මෛත්‍රී භාවනාව – 11කොටස – ‘එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ … මෙත් සිත දිශා වශයෙන් පතුරවමු.
Apr 5, 2021 | සිත නිවන භාවනා | 0
මෛත්‍රී භාවනාව – 11කොටස – ‘එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ … මෙත් සිත දිශා වශයෙන් පතුරවමු.
තමන්ට මෙන් ම සෙසු අහිතවත් පුද්ගලයාට ද සම සේ මෙත් වැඩිය හැකි යෝගියාගේ සිත මෛත්‍රියෙන් අර්පණා සමාධියට පත් වේ. මෙය මෛත්‍රී භාවනාවේ සීමා සම්භින්දනය ලෙස විශුද්ධි මාර්ගයේ දැක්වේ. එසේ මෙත් වඩා පුහුණු කර ගත් මෙත් සිත විශ්වය දක්වා පතුරවා සමාධිය ශක්තිමත් කරගෙන අනතුරුව දස දිශාවන්ට මෙත් වැඩිය යුතු වේ. එසේ දිශා වශයෙන් ද මෙත් සිත පැතිරවිය යුතු වේ.
නැවතත් පළමුව තමන්ගෙන් ආරම්භ කර මෙත් වඩන්න. පිළිවෙළට ඉක්මනින් සෙසු අයට ද මෙත් වඩා සිතේ සමාධිය ශක්තිමත් කරගෙන අනතුරුව ඒ මෙත් සිතෙන් පෙර දිග දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන් අරමුණු කරන්න. ‘පෙර දිග දිශාවේ සියලු සත්ත්වයෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යැයි බොහෝ වේලාවක් මෙත් වැඩීම සිදු කරන්න. එවිට පෙර දිග දිශාවේ සිටින සියලු දෙනා තම සිතට අරමුණු වන බවක් වැටහේවි. ඒ සියලු දෙනාට මෙත් සිත පැතිරවීමේ දී ඒ ඔස්සේ සිත සමාධිමත් වී නැවතත් සීමා සම්භින්දනය වී සිත අර්පණාගත වේ. එනම් ප්‍රථම ධ්‍යානයට පත් වේ.
එසේ පෙරදිග දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන්ට මෙත් වඩමින් භාවනා ආසනයක් හෝ කිහිපයක් සිදු කර ගැනීම යෝගියාට සුදුසු වේ. ඒ තුළින් මෛත්‍රී සමාධිය ශක්තිමත් වේ. නැවත උතුරු දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන් අරමුණු කළ හැකි වේ. එසේ උතුරු දිශාවේ සියලු සත්ත්වයෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා යැයි මෙත් වැඩීම සිදු කරන්න. ඒ උතුරු දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන් ද අරමුණු වී මෙත් සිත පවතීවි. ඒ ඔස්සේ ද සීමා සම්භින්දනය වී නැවතත් සිත ප්‍රථම ධ්‍යානයෙන් සමාධිමත් වේ.
එසේ උතුරු දිශා වැසි සියලු සත්ත්වයන් අරමුණු කර මෙත් වඩා අනතුරුව දකුණු දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන් අරමුණු කළ හැකි වේ. දකුණු දිශා වැසි සියලු සත්ත්වයන්ට ද වෛර නැත්තෝ වෙත්වා යැයි මෙත් සිතින් අරමුණු කිරීමේ දී ඒ අරමුණේ සිත සමාධිමත් වේ. එසේ ප්‍රධාන දිශා සතරෙහි ම සත්ත්වයන්ට මෙත් සිත පතුරවා ඊළඟට අනු දිශා වැසි සත්ත්වයන් අරමුණු කළ හැකි වේ.
‘උතුරු අනුදිශාවේ (ඊසාන) සියලු සත්ත්යෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යැයි උතුරු අනු දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන්ට මෙත් සිත පැතිරවිය හැකි වේ. එසේ ම නැගෙනහිර අනුදිශාවේ, දකුණු අනුදිශාවේ, බස්නාහිර අනුදිශාවේ යනුවෙන් සියලු සත්ත්වයන්ට මෙත් වැඩිය යුතු වේ. එසේ අනුදිශාවන් ද සමඟ අට දිශාවකට මෙත් සිත පතුරවන ලද්දේ වෙයි.
අට දිශාවට මෙත් සිත පතුරවන ලද යෝගියා අනතුරුව උඩ දිශාවට ද යට දිශාවට ද මෙත් සිත පැතිරවිය යුතු වේ. මිනිස් ලොවට ඉහළින් ඇති සත්ත්වයන් සියලු දෙනා අරමුණු කර ‘වෛර නැත්තෝ’ වෙත්වා යැයි මෙත් වැඩීමෙන් සිත සමාධිමත් කර ගත යුතු වේ. අනතුරුව යට දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන්ට ද ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යැයි මෙත් සිත පැතිරවිය යුතු වේ.
මෙසේ එකිනෙක දිශාවන්ට වෙන වෙන ම මෛත්‍රිය පැතිරවීමෙන් වෙන වෙන ම සිත ප්‍රථම ධ්‍යානයට පත් කර ගත හැකි වේ. ඒ කිසියම් දිශාවකින් සිත වඩාත් හොඳින් සමාධිමත් වන තෙක් ඊළඟ දිශාවට මෙත් වැඩීම නො කිරීම වඩාත් සුදුසු වේ. එකිනෙක දිශාවෙන් සිත සමාධිමත් කර ගැනීමෙන් ඒ දිශා වැසි සත්ත්වයන් අරමුණු කරගෙන සීමා සම්භින්දනය වී සිත අර්පණා ප්‍රාප්ත වේ.
‘මෙත්තා සහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ යනාදි ක්‍රමයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ මෛත්‍රී සමාපත්තිය පිළිබඳ දෙශනා කිරීමේ දී මෙම දිශා වශයෙන් මෙත් සිත පැතිරවීම වදාළ සේක. වරෙක බුදුරජාණන් වහන්සේ වාසෙට්ඨ භාරද්වාජ බ්‍රාහ්මණයාට සම්බුද්ධ ශාසනයේ භික්ෂුවක් මෙත් සිත පතුරවා, මෛත්‍රී විහරණයෙන් වාසය කරන ආකාරය මෙසේ වදාළහ. එසේ ම තවත් අවස්ථාවක භික්ෂුවක් බ්‍රහ්මත්වයට පත් වන ආකාරය දේශනා කරන බුදුරජාණන් වහන්සේ එම භික්ෂුව මේ අයුරින් සමස්ථ ලෝකයට මෙත් සිත පතුරවා වාසය කරන බව වදාළහ.
ආනන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ විසින් අට්ඨකනාගර සූත්‍ර දේශනාවේ දී දසම ගෘහපතියා අරබයා අර්හත්වය දක්වා භාවනා ක්‍රම එකොළොසක් විවරණය කරන ලදී. එහි දී මෛත්‍රී භාවනාව පදනම් කරගෙන අර්හත්වය දක්වා භාවනාව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දක්වන ආකාරය පහදා දෙන ලදී. ‘මෙත්තා සහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ යනාදි ක්‍රමයෙන් දශ දිශාවන්ට ද අනතුරුව සියලු ලෝක සත්ත්වයාට ද මෙත් වැඩීම බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් වදාළ අතර ඒ ඒ දිශාවේ සත්ත්වයන් අරමුණු කරගෙන සිත සමාධිමත් කරගෙන එය පදනම් කරගෙන විදසුන් වැඩිය යුතු වේ.
මෙහි දී ඇතැම් අය භාවිතා කරන වැරදි භාවනා ක්‍රම පිළිබඳව ද පැහැදිලි කිරීම අවශ්‍ය වේ. ඇතැම් කෙනෙක් මෙම මෛත්‍රී භාවනාව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සෙසු සූත්‍ර දේශනාවක් සමඟ මිශ්‍ර කර ගන්නා බව අසන්නට ලැබේ. ඇතමෙක් සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් එකිනෙක දිශාව එකිනෙක පාර්ශවය අරබයා නම් කරන ලද ආකාරය මෛත්‍රී භාවනාවේ දිශා වශයෙන් මෙත් සිත පැතිරවීම සමඟ මිශ්‍ර කරගනිති. ඒ අනුව සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේ දී පෙර දිග දිශාව මව්පියන් ලෙස නම් කළ බැවින් පෙර දිග දිශාවට මෙත් සිත පැතිරවීම යනු අතීතයේ මේ දක්වා අපට සිටි මව්පියන්ට මෙත් වැඩීම බව දක්වති. ඒ අනුව සංසාරයේ මේ දක්වා හමු වූ සියලු මව්පියන්ට මෙත් වඩන අදහසින් මෙත් වැඩිය යුතු බව දක්වති.
මෙය වැරදි මෛත්‍රී වැඩීමක් වේ. ඒ තුළින් සිතේ මෙත් සිතක් ඇති වී කුශලයක් රැස් වේවි. එහෙත් විදර්ශනාවට පාදක කර ගත හැකි මෛත්‍රී භාවනාවක් සමෘද්ධමත් නොවේ. අතීතයේ සිටි සියලු මව්පියන් අරමුණු කර මෙත් වැඩීමෙන් කිසිදු ලෙසකට බුදුරජාණන් වහන්සේ ‘මෙත්තා සහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ යනාදි ක්‍රමයෙන් වදාළ මෛත්‍රී ධ්‍යාන සමාපත්තිය ලබා ගත හැකි නො වේ.
එබැවින් මෛත්‍රී භාවනාව වැඩීමේ දී නොයෙක් දේශකයන් හුදු අත්තනොමති වශයෙන් කරන භාවනා ක්‍රමයන්ට අනුගත නො වී පෙළ, අර්ථකථා ඇසුරෙන් භාවනා ක්‍රමවේදය විවරණය කර ගත යුතු වේ.
දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,
ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති, රාජකීය පණ්ඩිත,
පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි
