බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 21 කොටස

Dec 17, 2020 | සිත නිවන භාවනා | 0 

බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ නිවන් මාර්ගයේ ගමන් කිරීමේ දී ඒ අප සරණ ගිය ශාස්තෘන් වහන්සේ මේ මේ ගුණයන්ගෙන් යුක්ත යැයි දැන හඳුනාගෙන ශ්‍රද්ධාව උපදවා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ. ඒ සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසීමිත ගුණස්කන්ධය භාවනා වශයෙන් වැඩීම බුද්ධානුස්මෘතිය යි. නව අරහාදි ගුණ එකිනෙක විස්තර වශයෙන් භාවනාව වඩන තැනැත්තාට උපකාරී වීම පිණිස ඉදිරිපත් කරන බුදුගුණ විස්තරයේ ‘ලොකවිදු’ ගුණය පිළිබඳ තවත් කොටසක් මෙම ලිපියෙන් දැක්වේ.
ලොකවිදු ගුණය ඉතිරිය
අට මහා නරකයන් අතරින් සඤ්ජීවය හා කාලසූත්‍රය ඉහත ලිපියෙන් විස්තර කරන ලදී.
3. සඩ්ඝාතය
මෙම නරකයෙහි උපදින සත්වයෝ ගිනිගෙන දැවෙන නව යොදුන් යකඩ පොළොවෙහි කටිය දක්වා එරී නිශ්චලව සිටිති. අනතුරුව පෙරදිගින් අහස ගුගුරන්නාක් මෙන් මහ හඬ නංවමින් යකඩ පර්වත පෙරළෙමින් විත් ඒ නිරිසතුන් අඹරමින් බටහිර දෙසට ගමන්කරයි. බටහිරින් ද එසේම පර්වතයක් පෙරළෙමින් විත් නිරිසත්වයන් අඹරමින් පෙරදිගට ගමන් කරයි. ඒ පර්වත දෙක එකිනෙකට හමු වී ඒ ඒ තැන සිටින සත්වයන් උක් යන්ත්‍රයකින් උක්දඬු අඹරන්නාක් මෙන් අඹරවයි. මෙය කාළසූත්‍රයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
ඇත්, අස්, ගව ආදී සත්වයන්ට වද දෙමින් වැඩ ගත්තෝ ද සතුන් මැරුවෝ ද මෙහි උපත ලබා නොයෙක් වර්ෂ සියදහස්ගණන් දුක් විඳිති. යාම දෙවියන්ගේ මුළු ආයු කාලය සඩ්ඝාතයට එක් රෑ දවාලකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර දෙදහසක් සඩ්ඝාතයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 103,680,000,000,000ක් සඩ්ඝාතයේ ආයුෂ වේ.
4. රෞරවය
නව වණමුඛයන්ගෙන් සත්වයන්ගේ සිරුරු තුළට පිවිස ඇතුළත දවන්නා වූ නපුරු දුමක් ඇති නරකය රෞරවය නම් වේ. මෙය ධූමරෞරවය යැයි ද හැඳින්වේ. ඇතුළත පිටත දෙකම දවනු ලැබීමෙන් හඬන නිරිසතුන්ගේ හඬ නිරතුරුව ඇසෙන බැවින් එය රෞරවය නම්වේ. මෙය සඩ්ඝාතයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
තුසිත දෙව්යන්ගේ මුළු ආයු ප්‍රමාණය රෞරවයට එක් රෑ දවාලකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර සාරදහසක් රෞරවයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 829,440,000,000,000ක් රෞරවයේ ආයුෂ වේ.
5. මහාරෞරවය
මෙහි කල්පයක් තිස්සේ දැල්වෙන ගිනිදැල් වලින් යුතු වේ. උපදින සතුන්ගේ නව වණමුඛයන්ගෙන් ඒ ගිනිදැල් පිවිස සිරුර දවන අතර ඒ වේදනාවෙන් හඬන නිරිසතුන්ගේ හඬ නිරතුරුව ඇසෙන බැවින් රෞරවය නම්වේ. මෙය ජාල රෞරවය ලෙස ද හැඳින්වෙන අතර සංයුත්තනිකාය අර්ථකථාවේ ජාලරෞරවය යනු අවීචියටම නමක්යැයි ද දැක්වේ. රෞරවයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
ආර්යයන් වහන්සේලාට, ධර්මයට ගරිහා කරමින් හැසිරෙන අනුවණයන් මෙහි උපදින බව සංයුත්තනිකායේ සඳහන් වේ. එසේ ම තුණුරුවන්ට හා මාපියන්ට අයත් දේ පැහැරගත් අයද මෙහි උපදින බව පැවසේ. නිම්මාණරතී දෙව්යන්ගේ මුළු ආයු ප්‍රමාණය මහාරෞරවයට එක් රෑ දවාලකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර අටදහසක් මහාරෞරවයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 6,635,520,000,000,000ක් මහාරෞරවයේ ආයුෂ වේ.
6. තාපනය
මෙහි උපදින සත්වයන් තල් කඳක් පමණ වූ ගිනිගෙන දැවෙන යහුල්වල හිඳුවනු ලැබ යටින් දැවෙන පොළොවෙන් නැගෙන ගිනි දැල් වලින් ද ගිනිගත් යහුලෙන් නැගෙන ගිනිදැල් වලින් ද දැවෙමින් සිටී. මහාරෞරවයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
සංකිච්ච ජාතකයේ සඳහන් වන අන්දමට අධර්මයෙහි පිහිටා රට වනසන අය ද, ජනපද තවන්නන් (වෙහෙසවන්නන්) ද තාපන නිරයේ පැසේ. එසේ ම සතුන් පණපිටින් දවා මැරුවෝ ද, අනුන්ගේ ගෙවල් ගිනි තැබුවෝ ද මෙහි උපදින බව සඳහන් වේ. පරනිම්මිතවසවර්තියේ මුළු ආයු ප්‍රමාණය තාපනයට එක් රෑ දවාලකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර සොළොස්දහසක් තාපනයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 53,084,160,000,000,000ක් තාපනයේ ආයුෂ වේ.
7. ප්‍රතාපනය /මහාතාපනය
මෙහි උපදින සත්වයන් ගිනිගෙන දැල්වෙන ආවුධවලින් පහර දී ගිනිගෙන දැල්වෙන යකඩ පර්වතයක නංවනු ලැබෙති. පර්වත මස්තකයෙහි දැවෙමින් සිටින ඔවුන්ගේ කර්මය හේතුවෙන් වාතය හමාවිත් වැදී එහි සිටිය නොහැකිව, හිස පහළට සිටින සේ ඇද වැටෙති. එවිට පොළොවෙන් ගිනිගෙන දැවෙන යවුල් පැන නැගී ඒ යවුල්හි වැදී සිරුර විනිවිද ගොස් දැවෙමින් පැසෙති. මෙසේ බොහෝ සෙයින් පැසෙන බැවින් මහාතාපනය නම් වේ. තාපනයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
බුදුන් නැත, දහම් නැත, සඩ්ඝරත්නය නැත, මරණින් මතු උපතක් නැත යනාදි මිථ්‍යා දෘෂ්ටි ගෙන අකුසලකර්ම කළවුන් මෙහි උපදින බව පැවසේ. අන්තඃකල්පයකින් අඩක් මහාතාපනයේ ආයුෂ වේ.

8. අවීචිය
ගිනිගෙන දැවෙමින් පැසෙන සත්වයන්ගේ දුකෙහි අතරක්, හිඩැසක් නැති අපාය අවීචිය නම් වේ. මෙහි එක් බිත්තියෙන් නැගෙන ගිනිදැල් අනෙක්පස බිත්තියේ හැපී බිත්තිය විනිවිද ඉදිරියට යොදුන් සතක් දක්වා ගමන් කරයි. පොළොවෙන් නැගෙන ගිනිදැල් උඩ පියන්පත දක්වා නගී. පියන්පතින් නික්මෙන ගිනිදැල් පොළොවේ හැපේ. මෙසේ ගිනිදැල් වලින් අතරක් නැති අතර එහි උපදින සත්වයෝ නිතරම සදිසාවෙන් නැගෙන ගිනිදැල් වලින් වෙළී දැවෙමින් සිටී. එහි යොදුන් සියයක් ඇතුළත නිරතුරුව සත්වයන්ගෙන් පිරී පවතී. සිව් ඉරියව්වලින් ම පැසෙන සත්වයන්ගේ ද අතරක් නැත. මහා ප්‍රතාපනයෙන් යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ.
පඤ්චානන්තර්ය කර්ම කළවුන් ද, බෝසතුන් නැසුවවුන් ද, ගුණවතුන් නැසුවවුන් ද, චෛත්‍ය බින්දවුන් ද, පිළිම බින්දවුන් ද, බෝරුක් සින්දවුන් ද, ත්‍රිවිධරත්නයට අයත් වස්තූන් පැහැරගත් අය ද, මිත්‍රද්‍රෝහීහු ද, භාර්යාවන්ට අපරාධ කළවුන් ද, මිසදිටු ගත්තවුන් ද මෙහි උපදින බව සඳහන් වේ. එක් අන්තඃකල්පයක් ආයුෂ වේ.
මෙම අපායයන් හි ආයු පරිච්ඡේදයන් මෙසේ දක්වන ලද නමුදු අදාළ සත්වයාගේ කර්ම ශක්තිය ගෙවී ගියේ නම් හෝ වෙනත් පුණ්‍ය බලයක් එල්බගෙන සිටියේ නම් අතරෙහි ද චුත වන බව සඳහන් වේ. එබැවින් විභඩ්ග අර්ථකථාවේ සඳහන් වන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ විභඩ්ගපාළියෙහි සතර අපායගත සත්වයන්ගේ ආයු පරිච්ඡේදයක් දේශනා නොකළ බවයි.

“ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ සියලු ලෝකයන් ලෝක ස්වභාව වශයෙන් ද, ලෝක සමුදය වශයෙන් ද, ලෝක නිරොධ වශයෙන් ද, ලෝක නිරෝධූපාය වශයෙන් ද සර්වප්‍රකාරයෙන් ම දන්නා හෙයින් ‘ලෝකවිදූ’ නම් වන සේක.” යැයි ලෝකවිදූ ගුණය වැඩිය යුතු වේ.

මතු සම්බන්ධයි.
දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,
ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති,
පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 20 කොටස

 

50. බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 20 කොටස

Dec 17, 2020 | සිත නිවන භාවනා | 0 

බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ නිවන් මාර්ගයේ ගමන් කිරීමේ දී ඒ අප සරණ ගිය ශාස්තෘන් වහන්සේ මේ මේ ගුණයන්ගෙන් යුක්ත යැයි දැන හඳුනාගෙන ශ්‍රද්ධාව උපදවා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ. ඒ සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසීමිත ගුණස්කන්ධය භාවනා වශයෙන් වැඩීම බුද්ධානුස්මෘතිය යි. නව අරහාදි ගුණ එකිනෙක විස්තර වශයෙන් භාවනාව වඩන තැනැත්තාට උපකාරී වීම පිණිස ඉදිරිපත් කරන බුදුගුණ විස්තරයේ ‘ලොකවිදු’ ගුණය පිළිබඳ තවත් කොටසක් මෙම ලිපියෙන් දැක්වේ.

ලොකවිදු ගුණය ඉතිරිය
පංච සුද්ධාවාස
කාමරාග, පටිඝ නැති අනාගාමී සහ අර්හත් ආර්යයන් වහන්සේලා ‘සුද්ධ’ ලෙස හැඳින්වේ. ඔවුන්ගේ ආවාස භූමිය සුද්ධාවාස ලෙස හැඳින්වේ. ඒ අනුව මෙහි උපදින්නේ අනාගාමී ආර්යයන් වහන්සේලා වන අතර එහි දී අර්හත්වයට පත් රහතන් වහන්සේලා ද වාසය කරති. වේහප්ඵලය සහ අසංඥ සත්වයන්ට ඉහළින් මෙම බඹලොව පස පිහිටා ඇත.

1. අවිහය (12)
තමාගේ සම්පත්තිය කෙරෙන් නොපිරිහෙන අර්ථයෙන් මෙම බ්‍රහ්මයන් අවිහ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ වාස භූමිය ද අවිහය නම්වේ. සද්ධින්‍ද්‍රිය අධික ආර්යයන් වහන්සේලා මෙහි උපත ලබති. මහාකල්ප 1000 ක් ආයුෂ වේ.

2. අතප්පය (13)
කිසිදු සත්වයෙක් නො තවන අර්ථයෙන් මේ බ්‍රහ්මයෝ අතප්ප නම් වෙති. ඔවුන්ගේ වාස භූමිය ද අතප්පය නම් වේ. සතින්‍ද්‍රිය අධික වී නම් මෙහි උපත ලබති. ආයුෂ මහාකල්ප 2000ක් වේ.

3. සුදස්සය (14)
සොඳුරු වූ, දැකුම්කළු වූ, විශිෂ්ට රූ ඇත්තා වූ, ප්‍රසාදජනක වූ අර්ථයෙන් මෙම බ්‍රහ්මයන් සුදස්ස නම් වෙති. ඔවුන්ගේ භූමිය සුදස්සය නම් වේ. විරියින්‍ද්‍රිය අධික පුද්ගලයන් මෙහි උපදී. මෙහි මහාකල්ප 4000 ක් ආයුෂ වේ.

4. සුදස්සිය (15)
මැනවින් දක්නා හෙයින් හෝ සොඳුරු දර්ශනයක් ඇති නිසාවෙන් මෙම බ්‍රහ්මයන් සුදස්සී නම් වෙති. ඔවුන්ගේ භූමිය ද සුදස්සිය නම් වේ. සමාධින්‍ද්‍රිය අධිකනම් මෙහි උපත ලබයි. මහාකල්ප 8000 ක් ආයුෂ වේ.

5. අකනිට්ඨය (16)
සියලුම ගුණධර්මයන්ගෙන් ද, භව සම්පත්තියෙන් ද ජේෂ්ඨ බැවින්, මේ බඹ ලොවෙහි කනිෂ්ඨයන් නැති අර්ථයෙන් අකනිට්ඨ නම් වේ. ඒ අකනිට්ඨ බ්‍රහ්මයන්ගේ භූමිය ද මේ නමින් හැඳින්වේ. ප්‍රඥා ඉන්‍ද්‍රිය අධික වී නම් මෙහි උපත ලබයි. මහා කල්ප 16000 ක් ආයුෂ වේ.
බුදුවරයෝ දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි පහළ නොවී නම් සුද්ධාවාස බඹතල සිස් වේ. අකනිටා බඹතලයේ උපරිම ආයුෂ මහාකල්ප 16000 ක් බැවින් මිනිස් ලොව කල්ප 16000 කින් බුදුවරයෙක් පහළ නොවූයේ නම් සුද්ධාවාස සියල්ල සිස් වේ.

අරූපාවචර බ්‍රහ්මලෝක
අරූපාවචර ධ්‍යාන සමාපත්තීන් සතරක් ඇති අතර ඒ එකිනෙකක් වඩා උපත ලබන භූමි සතරක් පිළිබඳව සඳහන් වේ. මේවායෙහි රූපස්කන්‍ධ පහළ නොවන අතර නාමස්කන්‍ධ පමණක් පහළ වේ. සමහර කෙනෙක් මෙම බ්‍රහ්මලෝකයන්හි සියුම් රූපයක් ඇති බව පවසති. එය ඔවුන්ගේ මුලාවකි. රූපයක් නොමැතිව නාමස්කන්‍ධ සතර පමණක් පහළ වන බැවින් මෙම අරූප භූමි ‘චතුවෝකාර භව’ ලෙස ද හැඳින්වේ.

1. ආකාසානඤ්චායතනය
ආකාසානඤ්චායතන සමාපත්තිය උපදවා නොපිරිහුණු ධ්‍යානයෙන් යුත් පුද්ගලයා ඒ ආකාසානඤ්චායතන විපාක චිත්තයෙන් මෙහි ප්‍රතිසන්‍ධි ගනී. අනන්ත වූ ආකාශප්‍රඥප්තිය අරමුණු කොට ‘අනන්තො ආකාසො’ යනුවෙන් භාවනා වඩා ආකාසානඤ්චායතනය උපදවයි. මහාකල්ප 20,000 ක් ආයුෂ වේ.

2. විඤ්ඤාණඤ්චායතනය
ආකාසානඤ්චායතන චිත්තයේ අනන්ත බව අරමුණු කොට ‘අනන්තං විඤ්ඤාණං’ යැයි භාවනා වඩා විඤ්ඤාණඤ්චායතනය උපදවන අතර ඒ විඤ්ඤාණඤ්චායතන සමාපත්තියෙන් නොපිරිහුණු පුද්ගලයා ඒ විපාක සිතෙන් මෙහි උපදී. මහාකල්ප 40,000 ක් ආයුෂ වේ.

3. ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය
කිසිවක් නොමැති බව හෙවත් නාස්තිප්‍රඥප්තිය අරමුණු කර ‘නත්‍ථි කිඤ්චි’ යැයි වැඩීමෙන් ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය උපදවන අතර ඉන් නොපිරිහී කලුරිය කර මෙහි උපත ලබයි. මහාකල්ප 60,000 ක් ආයුෂ වේ.

4. නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනය
ආකිඤ්චඤ්ඤායතන ධ්‍යාන චිත්තයේ ශාන්ත ස්වභාවය අරමුණු කර ‘සන්තමේතං පණිතමේතං’ කියා වැඩීමෙන් නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන සමාපත්තියට සමවැදිය හැකි අතර ඉන් නොපිරිහී කලුරිය කර නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනයේ උපත ලබයි. මෙහි මහාකල්ප 84,000 ක් ආයුෂ වේ.
මෙසේ නොයෙක් ආකාරයෙන් කුසලධර්මයන් රැස්කොට සත්වයන්ගේ උත්පත්තිය සිදු වන සුගති ලෝක පිළිබඳව දේශනා කරන බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනුයේ ඒ කවරාකාරයේ සුගතියක උපත ලැබුවේ වුව ද නැවතත් දුගතිගාමී විය හැකි බවයි.

දුගති ලෝක
නොමනා ගති හෙවත් සත්වයන් මරණින් මතු උපත ලබන නොමනා ස්ථාන දුගති ලෙස හැඳින්වේ. අපාය ලෙස ද හැඳින්වේ. සත්වයන් මරණින් මතු ස්වකීය කිසියම් අකුසල කර්මයක විපාක වශයෙන් උපත ලබන, දුක්ඛිත ජීවිත ගතකරන සත්වයන් වාසයකරන භූමි මින් දැක්වේ.
නිරයගත, තිරිසන්ගත, ප්‍රේත විෂයික, අසුරනිකායික සත්වයන් මෙසේ අපාය සත්වයන් ලෙස හැඳින්වේ. අකුශල කර්මයක විපාක වශයෙන් ‘අහේතුක අකුශලවිපාක සන්තීරණ’ චිත්තයෙන් අපාය උත්පත්තිය සිදු වේ.
මේ අනුව අපායෝත්පත්ති සතරකි (4)

1. නිරය 2. තිරිසන් අපාය
3. ප්‍රේත අපාය 4. අසුර අපාය යනුවෙනි.

නිරය/නරකය
නිරය හෙවත් නරකය කොටස් අටක් (8) ලෙස දක්වා ඇති අතර එය අටමහා නරකය ලෙස හැඳින්වේ. එනම්, සඤ්ජීවය, කාළසූත්‍රය, සඩ්ඝාතය, රෞරවය, මහාරෞරවය, තාපය, ප්‍රතාපය, අවීචි යනුවෙනි.

1. සඤ්ජීවය
යමපලුන් විසින් එහි උපන් සත්වයන් ගිනියම් වූ පොළොවෙහි පෙරළා කඩ කඩකොට කපද්දීත් ඒ සත්වයන් නැවත නැවත ජීවත් වන බැවින් මෙය සඤ්ජීවය නම් වේ. මෙය මිනිස් ලොවට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා ඇති බව පැවසේ. අධික ක්‍රෝධයෙන් හා මානයෙන් අනුන් හා කෝලහල කළ අය ද, දුබලයන් පෙලූ රජවරු හා නිළධාරීහු ද, දිළින්දන් පෙලූ පොහොසතුන් හා මැරයෝ ද මෙහි උපදිති.
චාතුම්මහාරාජික දෙවියන්ගේ සමස්ථ ආයු ප්‍රමාණය (වසර 9,000,000) සඤ්ජීවයට එක් දිවා රාත්‍රියකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර පන්සියයක් සඤ්ජීව නරකයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 1,620,000,000,000ක් සඤ්ජීවයේ ආයුෂ වේ.

2. කාළසූත්‍රය
මෙම නරකයේ උපන් සත්වයන් යමපලුන් විසින් නොයෙක් ආවුධයෙන් පහර දෙමින් ලුහුබැඳ ගිනිගෙන දැවෙන පොළොවේ පෙරළා, ගිනිගෙන දැවෙන දැලි නූලක් (කාළසූත්‍රයක්) ගෙන නූල් ගසා ගිනිගෙන දැවෙන පොරවකින් අටමුලු, සොළොස් මුලු කරමින් සසින බැවින් කාළසූත්‍රය නම් වේ. මෙය සඤ්ජීව නරකයට යොදුන් 15000ක් යටින් පිහිටා තිබේ. මව්පියන්ට, මිතුරන්ට හා ගුණවත් මහණ බමුණන්ට අපරාධ කළවුන් මෙහි උපදිති.
තාවතිංසයේ මුළු ආයු ප්‍රමාණය කාළසූත්‍ර නරකයට එක් දිවා රාත්‍රියකි. එබඳු දින තිසක් මාසයක් වන අතර එබඳු මාස දොළොසක් එක් වසරකි. එබඳු වසර දහසක් කාළසූත්‍ර නරකයේ ආයුෂ වේ. ඒ අනුව මනුෂ්‍ය වර්ෂ 12,960,000,000,000ක් කාළසූත්‍රයේ ආයුෂ වේ.
“ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ සියලු ලෝකයන් ලෝක ස්වභාව වශයෙන් ද, ලෝක සමුදය වශයෙන් ද, ලෝක නිරොධ වශයෙන් ද, ලෝක නිරෝධූපාය වශයෙන් ද සර්වප්‍රකාරයෙන් ම දන්නා හෙයින් ‘ලෝකවිදූ’ නම් වන සේක.” යැයි ලෝකවිදූ ගුණය වැඩිය යුතු වේ.

මතු සම්බන්ධයි.
දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,
ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති,
පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි

 

බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 19 කොටස

Dec 17, 2020 | සිත නිවන භාවනා | 0 

 
බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 19 කොටස
Dec 17, 2020 | සිත නිවන භාවනා | 0 
49. බුද්ධානුස්සති භාවනාව – 19 කොටස
බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ නිවන් මාර්ගයේ ගමන් කිරීමේ දී ඒ අප සරණ ගිය ශාස්තෘන් වහන්සේ මේ මේ ගුණයන්ගෙන් යුක්ත යැයි දැන හඳුනාගෙන ශ්‍රද්ධාව උපදවා ගැනීම ඉතා වැදගත් වේ. ඒ සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසීමිත ගුණස්කන්ධය භාවනා වශයෙන් වැඩීම බුද්ධානුස්මෘතිය යි. නව අරහාදි ගුණ එකිනෙක විස්තර වශයෙන් භාවනාව වඩන තැනැත්තාට උපකාරී වීම පිණිස ඉදිරිපත් කරන බුදුගුණ විස්තරයේ ‘ලොකවිදු’ ගුණය පිළිබඳ තවත් කොටසක් මෙම ලිපියෙන් දැක්වේ.
ලොකවිදු ගුණ භාවනාව ඉතිරිය
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ලෝකය, ලෝක ස්වභාව වශයෙන් ද, ලෝක සමුදය වශයෙන් ද, ලෝක නිරොධ වශයෙන් ද, ලෝක නිරෝධූපාය වශයෙන් ද සර්වප්‍රකාරයෙන් ම දන්නා හෙයින් ‘ලෝකවිදූ’ නම් වන සේක. එසේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අවබෝධ කරන ලද ලෝකය තිස්එක් භූමි තලයකින් සමන්විත වන අතර එහි මිනිස්ලොව සහ දිව්‍යලෝක සය පිළිබඳ ඉහත විස්තර කරන ලදී.
රූපාවචර බ්‍රහ්මලෝක
යම් පුද්ගලයෙක් ප්‍රථමධ්‍යානාදිය උපදවා එකී ධ්‍යානයෙන් නොපිරිහී කලුරිය කළේ වී නම් මරණින් මතු රූපාවචර බ්‍රහ්මලෝකයක උපදී. එසේ උපත සිදුවන බඹලොව දහසයක් (16) පිළිබඳව සඳහන් වේ. මේවා එකිනෙක ධ්‍යාන භේදය අනුව මෙසේ දැක්විය හැකි වේ.
ප්‍රථමධ්‍යාන භූමි
ප්‍රථමධ්‍යානය වඩා නොපිරිහුණු ධ්‍යානයෙන් යුතුව කලුරිය කොට උපත ලබන රූපාවචර බ්‍රහ්මලෝක තුනක් වෙති. මේවා සමතලයක පිහිටා තිබේ. එනම් පරනිම්මිතවසවර්ති දිව්‍යලෝකයෙන් මත්තෙහි යොදුන් පණස්පන්ලක්‍ෂ අටදහසක් (5,508,000) ඉහළින් පිහිටා තිබේ. එකිනෙක බ්‍රහ්මයන්ගේ ආයුෂ පමණක් වෙනස් වේ. මේ බඹතල තුනේ ම උපදනා බ්‍රහ්මයෝ එක ම රූපාවචර ප්‍රථමධ්‍යාන විපාක සිතෙන් ප්‍රතිසන්‍ධි ගනී.
1. බ්‍රහ්මපාරිසජ්ජය
මහාබ්‍රහ්මයන්ගේ පිරිස වූ මෙහෙකරුවන් වූ බ්‍රහ්මයෝ බ්‍රහ්මපාරිසද්‍ය නම් වෙති. විභඩ්ගප්‍රකරණයෙහි සඳහන් වන ආකාරයට ප්‍රථමධ්‍යානය මඳ වූ ඡන්ද, චිත්ත, විරිය, වීමංසාවන්ගෙන් යුතුව වඩා මෙම බ්‍රහ්මපාරිසද්‍යයේ උපත ලබති. මෙහි ආයුෂ අසංඛ්‍ය කල්පයකින් 1/3 කි.
2. බ්‍රහ්මපුරෝහිතය
මහාබ්‍රහ්මයන්ගේ පුරෝහිත භාවයෙහි සිටියා වූ බ්‍රහ්මයෝ බ්‍රහ්මපුරෝහිත නම් වෙති. ප්‍රථමධ්‍යානය මධ්‍යම වූ ඡන්ද, චිත්ත, විරිය, වීමංසාවන්ගෙන් යුතුව වඩා මෙම බ්‍රහ්මපුරෝහිතයේ උපත ලබති. අසංඛ්‍ය කල්පයකින් 1/2 ක් ආයුෂ වේ.
3. මහාබ්‍රහ්මය
වර්ණවත් බැවින් ද, දීර්ඝායුෂ්ක වන බැවින් ද මහත් වූ බ්‍රහ්මයෝ මහාබ්‍රහ්ම නම් වෙති. ප්‍රථමධ්‍යානය ප්‍රණීතව වඩා මෙහි උපත ලබති. මොවුන් සහස්සබ්‍රහ්ම, ද්විසහස්සබ්‍රහ්ම ආදි වශයෙන් වෙති. සක්වළ දහසකට අධිපති වූවෝ සහස්සබ්‍රහ්ම නම්වෙති. සක්වළ දෙදහසකට අධිපති ද්විසහස්සබ්‍රහ්ම නම් වෙති. අසංඛ්‍ය කල්පයක් ආයුෂ වේ.
ද්විතීයධ්‍යාන භූමි
ද්විතීයධ්‍යානය උපදවා නොපිරිහී කලුරිය කර උපතලබන බඹතල තුනක් සඳහන් වෙති. ඒ අනුව (චතුෂ්ක ක්‍රමයට) රූපාවචර ද්විතීයධ්‍යාන විපාක සිතින් මෙම බඹතල තුනේ ම ප්‍රතිසන්‍ධි ගනී. ධ්‍යාන පඤ්චක ක්‍රමයට නම් ද්විතීය හා තෘතීය ධ්‍යාන විපාක සිත් දෙකින් ම ප්‍රතිසන්‍ධි ගන්නේ මෙම ද්විතීය ධ්‍යාන බඹතලයන්හි වේ. මේවා ප්‍රථමධ්‍යාන භූමියෙන් යොදුන් පණස්පන්ලක්‍ෂ අටදහසක් (5,508,000) මත්තෙහි සමානතලයක පිහිටා තිබේ. එකිනෙක බ්‍රහ්මයන්ගේ ආයුෂ පමණක් වෙනස් වේ.
1. පරිත්තාභ (4)
අල්ප වූ ආලෝකයක් ඇති බ්‍රහ්මයන් පරිත්තාභ නම් වෙති. ද්විතීයධ්‍යානය මඳ වශයෙන් උපදවා නොපිරිහී කලුරිය කර මෙම බඹතලයේ උපත ලබති. මහාකල්ප දෙකක් ආයුෂ වේ.
2. අප්පමාණාභ (5)
අප්‍රමාණ වූ ආලෝකයක් ඇති බ්‍රහ්මයන් අප්පමාණාභ නම් වෙති. ද්විතීයධ්‍යානය මධ්‍යමවශයෙන් උපදවා මෙහි උපත ලබති. මහාකල්ප 4 ක් ආයුෂ වේ.
3. ආභස්සර (6)
දඬුවැටපහනෙන් ගිනිදැල් විහිදෙන්නාක් වැනි වූ ආලෝකයක් ශරීරයෙන් විහිදෙන්නා වූ බ්‍රහ්මයෝ ආභස්සර නම් වෙති. ද්විතීයධ්‍යානය ප්‍රණීත වශයෙන් උපදවා මෙහි උපත ලබති. මහාකල්ප 8 ක් ආයුෂ වේ.
තෘතීයධ්‍යාන භූමි
රූපාවචර තෘතීයධ්‍යානය උපදවා නොපිරිහී කලුරිය කර උපතලබන බඹලොව තුනක් සඳහන් වේ. ඒ අනුව රූපාවචර තෘතීයධ්‍යාන (පඤ්චක ක්‍රමයට නම් චතුර්ත්‍ථ ධ්‍යානය) විපාක චිත්තයෙන් මෙම බඹතල තුනේ ම ප්‍රතිසන්‍ධි ගනී. ද්විතීයධ්‍යාන බඹතලයෙන් යොදුන් පණස්පන්ලක්‍ෂ අටදහසක් (5,508,000) මත්තෙහි එක ම තලයක මෙම බඹලොව තුන ම පිහිටා ඇත.
1. පරිත්තසුභ (7)
එකඝන වූ නිශ්චල ආලෝකය සුභ නම්වේ. අල්ප වූ එකඝන වූ නිශ්චල ආලෝකයක් ඇති බ්‍රහ්මයන් පරිත්තසුභයේ වාසය කරති. රූපාවචර තෘතීයධ්‍යානය මඳ වශයෙන් වඩා මෙහි උපත ලබයි. මහාකල්ප 16 ක් ආයුෂ වේ.
2. අප්පමාණසුභ (8)
අප්‍රමාණ වූ ඒකඝන නිශ්චල ආලෝකයක් ඇති බ්‍රහ්මයන් අප්පමාණසුභ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ වාසභූමිය අප්පමාණසුභය නම් වේ. තෘතීය ධ්‍යානය මධ්‍යම වශයෙන් වඩා මෙහි උපත ලබයි. මහාකල්ප 32 ක් ආයුෂ වේ.
3. සුභකිණ්හ (9)
සුභ නම් වූ ඒකඝන නිශ්චල ආලෝකයෙන් ගැවසීගත්තා වූ බ්‍රහ්මයන් සුභකිණ්හක නම් වේ. ඔවුහු සිය ශරීරප්‍රභාවෙන් එකඝනව, රන් මඤ්ජුසාවක තබන ලද ඉතා පැහැපත්ව දිලිසෙන රන් පිඬක් සේ සශ්‍රීක යැයි සඳහන් වේ. එබැවින් සුභකිණ්හක නම් වෙති. රූපාවචර තෘතීයධ්‍යානය ප්‍රණීත වශයෙන් වඩා මෙහි උපත ලබයි. මහාකල්ප 64 ක් ආයුෂ වේ.
චතුර්ථධ්‍යාන භූමි
රූපාවචර චතුර්ථධ්‍යානය (පඤ්චක ක්‍රමයට පඤ්චමධ්‍යානය) උපදවා නොපිරිහී කලුරිය කර උපත ලබන බඹතල තුනක් පිළිබඳ සඳහන් වේ. මේ අතරින් වේහප්ඵලය සහ අසංඥසත්තය තෘතීයධ්‍යාන භූමිය මත්තෙහි යොදුන් පණස්පන්ලක්‍ෂ අටදහසක් (5,508,000) ඉහළින් එක ම තලයක පිහිටා තිබේ. ඉන් මත්තෙහි යොදුන් පණස්පන්ලක්‍ෂ අටදහස බැගින් ඉහළට සුද්ධාවාස බඹලොව පස එකිනෙකට උඩින් පිහිටා තිබේ.
1. වේහප්ඵල (10)
ධ්‍යානානුභාවයෙන් හටගත් මහත් වූ විපාකයෝ මොවුන්ට ඇති බැවින් වේහප්ඵල නම් වෙති. මහාකල්ප 500 ක් ආයුෂ වේ.
2. අසංඥසත්වය (11)
සංඥා විරහිත වූ සත්වයන්ගේ උත්පත්තිය සිදුවන බඹතලය අසංඥ සත්වය නම් වේ. ඇතැම් කෙනෙක් තීර්ථායතනයන්හි පැවිදිව වායෝ කසිණ භාවනාවෙන් චතුර්ථධ්‍යානය උපදවා එයින් නැගී සිට, ‘සිත නිසාවෙන් ම රාග ද්වේෂ මෝහයන් ඇති වේ’ යැයි සිතේ දොස් දැක ‘අචිත්තක බව ම හෙවත් සිතක් නැති බව ම සුදුසු යැ’යි ඒ සිත නැති බව මේ ආත්මභාවයේ ම නිර්වාණය වන්නේ යැයි සිතා සංඥා විරාග භාවනා කරති. ඒ සංඥා විරාග භාවනාවෙන් පඤ්චමධ්‍යානය සමාපත්තිය වඩා මේ අසංඥසත්වයේ උපත ලබති.
ඔවුන්ට උත්පත්තික්‍ෂණයෙහි රූපස්කන්‍ධය පමණක් ම පහළ වේ. එය ද කිසියම් ඉරියව්වකින් පහළ වූයේ නම් මහාකල්ප 500 ක් ඒ ඉරියව්වෙන් ම අචිත්තකව හිඳ චුත වේ. එවිට කාමාවචර සංඥාව ඉපිද මේ කාමභූමියෙහි (මිනිස් ලොව) උපදී. රූපස්කන්‍ධය පමණක් පහළ වන බැවින් මෙම අසංඥ තලය ‘එක වෝකාර භවය’ ලෙස ද හැඳින්වේ.
“ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ සියලු ලෝකයන් ලෝක ස්වභාව වශයෙන් ද, ලෝක සමුදය වශයෙන් ද, ලෝක නිරොධ වශයෙන් ද, ලෝක නිරෝධූපාය වශයෙන් ද සර්වප්‍රකාරයෙන් ම දන්නා හෙයින් ‘ලෝකවිදූ’ නම් වන සේක.” යැයි ලෝකවිදූ ගුණය වැඩිය යුතු වේ.
මතු සම්බන්ධයි.
දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,
ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති,
පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

1.46 Samiddhi Theragatha