Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

සයවන සැරියුත් තෙරණුවන්ගේ බෑණාගේ වස්තුවයි.

සයවන සැරියුත් තෙරණුවන්ගේ බෑණාගේ වස්තුවයි. 

යො ච වස්සසතං ජන්තු, අග්ගිං පරිචරෙ වනෙ;

එකඤ්ච භාවිතත්තානං, මුහුත්තමපි පූජයෙ;

සායෙව පූජනා සෙය්‍යො, යඤ්චෙ වස්සසතං හුතං.

යම් පුරුෂයෙක් වනයෙහි ඉදින් අවුරුදු සියයක් මුළුල්ලෙහි ගිනි පූජාව කරන්නේද වඩනා ලද සිත් ඇති එක ආර්යය පුද්ගලයෙකු මොහොතකුත් පුදන්නේද අවුරුදු සියයක් මුළුල්ලෙහි කරණ ලද යම් ඒ ගිනි පූජාවට වඩා ඒ පූජාවම උතුම්ය.

යො ච වස්සසතං ජන්තු යන මේ ධර්මදේශනාව බුදුරදුන් වේළුවනාරාමයේ වසන සමයෙහි සැරියුත්තෙරණුවන්ගේ බෑණා වන බ්‍රාහ්මණයෙකු අරභයා දේශනා කරනලදි.

සැරියුත්තෙරණුවෝ මේ බමුණා ළඟටද ගොස් බ්‍රාහ්මණය, කිසියම් පිනක් කරන්නෙහිදැයි ඇසූහ. ස්වාමීනි, එසේය. කුමක් කරන්නෙහිද? මාස් පතා එක එක සතා බැගින් මරා ගින්නට (ගිනිදෙවියාට) පුදන්නෙමි. කුමක් බලාපොරොත්තුවෙන් එසේ කරන්නෙහිද? බඹලොවට යන මග එය නිසාය.

එසේ කීවේ කවුද? ස්වාමීනි, අපේ ආචාර්යවරයන් විසිනි. ඔබ බ්‍ර‍හ්මලෝකයට යන මග නොදන්නෙහිය. ඔබේ ආචාර්යවරයනුත් එය නොදන්නහුය. මා සමග එන්න. බුදුන් සමීපයට යමුයයි ඔහුත් සමග බුදුන් ළඟට ගොස් ඒ ප්‍ර‍වෘත්තිය කියා, ස්වාමීනි, මොහුට බ්‍ර‍හ්මලෝකයට යන මාර්ගය කියා දෙනු මැනවැයි ඉල්ලා සිටියහ.

බුදුරජාණන්වහන්සේ මේ කියන්නේ සැබෑවක්දැයි බමුණාගෙන් අසා, භවත් ගෞතමයන් වහන්ස එසේයයි පිළිතුරු දුන් පසු, බ්‍රාහ්මණය, මෙසේ වර්ෂ සියයක් ගිනිපුදන තොපගේ ඒ ගිනිපූජාවට වඩා එකෙණෙහි මගේ ශ්‍රාවකයෙකුට කරන පූජාව වටින්නේයයි වදාරා පූර්වාපර සන්ධි ගළපා දහම් දෙසමින් මේ ගාථාවද වදාළහ:

වසර සියයක් හෝ

වනයෙහි ගිනි පිදීමෙන්

පලක් නැත ඒ වෙනුවට

මොහොතක් බුදුන් පිදුවොත්

එයම උතුම් කුසලකි

ගිනි පුදයකට වැඩියෙන්

එහි ජන්තු යනු සත්ත්වයන්ට කියන තවත් නමකි. අග්ගිං පරිචරෙ වනෙ යනු ප්‍ර‍මාද නොවීම පතා වනයට ගොස් එහි ගිනි පුදන්නේද, සෙස්ස පෙර කී පරිදිමය. දේශනා කෙළවර බොහෝ දෙනා සෝවාන් ඵලාදියට පැමිණියාහුය.

පස්වන සැරියුත් තෙරණුවන් මාමාවූ බ්‍රාහ්මණයාගේ වස්තුවයි.

පස්වන සැරියුත් තෙරණුවන් මාමාවූ බ්‍රාහ්මණයාගේ වස්තුවයි. 

මාසෙ මාසෙ සහස්සෙන, යො යජෙථ සතං සමං;

එකඤ්ච භාවිතත්තානං, මුහුත්තමපි පූජයෙ;

සායෙව පූජනා සෙය්‍යො, යඤ්චෙ වස්සසතං හුතං.

මාසයක් මාසයක් පාසා දහසක් වියදම් කිරීමෙන් අවුරුදු සියයක් මුළුල්ලෙහි යමෙක් තෙම යාග කරන්නේ වඩන ලද සිත් ඇති එකම ආර්යයක්හු මොහොතකුදු පුදන්නේ වේද ඉදින් අවුරුදු සියයක් මුළුල්ලෙහි දෙන ලද යම් දානයක් ඇද්ද එයට වඩා ඒ පූජාව උතුමි.

මාසෙ මාසෙ යන මේ ධර්මදේශනාව බුදුරදුන් වේළුවනාරාමයෙහි වාසයකරන කාලයේ සැරියුත්තෙරණුවන්ගේ මාමා වන බ්‍රාහ්මණයෙකු උදෙසා දේශනා කරනලදි.

සැරියුත්තෙරණුවෝ ඒ බමුණා ළඟට ගොස්, බ්‍රාහ්මණය, ඔබ යම් පිනක් කරන්නෙහිදැයි ඇසූහ. ස්වාමීනි, එසේය. කුමක් කරන්නෙහිද? මාසයක් පාසා දහසක් වියදම් කොට දන් දෙමි. ඒ දන් දෙන්නේ කාටද? ස්වාමීනි, නිඝණ්ටයන්ටය. ඔබ කුමක් පතා දෙන්නෙහිද? ස්වාමීනි, බඹලොව පතමිනි, මෙය බඹලොවට මඟවේද? එය කියා දුන්නේ කවුරුන්ද? ස්වාමීනි, මාගේ ආචාර්යවරයන් විසිනි.

බ්‍රාහ්මණය, බඹලොවට යන මග ඔබ නොදන්නෙහිය. ඔබේ ගුරුවරුත් නොදන්නාහුය. මෙය දන්නෝ නම් බුදුරජහුමය. මා සමග එන්න. මම ඔබට ඒ මග කියවා දෙන්නෙමියි ඔහුත් සමග බුදුන් හමුවට ගොස් ස්වාමීනි, මේ බමුණා මෙසේ කියන්නේයයි එම ප්‍ර‍වෘත්තිය බුදුරදුන්ට දන්වා ස්වාමීනි, මොහුට බඹලොව යනමග කියාදුන මැනවියි ඉල්ලා සිටියහ. බුදුරජාණන්වහන්සේ බමුණාගෙන් එය අසා, එසේය භවත් ගෞතමයෙනියි කී කල්හි, බ්‍රාහ්මණය, මෙසේ දන් දෙන්නාවූ ඔබ වර්ෂ සීයක් දෙන දානයට වඩා එක මොහොතක් මාගේ ශ්‍රාවකයන් දෙස ප්‍ර‍සන්න සිතින් බැලීම හෝ සැන්දක් පමණ බත්දීම මහත්ඵලදායක යයි වදාරා අනුසන්ධි ගළපා දහම් දෙසමින් මේ ගාථාව වදාළ සේක:

දහසක් වියදමින්

මසක් පාසා යාග කළමුත්

ඊට වඩා සිල්වතුනට

එක් වරක් බත් දීමෙන්

මොහොතක්වුවද පිදුමත්

එයම වැදගත් වේ

වසර සියයක යාගයට වැඩි

එහි සහස්සෙන යනු දහසක් පරිත්‍යාග කිරීමෙනි. යො යජෙථ සතං සමං යනු යමෙක් අවුරුදු සියයක් වසක් පාසා දහස බැගින් වියදම් කොට ලෞකික මහාජනයාට දන් දුන්නත්, එකං ච භාවිතත්තානං යනු යම් කිසිවෙක් ශීලාදි ගුණවලින් දියුණු කරගත් සිත් ඇති, අවම වශයෙන් සෝවාන් පුද්ගලයෙකුට හෝ උපරිම වශයෙන් රහත්නමකට හෝ ගෙදොරට පැමිණි විට සැන්දක් පමණ භික්ෂාව හෝ යැපෙන පමණ දනක් දළසාටකයක් පමණක් පුදන්නේ නම් පළමු තැනැත්තා වසර සීයක් කළ යාගයට වඩා මෙම පූජාවම වැදගත් උතුම් ශ්‍රේෂ්ඨ පූජාවක් වෙයි යන අර්ථයි.

දේශනා කෙළවර ඒ බමුණා සෝවාන් ඵලයෙහි පිහිටියේය. අනිත් බොහෝ දෙනාත් සෝවාන් ඵලාදියට පැමිණියාහුය

සතරවන අනර්ථ ඇසූ බමුණාගේ වස්තුවයි.

අත්තාහවෙ ජිතං මේ ධර්මදේශනාව බුදුරදුන් දෙව්රම වාසයකරන කාලයෙහි අනර්ථපුච්ඡක නම් බ්‍රාහ්මණයා නිමිති කරගෙන දේශනා කරනලදි.

ඒ බමුණු තෙමේ, කෙසේද සම්මාසම්බුදුන්වහන්සේ අර්ථයක්ම දන්නාසේක්ද, නැතහොත් අනර්ථයක්ම දන්නා සේක්දැයි කියා විමසා බලන්නෙමියි සිතා උන්වහන්සේ ළඟට පැමිණ මෙසේ ඇසීය. ස්වාමීනි, ඔබවහන්සේ අර්ථයක්ම දන්නෙහිද, අනර්ථයක් නොදන්නා සේක්දැයි ඇසීය. බ්‍රාහ්මණය, මම අර්ථයත් අනර්ථයත් යන දෙකම දන්නෙමි. එසේනම් මට අනර්ථය නම් කුමක්දැයි කියා දෙනු මැනවි. ඉන්පසු බුදුරජාණන්වහන්සේ මේ ගාථාව වදාළහ:

හිරු නැග එන තුරුම

නිදියාම මැලි ගතිය ද

රළු පරළු වීම ද

වැඩෙහි නිසි ලෙස නොයෙදුම

අනුන් අඹුන් සොයන

මෙබදු ගති ඇතිවිට

පිරිහීම නිතැතින්ම සිදු වේ

ඒ ඇසූ බමුණා සාධුකාර දුන්නේය. ගණාචාර්යවරයාණනි, ඉතා මැනවි. ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරුෂයාණනි, ඔබ අර්ථය මෙන්ම අනර්ථයද දන්නෙහිය. බමුණ, මෙසේ අර්ථානර්ථ දන්නා මට සමාන කෙනෙක් නැත. ඉන්පසු ඔහුගේ අදහස් විමසා බලා, බමුණ, ඔබ කිනම් කර්මාන්තයක් කොට ජීවත් වන්නෙහිදැයි ඇසූහ. එසේ විචාරා, භවත්ගෞතමයන්වහන්ස, දූකෙළියෙනියි කීකල, කිම ඔබ එයින් දිනන්නේද, පරදින්නෙහිදැයි ඇසූහ. ජයත් ලැබෙයි පරාජයත් ලැබෙයියයි කී කල්හි, බ්‍රාහ්මණය, ඒ අයුරින් අනුන් පරදවා ලබන ජය එතරම් වැදගත් නොවෙයි. උතුම් වන්නේද නොවෙයි, යමෙක් තම සන්තානයෙහි පවත්නා කෙලෙස් පරදවා තමන් දිනන්නේද, ඔහුගේ ජයග්‍ර‍හණය ශ්‍රේෂ්ඨ නොවෙයි. ඔහුගේ ජයග්‍ර‍හණය කිසිවකු විසිනුත් පරාජය කළ නොහැකියයි අනුසන්ධි ගළපා දහම් දෙසමින් මේ ගාථාව වදාළ සේක.

අන් අය පරදවා

ලබන දිනුමට වැඩියෙන්

කෙලෙස් නසා ලබන ජය

උතුම් වේ එබඳු පුගුලා

නිතර සන්සුන් ලෙසින් හැසිරේ

දෙවියන් බඹුන් ගදඹුන්

මරුන් හෝ කිසිවෙකුටත්

ඔහුගේ දිනුම කිසිවිට

පරාජය කළ හැකි නොවේ

එහි භවෙ යනු නිපාත මාත්‍ර‍යකි. ජිතං යනු ලිංග විපර්යාසයකි. තමන්ගේ කෙලෙස් පරදවා ලබන ජයෙන් ජයක් ලැබීම උතුම් යන අර්ථයයි. යා චායං ඉතරා පජා යනු යම් ඒ අවශේෂ මිනිස්සු සූදුවෙන්, ධනය පැහැරගැනීමෙන්, යුද්ධයෙන්, බලය මැඩපැවැත්වීමෙන් යන කරුණුවලින් පැරදවූවත්, එසේ දිනන්නාගේ ජයග්‍ර‍හණය උතුම් නොවෙයි යන අර්ථයි. ඒ දිනීම කුමක් නිසා උතුම් නොවේද? එය උතුම් දිනුමක් නොවන හෙයිනි. යම් හෙයකින් අත්තදන්තස්ස -පෙ- තථාරූපස්ස ජන්තුනෝ යන්න කියනලදි. එහෙයින් කෙලෙසුන් නැසීම සඳහා තමා දමනය කරගත් පුද්ගලයා ඒ තමා දමනය කර ගැනීමේදී කාය සුචරිතාදියෙන් නිච්චං සඤ්ඤත චාරිනො මේ ආදි කාය සංයමය ආදියෙන් යුක්ත වූ පුද්ගලයාගේ ඒ ලබා තිබෙන ජයග්‍ර‍හණය දෙවියෙකු විසින් හෝ ගන්ධර්වයෙකු, මාරයෙකු බඹෙකු විසින් හෝ නැගී සිට මම මොහු ලබා ඇති ජය පරාජයක් කරන්නෙමියි හෝ මාර්ග භාවනා මගින් ප්‍ර‍හීණ කළ කෙලෙස් නැවත උපදවන්නෙමියි කියා හෝ ගැටෙමින් වෑයම් කරමින් යම්සේ ධනාදියෙන් පැරදුණු නැහුණු එකෙක් ඒ පරාජය පරාජයක් කරන්නේද, එසේ පරාජය කිරීමට නොහැකි වේ යන අර්ථයි. දේශනා කෙළවර බොහෝ අය සෝවාන් ඵලාදියට පැමිණියාහුය.

1.42 Khadiravaniya Rewatha Theragatha

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

 

ආනාපානසති භාවනාව – 18 වන කොටස

Jun 13, 2020 | සිත නිවන භාවනා | 0 

සමථ භාවනාව පදනම් කරගෙන විදර්ශනාව වැඩීම කැමති පුද්ගලයන් විසින් පළමුව හොඳ සමාධියක් උපදවාගත යුතු වේ. හොඳ සමාධි ආලෝකයක් සහිතව සංස්කාරයන් විදර්ශනාවට නැංවීම පහසු වේ. ආනාපානසති භාවනාවෙන් ප්‍රථමධ්‍යානය පමණක් හෝ උපදවා ගන්නේ නම් එය විදර්ශනාවට පහසුවක් වේ. භාවනාව වඩාත් විධිමත්ව, පිළිවෙලකට කිරීමට කැමති අය හැකි නම් ආනාපානසති භාවනාවෙන් චතුර්ථ ධ්‍යානය දක්වා වැඩීම සිදු කොට, ඉතිරි සමථ කර්මස්ථානයන් ද පුහුණ කරගෙන විදර්ශනාව ආරම්භ කළයුතු වේ. විශේෂයෙන්ම විවේකීව භාවනාව වඩන යෝගාවචර භික්‍ෂුවකට මෙම ක්‍රමය වඩාත් යෝග්‍ය වේ.

එසේ ප්‍රයෝජනවත් වන අය වෙනුවෙන් ආනාපානසති භාවනාවෙන් දෙවෙනි, තෙවෙනි ආදි ධ්‍යාන උපදවන ආකාරය ද පැහැදිලි කිරීමට බලාපොරොත්තු වෙමු. එසේම වර්තමානයේ සමහර කෙනෙක් ධ්‍යාන ඉපදවීම පිළිබඳ මිථ්‍යා මතයන් දරාගෙන සිටින බව ද අසන්නට ලැබෙන බැවින් භාවනා නොකරන කෙනෙකුට වුව ද මෙම ධ්‍යාන ඉපදවීමේ ක්‍රමවේදය දැනගැනීම වැදගත් වේ.

බුදුරජාණන් වහන්සේ අංගුත්තක නිකායේ නවක නිපාතයේ ගාවී උපමා සූත්‍රයේ දේශනා කළ ආකාරයට ප්‍රථම ධ්‍යානය ශක්තිමත් කර නොගෙන දුතිය ධ්‍යානය ඉපදවීම නොකළයුතු බව පසුගිය ලිපි වලින් පැහැදිලි කරන ලදී. එබැවින් සමහර ආචාර්ය කෙනෙක් පැහැදිලි කරන ආකාරයට ‘දැන් ප්‍රථම ධ්‍යානය ය.. දැන් දුතිය ධ්‍යානය ය’ යනාදි වශයෙන් එකම භාවනා ආසනයක ධ්‍යාන පිළිවෙලට වැඩීමක් බුදුරජාණන් වහන්සේ අදහස් නොකළ බව අවධාරණය කළ යුතු වේ. එය කරන පිළිවෙලක් දේශනා කර ඇත. ඒ පිළිවෙල වන්නේ පළමුව ප්‍රථම ධ්‍යානය ශක්තිමත් කරගෙන ඉන්පසු දුතිය ධ්‍යානය ඉපදවීමයි. එය ශක්තිමත් කරගත් පසු තතිය ධ්‍යානය ඉපදවීමයි. එය ද ශක්තිමත් කරගෙන චතුර්ථ ධ්‍යානය ඉපදවීම කළ යුතු වේ.

මේ නිසා ආනාපානසති භාවනාවෙන් ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවන ලද යෝගාවචරයා එය ආකාර පසකට වශී භාවයට පත් කරගෙන ඕනෑම තැනක, ඕනෑම වේලාවක ඉක්මනින් ධ්‍යානයට සමවැදීමේ හැකියාව ඇති කරගත යුතු වේ. එසේ පුහුණවක් ඇති කරගත් පසු සමාධිය ශක්තිමත් කරගැනීම පිණිස දුතිය, තතිය ආදී ධ්‍යානයන් ද ඉපදවිය හැකි වේ.

දුතිය ධ්‍යානය ඉපදවීම පිළිබඳ මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ සඳහන් වන්නේ මෙසේය.

‘විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති.’ යනුවෙනි.

‘විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගේ සන්සිඳීමෙන් ස්වකීය සන්තානයේ මනා පැහැදීම හෙවත් ශද්ධාව ඇති කරන, සිතෙහි එකඟ බව ඇති, විතර්ක රහිත වූ, විචාර රහිත වූ, චිත්ත සමාධියෙන් උපන්, ප්‍රීතිය හා සුවය ඇති ද්විතීය ධ්‍යානයට එළඹ වාසය කරයි’ යනුවෙන් එහි අර්ථය වේ.

මේ අනුව දුතිය ධ්‍යානයට එළඹීමේ දී ප්‍රථම ධ්‍යානයේ තිබූ විතර්ක, විචාර යන ධ්‍යානාංග දෙක අතහැරිය යුතු වේ. විතර්කය යන්නෙන් අදහස් කරන ලද්දේ සිත අරමුණට නංවන ස්වභාවයයි. මෙම අරමුණට නංවන ස්වභාවය ප්‍රථම ධ්‍යානයේ ඇත. එහි දී ප්‍රථම ධ්‍යානය යනු කුශලයක් බැවින් කුශලාරම්මණයට සිත නැංවීම විතර්කය විසින් කරනු ලැබේ. එහෙත් ඒ මේ විතර්කය ඇතැම් විට සිත අකුසලයට ද නංවයි. බොහෝ වේලාවට අපගේ සිතට එළඹෙන්නේ ලෝභය, ද්වේෂය ආදී අකුසල සිතිවිලි විය හැකිය. ඒ සියල්ල අපට ගෙන දෙන්නේ ද මෙම විතර්ක චෛතසිකයම වේ. එබැවින් විතර්කය ඇති තැන සමාධිය පිරිසිදු නොවේ. එසේම විචාරය ද, අපගේ සිතට නඟන අරමුණ තුළ සිත හසුරුවන බැවින් සමාධියේ ශක්තිමත් බවට බාධා කරයි. එබැවින් විතර්ක, විචාර දෙදෙනා සංසිඳුවීමෙන් (විතක්කවිචාරානං වූපසමා) දුතිය ධ්‍යානයට සමවැදීම කළ යුතුය.

එසේම දුතිය ධ්‍යානයේ දී සිත පැහැදීම ඇති කරන ශ්‍රද්ධාව ඇති වේ (අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං). විතර්කය සහ විචාරය යන පළිබෝධයන් නොමැති බැවින් දුතිය ධ්‍යානය පැහැදිලිය. කුඩා මහත් රළ නොමැති පැහැදිලි ජලයක් වැනි ය. එහි දී ශ්‍රද්ධාව බලවත් වී සිතේ පැහැදීම ඇති වේ.

එසේම ප්‍රථමධ්‍යානයේ දී තිබූ විතර්කය හා විචාරය සංසිඳවීමෙන් වඩාත් පිරිසිදු සමාධි ශක්තියක් ඇති වන බැවින් දුතිය ධ්‍යානයේ දී සිතේ එකඟබව වැඩි වේ (චෙතසො එකොදිභාවං). එසේම මෙම දුතිය ධ්‍යානය උපදින්නේ ප්‍රථම ධ්‍යාන සමාධිය පදනම් කරගෙන වේ (සමාධිජං). ඒ නිසා ප්‍රථම ධ්‍යානය ඉපදවීමෙන් තොරව දුතිය ධ්‍යානය ඉපදවීමක් ද සිදු නොවේ. එකවිටම චතුර්ථ ධ්‍යානය ඉපදවීම වැනි දෙයක් කිසි සේත්ම සිදු විය නොහැකි බව පැහැදිලි වනු ඇත.

මෙසේ දුතිය ධ්‍යානය ඉපදවීමට බලාපොරොත්තු වන යෝගාවචරයා පළමුව ප්‍රථම ධ්‍යානයෙන් නැඟී සිට එහි ධ්‍යානාංග පරික්‍ෂා කර බලා, අනතුරුව එහි ඇති විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගේ ආදීනව මෙනෙහි කළයුතු වේ. මේ විතර්ක, විචාර දෙදෙනා කුසලයට පමණක් නොව අකුසලයට ද උපකාර වන බව සැලකිය යුතු වේ. එසේ ආදීනව සලකා, මේ විතර්ක, විචාර දෙකෙන්ම තොර සමාධියක් ලැබගත හැකි නම් එය වඩාත් ශාන්ත ප්‍රණීත විය යුතු බව ද මෙනෙහි කළයුතු වේ.

මේ සඳහා පැරණි ආචාර්යයන් වහන්සේලා කරන ලද ප්‍රායෝගික අභ්‍යාසයක් ඇතැම් ගුරු පරපුරක් විසින් භාවිතා කරනු ලැබේ. එනම් ධ්‍යානාංග එකිනෙකක් පිළිවෙලට මුල සිට අගටත්, අග සිට මුලටත් ආවර්ජනය කිරීමයි. එසේ කිහිප විටක් ආවර්ජනය කරන විට විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගේ ඕළාරික බව, සමාධියට බාධාකාරී බව හොඳින් වැටහෙන්නට පටන් ගනී. එය හොඳින් වැටහෙන්නට වූ විට දුතිය ධ්‍යානයට සමවැදීම පහසු වේ.

මෙසේ විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගේ ආදීනව සලකා බලන්නේ ප්‍රථම ධ්‍යානයෙන් නැඟී සිට උපචාර සමාධියේ දී ය. එවිට ප්‍රථම ධ්‍යානයේ දී උපදවන ලද පටිභාග නිමිත්ත තමන් ඉදිරියේ තිබෙන බව වැටහේ. එසේ ඇතිව, විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගේ ආදීනවය, ඕළාරික බව වැටහෙන්නට වූ විට, ‘විතර්ක, විචාර දෙදෙනාගෙන් තොර, ප්‍රීති, සුඛ, ඒකාග්‍රතා යන අංගයන් සහිත දුතිය ධ්‍යානයට සමවදින්නෙමි’ යන අදහස ඇතිව කලින් තමන් උපදවාගෙන සිටි පටිභාග නිමිත්තටම සිත යොමු කළ යුතු වේ. එවිට යෝගියා ‘විතක්ක විචාරානං වූපසමා’ යැයි කියූ ආකාරයට විතර්ක, විචාර වලින් තොර ප්‍රීති, සුඛ, ඒකාග්‍රතා යන අංගයන්ගෙන් යුතු, පෙරට වඩා ශක්තිමත් සමාධියක් වූ, දුතිය ධ්‍යාන සමාධියට සමවදිනු ඇත.

මෙසේ දුතිය ධ්‍යානයට සමවැදුණු යෝගියා අනතුරුව ඒ දුතිය ධ්‍යානය ද මුලින් දැක්වූ ආකාරයෙන් ම පස් ආකාරයකට වශී බවට පත් කරගත යුතු වේ. එසේ වශී භාවයට පත් කරගෙන අනතුරුව තතිය ධ්‍යානයට සමවැදීම කළයුතු වේ.

දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,

ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති,
පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි