Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

ජීවන ගමනේ අතරමං නොවීමට නම්

ජීවන ගමනේ අතරමං නොවීමට නම්...

බත්තරමුල්ල

සිරි සුදස්සනාරාම

සදහම් සෙනසුනෙහි

ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය

මිරිස්සේ ධම්මික හිමි

මෙලොව පමණක් නොවෙයි. සංසාරික වශයෙන් ද අනාරක්ෂිත නොවන්නට නම්, තමන් මෙලොව රක්ෂිත විය යුතු ය. තමන්ට රැකවරණයක් සලසාගත යුතු ය. තමා තමාට පිහිටක් වී, රැකවරණයක් වී බාහිර වස්තූන් ද රැකවරණයට උපකාරී කර ගැනීම ධර්ම මාර්ගයෙන් පෙන්වා දෙන අදහසයි.

තමන් ආරක්ෂා නොකර අන් අය හෝ බාහිර වස්තු හෝ රැක ගැනීමෙන් තමන්ට යහපතක් නොවන බව සංයුක්ත නිකායේ කෝසල සංයුත්තයට අයත් අත්තරක්ඛිත සූත්‍ර දේශනාවේ දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළහ. උන්වහන්සේ අවධාරණය කළේ පළමුව තමා රැකගෙන අන් අය හෝ අන්වස්තු හෝ රැක ගැනීම ප්‍රඥාවන්තයන් විසින් කළයුතු මාර්ගය බව ය.

ජීවන ගමනේ සංතෘෂ්ටිය සොයාගෙන යන බොහෝ පිරිස් විසින් සංතෘෂ්ටිය සොයනු ලබන්නේ අන් අය හෝ අන්වස්තූන් හෝ එනම්, බාහිර පුද්ගලයන් හා බාහිර වස්තූන් කෙරෙහි විශ්වාසය තැබීමෙනි. බාහිර වස්තු සොයාගැනීමෙනි, ඒවා රැක ගැනීමෙනි. මට සතුටක් තියෙනවා. ආරක්ෂාවක් තියෙනවා යන අදහසිනි.

බාහිර පුද්ගලයන් මගේ කර ගැනීමෙන්, මගේ යැයි අයිතිකර ගැනීමෙන් රැකවරණයක්, ආරක්ෂාවක් ඇතිවෙනවා යන අදහසිනි. ආරම්භයේ දී ම ඔබට මෙසේ සඳහන් කරමි. තමන්වත් තමාට හිමි නැති ශරීර පුංජයක් දරාගෙන, ඒ ඒ පුද්ගලයන්ටවත් අයිති නැති ඒ ඒ පුද්ගලයන්ගේ ශරීර පුංජයන්ගෙන් පිහිටක් සතුටක් ලබන්නට ප්‍රාර්ථනා කිරීම නුවණැත්තන් විසින් කළ යුතු මඟක් නොවන බව පැහැදිලි කරගත යුතුම ය.

මේ නිසා මෙලොව පමණක් නොවෙයි. සංසාරික වශයෙන් ද අනාරක්ෂිත නොවන්නට නම්, තමන් මෙලොව රක්ෂිත විය යුතු ය. තමන්ට රැකවරණයක් සලසාගත යුතු ය. තමා තමාට පිහිටක් වී, රැකවරණයක් වී බාහිර වස්තූන් ද රැකවරණයට උපකාරී කර ගැනීම ධර්ම මාර්ගයෙන් පෙන්වා දෙන අදහසයි.

ස්වාමියා, බිරිඳ, මවුපියන්, දරුවෝ, සොහොයුරු සොහොයුරියන් ආදී වශයෙන් ඔවුනොවුන් පවසන්නේ ‘නුඹ මගේ ය. නුඹ මට සිටිනවා. නුඹ සිටිනා කල් මට බිය විය යුතු කිසිවක් නැත’. ආදී වශයෙනි. එහෙත් තමාගේ සිතෙහි දහමේ පෙන්වා දෙන ආකාරයෙන් මනා වූ රැකවරණයක් සලසා ගත්තේ නම්, බාහිර පුද්ගලයන් මොනතරම් තමා සමීපයේ සිටියත්, බාහිර වස්තූන්, මිල මුදල්, ධන ධාන්‍ය වැනි දෑ තමා සන්තකයේ මොනතරම් පැවතුණත්, මනසින් මොනතරම් අනාරක්ෂිත වී ඇත්දැයි හඬන, වැළපෙන හිස් ආකාසය දෙස බලාගෙන සුසුම් හෙළන බොහෝ පිරිස් දැකීමෙන්, ඔවුන්ට ඇහුම්කන් දීමෙන් තේරුම්ගත හැකි වන්නේ ය. මේ කතාව ඔබේ ජීවිතයේ ඔබේ ම අත්දැකීමක් ද විය හැකිය.

මේ නිසා අත්තරක්ඛිත සූත්‍ර දේශනාවේ පෙන්වා දෙන සදහම් පෙළ ඔබගේ ජීවිතයට ගළපා ගන්නටත්, කල්‍යාණ මිත්‍ර ආශ්‍රයෙන් අන් අයත් ඒ දහම් මඟට යොමු කරන්නටත් ඔබට ඉතාමත් කරුණාවෙන් ආරාධනා කරමි. මේ මාර්ගය දැනගැනීමෙන් ම ලෞකික වශයෙන් ධර්මානුකූල සංතෘෂ්ටියක් ලැබීමත්, මෙලොව වශයෙන් ම පරමාර්ථ ධර්මය අවබෝධ කර ගන්නටත් එමගින් සියලු කෙලෙසුන් නැසීමේ මාර්ගය සකසා ගැනීමටත් අවස්ථාව සැලසේ.

දිනක් පසේනදි කොසොල් රජතුමා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙතට පැමිණ ගෞරවකොට මෙසේ සඳහන් කළේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මම හුදකලාව සිටින අවස්ථාවක මගේ සිතට මෙවැනි අදහසක් පැන නැගුණා. ඒ කුමක් ද? කවුරුන් විසින් ආත්මය රක්නා ලද්දේ ද? කවුරුන් විසින් ආත්මය නොරකිනා ලද්දේ ද? යනුවෙනි”. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, ඒහා සමඟින් ම මගේ සිතට මෙවැනි අදහස් රාශියක් ඇතිවුණා. යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් දුසිරිත් කෙරන්නේ ද? වචනයෙන් දුසිරිත් කරන්නේ ද? සිතින් දුසිරිත් කරන්නේ ද? ඔහු විසින් තමා නොරකිනා ලද්දේ ය. යම් ආකාරයෙන් ඔහු ඇතුන් පිරිසක් රකින්නේ වෙයි. අශ්වයන් සමූහයක් මගේ යැයි කියමින් ආරක්ෂා කරන්නේ වෙයි. ඒ වගේ ම රථ සමූහයක් තමා වෙත පවත්වා ගන්නේ වෙයි. පාබල සෙනග හෙවත් බොහෝ පිරිස තමා වෙත පවත්වාගෙන රකින්නේ වෙයි. එනමුත් ඔවුන් විසින් තමා ම නොරක්නා ලද්දේ වේ. එයට හේතුව කුමක් ද? ඉහත සඳහන් කළ ඇත්, අස්, රිය, පාබල නම් වූ සියලු වස්තූන් බාහිර දේ ම ය. ඒවා රැකීම බැහැර වස්තූන් රැකීමක් වන්නේ ය. ආරක්ෂා කිරීමක් වන්නේ ය. ඒවා රැක ගැනීම තමාගේ අධ්‍යාත්මය රැකගැනීමක් වන්නේ නැත. තමාගේ ඇතුළත රැක ගැනීමක් වන්නේ නැත. එනම් තමාගේ සිත රැක ගැනීමක් වන්නේ නැත. එසේ නම් ඔහු විසින් තමා නොරක්නා ලද්දේ යැයි මට හැඟෙනවා”.

කොසොල් රජතුමා තවදුරටත් මෙසේ සඳහන් කළේ ය. “භාග්‍යවතුන් වහන්ස යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? වචනයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? සිතින් සුසිරිත් කරනවා ද? ඔවුන් විසින් හැබෑවට ම තමා රක්නා ලද්දේ වෙයි. එනම් ආරක්ෂා කරගත්තේ වෙයි. ඔහු විසින් ම ඇත්, අස්, රිය, පාබල නොරකිනා ලද නමුත්, ඔහු සුචරිත මාර්ගය අනුගමනය කිරීම නිසා තමාගේ ආත්මය, තමාගේ ජීවිතය, තමාගේ පැවැත්ම මනාකොට රැක ගන්නා ලද්දේ වේ ම ය. එය අධ්‍යාත්මික ආරක්ෂාවක් බවට ම පත්වන්නේ ය. එය රැකීම බැහැර ආරක්ෂාවක් බවට පත්වන්නේ නැත. එනම් ඔහු විසින් තමන් ආරක්ෂා කරන ලද්දේ යැයි මට අවබෝධ වුණා. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මා නිවැරදි ද? දේශනා කරනු ලබන සේක්වා”.

බුදුරජාණන් වහන්සේ කොසොල් රජතුමාට මෙසේ පිළිතුරු දේශනා කළහ. “මහරජ එය එසේම ය. යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? වචනයෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? සිතෙන් දුසිරිත් කෙරෙත් ද? ඔහු විසින් තමා නොරක්නා ලද්දේ වෙයි. සඳහන් කළ අයුරින් ඔවුන් ඇත්, අස්, රිය, පාබල රකින්නේ ද? එසේ රකින්නේ නමුත් ඒ සියල්ල ඔහුගේ රැකීමක්, ඔවුන්ගේ ඇතුළත හෙවත් අධ්‍යාත්මය රැකීමක් නොවන්නේ ය. එනම් ඔහු නො රකිනා ලද්දේ ය. ඒ කවර හෙයින් ද? ඒ සියලු ආරක්ෂාව, රැකවරණය, බැහැර රැකීමක් වන නිසා ය. ඒ රැකීම තමාගේ අධ්‍යාත්මය හෙවත් ඇතුළත රැකීම නොවන්නේ ය. එහෙයින් ඔහු විසින් තමා නො රකිනා ලද්දේ යැයි පැවසිය යුතුමය. මහරජ, යම් කිසි කෙනෙක් කයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? වචනයෙන් සුසිරිත් කරනවා ද? සිතින් සුසිරිත් කරනවා ද? ඔහු විසින් තමා රක්නා ලද්දේ ම ය.

මුලින් සඳහන් කළ පරිදි ඇත්, අස්, රිය, පාබල රකින්නේ හෝ රැකගත්තේ නැති වූව ද, තමා විසින් තමා රැකගත්තේ බවට පත්වන්නේ ය. එයට හේතුව තමාගේ අභ්‍යන්තරය හෙවත් අධ්‍යාත්මය තමා විසින් රැක ගැනීම ය. එනම් සුචරිත මාර්ගයේ හැසිරීම ය. සුචරිතය රැකීම බැහැර රැකීමක් නොවේ. තමන් විසින් තමන් ම රැක ගැනීම ය.

මෙසේ දේශනා කළ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කොසොල් රජතුමාට උතුම් ගාථා රත්නයක් දේශනා කළ සේක.

කායෙන සංවරො සාධූ

සාධු වාචාය සංවරො

මනසා සංවරො සාධූ

සාධු සබ්බත්ථ සංවරො

සබ්බත්ථ සංවුතො ලජ්ජී

රක්ඛිතෝති පවුච්චති

කයෙන් සංවරවීම මැනවි, වචනයෙන් සංවර වීම මැනවි. සිතින් සංවරවීම මැනවි. හැම තන් හි ම සංවරය මැනවි. හැම තන්හි ම ආරක්ෂා වූයේ පාපයට, අවබෝධයෙන් ලජ්ජාවක් ඇති වූයේ, තමා රැකුණේ යැයි කියනු ලැබේ.

මේ දහම් කතාව අප සියලු දෙනාගේ ම ජීවිතවලට ගළපා ගනිමු. ගෘහස්ථ ජීවිතයක හෝ වේවා, පැවිදි ජීවිතයක හෝ වේවා තමා තමාට ලෙන්ගතු නම්, ප්‍රියවන්ත නම්, කුමක් කළ යුතු දැයි අප විසින් තේරුම් ගත යුතුම ය. පැවිදි ජීවිතයක සියලු දුක් නසා නිවන සාක්ෂාත් කර ගැනීම හෙවත් අවබෝධය පිණිස, ගෘහස්ථ ජීවිතයෙන් බැහැරව කසාවත් ඇඳ පැවිදි ජීවිතයට පත්වන්නේ නම් තමා රැක ගත යුතු ය. අධ්‍යාත්මය ආරක්ෂා කර ගතයුතු ය. එනම් කයින්, වචනයෙන්, සිතින් සිදුවන දුසිරිත්වලින් බැහැරව සුචරිත මාර්ගයට අවබෝධයෙන් ම සිත යොමු කර ගත යුතු ය. ඒ වෙනුවෙන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ උතුම් වූ ශ්‍රී සද්ධර්මය ත්‍රිපිටකය පුරා ම අන්තර්ගත ව පවතී. කෙටියෙන් සඳහන් කරන්නේ නම්, ප්‍රාතිමෝක්ෂ සංවර සීලයේ පිහිටීමේ පටන් සිල්වත් විය යුතුවන්නේ ය. ඒ පළමු ව තමා රැක ගැනීම ය.

දීපා පෙරේරා

 

  

Sathi pattana

ලොවේ කිසිවක් නිත්‍ය නොවේ

සීවතික භාවනාව

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ

ශ්‍රී කල්‍යාණ යෝගාශ්‍රමයේ

මහා ලේඛකාධිකාරී කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සතිපට්ඨාන සූත්‍රයට අදාළ ව කායානුපස්සනාවට ඇතුළත් සීවතික නවයක් තිබෙනවා. සීවතික යනු සොහොනක දැමූ මෘත ශරීරය නම් තේරුම යි. පසුගිය ලිපියෙන් පළමු සීවතිකය ගැන සඳහන් කළා. එනම්, දින දෙක තුනක් ඉක්ම වූ, සැරව ගලන මෘත සිරුර යි. තමාගේ සිරුරත් මෙලෙස පත්වන බව මෙනෙහි කරන්නැ’යි සඳහන් වුණා.

දෙවන සීවතිකය, මෘත ශරීරය සොහොනට දැමූ පසු ව නොයෙක් සතුන් කා දමයි. ඒ මෘත සිරුරේ මස් ඇද බඩවැල් ඇද, දමමින් කා දමයි. එසේනම්, දෙවන සීවතිකයෙන් සඳහන් කරන්නේ මෘත ශරීරයට වන විපත්තිය යි. කපුටන්, උකුස්සන්, ගිජු ලිහිණියන්, හිවලුන්, එලෙස ම තවත් නොයෙක් පක්ෂීන් පැමිණ මේ මෘත ශරීරයේ නොයෙක් කොටස් ඇද දමමින් කා දමයි. මෙලෙස බලා මේ ශරීරයේ ස්වභාවය මට තවම පැමිණ නැහැ. නමුත් මා ද අනිවාර්යයෙන් මේ මෘත ශරීරය සේ ම එවැනි තත්ත්වයට පත්වෙන බව මෙනෙහි කරන්න. එලෙස මෙනෙහි කරද්දී තමන්ට ජීවිතය පිළිබඳ අස්ථීර බව වැටහෙනවා. මරණය ස්ථීර බව වැටහෙනවා. කුමන දෙයක් කළත් වැඩක් නැහැ. අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මේ පද තුන වැටහෙන්නට පටන් ගන්නවා. මේ පද තුන වටහා ගන්නට ශක්තියක් ලබා ගත යුතු යි. එය යි වැදගත් ම කාරණය.

වනාන්තරයක හෝ කුමන ස්ථානයක හෝ මෘත ශරීරයක් තිබෙන විට ඒ මෘත ශරීරය සතුන් කා දමන ආකාරය තමන්ට දැක ගන්නට පුළුවනි. එය මෙනෙහි කිරීම භාවනාව යි. මෙහි දී ‘ජීවිතය අනියත යි. මරණය නියත යි’ යනුවෙන් ද පැහැදිලි වෙයි. ශරීර කූඩුවෙන් ගත යුතු කිසිවක් නොමැති බව ද පැහැදිලි වෙයි. අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම ලක්ෂණත්‍රය පැහැදිලිව වටහා ගන්නට පුළුවන් කමක් ද තිබෙයි. එසේ නැතිනම්, පංච උපාදානස්ඛන්ධය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් හොඳට වටහා ගත යුතු යි. දුර්ගන්ධය හොඳින් වැටහෙයි. ඇතැම් මෘත ශරීර දැක ගන්නට තරම් බිය ජනක යි. එතරම් ම විරූපී වෙලා. මෙවැනි මෘත සිරුරට බිය වන අය සීවතික භාවනාව නොකළ යුතු යි. නිර්භීත, සිතේ බියක් නොමැති අයට පමණයි මේ භාවනාව තිබෙන්නේ. මේ භාවනාව ගුරු උපදෙස් ඇති ව ම කළ යුතු යි. නමුත් කොයි කාටත් ‘ජීවිතය අනියත යි, මරණය නියත යි’ යනුවෙන් මෙනෙහි කිරීම සුදුසු වෙයි. විපත්තිය ගැන, ජීවිතයේ අස්ථීර බව ගැන, මරණයේ ස්ථීර බව ගැන පැහැදෙන්න. එය බොහොම හොඳයි.

බුදුන් වහන්සේ අතීත සංසාරයේ සිදු කරගත් පුණ්‍ය පාරමිතාවන්ගේ බල මහිමයෙන් බුදු, පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේ පිළිබඳ ව හොඳ අවබෝධයක් ලබා ගත්තා. රහතන් වහන්සේට මෙවැනි මෘත සිරුරු ඇති සොහොනක වුවද වාසය කළ හැකි යි. උන් වහන්සේ බිය නැති කර ‘අභය’ නම් නිවනට පත් වුණා. ඒ වගේ ම උන් වහන්සේට කිසිම දෙයක් කෙරෙහි අමුතුවෙන් කිව යුතු දෙයක් නැහැ. ධර්මය මනාකොට අවබෝධ කර තිබෙනවා. ඒ අවබෝධයට භාවනාව විශේෂයෙන් අත්‍යවශ්‍ය වනවා.

අප කවා පොවා සරසන සිරුරේ ස්වභාවය කවුරුත් තේරුම් ගත යුතු යි. මේ පිළිබඳ ව බුදුරජාණන් වහන්සේ මනාකොට දේශනා කර වදාළා. ධර්මය අවබෝධ කරගන්නට පහසුවක් ලෙස ශරීරයේ තිබෙන තත්ත්වය වටහා ගත්තා. උන් වහන්සේ හිසකෙස් පටන් පාදාන්තය දක්වා ම ශරීරයේ තිබෙන සියලු ම කොටස් මනාකොට දේශනා කර වදාළා. සිරුරේ ගත යුතු කිසිවක් නැති බව පැහැදිලිව දේශනා කර වදාළා.

ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ, පසේ බුදුරජාණන් වහන්සේ , මහ රහතන් වහන්සේ ආදී උතුමන් වහන්සේ පිරිනිවීමට පත් වුණා නම්, ලෝක සත්ත්වයා ගැන කවර කතා ද? ඒ වගේ ම පෘතග්ජන සත්ත්වයා අවසන් ගමන් යනවා. ඒ ගමන දෙවියන්ටත් පොදු ධර්මතාවක්. මනු ලොව , තිරිසන් ලොව සත්ත්වයන්ගේ පංචස්ඛන්ධය දිරා යාම, දුර්ගන්ධය හැමීම ප්‍රබලව ම පැහැදිලිව ම පෙනෙනවා. මෙහි ඇත්තේ චුත වීමක් නොවෙයි. මරණයක් ම පමණ යි. එය හොඳින් තේරුම් ගත යුතු යි. පින තිබේ නම්, මරණයට බිය විය යුතු නැහැ. පින නැති අය මරණයට බය යි.

තමන්ගේ රැකියාව, අධ්‍යාපනය, වෙළෙඳාම , ආර්ථික කටයුතු කරන ගමන් පරලොවට යමක් ලබා ගත යුතු යි. දාන, ශීල, භාවනා වශයෙන් සංසාර ගමනට අවශ්‍ය ආයුෂ, වර්ණ , සැප , බල , ප්‍රඥා බෝග සම්පත්, සුගති සම්පත්, පරිවාර සම්පත් ලැබෙනවා. ඒවා පරිශීලනය කරමින් ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා , ගුණ දියුණු කළොත් ධර්මය අවබෝධ කරගන්න අපහසු නැහැ. මෙවැනි වටිනා ධර්මය වටහා ගැනීම ඔබ අප කාගෙත් පරම යුතුකමක්.

ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

සඞගාමවත්‍ථු සූත්‍රය

 

සඞගාමවත්‍ථු සූත්‍ර

එත්ථ ‘‘අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා රාජානං මාගධං අජාතසත්තුං වෙදෙහිපුත්තං අබ්භුය්‍යාසී’’ති ආදිනා පාඨෙන භවිතබ්බං. අට්ඨකථායං හි ‘‘අබ්භුය්‍යාසීති පරාජයෙ ගරහප්පත්තො...පෙ.... වුත්තජයකාරණං සුත්වා අභිඋය්‍යාසී’’ති වුත්තං) අථ ඛො රාජා මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා රාජානං පසෙනදිං කොසලං අබ්භුය්‍යාසි යෙන කාසි. අස්සොසි ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො - ‘‘රාජා කිර මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා මමං අබ්භුය්‍යාතො යෙන කාසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා රාජානං මාගධං අජාතසත්තුං වෙදෙහිපුත්තං පච්චුය්‍යාසි යෙන කාසි. අථ ඛො රාජා ච මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො රාජා ච පසෙනදි කොසලො සඞ්ගාමෙසුං. තස්මිං ඛො පන සඞ්ගාමෙ රාජා පසෙනදි කොසලො රාජානං මාගධං අජාතසත්තුං වෙදෙහිපුත්තං පරාජෙසි, ජීවග්ගාහඤ්ච නං අග්ගහෙසි. අථ ඛො රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස එතදහොසි - ‘‘කිඤ්චාපි ඛො ම්‍යායං රාජා මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො අදුබ්භන්තස්ස දුබ්භති, අථ ච පන මෙ භාගිනෙය්‍යො හොති. යංනූනාහං රඤ්ඤො මාගධස්ස අජාතසත්තුනො වෙදෙහිපුත්තස්ස සබ්බං හත්ථිකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං අස්සකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං රථකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං පත්තිකායං පරියාදියිත්වා ජීවන්තමෙව නං ඔසජ්ජෙය්‍ය’’න්ති (ඔස්සජ්ජෙය්‍යන්ති (සී. ස්‍යා. කං. පී.)).

අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො රඤ්ඤො මාගධස්ස අජාතසත්තුනො වෙදෙහිපුත්තස්ස සබ්බං හත්ථිකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං අස්සකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං රථකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං පත්තිකායං පරියාදියිත්වා ජීවන්තමෙව නං ඔසජ්ජි (ඔස්සජි (සී.), ඔස්සජ්ජි (ස්‍යා. කං. පී.)).

අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පවිසිංසු. සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං -

‘‘ඉධ , භන්තෙ, රාජා මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා රාජානං පසෙනදිං කොසලං අබ්භුය්‍යාසි යෙන කාසි. අස්සොසි ඛො, භන්තෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො - ‘රාජා කිර මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා මමං අබ්භුය්‍යාතො යෙන කාසී’ති. අථ ඛො, භන්තෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො චතුරඞ්ගිනිං සෙනං සන්නය්හිත්වා රාජානං මාගධං අජාතසත්තුං වෙදෙහිපුත්තං පච්චුය්‍යාසි යෙන කාසි. අථ ඛො, භන්තෙ, රාජා ච මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො රාජා ච පසෙනදි කොසලො සඞ්ගාමෙසුං. තස්මිං ඛො පන, භන්තෙ, සඞ්ගාමෙ රාජා පසෙනදි කොසලො රාජානං මාගධං අජාතසත්තුං වෙදෙහිපුත්තං පරාජෙසි, ජීවග්ගාහඤ්ච නං අග්ගහෙසි. අථ ඛො, භන්තෙ, රඤ්ඤො පසෙනදිස්ස කොසලස්ස එතදහොසි - ‘කිඤ්චාපි ඛො ම්‍යායං රාජා මාගධො අජාතසත්තු වෙදෙහිපුත්තො අදුබ්භන්තස්ස දුබ්භති, අථ ච පන මෙ භාගිනෙය්‍යො හොති. යංනූනාහං රඤ්ඤො මාගධස්ස අජාතසත්තුනො වෙදෙහිපුත්තස්ස සබ්බං හත්ථිකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං අස්සකායං සබ්බං රථකායං සබ්බං පත්තිකායං පරියාදියිත්වා ජීවන්තමෙව නං ඔසජ්ජෙය්‍ය’’’න්ති.

‘‘අථ ඛො, භන්තෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො රඤ්ඤො මාගධස්ස අජාතසත්තුනො වෙදෙහිපුත්තස්ස සබ්බං හත්ථිකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං අස්සකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං රථකායං පරියාදියිත්වා සබ්බං පත්තිකායං පරියාදියිත්වා ජීවන්තමෙව නං ඔසජ්ජී’’ති. අථ ඛො භගවා එතමත්ථං විදිත්වා තායං වෙලායං ඉමා ගාථායො අභාසි -

‘‘විලුම්පතෙව පුරිසො, යාවස්ස උපකප්පති;

යදා චඤ්ඤෙ විලුම්පන්ති, සො විලුත්තො විලුප්පති (විලුම්පති (සී. පී. ක.)).

‘‘ඨානඤ්හි මඤ්ඤති බාලො, යාව පාපං න පච්චති;

යදා ච පච්චති පාපං, අථ දුක්ඛං නිගච්ඡති.

‘‘හන්තා ලභති (ලභති හන්තා (සී. ස්‍යා. කං.)) හන්තාරං, ජෙතාරං ලභතෙ ජයං;

අක්කොසකො ච අක්කොසං, රොසෙතාරඤ්ච රොසකො;

අථ කම්මවිවට්ටෙන, සො විලුත්තො විලුප්පතී’’ති.

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහි වූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වැඩවසන සේක.

එකල්හි මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ සිවුරඟ සෙනග සරසාගෙන පසේනදි කොසොල් රජුට විරුද්‍ධව කසීරටට ගියේය. පසේනදි කොසොල් රජද මගධරට වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ සිවුරඟ සෙනග ගෙන මට විරුද්‍ධව කාසියට ආවේයයි’ ඇසීය.

ඉක්බිති පසේනදි කොසොල් රජද සිවුරඟ සෙනග සරහා ගෙන මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුට විරුද්‍ධව කසීරටට ගියේය. එකල මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජද, පසේනදි කොසොල් රජද, යුද්ධ කළාහුය. ඒ යුද්ධයෙදී පසේනදි කොසොල් රජ මගධරට වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුන් පැරදවීය. ඒ අජාසත් රජ පණපිටින් අල්වාගත්තේද වේ.

එවිට කොසොල් රජුට මේ සිත විය. මේ මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ දොා්හි නොකරන්නාවූ මට දොා්හි කරන්නේවී නමුත් ඔහු මගේ බෑනා වෙයි. එහෙයින් මම මේ මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුගේ මුළු ඇත් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, රිය සෙනගද අල්වාගෙන, පාබල සෙනගද අල්වාගෙන, ඒ අජාසත් රජ පමණක් පණපිටින් මුදාහරින්නෙමි නම් මැනවැයි’ කියායි.

ඉක්බිති පසේනදි කොසොල් රජ, මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුගේ මුළු ඇත් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, රිය සෙනගද අල්වාගෙන, පාබල සෙනගද අල්වාගෙන, ඒ අජාසත් රජ පණපිටින් මුදාහැරියේය.

එකල බොහෝ භික්‍ෂූහු පෙරවරු කාලයෙහි හැඳ පොරවා, පා සිවුරු ගෙණ, පිඬු පිණිස සැවැත් නුවරට පිවිස බතින් පසු පිණ්ඩපාතයෙන් පෙරළා ආවාහු, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනකද, එතැනට පැමිණියෝය. පැමිණ වැඳ, එකත්පස්ව හිඳ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය කීහ. “ස්වාමීනි, මෙහි මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ සිවුරඟ සෙනග සරහාගෙන පසේනදි කොසොල් රජුට විරුද්‍ධව කසීරටට ගියේය. පසේනදි කොසොල් රජද මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ සිවුරඟ සෙනග ගෙන මට විරුද්‍ධව කාසියට ආවේයයි’ ඇසීය.

ඉක්බිති පසේනදි කොසොල් රජද සිවුරඟ සෙනග සරහාගෙන මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුට විරුද්‍ධව කසීරටට ගියේය. එකල මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජද, පසේනදි කොසොල් රජද, යුද්ධකළාහුය. ඒ යුද්ධයෙදී පසේනදි කොසොල් රජ මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුන් පැරදවීය. ඒ අජාසත් රජ පණපිටින් අල්වාගත්තේද වේ.

එවිට කොසොල් රජුට මේ සිත විය: මේ මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජ දොා්හ නොකරන්නාවූ මට දොා්හ කරන්නේවී නමුත් ඔහු මගේ බෑනා වෙයි. එහෙයින් මම මේ මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුගේ මුළු ඇත් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, රිය සෙනගද අල්වාගෙන, පාබල සෙනගද අල්වාගෙන, ඒ මගධරට රජවූ අජාසත් රජ පමණක් පණපිටින් මුදාහරින්නෙමි නම් මැනවැයි’ කියායි.

ඉක්බිති පසේනදි කොසොල් රජ, මගධරට රජවූ වේදේහිපුත්ත අජාසත් රජුගේ මුළු ඇත් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, අස් සෙනගද අල්වාගෙන, රිය සෙනගද අල්වාගෙන, පාබල සෙනගද අල්වාගෙන, ඒ අජාසත් රජ පණපිටින් මුදාහැරියේය.” යනුයි.

එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ කරුණ දැන එවේලෙහි මේ ගාථාවන් වදාළසේක:

“මිනිස් තෙමේ තමහට හැකිතාක් කල් අනුන් පෙළයි. යම් විටක අන්‍යයෝ ඔහු පෙළත්ද, එකල අනුන් විසින් ඔහු පෙළනු ලබන්නේ වේ, යම්තාක් කල් පව

පල නොදේද, ඒ තාක් ඒ අඥානයා එය සතුටට කරුණක් සේ සිතයි. යම් විටෙක පව විපාක දෙන්නට පටන් ගනීද, එකල ඒ අඥානයා දුකට පැමිණේ. අනුන් පෙළන්නා තමන් පෙළන්නෙකුත් ලබයි. අනුන් පරදවන්නා තමුන් පරදවන්නෙකුත් ලබයි. අණුන්ට බණින්නා තමුන්ට බණින්නෙකුත් ලබයි. අනුන්ට රොස් කරන්නා තමුන්ට රොස් කරන්නෙකුත් ලබයි. නැවත මේ කර්‍මය පෙරළි පෙරළී මුහුකුරා යාමෙන් ඒ පීඩකයා පීඩිතද වේ.

චතුරාර්ය සත්‍යය

 අනර්ථය පිණිස හේතුවන අන්ත දෙක

පොල්පිටිමූකලානේ

පඤ්ඤාසිරි හිමි

තථාගත බුදු පියාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වීමෙන් අනතුරුව දේශනා කර වදාළ ප්‍රථම සූත්‍රය වන දසදහසක් සක්වල කම්පා කරවමින් දේශනා කළ ධම්මචක්කපවත්වන සූත්‍රයෙහි පළමුවරට අපට උතුම් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය ගැන ඉගෙන ගන්නට ලැබෙනවා. එහිදී තමයි මේ ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය ගැන අපට ප්‍රථම වතාවට ඉගෙන ගන්නට ලැබෙන්නේ. එහිදී උන්වහන්සේ දේශනා කරනවා පැවිද්දන් විසින් අත්හල යුතු අන්ත දෙකක් පිළිබඳව. (ද්වේ මේ භික්ඛවේ අන්තා පබ්බජිතේන නසේවි තබ්බා)

ඉන් පළමුවැනි අන්තය තමයි කාමයන්හි අලී ගැලී වාසය කරන කාමසුඛල්ලිකානු යෝගය. බුදුරජාණන් වහන්සේ එය හැඳින්වූයේ හීන වු (හීනෝ) ග්‍රාම්‍ය වූ (ගම්මෝ) පෘථග්ජනයන්ට අයත්වු (පෝතුජ්ජනිකෝ) උතුම් නෙවු (අනරියෝ) අනර්ථය පිණිස පවතින (අනත්ථ සංහිතෝ) දෙයක් කියලා. දෙවැන්න තමයි අත්ථකිලමතානුයෝගය. එය දුක පිණිස පවතින ( දුක්ඛෝ) උතුම් නොවු (අනරියෝ) අනර්ථය පිණිස පවතින (අනත්ත සංහිතෝ) දෙයක් බවයි. මෙහිදී බුදුරජාණන් වහන්සේ එම අන්ත දෙකෙන් විශේෂණ පද රාශියකින් කාමයන්හි ඇලී ගැලී වාසය කිරීම නුසුදුසු බව පෙන්වා දී තිබෙනවා. එය අවධාරණය කිරීමට හීන, ග්‍රාම්‍ය, පෘථග්ජනයන්ට අයිති, උතුම් නොවන, අනර්ථය පිණිස පවතින යන විශේෂණ පද උන්වහන්සේ භාවිත කර තිබෙනවා.

අත්ථකිලමතානු යෝගයට භාවිත කරන්නේ දුක පිණිස පවතින, උතුම් නොවන, අනර්ථය පිණිස යන විශේෂණ පදයි. එනිසා උන්වහන්සේ දේශනා කරන්නේ මෙම අන්ත දෙකම අතහැර මධ්‍යම ප්‍රතිපදාවට පැමිණ සම්බුද්ධත්වයට පත් වූ බවයි.

ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය යනු කුමක්ද? සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි යි.

මෙම ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය පිළිබඳ ප්‍රථම ධර්ම දේශනාවේ දී ද සච්ච විභංග සූත්‍රයේ දී ද වෙනත් සූත්‍ර ගණනාවකදී ද විශේෂයෙන් ම මජ්ක්‍ධිම නිකායේ තුන්වන කොටසේ මහා චත්තාරීසික සූත්‍රයෙන් ද විස්තර වෙනවා. මහා චත්තාරීසික සූත්‍රයට අනුව සම්මා දිට්ඨිය දෙයාකාරයි. එහි දී මිථ්‍යා දෘෂ්ඨිය මිථ්‍යා දෘෂ්ඨිය වශයෙන් හඳුනා ගන්නා අතර සමමා දිට්ඨිය සම්මා දිට්ඨිය වශයෙන් හඳුනා ගන්නවා. මිථ්‍යා දෘෂ්ඨිය යනු දන්දීමේ විපාක නැත. පූජා පැවැත්වීමේ විපාක නැත, ඇප උපස්ථාන කිරීමේ විපාක නැත, හොඳ නරක කර්මවල ඵල විපාක නැත, මෙලොවක් නැත, පරලොවක් නැත, මව කියා විශේෂ කෙනෙක් නැත. පියා කියා විශේෂ කෙනෙක් නැත, ඕපපාතික සත්ත්වයෙක් නැත. (ඉබේ පහළ වන සත්ත්වයන් වන අපායේ නිරි සතුන් , පේ‍්‍රතයන්, අසුරයන්, දෙවියන් බ්‍රහ්මයන් වැනි අය නැතැයි සිතීම ) මෙලොවත් , පරලොවත් විශිෂ්ට නුවණින් දැනගෙන කියාදෙන ශ්‍රමණ බ්‍රාහ්මණයෙක් නැත යන දෘෂ්ඨියයි.

සම්මා දිට්ඨිය යනු එහි විරුද්ධ පැත්තයි. එය දෙයාකාරයි. ඒ කියන්නේ ආස්‍රව සහිත වු , පින් කරන්නට අනුබල ලැබෙන, මතුවට සැප විපාක ලබා දෙන සම්මා දිට්ඨිය ඒ වගේම ආර්ය වු ආස්‍රව නැති ලෝකෝත්තර මාර්ග අංගයක් වූ සම්මා දිට්ඨියකුත් තියෙනවා .

ඒ කියන්නේ පින්වතුනි උතුම් වූ ආස්‍රව නැති ලෝකෝත්තර මාර්ග අංගයක් වන ආර්ය මාර්ගය ප්‍රගුණ කරන යම් කෙනෙකුගේ යම්කිසි ප්‍රඥාවක් තිබෙනවාද? ප්‍රඥා ඉන්ද්‍රියක් තිබෙනවාද? ප්‍රඥා බලයක් තිබෙනවාද? ධම්ම විචය සම්බෝක්‍ධජංගයක් සම්මා දිට්ඨි මාර්ගාංගයක් තිබෙනවද?

අන්න ඒ නිසා පින්වතුනි, ඒ ශ්‍රාවකයා මිථ්‍යා දෘෂ්ඨිය ප්‍රහාණය කිරීමට, ඒ වගේම, සම්මා දිට්ඨිය උපදවා ගැනීමට උත්සාහ කරනවා. එය තමයි ඒ පුද්ගලයාගේ සම්මා වායාමය. ඔහු සිහියෙන් මිථ්‍යා දෘෂ්ඨිය අත්හරිනවා. සිහියෙන් සම්මා දිට්ඨිය උපදවාගෙන වාසය කරනවා. ඒ තමයි ඔහුගේ සම්මා සතිය, ඔය විදියට ඒ ශ්‍රාවකයා තුළ ධර්ම තුනක් සම්මා දිට්ඨියට අනුව වේගයෙන් සකස් වෙනවා. ඒඅනුව පවතිනවා. ඒ තමයි සම්මා දිට්ඨිය, සම්මා වායාමය, සම්මා සතිය.

ඇත්තෙන්ම සම්මා දිට්ඨිය, සරලව කියනව නම් දුක පිළිබඳ දැනීම, දුකේ හටගැනීම පිළිබඳ දැනීම, දුකේ නැතිවීම පිළිබඳ දැනීම, දුක නැතිවීම පිළිබඳ ප්‍රතිපදාව දැනීම ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. කොහොම වුණත් මජ්ක්‍ධිම නිකායේ පළමු කොටසේ සම්මා දිට්ඨි සූත්‍රයෙන් සම්මා දිට්ඨිය ගැන දීර්ඝ වශයෙන් විස්තර කෙරෙනවා.

සම්මා සංකප්පයත් මහා චත්තාරීසික සූත්‍රයට අනුව ඉහත ආකාරයට විස්තර කරන්න පුළුවන් වුවත් එහිදී පාඨකයා විසින් ඉතිරි අංග පිළිබඳව ඒ ආකාරයෙන් අවබෝධ කර ගැනීම වටිනවා. මෙම ලිපිය මඟින් අවස්ථානුකූලව අනිකුත් මාර්ග අංග විස්තර කෙරෙනවා. සම්මා සංකප්පය ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් තුනකින් දක්වන්න පුළුවන්. නෙක්ඛම්ම සංකප්පය, අව්‍යපාද සංකප්පය, අවිහිංසා සංකප්පය ආදි වශයෙන්. කාමයන්ගෙන් නික්මීම නෙක්ඛම්ම සංකල්පනාවයි. සියලු සතුන් කෙරෙහි මෙත් සිතින් වාසය කිරීම අව්‍යාපාද සංකල්පනාවයි. සියලු සතුන්ට හිංසා නොකිරීම අවිහිංසා සංකල්පනාවයි.බොහෝ දුරට අපි පුංචිකාලෙ ඉඳල ඉගෙන ගෙන තියෙන්නේ යහපත් සංකල්පනාව කියන කොට අව්‍යාපාද,අවිහිංසා, නෙක්ඛම්ම කියලා.

ඒ කියන්නේ කාමයන්ගේ නික්මීම අගට දාල තියෙන්නේ. එය කෙසේ සිදු වූවාද යන්න ප්‍රශ්නයක්. නමුත් බුද්ධ වචනවයට අනුව යහපත් සංකල්පනාවල පළමු වැන්න වන්නේ කාමයන්ගෙන් නික්මීමයි. කාමයන්ගෙන් වෙන්වීමයි. නැත්නම් කාමයන් අත්හැරීමයි.

යහපත් වචනය කියන්නේ බොරු කීමෙන්, කේලාම් කීමෙන් , පරුෂ වචන කීමෙන්, හිස් වචන කීමෙන් වෙන්වීම. යහපත් කර්මාන්ත කියන එකත් බොහෝ අය වරදවා වටහාගෙන තිබෙනවා. ඔවුන් හිතන්නේ වැරැදි වෙළෙඳාම් නොකිරීම ලෙසයි. නමුත් සම්මා කම්මන්ත කියන්නේ සතුන් මැරීමෙන් වෙන්වීම, සොරකමින් වෙන්වීම, වැරැදි කාම සේවනයෙන් වෙනවීම.

සම්මා ආජීවය කියන්නේ මිථ්‍යා ජීවය බැහැර කරලා යහපත් දිවි පැවැත්මෙන් කටයුතු කිරීමයි. මහා චත්තාරීසික සූත්‍රයේ මිථ්‍යා ආජීවය ඉතාම පැහැදිලිව විස්තර කරනවා. ඒ කියන්නේ වංචාවෙන් ජීවත්වීම ලාභ සත්කාර ලබා ගැනීමේ කැමැත්තෙන් වර්ණනා කර කතා කිරීම ලාභ ලබාගැනීමේ බලාපොරොත්තුවෙන් විශේෂ ලකුණූ ඉස්මතු කර කතා කිරීම සත්‍ය වහල කටයුතු කිරීම ලාභයෙන් ලාභය උපයනවා. බොහෝ දෙනෙක් වැරැදි වෙළදාමේ ආදියත් මිථ්‍යා ආජීවය ලෙස විග්‍රහ කර ගන්නවා.

සම්මා වායාම කියන්නේ නුපන් අකුසල් නොඉපදීමට කැමැත්ත ඇතිකර ගැනීම, වෑයම් කිරීම, වීරිය ආරම්භ කිරීම, හිත දැඩි කර ගැනීම, ඒ අනුව කටයුතු කිරීම,උපන් අකුසල් ප්‍රහාණය කිරීමට කැමැත්ත ඇතිකර ගැනීම, වෑයම් කිරීම, වීරිය ආරම්භ කිරීම, හිත දැඩිකර ගැනීම, ඒ අනුව කටයුතු කිරීම ඒ වගේම නූපන් කුසල් ඉපදවීමට කැමැත්ත ඇතිකර ගැනීම, වෑයම් කිරීම, වීරිය ආරම්භ කිරීම, සිත දැඩිකර ගැනීම, ඒ අනුව කටයුතු කිරීම.

උපන් කුසල් පවත්වාගෙන යාම සඳහා ඒ කුසල ධර්මයන් විනාශ නොවීම පිණිස වඩ වඩා වර්ධනය වීම පිණිස වැඩීම පිණිස , පරිපූර්ණත්වය පිණිස කැමැත්ත ඇතිකර ගැනීම , වෑයම් කිරීම, වීර්ය ආරම්භ කිරීම හිත දැඩි කර ගැනීම ඒ අනුව කටයුතු කිරීමයි. සම්මා සතිය කියන්නේ සතර සතිපට්ඨානයයි. කය අනුව බලමින් වාසය කිරීම (කායානුපස්සනාව) විඳීම අනුව බලමින් වාසය කිරීම (වේදනානුපස්සනාව) සිත අනුව බලමින් වාසය කිරීම (චිත්තානුපස්සනාව) සිතේ ස්වභාවය අනුව බලමින් වාසය කිරීම (ධම්මානුපස්සනාව) යන සතර සතිපට්ඨානය මජ්ක්‍ධිම නිකායේ පළවෙනි කොටසේ සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ හා දීඝ නිකායේ මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයෙන් මෙය ඉතා මැනවින් විස්තර කෙරෙනවා.

සම්මා සමාධි කියන්නේ පළවෙනි, දෙවෙනි, තුන්වෙනි, හතරවැනි ධ්‍යාන හතරයි. ඒ නිසා මේ උතුම් ආර්ය මාර්ගය ඉගෙනගෙන ඒ පිළිබඳව විශ්වාසය ඇතිකරගෙන උතුම් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කර ගනිමු.

චතුරාර්ය සත්‍යය

 නිරෝධ සත්‍ය - කෙලෙස් නිරෝධයට සිත සකසා ගැනීම

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ

ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ

මහා ලේඛකාධිකාරී කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

නිරෝධ සත්‍යය යනු නිර්වාණ ය යි. සියලු සංසාර දුකෙන් නිදහස් ව ලැබෙන උතුම් සම්පත නිර්වාණය යි. ‘නි’ යනු නැත යන අදහස යි. ‘වාණ’ යනු තණ්හාව යි. එනම්, තණ්හාව නැති බව ‘නි-වාණ යි’. එලෙස පවසන්න අපහසු නිසා, ‘ව’ යන්නෙහි ස්වර වෙන්කර ‘ව’ වෙනුවට ‘බ’ යොදාගෙන නිබ්බාණ නම් වෙයි. විශේෂයෙන් තණ්හාවෙන් නිවීම නිරෝධය යි. එනම්, කෙලෙස් නිරෝධ වීම යි.

නිර්වාණය අවබෝධ කරගන්න ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් බවට පත්වන්න, අඩුම තරමින් සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්ෂයක් විවරණ සහිතව පාරමී පුරාගෙන පැමිණිය යුතු යි. පසේ බුදු වී නිවන් දකින්න, අසංඛ්‍ය කල්ප දෙකකුත්, කල්ප ලක්ෂයකුත්, පාරමී පුරාගත යුතු යි. රහත් බව සඳහා කල්ප ලක්ෂයක් සිත දියුණු කළ යුතු යි. ඒ උත්තමයන්ට නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ වෙයි. ආලාරකාලාම, උද්දකරාම පුත්ත, අසිත ආදී තාපසයාණන් වහන්සේට, සංජය පරිබ්‍රාජක තුමාට නිරෝධය අවබෝධ කරගන්නට බැරි වුණා. ඒ අය නිවන් සුව පතා නැහැ. නමුත් ඔවුන්ට අහසින් යා හැකි ලෙස ධ්‍යාන අභිඤ්ඤා තිබුණා. හොඳ නුවණක් තිබුණා. නමුත් නිවන් සුව ප්‍රාර්ථනා නොකළ නිසා නිර්වාණය අවබෝධ කළ නොහැකි වුණා. ඒ නිසා අරූපාවචර බඹතලයේ උපත ලැබුවා. නිවන් සැප ලැබේවා යනුවෙන් ඕනෑම කෙනෙක් සිතුවොත්, ඒ අයට නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කරගන්නට පුළුවනි.

කෙලෙසුන් නිරෝධ කර ගැනීමේ තත්ත්වයට මේ සිත සකසා ගත යුතු යි. එක්දහස් පන්සියයක් තරම් ක්ලේෂයෝ සිතෙහි පවතිනවා. එය කෙටිකළ විට ලෝභ, ද්වේශ, මෝහ නම් වෙයි. එය ව්‍යාප්ත කළ විට කෙලෙසුන් එක්දහස් පන්සියයක් වෙයි. බුදුන් වහන්සේ තණ්හාවට නාමයන් සියයක් දේශනා කර වදාළා. එවැනි ගැඹුරු දෙයක් නැති කිරීමෙන් නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කරගන්නට පුළුවනි.

‘නිර්වාණය’ නමැති වදන විවිධාකාර නාමයන් රාශියකින් හඳුන්ව යි. ඉපදීමක් නැති නිසා නිර්වාණය ‘අජාති’ නම් වෙයි. ජරාවක් නැති නිසා නිර්වාණය ‘අජර’ නම් වෙයි. ලෙඩ රෝග නැති නිසා නිර්වාණය ‘අව්‍යාදි’ නම් වෙයි. මරණයක් නැති නිසා නිර්වාණය ‘අමත’ නම් වෙයි. ඇලීමක් නැති බැවින් ‘අශෝක’ නම් වෙයි. වැළපීමක් නැති බැවින් ‘අපරි’ නම් වෙයි. කායික දුකක් නැති බැවින් ‘අදුක්ඛ’ නම් වෙයි. මානසික වේදනාවක් නැති බැවින් ‘අදෝමනස්ස’ නම් වෙයි. දැඩි ආයාසයක් නැති බැවින් ‘අනුපායාස’ නම් වෙයි. රාගය නැති බැවින් ‘වීතරාග’ නම් වෙයි. තරහව නැති බැවින් ‘වීත දෝස’ නම් වෙයි. මෝහය නැති බැවින් ‘ වීත මෝහ’ නම් වෙයි. මාන්නය නැති බැවින් ‘අනතිමානී’ නම් වෙයි. ක්ෂේම භූමියක් බැවින් ‘කේම’ නම් වෙයි. භය නැති බැවින් ‘ අභය’ නම් වෙයි. ආශ්චර්ය ධර්මයක් බැවින් ‘අච්ඡරිය’ නම් වෙයි. අද්භූත ධර්මයක් බැවින් ‘අද්භූත ධම්ම’ නම් වෙයි. ආලයක් නැති බැවින් ‘ආලය සමුග්ඝාත’ නම් වෙයි. මද මාන්න නැති බැවින් නිර්වාණය ‘මදනින් මදන’ නම් වෙයි. ශාන්ත ගති පැවතුම් නිසා නිර්වාණය ‘ශාන්ත’ නම් වෙයි. සිසිලසක් බැවින් ‘සිසිලස’ නම් වෙයි. ආශ්‍රවයෝ නැති බැවින් ‘අනාශ්‍රව’ නම් වෙයි. ඇසට නොපෙනෙන බැවින් ‘අනිදස්සන’ නම් වෙයි. පටිඝයක් නැති බැවින් ‘අප්පටිඝ’ නම් වෙයි. ක්‍රෝධයක් නැති නිසා ‘අක්‍රෝධ’ නම් වෙයි. නිර්වාණයට එවැනි තේරුම් රාශියක් බුද්ධ ධර්මයේ තිබෙනවා.

මේ ගැන හොඳ දැනීමක් ඇති කරගන්නට හොඳට පොත පත කියවා දැනුම වැඩිකර ගත යුතු යි. එවිට නිර්වාණය ගැන මනා වැටහීමක් තමන්ට ඇති කරගත හැකි යි. බුදු, පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේ නිර්වාණය අවබෝධයෙන් දේශනා කර වදාළා. බුද්ධ ගයාවේ දී ගෞතම මහ බෝසතාණන් වහන්සේ දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධ කළා. තණ්හාව දුරු කළා. නිවනට වැඩම කළා. නිර්වාණය අවබෝධ කළා. එනම් නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ වුණා. එයයි බුදුන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළේ. සූවිසි අසංඛ්‍යෙයක් නිවනට පත් වුණා. අද වැනි වෙසක් පුන් පොහොය දිනක වුව ද, බෞද්ධ ජනතාව නිවන් මඟ ගමන් කරන්නේ බුදුන් වහන්සේ පහදා දුන් දහමට අනුකූලව යි. දම්සක් පැවතුම් සූත්‍ර දේශනාවෙන් නිර්වාණය මනාකොට පැහැදිලි කර තිබෙනවා. චතුරාර්ය සත්‍යය ධර්මය අවබෝධයෙන් නිර්වාණ ධර්මය සාක්ෂාත් කරගන්නට පුළුවන්කම තිබෙනවා.

දන්දීම, ශීලය පමණක් ප්‍රමාණවත් නැහැ. භාවනාවත් අවශ්‍යය යි. එවිට නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්. දාන පාරමිතාව, ශීල පාරමිතාව, නෙක්ඛම්ම පාරමිතාව, ප්‍රඥා පාරමිතාව, වීර්යය පාරමිතාව, ඛන්ති පාරමිතාව, සත්‍ය පාරමිතාව, අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව, මෙත්තා පාරමිතාව, උපේක්ෂා පාරමිතාව, ආදී දස පාරමිතා රහතන් උතුමෝ බොහොම ඉහළින් දියුණු කළා. පසේ බුදු උතුමෝ උප පාරමී ලෙස පාරමිතා දහයක් සමඟ විස්සක් දියුණු කළ යුතු යි. ලොවුතුරා බුද්ධත්වයට පත්වන උතුමන් පාරමිතා තිහක් සම්පූර්ණ කළා. දාන පාරමිතා, දාන උප පාරමිතා, දාන පරමත්ථ පාරමිතා වශයෙන් එකක් ත්‍රිවිධාකාරව දියුණු කළ යුතු යි. එලෙස දියුණු කිරීමෙන් නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කරගන්නට පුළුවන්කම ලැබෙනවා.

ලෝකයේ සැමට බුද්ධ ධර්මය අවබෝධ කරගන්න බැහැ. තණ්හාවෙන් , තරහවෙන්, වෛරයෙන්, ක්‍රෝධයෙන් යුක්තවන සත්ත්වයන්ට බුද්ධ ධර්මය අවබෝධ කරගන්නට බැහැ. ධර්මය අවබෝධ කරගන්නට නම්, සිල් ගුණ හොඳින් දියුණු කළ යුතු යි. පාරමිතාවන් හොඳින් දියුණු කර ගන්න. සිතේ සතුටෙන් ම ගුණ ධර්ම දියුණු කළ යුතු යි. එවිට නිරෝධ සත්‍ය නොහොත් නිර්වාණය අවබෝධ කරගන්නට පහසුවක් වෙයි. පාරමිතා ගුණ දියුණුවෙන් ශක්තිය ලැබෙන්නේ තමන්ටම යි. ඒ ශක්ති විශේෂය ලබාගත් බුද්ධාදී උතුමන් වහන්සේ නිර්වාණ ධර්මය සාක්ෂාත් කළා.

බුදුන් වහන්සේ අවබෝධ කළ නිරෝධ සත්‍යය පළමු මංගල ධර්ම දේශනාවේ දී අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ වහන්සේට නිවන් පසක් කර දුන්නා. දහඅට කෝටියක් දෙවිවරු රහත් බවට පත්ව අසංඛ්‍යෙයක් දෙවි දේවතාවුන් ඉතිරි මාර්ගඵලයන්ට පත් වුණා. ධර්මයට අනුව කටයුතු කළ කිසිම කෙනෙකුට වැරැදුණේ නැහැ. නොමඟ යන දේ සිතට එන්නේ නැහැ. මිථ්‍යාවාදී අදහස් එන්නේ ම නැහැ. සම්මා දිට්ඨිය නොහොත් නිවැරැදි ප්‍රඥාවෙන් යුතුවම යි කටයුතු කරන්නේ. ඒ අය නිර්වාණ ධර්මය, සෝවාන් මාර්ග ඥානය, සකෘදාගාමී අනාගාමී අර්හත් මාර්ග ඥානයෙන් අවබෝධ කරනවා. සක්කාය දිට්ඨි නොහොත් ශරීරය පිළිබඳ ව තිබෙන සැකය දුරු වෙනවා. විචිකිච්ඡා එනම්, සැකය දුරු වෙනවා. ශීලබ්බත පරාමාස එනම්, වැරැදි ශීල දුරුව යනවා. කාමරාග යනුවෙන් පංචකාම වස්තූන් පිළිබඳ ව තිබෙන තණ්හාව දුරුව යනවා. ව්‍යාපාද නොහොත් තරහව දුරුව යනවා. රූප රාග නොහොත් රූපාවචර බඹතලය කෙරෙහි තිබෙන ආශාව දුරුව යනවා. අරූප රාග නොහොත් අරූපාවචර බඹතලය පිළිබඳව තිබෙන ආශාව දුරුව යනවා. මාන්නය, උඩඟු බව, අවිද්‍යාව දුරුවී යනවා. මේ දස සංයෝජනයෝ මාර්ගඵල අවස්ථාවේ දී සම්පූර්ණයෙන් ම නැති වෙනවා. අසංයෝජන තත්ත්වයට පත් වෙනවා. එවිට සංසාරයේ උප්පත්තිය සැකසෙන කිසිම ඉතිරියක් නැහැ. එලෙස කෙලෙසුන්ගෙන් නිදහස් වීමේ තත්ත්වය නිරෝධ අවස්ථාව නම් වෙයි. එවැනි උතුමෝ පමණක් තථාගත ධර්මය අවබෝධ කළා. ඒ තථාගත ධර්මය අවබෝධ කිරීමෙන් මාර්ගඵල අවස්ථාවන්ට පත්ව ජාති, ජරා, මරණාදී කිසිම දුකක් නැහැ. උන් වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කරන්නට භාග්‍යවත් වූවා. සංසාර දුකෙන් නිදහස් වුණා. ඒ තත්ත්වයට පත්වෙන්න යැ’යි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළා.

තවත් අවුරුදු දෙදාස් හාරසිය ගණනාවක් ඉදිරියට බුදු සසුන පවතිනවා. ඒ කාල වකවානුවේ පාරමී ගුණ දියුණු කරගන්නා අයට මාර්ග ඵල නිවන් සුව ලබාගත හැකි යි. මේ කාලයේ නිවන් සුව ලැබෙන්නේ නැහැ’යි සිතන්නට එපා. උත්සාහවත් බව යි අවශ්‍ය වන්නේ. මේ ශරීරය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛයි, අනාත්ම යි යනුවෙන් මෙනෙහි කරන්න. සියලු සංස්කාරයෝ අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් නුවණින් බලා මෙනෙහි කරන්න. නිරෝධ සත්‍ය අවබෝධ කරගන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. එසේනම්, නිරෝධ සත්‍ය පාදක කරගෙන ගුණ සම්පත් ද දියුණුවෙන්, මාර්ග ඵල පිළිවෙළින් නිවන් පසක් කරගන්නට සියලු ම පින්දහම් පින්වතුන්ට හේතු වාසනා වේවා!

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

චතුරාර්ය සත්‍යය

වඩාත් කැමැති දෙය වඩාත් දුක උපදවයි

පොල්ගහවෙල

මහමෙව්නා භාවනා අසපුවේ

නිර්මාතෘ සහ අනුශාසක

කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් ලෝකයට පහළවන්නේ ඉතාමත් කලාතුරකිනි. උන්වහන්සේ ලොව පහළ වනතුරු බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන ත්‍රිවිධ රත්නය ලොව විද්‍යාමාන නොවේ.

අසංඛ්‍යය කල්ප ලක්ෂයක් පෙරුම්පුරා දෙවියන්, මරුන්, බඹුන් සහිත ලෝකයාට ම සොයාගත නො හැකි සිතාගත නො හැකි පරම ගම්භීර ධර්මතාවයක් අවබෝධ කොට ගෙන උන්වහන්සේ ලෝක සත්ත්වයා කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් ඒ දහම පතුරුවා හරිති. ඒ දේශනා කළ ධර්මය කුමක් ද? මේ ගැන මජ්ක්‍ධිම නිකායේ මාලුංක්‍යපුත්ත සූත්‍රයේ මෙසේ සඳහන් වෙයි.

”පින්වත් මාලුංක්‍යපුත්ත මා විසින් කුමක් ද වදාළේ? එය වනාහි දුකයි. එය වනාහි දුකේ හට ගැනීමයි, එය වනාහි දුක නැතිවීමයි, එය වනාහි දුක නැති කිරීමේ මාර්ගය යැයි මා විසින් වදාරන ලදී” ඒ අනුව තථාගතයන් වහන්සේ නමක් ලොවට පහළව දේශනා කරන්නේ උතුම් චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය යි.

දුක වනාහි සමස්තයක් ලෙස ගත්විට පංච උපාදානස්කන්ධය යි. යමක් උපදින්නේ ද, දිරන්නේ ද, ලෙඩ වෙන්නේ ද, පි‍්‍රය වෙන්නේද, අපි‍්‍රය වන්නේ ද, සෝක වන්නේ ද, පංච උපාධානස්කන්ධයක් නිසාම ය. එනම් රූප, වේදනා, සංඥා සංඛාර, විඤ්ඤාණ යන උපාදානස්කන්ධ නිසා ය.

දුක්ඛ සමුදය ලෙස භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළේ පින්වත් මහණෙනි, මෙය වනාහි දුක ඇතිවීම නම් වූ ආර්ය සත්‍යය යි. පුනර් භවය ඇති කරන, ආශ්වාදයෙන් ඇලෙන්නා වූ ඒ ඒ තැන සතුටින් පිළිගන්නා වූ ඒ තණ්හාව යි.

දුක නැතිවීම වනාහි ඒ තණ්හාවේ ම ඉතිරි නැතිව නො ඇල්මෙන් නිරුද්ධ වීමක් ඇද්ද? අත් හැරීමක් වේද, තණ්හාවෙන් මිදීමක් වේද , ආලය නැතිවීමක් වේ ද එයයි.

දුක නැතිවීමේ මාර්ගය වනාහි මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව නම් වූ ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය යි. එනම් සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීව, සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි නම් වූ අංග අටකින් යුතු ප්‍රතිපදාව යි. එයින්ද දුක කෙළවර කළ හැකි ය.

අප මේ ලිපිය තුළින් කතා කරන්නේ දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය පිළිබඳ යි. එහි දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළේ දුක හට ගන්නේ තණ්හාව නිසා බව යි. කාමයට ඇති ආශාවත්, භවයට ඇති ආශාවත් (පැවැත්මට ඇති ආශාව) විභවයට (නො පැවැත්මට) ඇති ආශාවත් වශයෙන් සිතක තණ්හාව විසිර තිබේ. රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස කියන පංචකාම සම්පත්තියට කරන ආශාව, ඒ ගැන ඇති කැමැත්ත, වුවමනාව, ස්නේහය, ඇල්ම, ආලය, කාම තෘෂ්ණාව යි.

කාම තණ්හාව යම් තැනකද දුක හට ගැන්ම එතැන යි. මේ ලෝක සත්ත්වයා හඹා යන්නේ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස නම් ඔවුන්ට හමුවන්නේ දුකක් ම යි. මේ ලෝක සත්ත්වයා තමා නිසා වැළපෙන්නේ ද, දරුවන් නිසා වැළපෙන්නේ ද, ගේ දොර ඉඩකඩම් නිසා වැළපෙන්නේ ද, රැකී රක්ෂා, ඉගෙනීම ආදියට විඳවන්නේ ද, පංචකාමය නිසා ම විනා අත හැරීමක් නිසා නොවේ. ඔබගේ සිතේ යම් දුකක් වේ නම් විමසා බලන්න. එය තවත් රූපයක්, ශබ්දයක්, ගන්ධයක්, රසයක්, පහසක් නිසා බව නුවණට තේරුම් යයි. එනිසා පංචකාම ආශාව පෝෂණය කරමින් දුකෙන් නිදහස් වීමක් පැතුවාට ඉටුවන්නේ නැත.

පංච කාමයෙන් පීඩා විඳින කෙනා නො විඳින රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස, පතයි. දුක් නැති දිනයක් පතයි. නැතිනම් ඊටත් වඩා සුවදායක රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස පතයි. එවැනි පැවැත්මකට සිත ආශා කරයි. මේ වනාහි භව තණ්හාවේ ස්වභාවය යි. භවයට ආශා කරමින් , ප්‍රාර්ථනා පොඳි බැඳගෙන නම් දුක කෙළවර කළ නො හැකි යි. භව තණ්හාව දුක උපදවන බැවිනි. පංච උපාදානස්කන්ධය යම් තැනක ද, දුක එතැන යි. තව ආකාරයකින් නම් භවය ලෙස ලැබෙන්නේ ඇස, කන, නාසය, දිව, කය, මනස යන ආයතන හයයි. ආයතන හය යම් තැනක ද දුක එතැන යි. භව තෘෂ්ණාව දුකේ හට ගැනීම වන්නේ එනිසා ය.

තවත් කෙනෙකුගේ විභව තණ්හාව බලවත් වේ. හිමාලයේ සමහර යෝගීින් මෙය පුරුදු කරයි. සිතත්, කයත් නො පවත්වා යම් සාමාධියක් ස්පර්ශ කිරීමට වෑයම් කරයි. එය නිවන ලෙස සිතයි. සංඥාවක් නො පවත්වා ඉන්නට සිතයි. ඊට සිත හුරු කරයි. නිරෝධයක් යැයි සමාධියක් (සසුනෙන් බැහැරව) සිතෙන් අරමුණු කරයි. කෙසේ හෝ එය නො පවතින බවට ආශා කරයි. එය සිතක පවතින ස්වභාවයක්. එය විභව තෘෂ්ණාව යි. ලෝකයාට කාම තණ්හාව ම ඕලාරික වශයෙන් සිතේ බලපවත්වන නිසා භව තණ්හා, විභව තණ්හා ප්‍රකට ව තේරුම් ගැනීමට අපහසු ය. කෙසේ නමුත් මේ විභව කැමැත්ත, ආශාව, ඇල්ම, නිසා ද තවත් උපතක් සාදා දෙයි. විභව තණ්හාව එසේ දුක උපදව යි. මෙලෙස කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා යන ත්‍රිවිධ තෘෂ්ණා ව ම උපන් සත්ත්වයාට දුක ම උපදව යි. සංයුක්ත නිකායේ භද්‍රක සූත්‍රයේ ඒ දහම් කරුණ පැහැදිලිව ඇත.

එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ උරුවේලකප්ප නියම් ගමේ වැඩ සිටි සේක. එදා භද්‍රක ගාමිණි නමැත්තා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මුණ ගැසෙන්නට පැමිණ “භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මට දුකෙහි හට ගැනීමත්, නැතිවීමත් පිළිබඳ දේශනා කරන සේක්වා” යි කී ය. එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ “ගාමිණි, අතීතයේ දුක හට ගත් ආකාරය, නැති වූ ආකාරය දේශනා කළොත් හෝ අනාගතයේ මෙසේ දුක ඇති වන්නේ ය, නැති වන්නේ ය යැයි දේශනා කළොත් ඔබට සැක ඇති වෙන්නට පුළුවනි. ගාමිණි මම ඔබට මේ ආසනයේ දී ම දුකේ ඇතිවීම, නැතිවීම කෙසේ සිදුවන්නේදැයි තේරුම් කරන්නම්.”

“ගාමිණි මේ ගමේ යම් කෙනෙක් මියගියහොත් , කරදරයක් වුණොත් ඔබට දුක හිතෙන පිරිසක් ඉන්නවා ද? ඒ වගේම යම් කෙනෙක් මිය ගියොත්, දුකට කරදරයකට පත් වුණොත් ඒ ගැන දුකක්, ශෝකයක් හට නො ගන්නා පිරිසක් ඉන්නවා ද?

ස්වාමිනි, එහෙම පිරිස් සිටිනවා. සමහර අයට කරදර එනකොට මට ඉතාමත් දුකයි. ශෝකය උපදිනවා. නමුත් සමහර පිරිසට කරදරයක් ආ විට මට දැනීමක් නැහැ.

එසේනම් ගාමිණි, එකම ගමේ පිරිසක් ගැන ඔබට දෙ ආකාරයකට හිතෙන්නේ ඇයි? කෙනෙක් ගැන දුක උපදිනවා. කෙනෙක් ගැන දුක උපදින්නේ නැහැ.”

”ස්වාමිනි, කෙනෙක් මියගියාම, කරදරයකට පත්වුණාම මට ශෝකය උපදින්නේ මගේ ඔවුන්ට කැමැත්තක් නිසා යි. ඇලීමක් තිබෙන නිසයි. නමුත් සමහර පිරිසට එසේ කැමැත්තක්, ඇලීමක් නැති නිසා ඒ අය ගැන මට දුකක් ඇතිවන්නේ නැහැ.

පින්වත් ගාමිණි, වැටහුණු මේ ධර්මය ම අතීතයට ගලපා සිතන්න. අතීතයේ යම් දුකක් ඇතිවූ විට ඒ සෑම දුකකට ම මුල් වූයේ කැමැත්ත යි. දුකේ මුල ආශාවම යි. අනාගතයේ යම් දුකක් හට ගන්නවානම් එයට හේතුව කැමැත්ත යි. මුල් වන්නේ ආශාව ම යි. “ස්වාමිනි, ඒ වදාළ වචන කෙ තරම් ඇත්ත ද? මට චිරවාසී නමින් පුතෙක් සිටිනවා. ඔහු පිට පළාතක ඉගෙනුම ලබන්නේ. ඔහුගේ සුව දුක් සොයන්නට මම පුරුෂයෙක් එහි යවනවා. ඔහු එන්නට ප්‍රමාද වුණොත් මම තැවෙනවා. ශෝක කරනවා. බියට පත්වෙනවා.

”පින්වත් ගාමිණි, යම් දවසක ඒ දරුවා මිය ගියොත්”

”අනේ ස්වාමිනි, මට ඒ ශෝකය දරා ගන්නට බැරි වේවි.”

”ගාමිණි යම් දුකක් උපදිනවා නම්, ඒ සෑම දුකකට ම මුල් කොට තිබෙන්නේ ආශාව යි. ඒ වගේ ම ගාමිණි ඔබගේ බිරිඳ ඔබ මීට පෙර දැක නැත්නම්, ඇය ගැන ආසා නැත්නම් ඔබට ඇය ගැන කැමැත්තක්, රාගයක් හෝ පේ‍්‍රමයක් ඇති වන්නේ ද?”

“නැත ස්වාමිනි”

“ගාමිණි, යම් දවසක ඇය දැක්කා ද, ඇය ගැන ඇසුවා ද, ආශාවක් කැමැත්තක් ඉපදුනේ එදින සිට නේද?”

“එසේය ස්වාමිනි”

“ගාමිණි ඇයට යම් කරදරයක් වුණොත්?”

“අනේ ස්වාමිනි, එය මට ඉවසිය නොහැකි වේවි. දුක සෝකය ඇය වෙනුවෙන් ඉපදෙනවා ම යි.”

”එසේනම් ගාමිණි, දුකට හේතුව කැමැත්ත බව තේරුම් ගන්න යැයි” භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ සේක.

එසේනම් දුකට හේතුව ආශාව බව තේරුම් ගෙන ඒ ගැන හොඳින් විමසමින් අවබෝධ කර ගන්නට උත්සුක වන්න.

දුක උපදවන තෘෂ්ණාව, ආශාව ප්‍රහාණය කර ගැනීමට අපටත් වාසනාව උදා වේවා.

- නයනා නිල්මිණි