්නා සිහිය සති ඉන්ද්‍රිය ලෙසත්, සිත කුසල් අරමුණ ගෙන දීමේ ප්‍රධානත්වය ගන්නා සිහිය සති ඉන්ද්‍රිය නමිනුත් සිතට තත්වාකාරයෙන් අවබෝධය ලබාදීමට ප්‍රධානත්වය දරණ බැවින් සමාධි ඉන්ද්‍රිය නමිනුත් හඳුන්වයි. ලෝකෝත්තර ධර්මයන් අවබෝධ කර ගැනීමට ඉවහල් වන ධර්මයන් ලෙස ද මේවා හැඳින්විය හැකි ය. මෙය වැඩූ පුද්ගලයා කෙලෙස් මළපහ කළ ක්ෂිණාශ්‍රාවකයෙකි.

සත්වෙනි බල ධර්මය ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේ සප්ත බොජ්ඣංගයෝ යි. ලෝකෝත්තර මාර්ග ඥානය ඇති කර ගැනීමට හෙවත් සත්‍යාවබෝධයට උපකාර වන ධර්ම හත මෙනමින් හඳුන්වයි. මෙහි බෝධිය යනු සතර මාර්ග ඥානය, සෝවාන් මාර්ග ඥාන, සකෘදාගාමී මාර්ග ඥාන, අනාගාමී මාර්ග ඥාන, අරහත් මාර්ග ඥාන යන සතරට කියන නමයි. එමෙන් ම සර්වඥයන් වහන්සේ හැඳින්වෙන්නේ ද බෝධිය යන නමිනුයි. බෝධි අංගයෝ නම් සතර මාර්ග ඥානයි. සර්වඥයන් වහන්සේගේ අවබෝධයට අංගත්වයෙන් උපකාරී වූ බැවින් ද, බෝධි අංග හෙවත් බොජ්ඣංග නම් වේ. බොජ්ඣංගයෝ නම්, සති, ධම්ම, විචය, වීරිය, පීති, පස්සද්ධි, සමාධි, උපේක්ඛා යන සතයි. මේ සියල්ල මාර්ගඵල නිවන් පිණිස ම හේතු වන්නේ ය. මේ බල ධර්මයන් වැඩූ පුද්ගලයා ක්ෂිණාශ්‍රාවකයෙකි.

අටවැනි බල ධර්මය වන්නේ අරි අටැඟි මඟයි. අරි යනු බුදු, පසේබුදු, මහරහතන් වහන්සේලාට කියන නමයි. ඒ ආර්යන් වහන්සේලා විසින් සේවනය කළ මාර්ගය අරි අටැඟි මඟයි. ඒවා නම්, සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීව, සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි වශයෙනි. මෙහි සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීවය ශීල ශික්ෂාවට ද, සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි යන තුන සමාධි ශික්ෂාවට ද සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප යන අංග දෙක ප්‍රඥා ශික්ෂාවට ද අයත් වේ. මේවා ත්‍රිවිධ ශික්ෂාවෝ නමින් හඳුන්වයි. ශික්ෂා යනු ශික්ෂණය හෙවත් සංවරයයි. ඒ සංවරයාගේ අවසානය විමුක්තියයි. මේ අරි අටැඟි සමඟ සම්මා ඥාන, සම්මා විමුක්තිය ද ඇති වූ විට සේක පුද්ගලයෙක් හෙවත්, රහතන් වහන්සේ නමක් බවට පත්වේ. ස්වාමීනි, ඛීණාස්‍රව මහණ තෙමේ තමා මේ බල අටින් යුක්ත වූ නිසා ආස්‍රව ක්ෂය වී ඇතැයි අවබෝධ වූ සේකැයි තථාගතයන් වහන්සේට සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ දේශනා කළ සේක.

දීපා පෙරේරා

 

දක්ෂයෙක් වෙන්න අදිටන් කර ගන්න

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව 
ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ 
ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ මහා ලේඛකාධිකාරී 
කම්මට්ඨානාචාර්ය ත්‍රිපිටකාචාර්ය, 
ත්‍රිපිටක විශාරද
කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

කරණීය මෙත්ත සූත්‍රයේ ‘සක්කො’ යනුවෙන් පදයක් වෙයි. එනම්, දක්ෂයෙක් වීම යි. සක්කො කියන පදය හෙවත් දක්ෂයෙක් වීම නිවන් සම්පත් ලබා ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය කරුණක්. අධ්‍යාපනය, රැකීරක්ෂාව, දෛනික වැඩකටයුතු සියල්ලක් ම සාර්ථක වන්නේ දක්ෂයෙක් වුණොත් පමණ යි. දක්ෂකමට බුදු දහමේ සුවිශේෂී තැනක් තිබෙනවා. 

ඒ නිසා කුඩා දරුවාගේ පටන් ගිහි, පැවිදි කවුරුත් දක්ෂ විය යුතු යි. බුදුරජාණන් වහන්සේ පන්සියයක් භික්ෂූන් වහන්සේ අමතමින් මෙය දේශනා කර වදාළා. ඔබලාගේ සසුන් ගුණ දියුණු කර ගැනීම සඳහා මාර්ග , බාධක, අපල සංසිඳුවා ගැනීම සඳහා අමනුෂ්‍ය කරදර දුරු කර ගැනීම සඳහා කවුරුත් මෛත්‍රී භාවනා කළ යුතු යි යනුවෙන් දක්ෂකම පැහැදිලි කළා. ‘සියලු සත්ත්වයෝ සුවපත් වෙත්වා! යනුවෙන් සිය දහස්වර සිතෙන් මෙනෙහි කරන්න පුරුදු වන්න. එවිට දක්ෂකම, සක්‍ර බව හොඳින් වැඩෙයි. අනිවාර්යෙන් මරණින් මතු දෙව්ලොවට යන්නට පුළුවන්. මෙලොවදීමත් මෛත්‍රී භාවනාවේ අනුසස් ද හොඳින් ලැබෙයි. 

බුදු දහමට අනුව කටයුතු කරන කිසිවෙකුට වරදින්නේ නැහැ. පංච දුශ්චරිතයෙන් වැළකිය යුතු යි. දාන ශීලා දී පින්කම් කළ යුතු යි. පෝයට අටසිල් ගත යුතු යි. මව් පියන්ට, ස්වාමියාට සලකන්න, ස්වාමි දියණිය ගැන බලන්න, දරුවන්ට නිසි මඟ පෙන්වා දිය යුතු යි. කාටවත් කරදරයක්, පීඩාවක් නැතිව ජීවත් විය යුතු යි. ඒ සඳහා මෛත්‍රී භාවනාව වැදගත්. මේ සඳහා දක්ෂකම ඉතාම වැදගත්. ඔබ අප සියලු දෙනාම පිනට , දහමට , ගුණයට ලැදිව කටයුතු කරන විට, දක්ෂකම ඉබේම දියුණු වී යන්න පුළුවන්. දක්ෂ පුද්ගලයෝ , මෛත්‍රී අදහස් ඇත්තෝ පමණක් මනුලොව, දෙව්ලොව, බඹලොව උපත ලැබුවා. සෝවාන්, සකෘදාගාමී , අනාගාමී , අර්හත් මාර්ග ඵලවලට පත් වුණා. නිවනට පත් වුණා. එසේම ලොවුතුරා බුද්ධත්වයට, පසේ බුද්ධත්වයට පත් වුණා. ඒ අනුව සලකාගෙන කවුරුත්, දක්ෂකම අනිවාර්යයෙන් දියුණු කර ගත යුතු ම යි. කුමන දෙයකටවත් නැවත පසුගාමී නොවී කම්මැළි නොවී , බලවත් උත්සාහය මතු කොටගෙන දක්ෂකම පෙරටුවට ගෙන වැඩ කළ යුතු යි. එයට ස්ත්‍රී , පුරුෂ, ගිහි, පැවිදි භේදයක් නැහැ. 

කල්වේලා ඇතිව උදෑසන පිබිදෙන්න, රාත්‍රී දහයට පමණ නිදා ගන්න, තම රැකියාවට කලට වේලාවට යන්න, අවංක භක්ත්‍යාධරයෙන් රාජකාරී කටයුතු කළ යුතු යි. පාසලට යන දරුවන් නියමිත වේලාවට යා යුතු යි. ගුරුවරුන්ට ගෞරවය පුද කළ යුතු යි. හොඳින් ඉගෙන ගත යුතු යි. කළකෝලාහල, කැරැලි ආදිය ඇති නොකළ යුතු යි. අසභ්‍ය දර්ශන නොබැලිය යුතු යි. තමාගේ නුවණ දියුණුව කරා යොමු කර ගත යුතු යි. පිරිහීමට යන දේ භාවිත නොකළ යුතු යි. උසස් අධ්‍යාපනය දක්වා තම නුවණ දියුණු කරගනු ලැබුවොත් හොඳ තත්තවයකින් රටේ ජීවත් විය හැකි යි . එසේ නොවුණොත් දුගී දුප්පත් අසරණ භාවයට පත් වෙනවා. අධ්‍යාපන කාල වකවානුව තුළ ඉතාම හොඳ දක්ෂයෙක් සේ කටයුතු කළොත්, තමාට කිසිවකින් අඩු පාඩුවක් නොවී දක්ෂකම ඉස්මතු කරගෙන ඉදිරියට යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. 

ගෞතම බෝසතාණන් වහන්සේ බෝධි සම්භාර පුරන පළමු ආත්ම භාවයේ දී ම දිවි හිමියෙන් අති දක්ෂ ලෙස, උත්සාහයෙන් ජීවිතය ගෙන ගියා. මහා සාගරයේ දී තම මෑණියන් කරමතින් තබාගෙන පිහිනමින් එතෙර වූයේ කෙතරම් දක්ෂයෙක් වූ නිසාද? එය ද බුද්ධත්වය පිණිස හේතු වාසනා වුණා. කරදර කම්කටොළු බාධක ඉවත් ව සිල්වන්තබව, ගුණවන්ත බව හොඳින් දියුණු වී ගියා. පාරමී ගුණ දියුණුවට ද තමන්ගේ වාසනාව උදා වුණා. මේ ආදර්ශයට ගෙන පිනට, දහමට, ගුණයට ලැදිව කටයුතු කළොත්, කිසිවකින් අඩු පාඩුවක් වන්නේ නැහැ. 

සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයක ගුණ දියුණු කර ගැනීමට අවශ්‍ය සීල, සමාධි, ප්‍රඥා ගුණ දියුණු කරගන්නට දක්ෂ බව අවශ්‍ය වෙයි. දාන පාරමිතාව, සීල පාරමිතාව, නෛෂ්ක්‍රම්‍ය පාරමිතාව, ප්‍රඥා පාරමිතාව, වීර්යය පාරමිතාව, ඛන්ති පාරමිතාව, සත්‍ය පාරමිතාව, අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව, මෛත්‍රී පාරමිතාව සහ උපේක්ෂා පාරමිතාව ආදී දස පාරමිතා හොඳින් දියුණු කර ගැනීම සඳහා උපනිශ්‍රය වන්නේ ද දක්ෂ බව යි. එමෙන් ම කරුණාව, මෛත්‍රිය, දයාව, අනුකම්පාව ආදී ගුණ දියුණු වන්නේ ද දක්ෂකම මත යි. එමෙන්ම ආර්ථික වශයෙන් රැකියාවේ දියුණුව, ගොවිතැන් කටයුතු, ගව පාලනයේ දියුණුව, ආධ්‍යාත්මික බාහිර දියුණුව සැලසෙන්නේ ද දක්ෂ පුද්ගලයාට පමණ යි. 

බුද්ධ ශාසනයේ පිළිවෙත් පුරන මහා සංඝයා වහන්සේ අධ්‍යාපනයෙන් ඉහළට ගොස්, නීති ගරුකව , විනය ශික්ෂාකාමිත්වයෙන් යුක්තව , සම්බුද්ධ ශාසනය ආරක්ෂා කරගෙන , දියුණු කරගෙන, ලෝවැස්සන්ට අවවාද අනුශාසනා ලබා දෙමින් කටයුතු කරනවා. සැරියුත්, මුගලන්, ආනන්ද, කාශ්‍යප වැනි මහා රහතන් වහන්සේලා පුණ්‍යවන්ත , ගුණවන්ත, නැණවන්ත , තේජවන්ත, බහුශුැතභාවයට පත් වුණේ දක්ෂකම මත යි. 

දක්ෂකම මත පිහිටාගෙන බුදුන් වැඳ, මල් පහන් පූජා කළොත්, දාන මාන පූජා කළොත්, ලැබෙන පින අති විශාල යි. සසරෙන් ගැලවෙන වගකීම තමන් ම බාර ගත යුතු යි. තණ්හාවෙන්, තරහවෙන්, වෛරයෙන්, ක්‍රෝධයෙන් ජීවත් වුණ අයට දහමෙන් ප්‍රයෝජන ගන්නට බැහැ. එවිට දක්ෂකම යටවී යයි. තවද බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දහමට අනුව යටහත් පැවතුම් ඇතිව නිහතමානී පුද්ගලයෙක් වීම , ගුණමකුකම ඉවතලා වාසනාවන්තයෙක් වීමත් දක්ෂ පුද්ගලයාටම හිමි වේ. 

සංකිච්ච ස්වාමීන් වහන්සේ කෙතරම් දක්ෂ ද? යනුවෙන් සඳහන් කළොත් උන්වහන්සේ අතීත සංසාරයේ පාරමී ගුණ දියුණු කළ උත්තමයෙක්. සංසාරයේ සිදු කළ පින් බලයෙන් දක්ෂකම ඉස්මතුව අවුරුදු හතේ දී මහණ වී, රහත් බවට පත්ව, අති විශිෂ්ඨ සේවයක් සිදු කළා. 

සංසාරයේ සිටීම සුබදායක නොවන අතර අපා දුකට පත් වෙනවා, රෝගීව, ජරා ජීර්ණ වෙනවා, මරණයට පත් වෙනවා. මාස ගණන්, අවුරුදු ගණන් ඇඳමත වැතිර දුක් විඳින්න සිදු වෙනවා. මෙයින් නිදහස්ව, අපා දුකෙන් නිදහස් ව සුගතිගාමීව නිවනට පත් විය යුතු යි. මේ අදහස සිතේ තබාගෙන නිවැරැදි පුද්ගලයෙක්, දක්ෂයෙක් වෙන්න තමන් අධිෂ්ඨාන තබා ගන්න. තමන් නිරතුරුවම ‘නිවන් සුව’ බලාපොරොත්තු වන බැවින් දක්ෂ පුද්ගලයෙක් වන්නෙමි යනුවෙන් සිතන්න. මෛත්‍රී භාවනාව සම්පූර්ණකරගෙන ඉදිරියට ගියොත්, කාටවත් වරදින්නේ නැහැ. හොඳට ගුණ දහම් වඩා වර්ධනයෙන් අවසන් හුස්ම පොද දක්වා ගමන් කළ හැකි යි. සියලු දේ ම දුක්ඛ සත්‍ය, සමුදය සත්‍ය, නිරෝධ සත්‍ය, මාර්ග සත්‍ය චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධය සඳහා උපනිශ්‍රය වෙයි. ධර්මය අවබෝධය සඳහා දක්ෂකම ඉවහල් වෙයි. එය නිවන් මඟ, විශුද්ධි මාර්ගය , ආර්ය මාර්ගය නම් වෙයි. එසේනම් මේ ගැන කල්පනාකර සෑම දෙනාම තම ගුණ, වාසනාව වැඩි වැඩියෙන් දියුණු තියුණුවෙන් උතුම් නිවන දක්වා යා හැකි යි. නිවන දෙසට යන සැවොම ඡන්ද ඍද්ධිපාදය එනම් නිවන දෙසට යන බලවත් කැමැත්ත දියුණු කළ යුතුයි. හැම දෙයක්ම නුවණින් කල්පනා කර, පිරික්සා කර, කල්පනාවෙන් ඉදිරියට යා යුතු යි. එය වීමංස ඍර්ධිපාද වන අතර එයත් අනිවාර්යෙන් දියුණු කළ යුතු යි. මෙලෙස සතර ඍර්ධිපාද වැඩෙන සේ කටයුතු කර මාර්ග ඵල අවස්ථාව දක්වාම කරදරයක් නැතිව ඉදිරියට යා හැකි යි.

 

සාංඝික දානයේ අනුසස් 

රේරුකානේ 
චන්දවිමල මහා නා හිමි

“භවිස්සන්ති ඛො පනානන්ද, අනාගතමද්ධානං ගොත්‍රභූනො කාසාවකණ්ඨා දුස්සීලා පාපධම්මා, තෙසු දුස්සීලේසු සංඝං උද්දිස්ස දානං දස්සන්ති තදාපාහං ආනන්ද, සංඝගතං දක්ඛිණං අසඪිඛෙය්‍යං අප්පමෙය්‍යං වදාමි. නත්වෙවාහං ආනන්ද කෙනචි පරියායෙන සංඝගතාය දක්ඛිණාය පාටිපුග්ගලික දානං මහප්ඵලතරන්ති වදාමි”

යනුවෙන් ආනන්දය, අනාගත කාලයේ දී භික්ෂූහු ය යන නාමය පමණක් ඇත්තා වූ “කාසාවකණ්ඨ” නම් වූ දුශ්ශීල වූ , ලාමක ස්වභාවය ඇත්තා වූ ශ්‍රමණ වේශධාරීහු ඇති වන්නාහ. ඒ දුශ්ශීලයන් කෙරෙහි සංඝයා උදෙසා දන් දෙන්නාහු ය. ආනන්දය, එකල්හි ද මම සංඝගත දක්ෂිණාවේ ආනිසංස අසංඛෙය්‍ය අප්‍රමෙය්‍ය වන බව පවසමි. ආනන්දය, කිසි ම ආකාරයකින් සංඝගත දක්ෂිණාවට වඩා පෞද්ගලික දානය මහත්ඵලතරය යි මම නො පවසමි යි තථාගතයන් වහන්සේ සාංඝික දානයේ ආනිසංසය වදාළ සේක.

සම්බුද්ධයන් වහන්සේ ජීවමාන කාලයේ පටන් ශාසනාන්තයෙහි ඇති වන කාසාව කණ්ඨකයන්ගේ කාලය දක්වා බුදුසස්නෙහි පැවිදි වන සියල්ලෝ ම සංඝරත්නයට අයත් වන්නාහ. එබැවින් සංඝරත්නයට අයත් පුද්ගල සමූහයා ඉතා බොහෝ වෙති. මෙපමණ ලක්ෂ ගණනෙකැයි, කෝටි ගණනෙකැයි ප්‍රමාණ නො කළ හැකි ය. යටත් පිරිසෙයින් බත් සැන්දක් මුත් සංඝ රත්නයට දෙමිය කියා දුනහොත් ඒ දාන වස්තුව සම්පූර්ණ සංඝ රත්නයට ම හිමි වන බැවින් සංඝයාට දෙන තැනැත්තේ ඉතා සුළු දෙයක් දුන්නේ වී නමුත් මහත් වූ පුද්ගල සමූහයකට පැමිණෙන ලෙස දීමක් නො කළ හැකි ය. පුද්ගලයන් බොහෝ දෙනකුන්ට දීමක් වන බැවින් සාංඝික දානය මහානිසංස වේ. 

දානය මහත් ඵල වීමට ප්‍රතිග්‍රාහකයන්ගේ ගුණ සම්පත්තිය ද කරුණක් වේ. සංඝ රත්නයට අයත් පුද්ගලයන් අතුරෙන් සාරිපුත්‍රාදීි එක් රහතන් වහන්සේ කෙනකුගේ ගුණය ද ප්‍රමාණ කළ නොහෙන පමණට මහත් ය. එබඳු ගුණවත් පුද්ගලයන් මහත් සංඛ්‍යාවක් ඇතුළත් වන්නා වූ සංඝ රත්නයේ ගුණස්කන්ධය ප්‍රමාණ කළ නොහේ. සංඝරත්නයේ ගුණ මහන්තත්වය නිසා ද සාංඝික දානය බොහෝ අනුසස් ඇතියක් වන්නේ ය.

පොහොසතුන්ගේ හා දුප්පතුන්ගේ දාන

අප්පස්මෙකෙ පවෙච්ඡන්ති – බහුනෙකෙ න දිච්ඡරෙ 
අප්පස්මා දක්ඛිණා දින්නා - සහස්සෙන සමං මිතා”

ඇතමෙක් තමාට ස්වල්ප දෙයක් ඇතුව සිට එයින් දන් දෙති. ඇතමෙක් බොහෝ වස්තුව ඇතුව ද එයින් දන් නො දෙති. යමෙක් තමාට ඇත්තා වූ ස්වල්ප වස්තුවෙන් දන් දේ නම් දුප්පතාගේ ඒ මඳ දීමනාව පොහොසතකුගේ දහසක් දීම හා සමය යනු මෙහි අදහසයි. මෙයින් දුප්පතකු විසින් දෙන රුපියලක් වටිනා දානය, පොහොසතකුගේ දහසක් වටිනා දානයට සමවන බවත්, දුප්පතා එක් භික්ෂුවකට දෙන දානය පොහොසතකු විසින් භික්ෂූන් දහසකට දෙන දානය හා සමාන බව ද ප්‍රකාශිත ය. ඇතැම්හු දුප්පත් නිසා අපට නො දිය හැකි යැයි දීමට පසුබට වෙති. එය අනුවණ කමකි. තමාට ඇති සැටියට බත් සැන්දක් වූවත් දිය යුතු ය. දුප්පතාට එය මහා දානයෙකි. “අසය්හ” සිටාණන් දන් දෙන තැනට යන දුගී මගී යාචකාදීන්ට දකුණු අත දිගු කොට මඟ පෙන් වූ දුප්පත් මිනිසෙක් ඒ පිනෙන් දකුණතින් සියල්ල වෑස්සෙන ආනුභාවයක් ඇති දෙවියෙක් විය. මඟ පෙන් වූ පිනෙන් ම එපමණ ඵලයක් වූ කල්හි ස්වල්පයක් මුත් දෙන තැනැත්තකුට කොපමණ මහත් ඵලයක් ලැබිය යුතු ද? දුප්පත් යැයි සිතා පසුබට නොවී ස්වල්පයක් වුවත් දීමට පින් කැමතියන් පුරුදු කර ගත යුතු ය.

බෞද්ධයාගේ අත්පොත ඇසුරෙනි

බුද්ධ පූජාවේ අනුසස්  අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව  ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ  ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ මහා ලේඛකාධිකාරී  කම්මට්ඨානාචාර්යත්‍රිපිටකාචාර්ය,  ත්‍රිපිටක විශාරද කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි ‘බුද්ධ’ යනු චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරගෙන, ලෝක සත්ත්වයාට චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරවූ උතුමන් වහන්සේ යි. උන්වහන්සේ අමතන්නේ බුද්ධ යනුවෙනි.  දුක්ඛ සත්‍ය, සමුදය සත්‍ය, නිරෝධ සත්‍ය, මාර්ග සත්‍ය සතර ලෝකයේ කවදත් තිබෙනවා. එය අවබෝධ කළ යුතු යි. අවබෝධ කර ගැනීමට දාන පාරමිතාව, සීල පාරමිතාව, නෛෂ්ක්‍රම්‍ය පාරමිතාව, පඤ්ඤා පාරමිතාව, වීර්යය පාරමිතාව, ශාන්ති පාරමිතාව, සත්‍ය පාරමිතාව, අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව, මෛත්‍රී පාරමිතාව, උපේක්ෂා පාරමිතාව, ආදී දස පාරමිතාවෝ සම්පූර්ණ කළ යුතු ම යි.  පසේ බුද්ධත්වය ලබනවා නම්, උප පාරමිතා වශයෙන් තවත් දහයක් වැඩි විය යුතු යි. දාන පාරමිතා, දාන උපපාරමිතා වශයෙන් විස්සක් වෙයි. ලොවුතුරා බුද්ධත්වය පිණිස පාරමිතා තිහක් පිරිය යුතු යි. එය දාන පාරමිතාව, දාන උප පාරමිතාව, දාන පරමත්ථ පාරමිතාව වශයෙන් කොටස් තුනක් වෙයි. දන් දීම දාන පාරමිතාව යි. අඟ පසඟ ආදිය පරිත්‍යාග කිරීම දාන උප පාරමිතාව වෙයි. ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් දන් දීම දාන පරමත්ථ පාරමිතාව යි. මෙලෙස ඉතිරි කොටස් ද සම්පූර්ණ කළ යුතු යි. මෙලෙස පාරමිතා පුරන්නේ රහතන් වහන්සේලා යි. පසේ බුදුවරු පාරමිතා විස්සක් ද, ලොවුතුරා බුදුවරු පාරමිතා තිහක් ද, සම්පූර්ණ කරනවා. එලෙස අනාදිමත් කාලයක් පාරමී පුරාගෙන එන උතුමා ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ නමින් හඳුන්වනවා. අඩුම තරමේ සාරාසංඛ්‍යෙය කල්ප ලක්ෂයක් පාරමී පිරිය යුතු යි. ඒ ප්‍රඥාවෙන් අග තැම්පත් බෝසත්වරු යි. ඒ උතුමෝ පාරමී ගුණ ධර්ම දියුණුවෙන් බුද්ධ ගයාවේ දී චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කර ගත්තා.  බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රථම පූජා උපහාරය කරන්නේ බෝධීන් වහන්සේට යි. ලොවුතුරා බුදු වීම සඳහා පිහිට උපනිශ්‍රය වුණ මේ බෝධීන් වහන්සේට ගෞරවය පුද කළ යුතු යි යනුවෙන් උන්වහන්සේ ප්‍රථමයෙන් මහා පූජාවක් දින හතළිස් නවයක් පුරාවටම සිද්ධ කළා. ඉන් අනතුරුව දෙවියෝ ද , බ්‍රහ්මයෝ ද, නාගසුකරණයෝ ද මේ බුද්ධ පූජාව වන්දනාවෙන්, ගෞරවයෙන් සිදු කරන්නට යෙදුණා. එ දවස පටන් මේ බුද්ධ ශාසනය අද දක්වා ම මනුෂ්‍යයෝ , දෙවියෝ, බ්‍රහ්මයෝ අප්‍රමාණ පූජා සත්කාර පවත්වනවා ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා. මල්, පහන්, ගිලන්පස , දාන මාන පමණක් නොව වෙහෙර විහාර අති විශාල ධනස්කන්දයක් වැය කරමින් පූජා කරමින් පූජා කරනවා. මැණික්, රත්තරං වැනි වටිනා වස්තු පවා පූජා කරනවා, ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පුණ්‍ය ලාභය අති මහත්. එවැනි මහා උතුමන් වහන්සේ නමකට ඕනෑම කෙනෙක් වන්දනා කරනවා නම්, පූජා සත්කාර කරනවා නම්, එය මෙලොව ජීවිතය සැපවත් කරගෙන, පරලොව සුගතියක වාසය කර නිවන් සම්පත් ලබන්න පුළුවන් පින්කමක්.  මේ ගැන කවුරුත් සිතා කල්පනාවෙන් බහුලව ම බුද්ධ පූජාව කළ යුතු යි. ඇතැමුන් දෙතිස් ව්‍යංජන බුද්ධ පූජාව , ව්‍යංජන දාහක බුද්ධ පූජාව සිදු කරනවා. කැවිලි පෙවිලි, අතුරුපස සීමාවක් නැහැ. මෙවැනි පූජාවන් කරන්නේ කර්ම ඵල විශ්වාස කරගෙන යි. අනේ! අපේ සංසාර ගමන සුවපත් වේවා! සා පිපාසා දී දුකකට කිසිම කලෙක පත් නොවේවා! ඉක්මන් භවයකදී ම දාන පාරමිතාවේ අනුහසින් නිවන් සැප ලැබේවා යන පැතුමෙන් බෞද්ධ ජනතාව මෙවැනි විශාල පින්කම් කරන්නේ. මේවා ශ්‍රද්ධාවෙන්, ගෞරවයෙන්, ඕනෑකමෙන් කරන විට, පින වැඩියි. මේ ගැන කල්පනාවෙන් හැම දෙනාම තුනුරුවන් වන්දනා, පූජාව වැඩි දියුණු කර ගන්න. මේවා සැදැහැ සිතින් කරගත් විට, එය සසරට විපාක ලැබෙයි. බුද්ධ පූජා, වන්දනා මාන පින්කම් කර ගැනීම, ඉතා දුර්ලභ කාරණයක්. ලෝකයේ බුදුවරු අඩුයි. සාරාසංඛ්‍යය කල්ප ලක්ෂයට ම බුදුවරු විසි අට නම යි. තව බුද්ධාන්තරයකින් පසුව මෛත්‍රී බුද්ධ ශාසනය යි. ඉන්පසුව ලෝකයේ බුදුවරු පහළ වන කාලයක සටහනක් නැහැ. ඒ නිසා කවුරුත් මරණය දක්වා ම තුනුරුවන්ට සමීපව වැඳුම් පිදුම් සත්කාර කර ගන්න තුªනුරුවන්ගේ ගුණ ම සිහිපත් කර ගන්න. එය හොඳටම ප්‍රමාණවත්. එවිට තමන්ගේ ශීල ආදිය ගුණ ටික වැඩෙනවා. කරුණා, මෛත්‍රී ගුණ වැඩෙනවා, පූජා සත්කාරයන් ද වැඩෙනවා. එවිට කුමන දෙයකින්වත් අඩු පාඩුවක් , කරදරයක් නැතිව තම ජීවිත පෙළ හොඳින් ගෙන යන්නට පුළුවන්. ඉතාම දුර්ලභ අවස්ථාවක් ලොවුතුරා බුද්ධ ශාසනය. ඒ ගැන කල්පනාවෙන් බුදු සසුනෙන් ලබා ගත යුතු දේ තමන් ලබා ගත යුතු යි.  ආනන්ද ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ එක්තරා ආත්ම භාවයක සක්විති රජ කෙනෙක් ව සිටියා. මේ රජතුමා අහසින් ගමන් ගනිද්දී එක්තරා ස්ථානයක ඉහළින් යන්නට නොහැකි වුණා. එහිදී පුරෝහිත බ්‍රාහ්මණතුමා මෙලෙස පැවසුවා. දේවයන් වහන්ස, මේ ස්ථානයට ඉහළින් කාටවත් යන්නට බැහැ. එය ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ නිජ භූමිය යි. එවිට සක්විති රජතුමා, පුරෝහිත බමුණා සමඟින් අහසින් බැස බුද්ධගයා පරිශ්‍රයට පැමිණ වටපිටාව පවිත්‍ර කර, ගෞරවය පුද කර, ළඟ පාත සිටින ඇත්තෝ සවස් කාලයේ හැකිතාක් මල් ගෙන එන්නැ’යි අඬ බෙර යවා ප්‍රකාශයක් සිදු කළා. මෙහි දී කවුරුත් මලින් පිරී ගිය කරත්ත හැටදාහක් පමණ ගෙනවිත් බුද්ධ ගයා භූමියේ අලංකාරවත් අසිරිමත් පූජාවක් සිදු කළා. ඒ පින හේතු කරගෙන සක්විති රජතුමා ගෞතම බුද්ධ ශාසනයේ ‘ආනන්ද’ නමින් මහා රහතන් වහන්සේ නමක් වූවා. උන් වහන්සේ ඉහත ආත්ම භවයන් හි සුගතියක වාසයෙන් සකල සම්පත් ලැබුවා. කුමන දෙයකින්වත් අඩු පාඩුවක් නොවී සුගතිගාමී වන්නට වාසනා සම්පත්තියක් තිබුණා. අතීත ආත්ම භාවයන්හි මහා පුණ්‍යවන්ත රජවරු වුණා. මේ සෑම සම්පතක් ම ලැබුණේ බුද්ධ පූජාවේ අනුසස් නිස යි.  ඇතැම් දිනවල බුදුන් වහන්සේ වඳින්න පුදන්න එන මිනිස්සු බුදුන් වහන්සේ බැහැ දැකීමට නොහැකිව කනගාටුවෙන් සිටිනවා. මේ නිසා ආනන්ද ස්වාමීන් වහන්සේගේ මූලිකත්වයෙන් සැවැත්නුවර ජේතවනාරාමය තුළ බෝධීන් වහන්සේ නමක් රෝපණය කළා. ඒ දෙස බුදුරජාණන් වහන්සේ මදක් සමවත් සුවයෙන් වැඩ හිඳ පූජනීය ස්ථානයක් වශයෙන් ‘ආනන්ද බෝධිය’ නම් වූවා. බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා මිනිසුන් ගෙනෙන මල්, පහන්, ගිලන් පස ආදී පූජාවන් බුදුන් වහන්සේ නොමැති වේලාවට මෙහි ගෙනවිත් පූජා කළා. බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමාන යි. ජීවමාන බුදුන් වහන්සේට කරන පූජාවක් හා සමානයි මේ ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේට කරන පූජාව. ඒ නිසා ශ්‍රද්ධාදී ගුණ යි මෙහි ප්‍රධාන වන්නේ. එදා බුද්ධ ගයාවේ දී කළ අනුහස බෝධීන් වහන්සේලාට දක්වන ගෞරවය නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේට, ධර්මයට, සංඝයාට පුදුම ගෞරවයක් දැක්වූවේ. ඒ ගැන කල්පනාවෙන් කවුරුත් වැඩියෙන් පින් දහම් කළ යුතු යි. දාන, ශීල, භාවනා පිළිවෙත් කවුරුත් වැඩි කර ගත යුතු යි. එවිට බුද්ධ පූජාවේ අනුහස් සහ සීලා දී ප්‍රතිපත්ති ඇති වූ විට ලැබෙන්නේ විශාල පිනක්.  සංසාරෙවත් කරගන්නට බැරි පූජාවක් වන්නේ බුද්ධ පූජාව යි. ඒ නිසා ඔබ අප සැවොම කෙතරම් කාර්ය බහුල වුණත් , පූජා පින්කම් සිදු කර , මෙලොව යහපත, සසර සුගතිය සඳහා , නිවන් සම්පත් සඳහා කවුරුත් හොඳින් බුද්ධ පූජාව කර ගත යුතු යි. යන එන විට පවා තුනුරුවන්ගේ ගුණ සිහිපත් කරමින්, සූවිසි ගුණ භාවනාව සම්පූර්ණ කළ යුතු යි. අනිවාර්යෙන් පංච සීලය රැකගෙන පින්කම් සිදු කළොත් , එයින් ලැබෙන පින සීමාවක් නැහැ. මේ ගැන නිතර සිතා කල්පනාවෙන් තුනුරුවන්ට කරන ගෞරවය වැඩිකර ගත යුතු යි. එවිට කිසිවකින් අඩු පාඩුවක් , කරදරයක් වන්නේ නැහැ, සංසාර ගමන දුගී දුප්පත් වන්නේ නැහැ. බුද්ධ පූජාව ලෞකික සම්පත් ලබාදෙන මහා පූජාවක්. ලෝකෝත්තර වශයෙන් නිවන් පසක් කර ගැනීමට හේතුවන මහා පූජාවක්. මේවා ස ංසාරෙවත් කරගන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. සමහරවිට අපට අතීතයේ බුදු සසුනක් ලැබුණාදැයි සිතන්න පුළුවන්කමක් නැහැ.  බුද්ධ ශාසනය ලබා ගත්ත ගිහි ,පැවිදි සැවොම හැකිතාක් පින් දහම් කර ගන්න. සිතම හදා ගන්න. එවිට මරණින් මතු සුගතිගාමී විය හැකි යි. චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධයෙන් නිවනට පත් විය හැකි යි. සිත සදාගන්න බැරි වුණොත් කෙතරම් පින් කළත් වැඩක් නැහැ. එසේනම්, සිත හොඳින් කරන පූජාවේ ආනිසංස බිංදු මාත්‍රයක්වත් අඩු වන්නේ නැහැ. ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේට කරන පූජාවේ පිනෙන් ම හේතු වෙනවා . බුදුරජාණන් වහන්සේ වර්ණනා කළා, බුද්ධ පූජාව පින්කම. බුද්ධ පූජා පින්කම වර්ණනා කළේ, තමන්ගේ ජීවිතවලට අත්‍යඅවශ්‍ය වන නිස යි. එවැනි පින්කම් කරගෙන ටිකෙන් ටික ඉහළට යා යුතු යි. දානයෙන් ශීලය. ශීලයෙන් සමාධිය, සමාධියෙන් ප්‍රඥාවට යා යුතු යි. මෙවැනි ගුණ ධර්මයන් නිසා ජීවිත හොඳින් බැබළෙනවා. කිසිවකත් අඩුපාඩුවක් නැහැ. හොඳ ජීවිත පෙළක් ලබාගෙන සංසාර සාගරයෙන් එතෙර විය යුතු යි. මේ ගැන කවුරුත් දැන කියාගෙන කියවා තේරුම් ගෙන අන් අයටත් පහදා දී පින්දහම් කරගෙන ශාන්ති ලක්ෂණ නිවන් අවබෝධ වේවා යනුවෙන් කවුරුත් ප්‍රාර්ථනා තබා ගන්න. - ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

ආයුෂ වැඩෙන පිළිවෙත

කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ 
බෞද්ධ අධ්‍යයන අංශයේ 
ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය 
රාජකීය පණ්ඩිත 
ආචාර්ය 
උඩුහාවර ආනන්ද හිමි

" සමාජය සදාචාරයෙන් පිරිහෙන විට එහි වෙසෙන්නන් අතර විවිධ ලෙඩරෝග වර්ධනය වන බවත්, මිනිසුන්ගේ දීර්ඝායුෂ්ක බව ක්‍රමයෙන් පිරිහෙන බවත් චක්කවත්ති සීහනාද සූත්‍රයේ දැක්වේ."

ලොව සැම කෙනෙක් ම නොමැරී බොහෝකල් ජිවත්වීමට කැමැත්තෝ වෙති. ආබාධ හේතුවෙන් ශරීරයේ ඇතැම් කොටස් ඉවත්කරමින් වුව ඔවුහු දිගුකලක් ජීවත් වීමට කැමැත්තක් දක්වති. විද්‍යාව හා තාක්ෂණය විසින් හඳුන්වාදෙන ලද බොහෝ දෑහි අරමුණ වන්නේ මිනිසාගේ ආයු කාලය වැඩි කිරීම ය. වෛද්‍යවරු මෙන් ම, විද්‍යාඥයෝ ද මිනිසාගේ ආයුෂ වර්ධනය කිරීමෙහිලා අනවරත අරගලයක නිරත වෙති. 

මෙම පසුබිම යටතේ සැම කෙනෙක් ම නොමැරී දිගුකලක් ජීවත් වීමේ ආසාවෙන් යුක්ත වූවෝ වෙති. ඒ සඳහා ඔවුහු විවිධ කායික හා මානසික අභ්‍යාසවල නිරත වෙති. විවිධ දෑ සිදුකරති. නීරෝගී බව උතුම්ම ලාභය යැයි අවධාරණය කළ තිලෝගුරු බුදුරජාණන් වහන්සේ ද නීරෝගී ව දිගාසිරි ලැබීමේ පිළිවෙත් පසක් දේශනා කළහ. අංගුත්තර නිකායේ පංචක නිපාතයේ එන දුතිය ආයුස්ස සූත්‍රයේ දැක්වෙන පරිදි දීර්ඝායුෂ ලැබීම සඳහා හිතකර දෑ අනුගමනය කරන (සප්පායකාරී හොති), හිතකර දැයෙහි වුව ප්‍රමාණය දැනීම (සප්පායේ මත්තං ජානාති), පමණ දැන ආහාරපාන ගැනීම (පරිනතභොජි හොති) , සිල්වත් වීම (සිලවා ච හොති) ,කල්‍යාණමිත්‍ර සේවනය (කල්‍යාණමිත්තො ච හොති) ආදියෙන් යුක්ත විය යුතු ය. භික්ෂූන් පිරිසක් අමතා කළ මෙම දේශනයෙන් අවධාරිත කරුණු ගිහි සමාජයටද එකසේ ම සාධාරණ වේ. ආයුෂ වර්ධනය වීම යනුවෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ ආපදාවකින් තොරව බොහෝ කලක් ජීවත් වීමට අවශ්‍ය ශක්තිය ලැබීමයි. එය ප්‍රාර්ථනා කිරීමෙන් ලද නොහැකි ය. එසේ ප්‍රාර්ථනා කළ පමණින් ලැබෙන්නේ නම් ලෝක වාසීන්ට කවර නම් අඩුවක් තිබේදැයි වරෙක බුදුන් වහන්සේ ද සඳහන් කළහ. ආයුෂ ප්‍රාර්ථනා කිරීම වෙනුවට ආයුෂ වැඩෙන පිළිවෙත අනුගමනය කිරීම බෞද්ධ ඉගැන්වීමයි. ආයුෂ වැඩීමට නම් ඒ සඳහා ඉවහල්වන හිතකර දෑ මෙන්ම අහිතකර දෑ පිළිබඳ මූලික අවබෝධයක් අවශ්‍ය වේ.

දුතිය ආයුස්ස සූත්‍රයේ එන පළමු හා දෙවන කරුණෙන් අවධාරණය කෙරෙන්නේ හිතකර හා අහිතකර දෑ සම්බන්ධයෙන් පිළිපැදිය යුතු පිළිවෙතයි. මෙහිදී හිතකර දෑ යනුවෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ කෙනෙකුගේ සෞඛ්‍යයට හා නීරෝගීබවට හිතකර ආහාරපාන, ඇඳුම් පැළදුම් වාසස්ථාන පරිසරය හා ජීවන රටාවයි. හිතකර දැයෙහි වුව ද ප්‍රමාණය වටහා ගැනීම අවශ්‍ය වේ. කොතෙක් හිතකර ආහාරපාන වුව ප්‍රමාණය ඉක්මවා ගැනීමෙන් නීරෝගිබවට හානිවිය හැකි ය. හිතකර යැයි සීමාව ඉක්මවා භාවිතයට ගන්නා කවර දෙයකින් නමුත් අහිතකර ප්‍රතිඵල ඇති විය හැකි ය. එබැවින් හිතකර දෑ සම්බන්ධයෙන් සීමා පනවා ගැනීමත් නීරෝගීබව සඳහා අවශ්‍ය වේ.

තෙැවන්නෙන් අදහස් වන්නේ ආහාර පාන සම්බන්ධයෙන් පාලනයක් ඇතිකර ගැනීමයි. කය වෙහෙසා වැඩ නොකරන අයෙකු අධික ලෙස ආහාරපාන අනුභව කළහොත් ස්ථූලතාව පදනම්කරගත් රෝග රැසකට හිමිකම් කියන්නෙකු බවට පත්විය හැකි ය. ආහාරයෙහි පමණ දැන කටයුතු කිරීම කායික මෙන් ම, මානසික සුවයටත් හේතු වේ. පමණ දැන අහාර අනුභව කරන්නාට ලැබෙන ආනිසංස සහල් නැලි හතරක බත් අනුභව කළ කොසොල් රජු අරභයා පැහැදිලි කළ සේක. ඒ අනුව පමණ දැන ආහාර අනුභව කරන්නාට කායික සුවයත්, මැනවින් ආහාර දිරවීමත්, දීර්ඝායුෂත් ලැබිය හැකි වේ. ආහාරපාන ජීවිතය සුරක්‍ෂිත කරන අතර ම, ජීවිතය කෙටි කිරීමට ද හේතුවන බව සිහිතබාගත යුතුවේ. බුදුරදුන් මෙන්ම ශ්‍රාවක ශ්‍රාවිකාවන් ද පමණ දැන ආහාර අනුභව කළේ එය අවධාරණය කරමිනි. ආහාරයට ගිජුව කටයුතු කළ බොහෝ දෙනෙකු සිය ජීවිතය නිමාකරන්නේ අතිශය වේදනාකාරී ලෙඩ රෝගවලට මුහුණ දීමෙන් ය. වර්තමාන මිනිසාට වැළඳී තිබෙන බොහෝමයක් ලෙඩ රෝග ආහාරය සම්බන්ධයෙන් ඇතිකරගත් වැරැදි පුරුදු හේතුවෙන් බව පිළිගත් මතයයි. එබැවින් දිගාසිරි අපේක්ෂා කරන්නෙකු ආහාරය සම්බන්ධයෙන් ස්වයං පාලනයක් මෙන්ම විනයක් ද ඇතිකරගත යුතුවේ.

සදාචාරාත්මක හැසිරීම දිගාසිරි ලැබීමට හේතුවන සිව්වන කරුණයි. සමාජය සදාචාරයෙන් පිරිහෙන විට එහි වෙසෙන්නන් අතර විවිධ ලෙඩරෝග වර්ධනය වන බවත්, මිනිසුන්ගේ දීර්ඝායුෂ්ක බව ක්‍රමයෙන් පිරිහෙන බවත් චක්කවත්ති සීහනාද සූත්‍රයේ දැක්වේ. මත්පැන් පානය, අනාචාරයේ යාම වැනි දුසිරිත් ඍජුවම විවිධ ලෙඩරෝග හා සම්බන්ධ ය. සමාජ රෝග යනුවෙන් හඳුනාගන්නා බොහෝමයක් ලෙඩ රෝග ලිංගික සාදාචාරය ඉක්මවා කටයුතු කිරීමේ ප්‍රතිඵල වේ. සුරාව විවිධ ලෙඩ රෝගවලට නිවාසයකි. මිනිසා සදාචාර සම්පන්න වන තරමටම කායික හා මානසික වශයෙන් ද නීරෝගිමත් ය. පුද්ගලයා මෙන්ම සමාජයත් නීරෝගිමත් වන්නේ සදාචාරාය වර්ධනය වීමෙනි. එය පුද්ගලයාට පමණක් නොව පරිසරය කෙරෙහි ද බලපාන බව චක්කවත්ති සීහනාද සූත්‍රයෙන් තවදුරටත් සනාථ වේ. ඒ අනුව සදාචාර සම්පන්න ජීවන පිළිවෙත අනුගමනය කිරීමෙන් කෙනෙකුට ලොව නීරෝගිමත් ම මිනිසා බවට පත්විය හැකි වේ.

දිගාසිරි ලැබීමෙහිලා සමාජමය නීරෝගිබවත් අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඒ සඳහා බුදුරදුන් නිර්දේශකොට වදාළේ කල්‍යණ මිත්‍ර සේවනයයි. පාප මිත්‍ර සේවනයෙහි යෙදෙන්නාට කායික හා මානසික වශයෙන් කිසිදු අස්වැසිල්ලකට හිමිකම් කිව නොහැකි ය. කොතරම් යහපත් පුද්ගලයෙක් වුව ද පාප මිත්‍ර සේවනයෙන් අයහපත් අයෙකු බවට පත්වීමේ ඉඩකඩ බහුල ය. පාප මිත්‍ර සේවනය හේතුවෙන් කෙනෙකු සුරාවට මෙන්ම දුරාචාරයටත් යොමුවිය හැකි ය. එවැනි චර්යාවක් සහිත කෙනෙකුට කායික මෙන්ම මානසික සුවයක් අත්පත්කරගත නොහැකි ය. වර්තමානයේ ඇතැම් තරුණ පිරිස් අකාලයේ තම වටිනා ජීවිතයට සමු දෙන්නේ මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කිරීමට හුරු වීම නිසයි. එවැනි චර්යාවකට හුරුව තිබෙන්නේ පාප මිත්‍ර සේවනයේ බලපෑමෙන් ය. ඇතැම් පුද්ගලයන් තම ජීවිතය අවසන් කරන්නේ අපරාධකරුවෙකු ලෙස ය. අපරාධ කළ පුද්ගලයාට මොහොතකටවත් තම ජීවිතයේ සුරක්‍ෂිතතාව ගැන අපේක්ෂා තැබිය නොහැකි ය. එවන් තැනැත්තෙකු බලවත් මානසික අසහනයකින් පසුවන අතර ඉතා කෙටි කලකින්ම තවත් අපරාධ කරුවෙකුගේ හෝ අපරාධ කල්ලියක ගොදුරක් බවට පත්ව ජීවිතය අවසන් කරනු නොඅනුමාන ය. සැබෑ කල්‍යාණ මිත්‍රයා යනු සමාජමය වශයෙන් නීරෝගී පුද්ගලයෙකි. එබඳු මිතුරන්ගේ ඇසුර හේතුවෙන් කිසිවෙකුත් අයහපත් චර්යා සහිත කෙනෙකු බවට පත් නොවේ. කායික මානසික අසහනයකින් තොරව දිගුකලක් නීරෝගිමත් ව ජීවත්වීම උදෙසා කල්‍යාණමිත්‍ර හා සත්පුරුෂ ආශ්‍රය උපනිශ්‍රය වේ.

දීර්ඝායුෂ ලැබීමට ඉවහල්වන කරුණු හතර සමාලෝචනය කළ විට එයින් ප්‍රධාන කරුණු තුනක් අවධාරණය වේ. නීරෝගීව දිගුකලක් ජීවත්වීමට පත්‍ය අපත්‍ය දෑ ගැන දැනුවත් වීම මෙන්ම, පමණ දැන ආහාරපාන ගැනීම හේතුවන බව පළමු කරුණයි. දෙවැන්න නම් සදාචාරාත්මක ජීවිතයයි. තෙවැන්න සමාජ ආශ්‍රයයි. සෞඛ්‍ය සංරක්ෂණය වන හිතකර ජීවන පිළිවෙතක් ගොඩ නගාගැනීමත්, සදාචාර සම්පන්න අර්ථවත් චර්යා පද්ධතියක් සකස් කරගැනීමත්, සමාජමය වශයෙන් නීරෝගී මිනිසුන්ගේ ඇසුරත් ආයුෂ වර්ධනය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය බව ඉහත බුද්ධ දේශනාවෙන් පැහැදිලි වේ. 

ආයුෂ වර්ධනය කිරීමට අතීතයේ නොතිබුණු බොහෝ දෑ නූතන මිනිසාට කොතෙක් ලැබුණත් පරමායුෂ වින්දනය නොකර ජීවිතයෙන් සමුගන්නේ ඉහතින් දැක්වූ කරුණු පස ගැන නොසැලකිලිමත් වීමේ හේතුව නිසයි. බුදුදහම අනුව කෙනෙකුගේ නීරෝගී බව මැනෙන්නේ කායික නීරෝගී බව පමණක් සැලකිල්ලට යොමුකිරීමෙන් පමණක් නොවේ. ඒ සඳහා සදාචාරාත්මක මෙන්ම සමාජමය නීරෝගී බවත් අවශ්‍ය වේ. රෝගී වූ විටෙක අවශ්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා සෞඛ්‍ය රක්ෂණයක් ගැන සිතනු වෙනුවට බුදුරදුන් වදාළ මෙම කරුණු පස ප්‍රතිපදාවක් ලෙස ක්‍රියාවට නැංවීමෙන් පරමායුෂ වින්දනය කෙරෙන නීරෝගී ජීවිතයටකට හිමිකම් කිව හැකි ය.

 

සාංඝික දාන සත 

එක් පසෙකින් භික්ෂු සංඝයා ද , එක් පසෙකින් භික්ෂුණී සංඝයා ද මධ්‍යයේ තථාගතයන් ව හන්සේ ද වඩා හිඳුවා දෙන බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා දානය පළමුවන සාංඝික දානය ය. මේ දානය තථාගතයන් වහන්සේගේ පිරිනිවීමෙන් පසු ද සංඝයා මැද සධාතුක බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් තබා දිය හැකි බව අටුවාවෙහි දක්වා තිබේ. 

රේරුකානේ

සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසු උභය සංඝයා හට දෙන දානය දෙවන සාංඝික දානය ය. 

භික්ෂු සංඝයාට පමණක් දෙන දානය තෙවන සාංඝික දානය ය. 

භික්ෂුණී සංඝයාට පමණක් දෙන දානය සිවු වැනි සාංඝික දානය ය. 

මාගේ දානයට භික්ෂු සංඝයාගෙන් මෙ පමණ භික්ෂූන් වහන්සේලා ද, භික්ෂුණී සංඝයාගෙන් මෙ පමණ භික්ෂුණීහු ද පැමිණෙන සේක්වායි පුද්ගල නියමයක් නැති ව නිමන්ත්‍රණය කොට පැමිණියා වූ භික්ෂු , භික්ෂුණීන්ට දෙන දානය පස්වන සාංඝික දානය ය. 

එසේ නිමන්ත්‍රණය කොට භික්ෂූන් වහන්සේලාට පමණක් දෙන දානය සවන සාංඝික දානය ය. 

එසේ නිමන්ත්‍රණය කොට භික්ෂුණීන්ට පමණක් දෙන දානය සත්වන සාංඝික දානය ය. 

මේ දාන සත අතුරෙන් මෙ කල දිය හැක්කේ තුන්වන, සවන දාන දෙක පමණකි. එක භික්ෂුවකට වුව ද , සවන සාංඝික දානය දිය හැකි ය. ස වන සාංඝික දානය දිය යුතු සැටි මෙසේ ය. සංඝාරාමයකට හෝ සංඝයා වැඩ සිටින තැනකට හෝ ගොස් අසවල් භික්ෂූන් වහන්සේ ය, කියා නියමයක් නො කොට මාගේ දානය පිළිගැනීමට මෙ පමණ ගණනක් භික්ෂූන් වහන්සේලා සංඝයාගෙන් ලැබෙන සේක්වායි සංඝ ස්ථවිරයන් වහන්සේට ආරාධනය කොට සංඝයා වෙනුවෙන් පැමිණෙන්නාවූ ඒ භික්ෂූන්ට දානය පිරිනැමිය යුතු ය. තමාට දිය හැක්කේ එක් භික්ෂුවකට නම් ඒ මහා සංඝයාගෙන් එක් නමක් වැඩම කරන සේක්වා යි පුද්ගල නියමයක් නැති ව නිමන්ත්‍රණය කොට සංඝයා වෙනුවෙන් පැමිණියා වු කවර භික්ෂුවකට හෝ සංඝරත්නයට දෙමිය යන අදහසින් දන් දුන් කල්හි සවන සාංඝික දානය දුන්නේ වේ. එසේ දීමේදී “ඉමං භික්ඛං භික්ඛුසංඝස්ස දේම” යන වාක්‍යය කියන්නට වුවමනා නැත. එසේ දෙන කල්හි සංඝයා වෙනුවෙන් පැමිණි භික්ෂුව “සිල්වතෙක් ය ගුණවතෙක් ය” කියා සිත සතුටු කරගෙන හෝ “දුශ්සීලයෙක, අනුපසම්පන්නයෙක” කියා සිත නො සතුටු කරගෙන හෝ දෙන්නේ නම් ඔහුගේ දානය සාංඝික නො වේ. සාංඝික වන්නට නම් පැමිණෙන භික්ෂුවගේ ගුණාගුණ නො සිතා සංඝයාට දෙන අදහසින් දිය යුතු ය. පැමිණෙන පුද්ගලයා ගැන නොසලකා සංඝරත්නය ගැන ම සලකා දන් දීම බොහෝ දෙනාට අපහසු කාර්යයෙකි. සඟින් එක් භික්ෂුවක් හෝ භික්ෂූන් වැඩි ගණනක් හෝ ලබා ගෙන දන් දෙන්නවුන්ට පිළිපැදිය යුතු සැටි දැන ගැනීමට අටුවාවෙහි එක් උපාසක මහතකුගේ පුවතක් දක්වා තිබේ. ඒ මෙසේ ය. 

පෙර සංඝාවාසයක දායකයකු වූ එක් උපාසක තුමෙක් සාංඝික දානයක් දෙනු පිණිස විහාරයට ගොස් සඟින් එක් නමක් ලැබෙන ලෙස නිමන්ත්‍රණය කළේය. ඔහුගේ දානය පිළිගන්නට පැමිණියේ දුශ්සීල භික්ෂුවකි. උපාසකතුමා ද ඒ භික්ෂුව ගැන දන්නේ ය. එහෙත් ඒ උපාසකතුමා ඉතා ගෞරවයෙන් ඒ භික්ෂුව පිළිගෙන පා සෝදවා උතුම් අස්නක වඩා හිඳුවා සුවඳ දුමින් හා මලින් ද පුදා ඉතා ගෞරවයෙන් දන් දිණි. එදින සවස් කාලයේ පන්සලේ වැඩක් සඳහා උදැල්ලක් ලබා ගැනීමට ඒ භික්ෂුව ඒ උපාසක තැන වෙත පැමිණියේ ය. උපාසක තැන භික්ෂුව දැක හුනස්නෙන් නො නැගීම “ගෙන යනුයි” කියා උදැල්ල භික්ෂුව ඉදිරියට විසි කළේ ය. එය දුටු මනුෂ්‍යයෝ” මේ භික්ෂුවට දානයට පැමිණි වේලාවේ දී බුදුනට සේ ගරු බුහුමන් කොට දැන් මෙසේ කිරීමට කරුණ කවරේ දැ”යි විචාළහ. උපාසකතුමා, “මා ඒ වේලාවේ දී ගරු බුහුමන් කළේ මේ භික්ෂුවට නොව සංඝ රත්නයට ය”යි කී ය. සංඝ රත්නයෙන් නමක් , දෙනමක් ලබා ගෙන සවෙනි සාංඝික දානය දෙන්නෝ මේ උපාසකතුමා මෙන් පැමිණෙන භික්ෂූන්ගේ ගුණා ගුණ ගැන නො සලකා සංඝ ගුණය ම සලකා දන් දීම කෙරෙත්වා.

බෞද්ධයාගේ අත්පොත ඇසුරිණී