අතීතානාගත සූත්‍රය

අතීතානාගත සූත්‍රය  

9

මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක් කලෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ, අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවනලද, ජේතවනාරාමයෙහි වාසය කරන සේක. එහිදී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ‘මහණෙනියි’ කියා භික්ෂූන් ඇමතූසේක. ‘ස්වාමීනියි’ කියා ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ. (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක.

“මහණෙනි, අතීත අනාගත රූපය අනිත්‍යයයි. දැන් පවත්නා රූපය ගැන කියනුම කවරේද? මහණෙනි, දැන් පවත්නා ශ්‍රැතවත් ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවකතෙමේ අතීතවූ රූපයෙහි අපේක්ෂා රහිතවේ. අනාගත රූපය නොපතන්නේ වෙයි. දැන් පවත්නා රූපය පිළිබඳ කලකිරීම පිණිසද නො ඇලීම පිණිසද, නිරෝධය පිණිසද, පිළිපන්නේ වෙයි.

“අතීත, අනාගතවූ වේදනාව අනිත්‍යයයි දැන් පවත්නා වේදනාව ගැන කියනුම කවරේද? මහණෙනි, මෙසේ දක්නාවූ ශ්‍රැතවත් ආර්‍ය්‍ය ශ්‍රාවකතෙමේ අතීතවූ වේදනාවෙහි අපේක්ෂා රහිතවෙයි. අනාගත වේදනාව ප්‍රාර්ථනා නොකරයි. දැන් පවත්නා වේදනාව පිළිබඳ කලකිරීම පිණිසද, නොඇලීම පිණිසද, නිරෝධය පිණිසද, පිළිපන්නේ වෙයි

“අතීතඅනාගතවූ සංඥාව අනිත්‍යයි. දැන් පවත්නා සංඥාව ගැන කියනුම කවරේද? මහණෙනි, මෙසේ දක්නාවූ ශ්‍රැතවත් (බොහෝ ඇසූ පිරූ තැන් ඇති) ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවකතෙමේ අතීත සංඥාවෙහි බලාපොරොත්තු නැත්තේ වෙයි. අනාගත සංඥාව ප්‍රාර්ථනා නොකරන්නේ වෙයි. දැන් පවත්නා සංඥාව පිළිබඳ කලකිරීම පිණිසද, නො ඇලීම පිණිසද, නිරෝධය පිණිසද, පිළිපන්නේ වෙයි.

අතීත අනාගත සංස්කාරයෝ අනිත්‍යයහ. දැන් පවත්නා සංස්කාරයන් පිළිබඳ කියනුම කවරේද? මහණෙනි, මෙසේ දකින්නාවූ ශ්‍රැතවත් ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවකතෙමේ අතීතවූ සංස්කාරයන් කෙරෙහි අපේක්ෂා රහිත වෙයි. අනාගත සංස්කාරයන් ප්‍රාර්ථනා නොකරයි. දැන් පවත්නා සංස්කාරයන් පිළිබඳ කලකිරීම පිණිසද, නොඇලීම පිණිසද, නිරෝධය පිණිසද පිළිපන්නේ වෙයි.

අතීත අනාගත විඥානය අනිත්‍යයි. දැන් පවත්නා විඥානය ගැන කියනුම කවරේද? මහණෙනි, මෙසේ දකින්නාවූ, ශ්‍රැතවත් ආර්‍ය්‍යශ්‍රාවකතෙමේ අතීතවූ විඥානයෙහි අපේක්ෂා රහිතවෙයි. අනාගත විඥානය ප්‍රාර්ථනා නොකරයි. දැන් පවත්නා විඥානය පිළිබඳ කලකිරීම පිණිසද, නොඇලීම පිණිසද, නිරෝධය පිණිසද පිළිපන්නේවේයයි” වදාළසේක.

පින් කරන්නා දෙලොවම සතුටු වෙයි

 පින් කරන්නා දෙලොවම සතුටු වෙයි

කේ. කේ. සුගතපාල

ශ්‍රී ලංකා පරිපාලන සේවයේ (විශ්‍රාමික)

ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථ පරිවර්තන මණ්ඩලයේ ලේකම්,

බෞද්ධ කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුව

බුද්ධ ශාසන අමාත්‍යංශය

තංච කම්මං කතං සාධු

යං කත්වා නානුතප්පති,

යස්ස පතීතො සුමනො

විපාකං පටිසෙවති.

යම් කර්මයක් (ක්‍රියාවක්) කොට සත්ත්ව තෙමේ (අපි) නො තැවේද, ඒ කර්මයක්හුගේ ඉෂ්ට විපාකය (යහපත් ප්‍රතිඵල) පී‍්‍රති සහගතව, සුන්දර සිත් ඇතිව අනුභව කෙරේද, එබඳු කුසල කර්ම මකිරීම මැනැවි.

යං කත්වා න අනුතප්පති – යම් කර්මයක් (කුසල්) කොට පසුතැවිලි නොවේද, යසස විපාකං පතිතො සුමනො පටිසෙවති – ඒ කුසල කර්මයාගේ විපාක වශයෙන් පී‍්‍රතිය උතුරායන සතුටු සිත්ම සේවනය කරයි.

සුමනා මාලාකාර කතා වස්තුව

අප තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ දවස රජගහනුවර විසූ සුමන නම් මල්කරු දිනපතා බිම්බිසාර රජුට දෑ සමන් මල් නැළි අටක් පිළිගන්වා කහවනු අට බැගින් ලබයි. (එකක් මදටිය විස්සක පමණ බරැති රන්කාසි 8 ක්) දිනක් මල් රැගෙන රජ මාලිගයට යන සුමන නගරයට පිවිසි විට මහා සංඝයා පිරිවරාගෙන සවණක් රැස් විහිදුවමින් බුද්ධානුභාවයෙන් මුළු නගරය ආලෝකමත් කරමින් පිඬුසිඟා යාම පිණිස පිවිසි බුදුරජාණන් වහන්සේ දිටී ය. සමහර දිනවල සිඬුසිඟා වඩින සාමාන්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේ කෙනෙක් ලෙස ද පිණ්ඩපාතයේ වඩින අවස්ථා බුද්ධ චරිතයේ ඇත.

මල්කරු, දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් යුතුව රන් තොරණක් වටකොට ඇතිවා සේ මේ වඩින බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක බොහෝ සේ පැහැදුනු සිත් ඇතිව බුදුරජුන්ට කිසියම් පූජාවක් කරමියි සිතා වෙනත් කිසිවක් නොදැක අද මේ මල්වලින්ම පූජාව කරමියි සිතී ය. නැවැත මෙසේත් සිතී ය. මේ මල් රජුට උපස්ථාන පිණිස ගෙන යන ඒවා ය. යම් විදියකින් අද මේ මල් ගෙන ගියේ නැතිනම් සිරගෙයි දමා හෝ රටින් පිටුවහල් කොට හෝ මා ඝාතනය කිරීම හෝ රජුගේ නියමයෙන් දඬුවම් ලබන්නේ ය. ඉතින් කුමක් කරම්ද? කම් නැත. මේ දඬුවම් අතර මා නසා දැමුවත් කමක් නැත. රජු මට මේ මල් ගෙන ගියත් දෙන්නේ මෙලොව ජීවිත්වීමට පමණක් සෑහෙන ධනයකි. එහෙත් සිත පහදවා තම ජීවිත පරිත්‍යාගයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේට කරන්නට යන මේ පූජාවෙන් මට මතු ආත්ම කල්ප කෝටි ගණනක් හිත සුව පිණිස වන්නේ යැයි නැළි අටම පූජා කිරීමට තීරණය කළේ ය. ඒ මෙසේ ය. නැළි දෙකකින් යුත් මල් මිටි දෙකක් ගෙන බුදුරජුන් ඉදිරියෙහි උඩට දැම්මේ ය. එය බුද්ධ ශීර්ෂයට ඉහළින් වියනක් මෙන් වී සිටියේ ය. තවත් මල් මිටි දෙක බැගින් තෙවරක් උඩට දැමූවිට ඉදිරිපස හැර ඉතිරි තුන් පැත්තෙහි තිරයකින් වටකළාක් මෙන් සකස් විණි. සිතක් නැති මල් සිතක් ඇතිව පිදූ හෙයින් සිතක් ඇත්තාක් මෙන් වී බුදුරජාණන් වහන්සේ සමග නොවැටි යයි. සිටි සිටි හැම තැන නැවතී සිටී. මෙම සිද්ධියෙන් මුළු නගරය ඇලළී ගියේ ය. සුමන මල්කරුගේ ගුණ ප්‍රකට විය. ඔහු මහත් පී‍්‍රතියෙන් පිරීතිරී ගියේ පසුපස මද දුරක් ගමන්කොට බුදුරැස් අතරට වැදී බුදුගුණ කියමින් වඳිමින් ම හිස් කූඩද රැගෙන ආපසු ගෙදර ගියේ ය.

ඔහුගේ අනුවණ බිරිඳ මෙබඳු වූ ප්‍රාතිහාර්යයක ප්‍රසාදය උපදවා ගත නොහැකිව ඔහුට බැණ, නින්දා කොට රජවරු සැර පරුෂ ය. ඔවුහු කිපුනේ අත්පා කැපීම් ආදි අනර්ථ සිදු කරයි. ඔබ කළ දෙයින් මටත් දරුවන්ටත් නපුරක් විය හැකියි. දරුවන් ද ගෙන රජ වාසලට ගියපසු රජු කරුණු විමසූයේ සියල්ල කියන්නට වූවා ය. අවසානයේ ඔහු කළ වැඩේ හොඳ වුවත්, නරක් වුවත් මට කම් නැත. මා මෙහි ආයේ ඔහු හැරදැමූ බව ඔබ වහන්සේට කියන්නට යයි ඈ කීවා ය. බුදුරජු දුටු ප්‍රථම දර්ශනයෙන් ම සෝවාන්ව සිටි බිම්බිසාර මහ රජු මහා ශ්‍රද්ධාවත් ආර්ය ශ්‍රාවකයෙකි. මේ මෝඩ ගැහැනිය මෙබඳු කරුණක් කෙරෙහි පවා සිත පහදවා නොගෙන හැසිරෙනු අයුරු සිතන්නේ, ඇසූ දෙයට කෝප වූ බවක් දක්වමින් මට ගෙනා මල් වෙන කෙනෙකුහට පූජා කළහුහට කළයුත්ත මම දනිමියි කියා ඇය පිටත් කර හැරීය.

රජුගේ සිතේ ප්‍රසාදය දුටු බුදුරජු මාලිගය ඇති දොරට වැඩියහ. රජු වහා ගොස් පාත්‍රය අතට ගෙන මාලිගාව තුළට වඩින ලෙස ආරාධනා කළමුත් මිදුලෙහි වැඩසිටීමට කැමැත්ත ඇතිබව දැන වහා මණ්ඩපයක් කරවූයේ ය. එහි වැඩ සිටි බුද්ධ ප්‍රමුඛ මහා සංඝයා වහන්සේ මාලාකරුගේ ගුණ වඩාත් ප්‍රකට කරනු පිණිස මෙසේ කළ බව දහම් කතාවේ සඳහන් වේ.

පෙරකී පරිදි මල්තිර වටකොට වැඩසිටි බුදුරජු ප්‍රධාන මහ සඟරුවනට ප්‍රණීත දන් පිළිගන්වා භුක්තානුමෝදනාවෙන් පසු බුදුරජාණන් වහන්සේ ආපසු වැඩියේ රජු ද පසුපස ටික දුරක් ගොස් අතර මගින් රජමාලිගාවට ආපසු පැමිණ සුමන මල්කරු කැඳවා මට ගෙනා මල් මිටි අට බුදුරජුන්ට පිදුවේ කවර අයුරකින් සිතාදැයි විස්තර ඇසී ය. මල්කරු, රජු මට කුමන දඬුවමක් දුන්නත් කම් නැතැයි සිතා ලැබෙන දඬුවම සියල්ල තමා සිතු පරිදි රජුට කීයේ අවසානයේ ජීවිතය නසා දැමූවත් මේ මල් පුදන්නට තීරණය කළ බව කී ය. රජු මෙවිට “ඔබ මහා පුරුෂයෙකියි” කියා සතුටු සිතින් ඇතුන් අට දෙනෙක්, අශ්වයන් අටදෙනෙක්, රජ කුලයෙන් මුදාහැර සර්වාභරණයෙන් සැරැසූ ස්ත්‍රීන් අටදෙනෙක් දාස, දාසයින් මහා පළඳනා හා කහවනු අට දහසක් ගම්වර අටක් දැයි මෙසේ සියල්ලෙන් අට බැගින් ‘සබ්බට්ඨක’ නම් පරිත්‍යාගයක් කෙළේ ය. ආනන්ද තෙරුන් වහන්සේ අද දවස පුරා සිදුවූ මේ කාරණය පිළිබඳ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් කරුණු විමසූයේ ‘ආනන්ද මේ මාලාකරු විසින් කුඩා දෙයක් කරන ලදැයි නො සිතන්න. මොහු විසින් මා වෙනුවෙන් සිත පහදවාගෙන දිවිපුදා කළ පූජාවේ පිනෙන් කල්ප ලක්ෂයකට මොහු දුගතියකට නොයයි.

දෙවි මිනිසුන් අතර ඉපදෙමින් මහත්ඵල ලබා පසුව ‘සුමන නමින් පසේබුදුවරයෙකු ද වන්නේ යයි වදාළ සේක්හ. මෙසේ වදාරා ගඳකිළියට පිවිසෙන වේලෙහි ඒ මල් දොරටුව ළඟ වැටුණේ ය. සවස් වේලෙහි දම් සභා මණ්ඩපයට වැඩිය අවස්ථාවේ මාලාකරු අද කළ පිනෙන් අදම මේ ජීවිතයේ පවා උසස් පැවැත්මකට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම ලැබීම පිළිබඳ කතා කරමින් සිටි බව භික්ෂූහු පැවැසූහ. ‘මහණෙනි, යම් කර්මයක් කොට පසුව නොතැවේ නම්, සිහිකළ සිහිකළ හැමවිටකම සතුට උපදීනම් යමෙක් කළ යුත්තේ එබඳු දේ’ යි වදාරා අනුසන්ධි ගළපා ආරම්භක ගාථාවෙන් දහම් දෙසූ සේක. දේශනාවසානයෙහි අසූහාරදහසක් ප්‍රාණීන්ට ධර්මාවබෝධ වූහ

සමුදය සත්‍යය: නුවණින් වටහා ගතයුතු විඤ්ඤාණය

සමුදය සත්‍යය:

නුවණින් වටහා ගතයුතු විඤ්ඤාණය

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ

ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ මහා ලේඛකාධිකාරී

කම්මට්ඨානාචාර්ය, ත්‍රිපිටකාචාර්ය,

ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සතිපට්ඨාන භාවනාවෙහි සමුදය සත්‍යය වශයෙන් තණ්හාව හැඳින්වූවා. එය කාම තණ්හා ආදී වශයෙන් තුනක් ද , රූප තණ්හා ආදී වශයෙන් හයක් ද, අතීත ආදී වශයෙන් තුනක් ද, අධ්‍යාත්මික , බාහිර වශයෙන් දෙකක් ද වශයෙන් වැඩිකළ විට තණ්හාව එකසිය අට වැදෑරුම් වෙයි.

මේ තෘෂ්ණාව සමුදය සත්‍යය යි. එය අවබෝධ කරගත යුතු යි. බොරුවක් නො වෙයි, සත්‍යවාදී දෙයක්. සත්‍යවාදී දහමට අනුව කටයුතු කරන විට තමන්ට ධර්මය අවබෝධ කරගන්න පහසු යි. අධ්‍යාත්මික ආයතන හය ඇස, කන, නාසය, දිව, සිරුර, සිත වෙයි. මේ නිසා තණ්හාව හට ගන්නා ක්‍රමය ද, රූප , ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශය, ධම්ම ආදී බාහිර ආයතන වන අතර එයින් තණ්හාව හට ගන්නා ක්‍රමය ද පසුගිය ලිපි පෙළින් සඳහන් කළෙමු.

අද සඳහන් කරන්නේ විඤ්ඤාණ චක්කය යි. විඤ්ඤාණය යනු සිත යි. එසේනම්, ආයතන හයට විඤ්ඤාණ එකතු කළ විට විඤ්ඤාණ හයක් වෙයි. මේ විඤ්ඤාණ හයෙන් තණ්හාව හට ගනියි. චක්ඛු විඤ්ඤාණය ඇස සම්බන්ධ සිත නිසා තණ්හාව හට ගන්නවා. සිතක් නොමැතිව තණ්හාවක් හට ගන්නට බැහැ. ඇසින් දකින අරමුණ කෙරෙහි බලවත් ලෙස ගැනීමක් තිබෙන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට යි, තණ්හාව හට ගන්නේ. ඇස තණ්හාව උපදින තැනක්. ඇසෙන් යම් දෙයක් දකින විට ඒ දසුනෙහි සිතක් පහළ වන අතර එය චක්ඛු විඤ්ඤාණය යි. කන සෝත නම් වෙයි. කනෙන් යම් දෙයක් අසන විට සිතක් පහළ වෙන අතර එය සෝත විඤ්ඤාණ නම් වෙයි. නාසිකාවෙන් ගඳ , සුවඳ දැනගන්නා අතර එයට සිතක් පහළ වෙන අතර එය ඝාන විඤ්ඤාණය නම් වෙයි. එසේම දිවෙන් රස, තිත්ත දැනගන්නා අතර එය ජිව්හා විඤ්ඤාණය යි. ස්පර්ශ දැනගන්නේ කාය විඤ්ඤාණයෙන්. ඉතිරි සියල්ල ම දැනෙන්නේ මමෝ විඤ්ඤාණයෙන්. මනෝ විඤ්ඤාණයට වැඩි කොටසක් අයත්වන අතර සිත් අසූ නවයෙන් චක්ඛු විඤ්ඤාණ සිත් දෙක යි. සෝත විඤ්ඤාණ සිත් දෙක යි, ඝාණ විඤ්ඤාණ සිත් දෙක යි, ජිව්හා විඤ්ඤාණ සිත් දෙක යි. කාය විඤ්ඤාණ සිත් තුන යි. ඉතිරි සියල්ලටම කියන්නේ මනෝ විඤ්ඤාණ කියල යි. මනෝ විඤ්ඤාණ චෛතසික සංඛ්‍යාව වැඩි එකෙනුත් තණ්හාව හට ගනියි. එසේනම්, පෙර ලිපියේ සේ ම විඤ්ඤාණ චක්ඛය ද මෙසේ භාවනාවට ගත යුතු යි.

චක්ඛු විඤ්ඤාණය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා චක්ඛු විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. සෝත විඤ්ඤාණය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා සෝත විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, ඝාන විඤ්ඤාණය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා ඝාන විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ජිව්හා විඤ්ඤාණය මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා ජිව්හා විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. කාය විඤ්ඤාණය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා කාය විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. මනෝ විඤ්ඤාණය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා මනෝ විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. විඤ්ඤාණ චක්ඛය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා විඤ්ඤාණ චක්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. එසේනම් විඤ්ඤාණ හය යි. එය යි චක්ඛය කියන්නේ.

තණ්හාව හට ගනු ලබන අරමුණුවලින් සිතට විඤ්ඤාණය යනුවෙන් සඳහන් කරයි. විඤ්ඤාණය නිස යි, තණ්හාව හට ගන්නේ. ඇසින් කොපමණ රූප දුටුව ද, සිත පහළ නොවුණොත් එයින් තණ්හාවක් හටගන්න බැහැ. අපට ඇතැම් විට ශබ්ද ඝෝෂා නො ඇසී යනවා, ඒ අරමුණ කෙරෙහි සිත පිහිටු වූයේ නැති නිස යි. එසේනම්, අරමුණෙහි සිත පිහිටෙව්වොත් පමණක් විඤ්ඤාණය පහළ වෙනවා. කෙනෙකුගේ විඤ්ඤාණය දැනගත හැක්කේ බුදු කෙනෙකුට පමණ යි. වෙනත් කිසිවකුට බැහැ. බුදුන් වහන්සේ නමක් සිත දෙස බලල යි, ධර්මය දේශනා කරන්නේ, භාවනාව කියලා දෙන්නේ.

ඒ නිසා කවුුරු වුණත් තම සිත හැකිතාක් දියුණුවෙන්, භාවනාවක් ප්‍රගුණ කර, අත් දැකීම් ලබාගෙන මේ ගමන ඉදිරියට යද්දී තමාට ලොකු බලයක්, ශක්තියක් ගොඩ නංවා ගන්නට පුළුවන්. එසේනම්, අපට මේ බුද්ධ ශාසනයෙන් ලබා ගත යුතු දැනුම හොඳින් ලබා ගන්න. මේ දැනුම වෙන කොහෙන්වත් ලබා ගන්න පුළුවන්කමක් නැහැ.

එක්තරා දවසක සච්චක නම් නිගණ්ඨවාදී තැනැත්තා බුදුන් වහන්සේ හමුවට පැමිණ , සුහද සාකච්ඡාවකින් අනතුරුව ඔබ වහන්සේ බණ කියනවා වැරැදි යැයි පැවසුවා. සච්චකය, කොහෙද වැරැදි යනුවෙන් බුදුන් වහන්සේ විමසුවා. ඔබ වහන්සේ නිබඳව ම බණ කියද්දී අනිත්‍ය , දුක්ඛ, අනාත්ම යනුවෙන් පද තුනක් කියනවා. ඇයි මේ අප යසට ඉන්නේ? මේ ලෝකයක් තියෙන්නේ? අනිත්‍ය , දුක්ඛ , අනාත්ම වෙන්නේ කෙලෙසදැයි සච්චක විමසුවා. එවිට බුදුන් වහන්සේ නැවත මෙලෙස අසනවා. සච්චකය, ඔබට පුළුවන්ද, වයසට යන්නේ නැතිව ඉන්න? සච්චක නැවත ප්‍රශ්නය බුදුන් වහන්සේගෙන් විමසනවා. මෙහි දී බුදුන් වහන්සේ නැවත වදාළේ, සච්චකය ඔබට පුළුවන් ද වයසට යන්නේ නැතිව ඉන්න. ‘බැහැ’ කිව්වා. මෙහි දී බුදුන් වහන්සේ වෙහෙසට පත් නො කරන්නැ’යි සක්‍රයා , යක්ෂයකු සේ පැමිණි දසුනින් සච්චක බියවී එපමණකින් ම කතාව නැවතුණා. එහි දී බුදුන් වහන්සේ මෙලෙස දේශනා කළා. “සච්චකය, ඔබ කිව්වානේ මා අනිත්‍ය , දුක්ඛ ,අනාත්ම කියනවා වැරැදි’යි කියලා. සච්චකය, වයසට යනවා යනු අනිත්‍ය , දුක්ඛ, අනාත්ම යි. කෙස් සුදු වෙනවා, දත් වැටෙනවා, සිරුර රැළි වැටෙනවා. ජරා ජීර්ණ වෙනවා, ඔත්පල වෙනවා, මිය යනවා. මිය යනවා කියන්නේ දුක්ඛ සත්‍යයේ ස්වභාවය යි. තණ්හාව සමුදය සත්‍යයේ ස්වභාවය යි. මේවා අවබෝධ කරගැනීමට නම්, නුවණ පාවිච්චි කර අනිත්‍ය , දුක්ඛ , අනාත්ම වටහා ගත යුතු යි. යථාර්ථය වැටහී ගිය සච්චක පසුදා ම බුදුන් වහන්සේට දන් පිරිනමා හොඳින් කටයුතු කර, මරණින් මතු දෙව් ලොව ද , නැවත ලක්දිව ද උපත ලබා ළමා කාලයේ දී මහණ වී රහත් ඵල ලැබුවා. කාල බුද්ධ මහ රහතන් වහන්සේ කියන්නේ සච්චකට යි.

එසේනම්, මේ සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය තුළ දී ම දුක්ඛ, සමුදය, නිරෝධ, මාර්ග යන චතුරාර්ය සත්‍ය අවබෝධ කරගැනීමට මෙහි සඳහන් කළ විඤ්ඤාණ හයත් අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. චක්ඛු විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි,අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කළ ද වටියි. තමන්ගේ විඤ්ඤාණය පිළිබඳව හොඳ වැටහීමකින් මෙනෙහි කර තණ්හාව ම නැති කරන්න. තණ්හාව දුරු වුණොත් නිවන් සම්පත් අවබෝධ කර ගන්න පුළුවන්.

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

සමාධි සූත්‍රය

 

සමාධි සූත්‍රය

5

මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක් සමයෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ, අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද, ජේතවනාරාමයෙහි වාසය කරන සේක. එහිදී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ‘මහණෙනි’යි කියා භික්ෂූන් ඇමතූ සේක. ඒ භික්ෂූහු ‘ස්වාමීනි’යි කියා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ. (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළ සේක.

“මහණෙනි, සමාධිය වඩව්. මහණෙනි, වඩනලද සමාධිය ඇති භික්ෂුතෙමේ තත්වූ පරිද්දෙන් දැනගනියි. තත්වූ පරිද්දෙන් කුමක් දනීද? රූපයාගේ හටගැනීමද, විනාශයදත වේදනාවගේ හටගැනීමද, විනාශයදත සංඥාවගේ හටගැනීමද, විනාශයදත සංස්කාරයන්ගේ හටගැනීමද, විනාශයද, විඥානයාගේ හටගැනීමද, විනාශයද දනියි.

“මහණෙනි, රූපයාගේ හටගැනීම කුමක්ද? වේදනාවගේ හටගැනීම කුමක්ද? සංඥාවගේ හටගැනීම කුමක්ද? සංස්කාරයන්ගේ හටගැනීම කුමක්ද? විඥානයාගේ හටගැනීම කුමක්ද? මහණෙනි, මේ ශාසනයෙහි මහණතෙම ඇලෙයි, ප්‍රියයයි, මනාපයයි ප්‍රකාශ කරයි, ගැලී සිටියි. කුමක ඇලෙයිද? කුමක් ප්‍රියයයි, මනාපයයි කියයිද? කුමක ගැලී සිටියිද? රූපයෙහි ඇලෙයි. රූපය ප්‍රිය මනාපයයි කියයි. රූපයෙහි ගැලී සිටියි. රූපයෙහි ඇලෙන්නාවූ, රූපය ප්‍රියයයි මනාපයයි රූපයෙහි ගැලීසිටින්නාවූ ඔහුට බලවත් තෘෂ්ණාව උපදියි. රූපයෙහි යම් බලවත් තෘෂ්ණාවක් වේද, එය උපාදානය (තෘෂ්ණාවෙන් දැඩිකොට අල්වාගැනීම) වෙයි. ඔහුගේ උපාදානය හේතුකොටගෙන භවය වේ. භවය හේතුකොටගෙන ජාතිය ඇතිවේ. ජාතිය හේතුකොට ඇති ජරාව හා මරණයද, ශොක පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ හටගනිත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුක සමූහයාගේ හටගැනීම වේ.

“වේදනාවෙහි ඇලෙයි, වේදනාව ප්‍රියයයි මනාපයයි කියයි. වේදනාවෙහි ගැලී සිටියි. වේදනාවෙහි ඇලෙන්නාවූ, වේදනාව ප්‍රියයයි මනාපයයි කියන්නාවූ, වේදනාවෙහි ගැලී සිටින්නාවූ, ඔහුට බලවත් තෘෂ්ණාව උපදියි. වේදනාවෙහි යම් බලවත් ඇලීමක් වේද, එය උපාදානයයි ඒ උපාදානය හේතුකොටගෙන භවය ඇතිවේ. භවය හේතුකොටගෙන ජාතිය ඇතිවේ. ජාතිය හේතුකොටගෙන ජරා මරණ දෙකද, ශොක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් යන උපායාසයෝද හටගනිත්.

“සංඥාවෙහි ඇලෙයි. සංඥාව ප්‍රියයයි මනාපයයි කියයි. සංඥාවෙහි ගැලී සිටියි. සංඥාවෙහි ඇලෙන්නාවූ සංඥාව ප්‍රියයයි මනාපයයි කියන්නාවූ, සංඥාවෙහි ගැලී සිටින්නාවූ ඔහුට බලවත් තණ්හාව උපදියි. සංඥාවෙහි යම් බලවත් ඇලීමක් වේද, එය උපාදානයයි (තදින් අල්ලා ගැනීමයි.) ඒ උපාදානය හේතුකොටගෙන භවය ඇතිවේ. භවය හේතු කොටගෙන ජාතිය ඇතිවේ. මේ ජාතිය හේතුකොටගෙන ජරා මරණ දෙකද, සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් යන උපායාසයෝ හටගනිත්.

“සංස්කාරයන්හි ඇලෙයි. සංස්කාරයන් ප්‍රියයයි මනාපයයි කියයි. සංස්කාරයන්හි ගැලී සිටියි. සංස්කාරයන්හි ඇලෙන, සංස්කාරයන් ප්‍රියයයි මනාපයයි කියන්නාවූ, සංස්කාරයන්හි ගැලී සිටින්නාවූ, ඔහුට බලවත් තෘෂ්ණාව උපදියි. සංස්කාරයන්හි යම් බලවත් තෘෂ්ණාවක් වේද? එය උපාදානයයි. උපාදානය හේතුකොටගෙන භවය වේ. භවය හේතුකොටගෙන ජාතිය වේ. ජාතිය හේතුකොටගෙන ජරා මරණ දෙකද, ශෝක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ හටගනිත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුඃඛ සමූහයාගේ පහළවීම වේ.

“විඤ්ඤාණයෙහි ඇලෙයි. විඤ්ඤාණය ප්‍රියයයි මනාපයයි කියයි. විඤ්ඤාණයෙහි ගැලීසිටියි. විඤ්ඤාණයෙහි ඇලෙන්නාවූ, විඤ්ඤාණය ප්‍රියයයි මනාපයයි කියන්නාවූ, විඤ්ඤාණයෙහි ගැලී සිටින්නාවූ, ඔහුට බලවත් තෘෂ්ණාව උපදියි. විඤ්ඤාණයෙහි යම් බලවත් තෘෂ්ණාවක් වේද? එය උපාදානයයි. ඔහුට උපාදානය හේතුකොටගෙන භවය වේ. භවය හේතුකොටගෙන ජාතිය වේ. ජාතිය හේතුකොටගෙන ජරා මරණ දෙකද, ශෝක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝද හටගනිත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුඃඛ රාශියගේ හටගැනීම වෙයි.

“මහණෙනි, මේ වනාහි රූපයාගේ හටගැනීම වෙයි. මේ වේදනාවගේ හටගැනීම වෙයි. මේ සංඥාවගේ හටගැනීම වෙයි. මේ විඥානයාගේ හටගැනීම වෙයි.

“මහණෙනි, රූපයාගේ නැතිවීම කවරේද? වේදනාවගේ නැතිවීම කවරේද? සංඥාවගේ නැතිවීම කවරේද? සංස්කාරයන්ගේ නැතිවීම කවරේද? විඤ්ඤාණයාගේ නැතිවීම කවරේද?

“මහණෙනි, මේ ශාසනයෙහි මහණතෙම නොඇලෙයි. ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. ගැලී නොසිටියි. කුමක නො ඇලෙයිද, කුමක් ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයිද, කුමක ගැලී නොසිටීද? රූපයෙහි නොඇලෙයි. රූපය ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. රූපයෙහි ගැලී නොසිටියි. රූපයෙහි නොඇලෙන්නාවූ, රූපය ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියන්නාවූ, රූපයෙහි ගැලී නොසිටින්නාවූ, ඔහුට රූපයෙහි යම් බලවත් තෘෂ්ණාවක් වේද, එය නැති වෙයි. ඔහුගේ බලවත් තණ්හාව නැතිවීම හේතුකොටගෙන උපාදානය නැතිවෙයි. උපාදානය නැතිවීම හේතුකොට ගෙන භවය නැතිවේ. භවය නැතිවීම හේතුකොටගෙන ජාතිය නැතිවේ. ජාතිය නැතිවීම හේතුකොටගෙන ජරා මරණ දෙකද, ශෝක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝද නිරුද්ධ වෙති. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුක්ඛ සමූහයාගේ නිරෝධය වේ.

“වේදනාවෙහි නොඇලෙයි. වේදනාව ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. වේදනාවෙහි ගැලී නොසිටියි. වේදනාවෙහි නො ඇලෙන්නාවූ, වේදනාව ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියන්නාවූ, වේදනාවෙහි ගැලී නොසිටින්නාවූ, ඔහුගේ වේදනාව කෙරෙහි යම් බලවත් තණ්හාවක් වේද, එය නැති වෙයි. ඔහුගේ ඒ බලවත් තණ්හාව නැතිවීමෙන් උපාදානය (තදින් අල්ලාගැනීම) නැතිවෙයි. උපාදානය නැතිවීමෙන් භවය නැතිවේ. භවය නැතිවීමෙන් ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවේ. ඉපදීම නැතිවීමෙන් ජරා මරණ දෙකද, සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නැතිවෙත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුක් සමූහයාගේ නැතිවීම වෙයි.

“සංඥාවෙහි නොඇලෙයි. සංඥාව ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. සංඥාවෙහි ගැලී නොසිටියි. සංඥාවෙහි නොඇලෙන්නාවූ, සංඥාව ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියන්නාවූ, සංඥාවෙහි ගැලී නොසිටින්නාවූ, ඔහුගේ සංඥාව කෙරෙහි යම් බලවත් තණ්හාවක් වේද, එය නැතිවෙයි. ඔහුගේ ඒ බලවත් තණ්හාව නැතිවීමෙන් උපාදානය (තදින් අල්ලාගැනීම) නැති වෙයි. උපාදානය නැතිවීමෙන් භවය නැතිවේ. භවය නැතිවීමෙන් ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවේ ඉපදීම නැතිවීමෙන් ජරා මරණ දෙකද, සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නැතිවෙත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුක් සමූහයාගේ නැතිවීම වෙයි.

“සංස්කාරයන්හි නොඇලෙයි. සංස්කාර ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. සංස්කාරයන්හි ගැලී නොසිටියි. සංස්කාරයෙහි නොඇලෙන්නාවූ, සංස්කාර ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියන්නාවූ, සංස්කාරයෙහි ගැලී නොසිටින්නාවූ, ඔහුගේ සංස්කාර කෙරෙහි යම් බලවත් තණ්හාවක් වේද, එය නැති වෙයි. ඔහුගේ ඒ බලවත් තණ්හාව නැතිවීමෙන් උපාදානය (තදින් අල්ලාගැනීම) නැතිවෙයි. උපාදානය නැතිවීමෙන් භවය නැතිවේ. භවය නැතිවීමෙන් ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවේ. ඉපදීම නැතිවීමෙන් ජරා මරණ දෙකද, සෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ නැතිවෙත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුක් සමූහයාගේ නැතිවීම වෙයි.

“විඤ්ඤාණයෙහි නොඇලෙයි. විඤ්ඤාණය ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියයි. විඤ්ඤාණයෙහි ගැලී නොසිටියි. විඤ්ඤාණයෙහි නොඇලෙන්නාවූ, විඤ්ඤාණය ප්‍රියයයි මනාපයයි නොකියන්නාවූ, විඤ්ඤාණයෙහි ගැලී නොසිටින්නාවූ, ඔහුගේ විඤ්ඤාණය කෙරෙහි යම් බලවත් තෘෂ්ණාවක් වේද, එය නිරුද්ධ වෙයි. ඔහුගේ ඒ බලවත් තෘෂ්ණාව නිරුද්ධවීමෙන් උපාදානය නිරුද්ධ වේ. උපාදානය නිරුද්ධවීමෙන් භවය නිරුද්ධ වේ. භවය නිරුද්ධ වීමෙන් ජාතිය නිරුද්ධ වේ. ජාතිය නිරුද්ධ වීමෙන් ජරා මරණ දෙකද, සෝක, පරිදෙව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝද නිරුද්ධ වෙත්. මෙසේ මේ සැපයෙන් අමිශ්‍ර දුඃඛ සමූහයාගේ නිරෝධය වෙයි.

“මහණෙනි, මේ රූපයාගේ විනාශය වෙයි. මේ වේදනාවගේ විනාශය වෙයි. මේ සංඥාවගේ විනාශය වෙයි. මේ සංස්කාරයන්ගේ විනාශය වෙයි. මේ විඤ්ඤාණයාගේ විනාශය වෙයි.

(පස්වෙනි සමාධි සූත්‍රය නිමි.)

හාලිද්දකානි සූත්‍රය

හාලිද්දකානි සූත්‍රය

3

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් සමයෙක ආයුෂ්මත්වූ මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේ අවන්ති ජනපදයෙහි කුරිර ඝරනම් නගරයෙහි පවත්ත නම් පර්වතයෙහි වාසය කරන සේක.

ඉක්බිති හාලිද්දකානි නම් ගෘහපතිතෙමේ ආයුෂ්මත් මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම්තැනෙක්හිද එතැන්හි පැමිණියේය. පැමිණ ආයුෂ්මත් මහාකාච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේට වැඳ, එකත්පසෙක උන්නේය. එකත්පසෙක උන්නාවූ හාලිද්දකානි ගෘහපතිතෙම ආයුෂ්මත් මහාකච්චායන ස්ථවිරයන් වහන්සේට මේ කාරණය සැලකළේය. එනම්: “ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් අෂ්ටක වර්ගයෙහි මාගන්දිය ප්‍රශ්නයෙහි මෙසේ වදාරන ලදි.

‘ගෙය අත්හැර ගෙයි වාසය නොකරන්නාවූ ගම හා එක්ව නොවසන්නාවූ, කාමයන් කෙරෙන් මිදුණාවූ, සසර පෙරටුකොට නැත්තාවූ මහණතෙමේ කෙසේනම් ජනයා සමග විරුද්ධව කථා නොකරන්නේද?’

“ස්වාමීනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සංක්ෂෙපයෙන් වදාරණ ලද මේ දේශනාවේ අර්ථය විස්තර වශයෙන් කෙසේ දත යුතුද යනුයි.

“ගෘහපතිය, රූපස්කන්ධය වනාහි විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. විඥානය රූපස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණ විඤ්ඤාණය ඔක සාරීයයි’ කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, වේදනා ස්කන්ධය විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. වේදනාවෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔක සාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, සංඥා ස්කන්ධය විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. සංඥා ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, සංස්කාර ස්කන්ධ විඥානයාගේ ‘ඔක’ (ගෙය) නමි. සංස්කාර ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන රාගයෙන් බැඳුණු විඥානය ‘ඔකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ඔකසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් අනොකසාරී නම් වේද? ගෘහපතිය, රූප ස්කන්ධයෙහි ඇලෙන යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි යන උපාසයන් සහ සතර උපාදානයෝ වෙත්ද, අකුසල් සිතට ස්ථානවූ, අනුසය ධර්මයෝ වෙත්ද ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලදහ. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහු. නැවත හට නොගන්නා ස්වභාවයක් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලදහ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පමුණුවන ලදහ. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ ‘අනොකසාරීයයි’ කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය වේදනා ස්කන්ධයෙහි, ගෘහපතිය, සංඥා ස්කන්ධයෙහි, ගෘහපතිය, සංස්කාර ස්කන්ධයෙහි යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, යම් තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි යන උපාය සහ සතර උපාදානයෝ අකුසල් සිතට වාසස්ථානවූ අනුසයයෝ වෙත්ද, ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහ. මත්තෙහි නූපදනා බවට පමුණුවන ලද්දාහ. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනොකසාරී යයි කියනු ලැබේ.

“ගෘහපතිය, විඥාන ධාතුවෙහි යම් ඡන්දයක් වේද, යම් රාගයක් වේද, යම් නන්දියක් වේද, යම් තෘෂ්ණාවක් වේද, යම් උපාය උපාදානයෝ වෙත්ද, අකුසල් සිතට වාසස්ථානවූ අනුසයයෝ වෙත්ද, ඔවුහු තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලදහ. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනොකසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනොකසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් නිකෙතසාරී (ගෙයි හැසිරෙන්නේ නම්) වේද, රූපාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, ශබ්දාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගන්ධාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. රසාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. පොට්ඨබ්බාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකේතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ධර්මාරම්මණය නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්ම නිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය මෙසේ වනාහි නිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් අනිකෙතසාරී නම් වේද? ගෘහපතිය, රූපාරම්මණය නැමති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශ ධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ශබ්දාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශ ධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ගන්ධාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරී නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, රසාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශකරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරීනම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ස්පර්ශාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙතසාරීනම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, ධර්මාරම්මණ නමැති ගෘහයෙහි බැඳෙන්නාවූ, ක්ලෙශධර්මයෝ තථාගතයන් වහන්සේ විසින් පහකරන ලද්දාහුය. උදුරා දමන ලද මුල් ඇත්තාහුය. සිඳින ලද තල් ගසක් මෙන් කරන ලද්දාහුය. විනාශ කරන ලද්දාහුය. මත්තෙහි නූපදින බවට පමුණුවන ලද්දාහුය. එහෙයින් තථාගතයන් වහන්සේ අනිකෙතසාරීයයි කියනු ලැබේ. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි අනිකෙත සාරීනම් වෙයි.

‘ගෘහපතිය, කෙසේ නම් ගම හා එක්වන ස්වභාවය ඇත්තේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් ගිහියන් හා එක්ව වාසය කරයි. එක්ව සතුටු වෙමින්, එක්ව ශෝකවෙමින් ගිහියන් හා සැපවත්වූ කල්හි තමාත් සැප සහිත වෙමින්, ගිහියන් දුක් සහිතවූ කල්හි තමාත් දුක් සහිත වෙමින්, ගිහියන්ගේ නොයෙක් කටයුතු උපන් කල්හි තමාත් ඔවුන් හා එක්වීමට පැමිණෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ගම හා එක්ව වාසය කරන්නේ නම් වේ.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් ගම හා එක්ව වාසය නොකරන්නේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි මහණතෙම ගිහියන් හා මිශ්‍රව වාසය නොකරයි. ගිහියන් හා එක්ව සතුටු නොවන්නේ ශෝක නොවන්නේ ගිහියන් සැප සහිතවූ කල්හි තමාත් සැප සහිත නොවන්නේ ගිහියන් දුක් සහිතවූ කල්හි තමාත් දුක් සහිත නොවන්නේ ගිහියන්ගේ කටයුතු උපන් කල්හි ඒ කටයුතුවලට එක්වීමට නොපැමිණෙන්නේ වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ගම හා එක් නොවන්නේ නම් වේ.

‘ගෘහපතිය, කෙසේ නම් කාමයන්ගෙන් නොමිදුණේ නම් වේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් කාමයන්හි දුරු නොකළ රාගය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ ඡන්දය ඇත්තේවේද, දුරු නොකළ ප්‍රේමය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ පිපාසය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ දාහය ඇත්තේ වේද, දුරු නොකළ තෘෂ්ණාව ඇත්තේ වේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි කාමයන්ගෙන් නොමිදුණේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් කාමයන්ගෙන් මිදුණේ නම් වේද? මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයෙක් කාමයන්හි දුරු කළ රාගය ඇත්තේවේද, දුරුකළ ඡන්දය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ ප්‍රේමය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ පිපාසය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ දාහය ඇත්තේ වේද, දුරුකළ තෘෂ්ණාව ඇත්තේ වේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි කාමයන්ගෙන් මිදුණේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් සසර පෙරටුකොට ඇත්තේ නම් වේද, ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැමෙකුට අනාගත කාලයෙහි මෙබඳු රූප ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු වේදනා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංඥා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා. මෙබඳු සංස්කාර ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳුවූ විඥාන ඇත්තෙක් වන්නෙම්වායි මෙසේ අදහස් වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි සසර පෙරටුකොට ඇත්තේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේ නම් සසර පෙරටුකොට නැත්තේ නම් වේද, ගෘහපතිය මේ ශාසනයෙහි ඇතැම් කෙනෙකුට අනාගත කාලයෙහි මෙබඳු රූප ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු වේදනා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංඥා ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු සංස්කාර ඇත්තෙක් වන්නෙම්වා, මෙබඳු විඤ්ඤාණ ඇත්තෙක් වන්නෙම්වායි. මෙසේ අදහස් නොවේද, ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි සසර පෙරටුකොට නැත්තේ නම් වෙයි.

“ගෘහපතිය, කෙසේනම් ජනයා සමග විරුද්ධ කථා කරන්නේ නම් වේද? ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි ඇතැමෙක් මෙවැනි කථා කරන්නේ වෙයි කෙසේද? ‘නුඹ මේ ධර්ම විනය නොදන්නෙහිය. මම මේ ධර්ම විනය දන්නෙමි. කිමෙක්ද නුඹ මේ ධර්ම විනය දන්නෙහිද, නුඹ වරදවා පිළිපන්නෙක් වෙහිය. මම මනාකොට පිළිපන්නෙක් වෙමි. පළමුව කියයුත්ත පසුව කීයෙහිය. පසුව කියයුත්ත පළමුව කීයෙහිය. මාගේ වචනය සිළුටුය (මධුරය.) තාගේ වචනය අසිළුටුය (අමධුරය) තා විසින් බොහෝ කලක් පුරුදු කරනලද වාදය මාගේ වාදයට පැමිණ, ක්ෂණයකින් නවතින්නේය. මා විසින් තොපගේ දෝෂය නංවනලදී. මේ වාදයෙන් මිදෙනු පිණිස ගුරුන් සොයා යව. ඉදින් නිග්‍රහ කරන ලද්දේවෙහි, හැකි නම් ප්‍රශ්නය විසඳව’ කියායි.

“ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ජනයා සමග විරුද්ධ කථා කරන්නේ නම් වෙයි. ගෘහපතිය, කෙසේ නම් ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේ නම් වෙයිද?

“ගෘහපතිය, මේ ශාසනයෙහි භික්ෂුතෙම මෙසේ කථා නොකරන්නේ වෙයි කෙසේද? ‘නුඹ මේ ධර්ම විනය නොදන්නෙහිය, මම මේ ධර්ම විනය දන්නෙමි. කිම, නුඹ මේ ධර්මවිනය දන්නෙහිද? නුඹ වරදවා පිළිපන්නේ වෙහිය. මම මනාකොට පිළිපන්නේ වෙමි. පළමුව කියයුත්ත පසුව කීවෙහිය. පසුව කියයුත්ත පළමුව කීවෙහිය. මාගේ වචනය සිළුටුය. තාගේ වචනය අසිළුටුය. තා විසින් බොහෝ කලක් පුරුදු කරන ලද්ද මාගේ වාදයට පැමිණ නවතියි. මා විසින් වාදය ආරොපනය කරනලදී. වාදයෙන් මිදෙනු පිණිස ගුරුන් කරා යව. නිග්‍රහ කරන ලද්දෙහි ඉදින් සමර්ථවෙහි නම් විසඳවයි’ මෙබඳු කථා නොකරන්නේ වෙයි.

“ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේ වෙයි. ගෘහපතිය, මෙසේ වනාහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් අෂ්ටක වර්ගයෙහි මාගන්දිය ප්‍රශ්නයෙහි “ගෙය අත්හැර ගෙයි වාසය නොකරන්නාවූ, ගම හා එක්ව නොවසන්නාවූ, කාමයන් කෙරෙන් මිදුණාවූ, සසර පෙරටු කොට නැත්තාවූ, මහණ තෙමේ කෙසේ ජනයා සමග විරුද්ධ කථා නොකරන්නේද?” යන යම් වචනය වදාරන ලද්දේද, ගෘහපතිය, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් සංක්ෂෙපයෙන් වදාළ මේ වචනයාගේ අර්ථය විස්තර වශයෙන් මෙසේ දතයුතු.”

(තුන්වෙනි හාලිද්දකානි සූත්‍රය නිමි.)

 

සසර පැවැත්මටහේතුව කුමක්ද?

සසර පැවැත්මටහේතුව කුමක්ද?

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ආරණ්‍ය සේනාසනයේ

කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සතිපට්ඨාන භාවනාවෙහි චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය බුදුන් වහන්සේ පැහැදිලි කර තිබෙනවා. චතුරාර්ය සත්‍යයට නමක් වන්නේ සාමුක්ඛංසික දේශනාව යි. පසුගිය ලිපියෙන් දුක්ඛ සත්‍ය පිළිබඳව සඳහන් කළ අතර කායික , මානසික වශයෙන් අප්‍රමාණ දුකක් විඳින්න සිදුවන අයුරු ද , ඒ එකක් පාසාම භාවනාවට ගන්නා ක්‍රමය ද පැහැදිලි කළා.

අද සඳහන් කරන්නේ සමුදය සත්‍ය යි. සමුදය යනු ‘සං - වූ - අය’ යන වචන තුන සංයෝගවීමෙන් සමුදය යන වදන සෑදී තිබෙනවා. හේතුව කියන තේරුම යි. දුක් හට ගැනීමට හේතුව යි. එනම්, සමුදය සත්‍යය යි. තණ්හාව සමඟ යෙදුණු විට දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් පංචස්ඛන්ධයේ උපතට හේතුවක් වන නිසා දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් පැහැදිලි කරනවා. එවිට දුක්ඛ සමුදය යනුවෙන් සඳහන් කළ විට, දුක් හටගන්නා වූ තැන හැටියට යි, පැහැදිලි කරන්නේ. ඒ තෘෂ්ණාව යි. තෘෂ්ණාව කාම තණ්හාව, භව තණ්හාව, විභව තණ්හාව යනුවෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් තුනක් තිබෙනවා. ඒ තෘෂ්ණාව උන්වහන්සේ පැහැදිලි කරන්නට යෙදුණේ, ප්‍රධාන වශයෙන් සංසාරයේ නැවත, නැවත උප්පත්තියට සිදුවන දේ පිළිබඳව යි. එසේනම්, සමුදය සත්‍ය සංසාරයේ පැවැත්මට හේතුවක් වෙයි. සසරෙන් නිදහස් වීමක් නො වෙයි, සසර පැවැත්මට හේතුවක් වෙයි.

අප කවුරුත් උපන්නේ තණ්හාව නිස යි. එය දුරු කළේ මහ රහත් උතුමෝ පමණ යි. අනෙක් සෑම දෙනාට ම තණ්හාව තිබෙනවා. අනාගාමී උතුමන්ට කාම රාග, පංචකාම වස්තූන් පිළිබඳව තෘෂ්ණාව නැහැ. නමුත් රූප රාග , අරූප රාග, ආදී භව තණ්හාව තිබෙනවා. රහතන් වහන්සේ පමණක් සියලුම දේ දුරු කර තණ්හාව දුරු කළා. එසේනම් , උන්වහන්සේ පමණයි, බොහොම හොඳ නිදහස් ජීවිතයක් ගත කරන්නේ. තණ්හාවට බුදු දහමේ නම් සියයක් තිබෙනවා. එහෙමනම්, තෘෂ්ණාව කෙතරම් භයානක දෙයක් ද? වැඩිපුරම වචන සංඛ්‍යාවක් තිබෙන්නේ තණ්හාවට යි. අනෙක් පදවලට එතරම් අර්ථ නැහැ. තණ්හාවන්ගේ දුරු වීම නිරෝධය යි. එනම් නිර්වාණය යි. නිවන් සම්පත් ලැබේවා යනු තණ්හාව නැති කිරීම යි. තණ්හාව නැති කිරීම අපහසු ම වැඩක්. එය සංසාරයේ දිගු කලක් සිට එන දෙයක්. දුකට හේතුවන දෙයක්. එකවර අස්කරන එක අපහසු යි. ටික, ටික නැති කරන්නට අවශ්‍යය යි. එය හොඳට මෙනෙහි කර, සිතේ බැහැගෙන තිබෙන තෘෂ්ණාව නැතිකළ යුතු යි.

තෘෂ්ණාවේ ස්වභාවය සත්ත්වයා නැවත, නැවත සංසාරයට යොමු කිරීම යි. සතර අපායේ වැඩිපුරම වාසය කරනවා. මනු ලොව උපත ලැබුව ද සසර දික් කරනවා. දෙව් ලොව, බඹ ලොව උපන්නත් එහි භව තණ්හාව ප්‍රභල යි. තමා උපත ලැබූ භවයට ඇති ආශාව භව තණ්හාව යි. විභව තණ්හාව යනු මරණින් මතු උපතක් නැතැ ‘යි බලවත් ලෙස ගන්නවා, දුක් හට ගන්නා ගමන්. එයත් වැටෙන්නේ සමුදය සත්‍යයට යි.

එසේම රූප තණ්හාව - රූපයට ඇති ආශාව , ශබ්දයට ඇති ආශාව ශබ්ද තණ්හාව යි. රසයට ඇති ආශාව රස තණ්හාව යි. සුවඳට ඇති ආශාව ගන්ධ තණ්හාව යි. ස්පර්ශයට ඇති තණ්හාව පොට්ඨබ්භ තණ්හාව යි. අනෙක් සියලුම දේ ධම්ම තණ්හාව යි. ඒ කොටස් ටිකම අතීත කාලික බැවින් අතීත තණ්හාව, අනාගතයෙත් උපදින බැවින් අනාගත තණ්හාව, මේ මොහොතේ උපදින බැවින් වර්තමාන තණ්හාව යි. තමන්ගේ සන්ථානයේ මෙය හටගන්නා බැවින් අජ්ඣට්ඨික තණ්හාව, බාහිර වස්තූන් කෙරෙහි හට ගන්නා බැවින් බාහිර තණ්හාව යි. මේ ටික වැඩි කළ විට එකසිය අටවැදෑරුම් තෘෂ්ණාව වෙයි.

එය හොඳින් සිතින් දැන කියාගෙන , සිතෙන් මෙනෙහි කරගෙන ඉදිරියට යා යුතු යි. තමන්ගේ චිත්ත සන්ථානය දියුණු තියුණු කර ගැනීමට නම්, සිතේ පහළවන එකසිය අට වැදෑරුම් තෘෂ්ණාව ක්‍රම ක්‍රමයෙන් යට කරන්නට, ඉවත් කරන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට දුක්ඛ සත්‍ය හට ගැනීමක් වෙන්නේ නැහැ. දුක හටගන්නේ නැති නිසා තණ්හාව ඉවත් වෙනවා. නිවනට සමීප වෙලා, බුදු , පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේලා ඉතා පැහැදිලිව එය මනාකොට අවබෝධ කරගෙන තියෙනවා. සමුදය සත්‍ය පිරිසිඳ දැනගත යුතු යි. සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කළ යුතු යි. නිර්වාණය සාක්ෂාත් කළ යුතු යි. බුදු දහමේ සඳහන් කරන චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනාවේ සමුදය සත්‍ය යනුවෙන් කියන්නේ සමුදය හෙවත් තණ්හාව යි. තණ්හාව නම් වශයෙන් සියයක් ද , වර්ග ලෙස එකසිය අටක් ද බුදු දහමේ සඳහන් කරනවා. මේවා හොඳින් ඉගෙන කියාගෙන තමන් යහපත් ධර්මතාවයෝ දියුණු කරගන්නට මහන්සි ගත යුතු යි.

භාවනාවට ගැනීමේ දී සමුදය සත්‍යය ම ප්‍රහාණය කර ගැනීම සඳහා තණ්හාව තණ්හාව වශයෙන් දැනගත යුතු යි. කාම තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නොවේ. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. භව තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. විභව තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රූප තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා, අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ශබ්ද තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ගන්ධ තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රස තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ස්පර්ශ තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ධම්ම තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අතීත තණ්හාව මම නොවෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අතීත තණ්හාව අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අනාගත තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. වර්තමාන තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නොවෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අධ්‍යාත්මික තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. බාහිර තණ්හාව මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අවසානයේ තණ්හාව අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කර, පරිත්‍යාග චේතනාව වැඩිකරමින් තෘෂ්ණාව නැති කිරීම එනම්, සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා උත්සාහවන්ත වෙන්නට අවශ්‍යය යි. එයින් තම ජීවිතයට යහපතක් දැක ගන්නට පුළුවන්කම තියෙනවා.

තමන්ගේ ජීවිතයේ තෘෂ්ණාව තිබෙන තුරා සැපවත් භාවයට පත් වන්නේ නැහැ. තණ්හාව දුරු කළොත්, එය නැති කළොත් යහපතක් දැක ගන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. බුදු දහමේ පමණ යි, ඒ සියල්ලම පැහැදිලි කරන්නේ. බුදු දහමේ පමණයි, තණ්හාව , තණ්හාව ලෙසින් දුක් උපදවන දේ වශයෙන් පැහැදිලි කරන්නේ. ඒ පිළිබඳ මනා දැනීමක් ඇති කරගෙන , කවුරුත් සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා මහන්සි ගත්තොත්, ඉතාමත් ම පැහැදිලි දෙයක් අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. තම, තමන්ගේ ජීවිතවල හට ගැනීම , පැවැත්ම සම්පූර්ණයෙන් තෘෂ්ණාව නැති කරන ක්‍රම ඉගෙන කියාගෙන , භාවනා කොටස සිතෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. කොළයක සටහන් තබා හෝ තණ්හාව හට ගන්නා ක්‍රමය ඉගෙන කියාගෙන , තණ්හාව දුරු කරන ක්‍රමයත් වටහාගෙන කටයුතු කළොත් ඉතාමත්ම වැදගත්.

තණ්හාවේ ස්වභාවය දුක් රැස් කිරීම නම්, සංසාර ගමන දික් කිරීමක් වෙනවා. කවර තැනකවත් උපන්නොත් දුක , දුකම යි. සැප නැහැ. එසේනම්, දුකේ ස්වභාවය මනාකොට වටහාගන්න අවශ්‍ය යි, උවදුරු සහිත බැවින් , පිළිකුල් බැවින් , නින්දිත බැවින් , පෘතග්ජනයන්ගේ සැප සුබ කල්පනාවෙන් ගත්තා වූ දෙයක් ලෙසින් දුක සඳහන් කළ හැකි යි. ඇත්ත ඇති සැටියෙන් බලනවානම්, යෙදී තිබෙන්නේ පිළිකුල් අර්ථයක්, හිස් දෙයක්, නින්දිත දෙයක් තිබෙන්නේ. ඒ නිසා ‘දුක්ඛ’ යනුවෙන් පැහැදිලි කළා. එසේනම්, දුක් සම්පූර්ණයෙන් රැස්කර දුන්නේ සමුදය සත්‍යය යි. එලෙස රැස් කරන්නේ තණ්හාව යි. ඒ තෘෂ්ණාව තමයි, එකසිය අට වැදෑරුම් ක්‍රමයකට උගන්වන්නේ. එලෙස තණ්හාවට නම් වශයෙන් සියයක් පැහැදිලි කරන්නේ. ඒවා කවුරුත් දැනකියාගෙන , සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය සඳහා ම උත්සාහවන්ත වෙන්නට අවශ්‍යය යි. එවිට සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කිරීම සඳහා තමයි, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ විශිෂ්ට දේශනාවන් පැවැත්වූයේ.

පංචවර්ගීය භික්ෂූන් වහන්සේලාට ප්‍රථමයෙන් ම තණ්හාව නැති කිරීම සඳහා උපදෙස් මාලාවක් දී කළ ධර්ම දේශනාවෙන් තණ්හාව සම්පූර්ණයෙන් දුරු කරගන්නට පුළුවන්කම ලැබුණේ. එසේනම්, තණ්හාව දුරු කර ගැනීම සඳහා මනා වැටහීමකින් යුතුව කටයුතු කරගත යුතු යි. එවිට තම සිතෙහි පහළවන තණ්හාව මුළුමනින් දුරු කරගන්න පුළුවන්. තණ්හාව නැති වුණොත් පමණක් සසර දුකෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්. නිර්වාණය අවබෝධ කරගන්නට පුළුවන්කම තිබෙනවා. නිවන් දකිනා ජාති දක්වා කරදර, කම්කටොළු, බාධක තුරන් ව යන්නට නම්, හොඳ නුවණින් වැඩ කටයුතු කළ යුතු යි. නුවණ පාවිච්චි කළ යුතු යි. එලෙස කටයුතු කළොත් පමණක් අපට මේ සංසාර දුකෙන් නිදහස් ව, ආර්ය සත්‍ය අවබෝධය පිණිස බැසගෙන කටයුතු කරන්න පුළුවන්. ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන උතුම් ගුණ තුන හොඳට දියුණු කරගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. ඒ පිළිබඳ මනා වැටහීමකින්, කටයුතු කළොත්, ඔබ , අප සැමදෙනාට ම සැනසුමක් ලබන්න පුළුවන්. දියුණුවක්, යහපතක්, සලසාගන්න පුළුවන්. එලෙස වැටහීමෙන් කවුරුත් සමුදය සත්‍ය කියන තණ්හාව නැති කිරීම සඳහා හැකිතාක් දාන, ශීල, භාවනා ප්‍රතිපදාව දියුණුවෙන් මෙලොව ජීවිතය හොඳින් ගත කර, ඇලීම ගැටීම ආදී සියල්ලක් ම දුරුකර දමන, දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධයෙන්, සමුදය සත්‍ය ප්‍රහාණය කරගෙන බුද්ධාදී උතුමන් නිවී සැනසුණු අමා මහා නිවන් සම්පත් අවබෝධ කරගන්නට සමුදය සත්‍ය භාවනා පාඩම හේතු වාසනා වේවා!

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

සසර දුකෙන් එතෙර වන මග

සසර දුකෙන් එතෙර වන මග

අස්ගිරි මහා විහාර සංඝසභාවේ මහෝපාධ්‍යාය

ශාස්ත්‍රවේදී

රාජකීය පණ්ඩිත

අමුණුපුර පියරතන නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

සබ්බේ සංඛාරා අනිච්චාති

යදා පඤ්ඤාය පස්සති

අථ නිබිබින්දතී දුක්ඛෙ

එසමග්ගො විසුද්ධියා

සුපින්වත්නි,

සුගත තථාගත අප සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙර වැඩවසන සමයෙහි එක්දහස් පන්සියයක් භික්ෂූන්වහන්සේ නිමිති කරගෙන මෙම ධර්ම දේශනාව ගෙනහැර දක්වා වදාළ සේක.

සැවැත් නුවර එක්දහස් පන්සියයක් භික්ෂූන් වහන්සේ පන්සියය බැගින් වෙන් වෙන් වශයෙන් තුන් කොටසක් ව කමටහන්ගෙන භාවනා කිරීමට ප්‍රයත්න දැරූහ. එහෙත් කිසිවෙකුට මාර්ගඵල ලබා ගැනීමට නොහැකිවූයෙන් යළි කමටහන් ගැනීමට දෙව්රම් වෙහෙර බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත වැඩම වූ හ. තමන්ගේ පරමාර්ථයන් ඉෂ්ට සිද්ධ කරගැනීමට නොහැකිවූ බවත්, නැවත කමටහන් ඉගෙනයාම සඳහා පැමිණි බවත් භික්ෂුහු බුදුරදුන්ට සැලකර සිටියහ.

අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ භික්ෂූන්ගේ අතීත භවයන් බලා වදාරා පෙර කස්සප බුදුරදුන් සමයෙහි අනිච්ච, දුක්ඛ, අනත්ත යන තිලකුණු භාවනා වඩා පුරුදු ඇතියන් බව දැන එම අරමුණුවලට ම මනස යොමු කිරීම සඳහා එම පැවිදිපිරිස කොටස් තුනකට වෙන්කොට වෙන වෙන ම ගාථා ධර්ම දේශනා කළ සේක.

සබ්බේ සංඛාරා අනිච්චාති

සබ්බේ සංඛාර දුක්ඛාති

සබ්බේ සංඛාරා අනත්තාති

යනුවෙන් මේ ගාථා තුනේම කෙටි අදහස සියලු සකර දම් අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් බලන්නා දුකෙහි කළ කිරේ. එය නිවන් මාර්ගයයි.

‘යදනිච්චං තංදුක්ඛං’ යමක් විපරිනාම වේද එය අරමුණු වශයෙන් සමථ හා විදර්ශනා භාවනා වඩන්නේ නැති පුද්ගලයාට දුක්වේදනා ඉතා තදින් ඇති වන්නේ ය. දුක, සැප වේදනා දෙක ම අපේ පංචේන්ද්‍රියයන් මුල් කරගෙන ඇති වී මනසින් ප්‍රකාශයට පත්වෙන නමුත් දුක්වේදනාව මනසට රුචි නොවන තෙරපෙනනයක් වන බැවින් එය මහා දුකකි.

නාම රූප ලෝකයට අයත් පරමාණුවේ පටන් අති විශාල අහස, පොළොව, ඉර හඳ දක්වා රූප ලෝකය ද ඉතා සියුම් චිත්ත ක්ෂණයේ පටන් ගෝත්‍රභූ ඤාණය දක්වා නාම ලෝකය ද, උත්පාද, ඨිති, භංග වශයෙන් මොහොතකට කෝටිගණන් ඇතිව නැතිව යන බැවින් දුක්වේදනාවක් වන්නේ ය.

සංස්කාරවල ස්වභාවය, වෙනස් වෙමින් එක්වීමයි. මේ නිසා ප්‍රථමයෙන් ඇතිවෙන හේතුවේ ඵලය මොහොතකින් යළි හේතුවක් බවට පත්වෙන නිසා හේතුඵල නියාම ධර්මයෙන් සමස්ත විශ්වයම පවතින්නේ ය. රූපං අනිච්චං, වේදනා අනිච්චා, සඤ්ඤා අනිච්චා, සංඛාරා අනිච්චා, විඤ්ඤාණං අනිච්චං

සත්වයා තමාගේ රූපය, වේදනාව, සඤ්ඤාව සංඛාර, විඤ්ඤාණය යන පංච උපාදානස්ඛන්ධයන් නිත්‍ය වශයෙන් සිතමින් ක්‍රියා කරන බැවින් මනෝ භාවයන් එයට බැඳී පවතින්නේ ය. එය ආත්ම සඤ්ඤාවට හේතුවක් වන්නේ ය.

පංච උපාදානස්ඛන්ධයන්ගේ උදය ව්‍යය හෙවත් ඇතිව නැතිවීම පරිග්‍රහණය කොට සන්තතිය වශයෙන් පවත්නා හැඟීම අනර්ථකාරී සංකල්පයක් වශයෙන් බැහැර කළවිට අනිත්‍ය ස්වභාවය යථා පරිදි වැටහෙන්නේ ය.

ඇස, කන, නාසය, දිව ශරීරය, මනස යන ඉන්ද්‍රියයන් මෙන් ම, ගෝචරවන රූප, ශබ්ද ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, ධර්ම යන බාහිර ධර්මයන් එකකටවත් ආත්මයක් නැති බව අප බුදුරජාණන් වහන්සේ අනන්ත ලක්ඛණ සූත්‍රයෙන් වෙන් වෙන් වශයෙන් පෙන්වා දුන් සේක.

සත්වයාගේ ජීවිතයට අයත් කිසිවක් ආත්ම වශයෙන් ගතයුතු නැතිබව කරුණු හතරක් අනුව අප බුදුරජාණන් වහන්සේ දැන වදාළ සේක.

01. තමාට වසඟ නොවන බැවින්

02. ස්වාමික බවක් නැති බැවින්.

03. ශූන්‍යාර්ථයන් ගන්නා බැවින් හා

04. ආත්ම ප්‍රතිකේෂ්පාර්ථයෙන්

යන කරුණු අනුව ආත්ම සංකල්පයක් මිස ගතයුතු හරයක් නැති බවත් සර්වඥතාඤාණයෙන් දැන වදාළ සේක.

නෙතං මම නෙසො හමස්මි නමෙසො අත්තාති

සියලු රූප මගේ නොවේ ය, මෙතෙම මම නොවෙමි.

මෙය මාගේ ආත්මය නොවේය යන විදර්ශනා ඤාණයෙන් තත්වූ පරිදි දත යුත්තේ ම ය. එය සංසාර දුකින් මිඳීමේ ඒකායන මාර්ගය වන්නේ ය.

මෙම ධර්ම දේශනාව කියවීමෙන්, ධාරණය කිරීමෙන්, පිළිපැදීමෙන් දෙව් මිනිස් සැප සම්පත් කෙළවර නිවන් සම්පත් ලබා ගැනීමට උත්සාහවන්න.