Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

කරුණා භාවනාව – 02 කොටස – දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

 කරුණා භාවනාව – 02 කොටස – දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

Apr 24, 2021 | සිත නිවන භාවනා | 0 

කරුණා භාවනාව – 02 කොටස – දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

පළමුව සිතේ උපචාර, අර්පණා සමාධියක් ඇති කරගෙන ඒ පදනම් කරගෙන විදර්ශනාව වැඩීමට අදහස් කරන තැනැත්තෙකුට ඒ සඳහා කරුණා භාවනාව වැඩීමට තෝරා ගත හැකිය. එසේ කරුණා භාවනාව ආරම්භ කිරීමට අදහස් කරන යෝගියා පළමුව කරුණාව දැක්විය යුතු නිමිත්තක් තෝරා ගත යුතු වේ. ඒ අනුව රෝහල්, අනාථකඳවුරු ආදියක දුකට පත් පුද්ගලයන් දැක බලා ඒ පුද්ගලයන්ගේ දුක පිළිබඳ හොඳින් නුවණින් විමසා ඒ නිමිත්ත සිතට ගෙන කරුණා භාවනාව ආරම්භ කළ හැකි වේ. එබඳු පුද්ගලයෙක් කලින් දැක ඇත්නම් ඒ පිළිබඳ සිහියට නඟා ගෙන කරුණා භාවනාව ආරම්භ කළ හැකි වේ. එසේ පුද්ගලයෙක් දැක මතකයේ නැතිනම් රෝහල් ආදියකට ගොස් දුක් විඳින පුද්ගලයන් ගැන විමසා බැලීම ද සුදුසු වේ. එසේ කළ නොහැකි විටක දී සුවපත් වූ නමුදු පව් කරන පුද්ගලයෙක් වධක උපමාවෙන් සලකා බලා කරුණාව පැවැත්විය හැකි වේ.

සොරෙක් භාණ්ඩ සහිතව අල්වා ගනු ලැබූ කල්හි මොහුට වධ දෙව යැයි රජු විසින් අණ කරනු ලැබූ රාජ පුරුෂයෝ ඒ සොරා බැඳගෙන සන්ධි ස්ථානවල දී පහර සියය බැගින් දෙමින් මරණ ස්ථානයට රැගෙන යති. මිනිස්සු ඒ සොරාට අතරමග දී කෑ යුතු පිය යුතු දේ ද මල්, සුවඳ විලවුන් ආදිය ද දෙති. හෙතෙමේ ඒවා කමින් පරිභෝග කරමින් යයි. එහෙත් කිසිවෙක් ‘මේ තෙමේ සුවපත් වූවෙකි. මහත් භෝග ඇත්තෙකි’ යි නොසිතයි. ‘ඒකාන්තයෙන් ම පව්කාරයෙකි. දැන් දැන් මරණයට ලං වන්නේය’ යැයි සිතා මිනිස්සු ඔහුට කරුණාව දක්වති. එසේ ම මෙලොව පව් කරන තැනැත්තෙක් කාම සම්පත් පරිභෝග කළේ නමුදු ඒකාන්තයෙන් ම දුකට පත් වෙයි. එබඳු අයෙක් දෙස බලා මේ වධක උපමාවෙන් සලකා බැලිය යුතු වේ. ‘මේ පව්කාරයා දැන් සැප අනුභව කළේ නමුදු තුන් දොරින් එක් දොරකින් නමුදු කළ පිනක් නැති බැවින් මරණින් මතු අපායේ නොයෙක් දුක් දොම්නස් අනුභව කරන්නේය’ යැයි සලකා ඒ පව් කරන පුද්ගලයාට කරුණාව ඉපදවිය යුතු වේ.

මෙසේ පළමුව කිසියම් දුකට පත් පුද්ගලයෙක් දැක ඒ පුද්ගලයාට හෝ එසේ දුකට පත් පුද්ගලයෙක් දක්නට නො ලැබේ නම් සුවපත් වූ නමුදු පව්කම් කරන පුද්ගලයෙක් වධක උපමාවෙන් සලකා ඔහුට හෝ ‘මොහු මේ දුකින් අත මිදේවා, නිදුක් වේවා’ යැයි කරුණා සිත පැවැත්විය යුතු වේ. එහි දී අදාළ පුද්ගලයා අරමුණු කරගෙන සිතේ එකඟ බවක්, ඔහු දුකින් අත මිදීම පිළිබඳ කරුණා සිතකින් සමාධිමත් බවක් ඇති වේ. සිතට සුවයක් දැනේ. අනතුරුව ඒ සමාධිය ම නිමිති කරගෙන තමන්ට ප්‍රිය වූ වෙනත් පුද්ගලයෙක් තෝරාගෙන ‘නිදුක් වේවා’ යැයි කරුණා සිත පැවැත්විය යුතු වේ. එහි දී ද නැවතත් සිත සමාධිමත් වේ. අනතුරුව මෛත්‍රී භාවනාවේ කී ආකාරයෙන් මැදහත් පුද්ගලයා කෙරෙහි ද නැවත වෛරී පුද්ගලයා කෙරෙහි ද යැයි අනුපිළිවෙළින් කරුණා සිත පැවැත්විය යුතු වේ.

වෛරී පුද්ගලයා කෙරෙහි කරුණා සිත පැවැත්වීමේ දී සිතේ ගැටීමක් උපදී නම්, අරුචියක් පහළ වේ නම්, ඒ ගැටීම මෛත්‍රියේ කී ක්‍රමයෙන් ම සංසිඳුවිය යුතු වේ. ප්‍රිය පුද්ගලයා කෙරෙහි, මධ්‍යස්ථ පුද්ගලයා කෙරෙහි කරුණා සිත පැවැත්වීමේ දී සිතට දැනෙන සමාධිය ම දැනෙන අයුරින් වෛරී පුද්ගලයා කෙරෙහි ද කරුණා සිත පැවැත්විය හැකි විය යුතු. එසේ නො හැකි වුවහොත් යළි යළිත් පූර්ව පුද්ගලයන්ට කරුණා සිත පවත්මින් සිත මෘදු බවට පත් කරගෙන වෛරී පුද්ගලයා අරමුණු කළ යුතු වේ. එයින් යම් අවස්ථාවක වෛරී පුද්ගලයා අරමුණු කරගෙන ද පහසුවෙන් කරුණාව පැවැත්විය හැකි වේ. සිත සමාධිමත් වේ. මෙසේ ප්‍රිය, මධ්‍යස්ථ, වෛරී යන සියලුදෙනාට සම සේ කරුණා සිත පැවැත්විය හැකි වීමෙන් මෛත්‍රී භාවනාවේ කී ක්‍රමයෙන් ම සීමා සම්භින්දනය වේ. එසේ සීමා සම්භින්දනය වූ නිමිත්ත ඇසුරු කරගෙන, එය වඩා ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවාගෙන, නැවත ද්විතීය, තෘතීය ධ්‍යානයන් ඉපදවිය හැකි වේ.

මෙසේ යම් කිසි පිනැති තැනැත්තෙක් නම්, ඤාති ව්‍යසන, රෝග ව්‍යසනාදියෙන් යුක්ත පුද්ගලයෙක් දැක හෝ එවැන්නකු පිළිබඳ අසා දැනගෙන හෝ එවැන්නෙකු නොමැති කල්හි ‘මේ තෙමේ සංසාර දුකින් අත නොමිදුණේ’ යැයි සලකා හෝ තමන් කෙරෙහි ද ප්‍රිය, මධ්‍යස්ථ, වෛරී පුද්ගලයන් කෙරෙහි ද යන සතර දෙනා කෙරෙහි කරුණාව පවත්වා මෛත්‍රියේ කී ක්‍රමයෙන් ම සීමා සම්භින්දනය කොට ඒ නිමිත්ත ඇසුරු කරමින්, වඩමින්, බහුලීකෘත කරමින් ප්‍රථම, ද්විතීය, තෘතීය ධ්‍යාන උපදවන්නේය.

අනතුරුව මෛත්‍රී භාවනාවේ කී ක්‍රමයෙන් ම කරුණාව ද පැතිරවිය යුතු වේ. ඒ අනුව පටිසම්භිදාමග්ගපාළියෙහි කී ක්‍රමයට පස් ආකාරයකට අවධියක් නැතිව (අනොධිසො) හෙවත් විශේෂ පිරිසිඳීමක් නොමැතිව ද, සප්තාකාරයකට අවධියක් සහිතව (ඔධිසො) ද, දශ ආකාරයකින් දිශා වශයෙන් ද කරුණාව පැතිරවිය යුතු වේ.

ඒ අනුව ‘සබ්බේ සත්තා (සියලු සත්ත්වයෝ), සබ්බේ පාණා (සියලු ප්‍රාණීන්), සබ්බේ භූතා (සියලු භූතයන්), සබ්බේ පුග්ගලා (සියලු පුද්ගලයන්), සබ්බේ අත්තභාවපරියාපන්නා (සියලු ආත්මභාව පර්යාපන්නයන්)’ යන පස් ආකාරයට අරමුණු කිරීමෙන් අවධිරහිතව හෙවත් විශේෂ පිරිසිඳීමක් නොමැතිව කරුණා ධ්‍යාන ඉපදවිය හැකි වේ.

අනතුරුව සප්තාකාරයකට විශේෂ පිරිසිඳීමක් සහිතව කරුණා සිත පැතිරවිය හැකි වේ. එනම් ‘සියලු ස්ත්‍රීන් (සබ්බා ඉත්ථියො), සියලු පුරුෂයන් (සබ්බේ පුරිසා), සියලු ආර්යයන් (සබ්බේ අරියා), සියලු අනාර්යයන් (සබ්බේ අනරියා), සියලු දෙවියන් (සබ්බේ දේවා), සියලු මනුෂ්‍යයන් (සබ්බේ මනුස්සා), සියලු විනිපාතිකයන් (සබ්බේ විනිපාතිකා)’ යන සත්ත්ව කොට්ඨාස සත (7) අරමුණු කරමින් කරුණාව වැඩිය හැකි වේ.

නැවත දිශා වශයෙන් ද දශ දිශාවට ම කරුණා සිත පැතිරවිය හැකි වේ. එහි දී එකිනෙක දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන්, සියලු ප්‍රාණීන්, සියලු භූතයන්, සියලු පුද්ගලයන් සහ සියලු ආත්මභාව පර්යාපන්නයන් අරමුණු කරමින් ‘නිදුක් වෙත්වා’ යැයි කරුණා සිත පැතිරවිය හැකි වේ. එසේ ම එකිනෙක දිශාවේ ‘සියලු ස්ත්‍රීන්, සියලු පුරුෂයන්, සියලු ආර්යයන්, සියලු අනාර්යයන්, සියලු දෙවියන්, සියලු මනුෂ්‍යයන්, සියලු විනිපාතිකයන්’ යන සත්ත්ව කොට්ඨාස සත (7) අරමුණු කරමින් කරුණා සිත පැතිරවිය හැකි වේ.

එසේ නොයෙක් ආකාරයෙන් කරුණා සිත පතුරවමින් සමාධිය ශක්තිමත් කරගෙන ඒ කරුණා ධ්‍යානය පදනම් කරගෙන විදසුන් වඩා නිවන් සාක්‍ෂාත් කර ගත හැකි වේ.

දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,

ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති, රාජකීය පණ්ඩිත,

පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි

වුටඨි සූත්‍රය

 වුටඨි සූත්‍රය  

74

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහි වූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වැඩවසන සේක. එකල වනාහි එක්තරා දෙවියෙක් රෑ පළමු දස පැය ඉක්ම ගිය කල්හි බබළන ශරීර වර්‍ණ ඇත්තේ සියලු ජේතවනය බබුළුවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යමි තැනෙකද එතැනට පැමිණියේය. පැමිණ, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඳ, එකත්පසෙක සිටියේය. එක් පසෙක සිටි ඒ දෙවිතෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මේ ගාථාව කීය:

“නැගෙන්නවුන්හට කිමෙක් නම් ශ්‍රේෂ්ඨද? පහතට බසින්නවුන්හට කිමෙක් නම් ශ්‍රේෂ්ඨද? පයින් යන්නවුන්හට කිමෙක් නම් ශ්‍රේෂ්ඨද? කියන්නන්හට කිමෙක්නම් ශ්‍රේෂ්ඨද?”

(භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක.) “නැගෙන්නවුන් අතුරෙන් ප්‍රඥාව ශ්‍රේෂ්ඨය. වැටෙන්නවුන් අතුරෙන් අවිද්‍යාව ප්‍රධානය. පයින් යන්නවුන් අතුරෙන් සඞඝයා ශ්‍රේෂ්ඨය. කියන්නවුන් අතුරෙන් බුදුරජ ශ්‍රේෂ්ඨය.”

චිතත සූත්‍රය

 චිතත සූත්‍රය

73

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහි වූ අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද ජේතවනාරාමයෙහි වැඩවසන සේක. එකල වනාහි එක්තරා දෙවියෙක් රෑ පළමු දස පැය ඉක්ම ගිය කල්හි බබළන ශරීර වර්‍ණ ඇත්තේ සියලු ජේතවනය බබුළුවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යමි තැනෙකද එතැනට පැමිණියේය. පැමිණ, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඳ, එකත්පසෙක සිටියේය. ඉක්බිති ඒ දෙවිතෙම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මේ ගාථාව කීය:

“මෙහි (මෙලොව) පුරුෂයාගේ ශ්‍රෙෂඨ ධනය නම් කිමෙක්ද? කුමක් නම් මනාව පුරුදු කරන ලද්දේ සුව ගෙන දේද? රස අතුරෙන් ඉතා මිහිරි රසය නම් කිමෙක්ද? කෙසේ නම් ජීවත් වන්නහුගේ ජීවිතය ශ්‍රෙෂඨයයි කියත්ද? “

(භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක.) “මෙහි ශ්‍රද්ධාව (මෙලොව) පුරුෂයාගේ ශ්‍රෙෂඨ ධනයයි. හොඳින් පුරුදු කළ ධර්‍මය සැප ගෙන දෙයි. රස අතුරෙක් ඒකාන්තයෙන් ඉතා මිහිරි රසය නම් සත්‍ය රසයයි. ප්‍රඥායෙන් ජීවත්වන්නහුගේ ජීවිතය ශ්‍රේෂ්ඨයයි කියත්

කරුණා භාවනාව – 01 කොටස – දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

 කරුණා භාවනාව – 01 කොටස – දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

Apr 18, 2021 | සිත නිවන භාවනා | 0 

කරුණා භාවනාව – 01 කොටස –  දුකට පත් අයට කරුණාව ඇති කරගන්න

දුර්ලභව ලබා ගත් බුද්ධ ශාසනයේ නිවන් දැකීමට රිසි සත්පුරුෂයන් විසින් නිරන්තරයෙන් ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා ගුණ සම්පූර්ණය කරමින් නිවන් මගෙහි අප්‍රමාදීව ගමන් කළ යුතු වේ. ඒ සඳහා පළමුව සිව් පිරිසිදු ශීලය සම්පූර්ණ කළ යුතු වේ. පරිපූර්ණ වූ ශීලස්කන්ධයකින් සමන්විත නැණවත් පුද්ගලයා සමථ විදර්ශනා භාවනා වැඩීමෙන් පිළිවෙළින් සමාධි, ප්‍රඥා ස්කන්ධයන් පරිපූර්ණය කරගෙන මගපල නිවන් අවබෝධ කර ගන්නා බව බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනය යි.

චිත්ත සමාධියක් උපදවා ගත හැකි භාවනා කර්මස්ථාන සම සතළිසක් ත්‍රිපිටකය පුරාවට දේශිත අතර ඒ අතරින් තමන්ට රුචි කමටහනක් තෝරාගෙන භාවනාව ආරම්භ කළ යුතු වේ. බොහෝ දෙනෙකුට ගැළපෙන කමටහනක් වන ආනාපානසති භාවනාව ද එසේ ම බුද්ධානුස්සති භාවනාව ද මෛත්‍රී භාවනාව ද විස්තර කරන ලදී. මෛත්‍රී භාවනාව සමඟ සමීපව වැඩිය හැකි අනෙක් බ්‍රහ්මවිහාර භාවනාවක් වන කරුණා භාවනාව මෙතැන් පටන් විස්තර කරනු ලැබේ. සතර බ්‍රහ්මවිහාර භාවනා අතරින් පළමුවැන්න මෛත්‍රිය වන අතර දෙවැන්න වන්නේ කරුණාව යි.

අන් අයගේ දුකේ දී සිත කම්පාවන ස්වභාවය කරුණාව ලෙස හැඳින්වේ. ‘පරදුfක්‍ඛ සති සාධූනං මනං කම්පෙතීති කරුණා’ යැයි සඳහන් වන්නේ එබැවිනි. ඒ අනුව දුකට පත් අන් සත්ත්වයන් ඒ දුකින් අතමිදෙනු දැකීමේ කැමැත්ත කරුණාව යි. බෝසතාණන් වහන්සේලා සමස්ත ලෝක සත්ත්වයා දුකට පත් වී ඇති බව නුවණින් දැක ඒ සත්ත්වයන් දුකින් අත මිදවීම පිණිස පාරමී ධර්මයන් සම්පූර්ණය කරති. බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම ලෝක සත්ත්වයා සසර දුකින් මිදීමේ කරුණා සිතින් සෑම දිනක ම ලොව බලා වදාරණ සේක. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කරුණාව සෙසු සියලු සත්ත්වයන් අභිබවා ඇති බැවින් එය මහාකරුණාව ලෙස හැඳින්වේ.

කරුණා බ්‍රහ්මවිහාර භාවනාවේ දී සිදු කරනු ලබන්නේ අන් සත්ත්වයන් දුකින් අතමුදවනු කැමැති අධ්‍යාශය භාවනාවක් වශයෙන් පුරුදු කිරීමයි. එහි දී ද මෛත්‍රී භාවනාවේ දී මෙන් ම ප්‍රථම, ද්විතීය, තෘතීය ධ්‍යානයන් උපදවා ගත හැකි වේ.

කරුණා බ්‍රහ්මවිහාර භාවනාව වඩනු කැමති යෝගාවචරයා පළමු කොට ම අකාරුණික බවෙහි හෙවත් විහිංසාවෙහි ආදීනව මෙනෙහි කොට කරුණාව වැඩීමේ ආනිසංස ද මෙනෙහි කළ යුතු වේ. සත්ත්වයන් වෙහෙසට පත් කිරීම වනාහි මෙලොව පරලොව දෙලොව ම අකුශල විපාක ගෙන දෙයි. යමෙක් සත්ත්වයන්ගේ දිවි තොර කිරීමෙන් හෝ අඟ පසඟ සිඳීමෙන් හෝ ධන හානි කිරීම්, අලාභ කිරීම්, අනර්ථය කිරීම්, අයස ඇති කිරීම් ආදියට උත්සාහ කිරීමෙන් හෝ අනෙක් අය වෙහෙසට පත් කරයි ද ඔහුගේ ඒ ප්‍රමාද විහරණය මෙලොව දී ම අලාභය පිණිස පවතී. ලද දෙය පිරිහීම පිණිස පවතියි. ඒ හේතුවෙන් ඔහුගේ අකීර්ති රාවය පැන නගී. පිරිසක් වෙත එළඹීමේ දී බිය, මකු බව ඇති වේ. සිහි මුළා වී කලුරිය කරයි. මරණින් මතු දුගතියේ උපදියි. මිනිසත් භවයක උපන්නේ නමුදු පහත් ජාතිවල, හීන කුලවල උපදියි. දුර්වර්ණ වෙයි. දැකීමට අප්‍රිය උපදවන්නෙක් වෙයි. බොහෝ ආබාධ ඇති බොහෝ ලෙඩ රොග ඇත්තෙක් වෙයි. දිළිඳු, අල්ප ආහාරාදිය ඇති අයෙක් වෙයි. අල්පායුෂ්ක ඇත්තේ වෙයි. මෙසේ සත්ත්වයන් කෙරෙහි අකාරුණික භාවය හෙවත් වෙහෙසට පත් කරන සුළු බව නොයෙක් ආකාරයෙන් අනර්ථකර විපාක ගෙන දෙන්නේ වෙයි.

එසේ ම සත්ත්වයන් කෙරෙහි කරුණාව ඇති කර ගැනීම නොයෙක් ආනිසංස ගෙන දෙන්නේ වෙයි. මෙත්තානිසංස සූත්‍රයේ දැක්වෙන සුවසේ නින්ද යාම, සුවසේ අවදි වීම ආදි එකොළොස් ආනිසංසය ම කරුණා භාවනාව වැඩීමෙන් ද ලැබිය හැකිය. මෙසේ කරුණා භාවනාව ආරම්භ කිරීමට අදහස් කරන යෝගාවචරයා පළමුව අකාරුණික භාවයෙහි ආදීනව ද කරුණා භාවනාවේ ආනිසංසය ද මෙනෙහි කර අනතුරුව කරුණා භාවනාව ආරම්භ කළ යුතු වේ.

කරුණා භාවනාව වැඩීම ද මෛත්‍රී භාවනාවට අතිශයින් සමාන වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ මෛත්‍රී භාවනාව පිළිබඳ දේශනා කරන ආකාරයෙන් ම ‘කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ යනාදි ලෙස කරුණා සමාපත්තිය උපදවා වාසය කිරීම පිළිබඳ දේශනා කරන සේක.

එබැවින් කරුණා භාවනාව ආරම්භ කරන යෝගියා විසින් ද මෛත්‍රී භාවනාවේ දී මෙන් ම පළමුව ප්‍රිය පුද්ගලාදීන්ට කරුණාව වැඩීම නො කළ යුතු වේ. පළමුව ප්‍රිය පුද්ගලයාට කරුණාව වැඩීමේ දී ප්‍රිය පුද්ගලයාගේ ප්‍රිය භාවය පහ වීම සිදු නොවන බැවින් පළමුව ප්‍රිය පුද්ගලයාට කරුණාව වැඩීම සුදුසු නොවේ. මෛත්‍රියේ දී විස්තර කළ ආකායෙන් ම අප්‍රිය පුද්ගලාදීන් ට ද පළමුව කරුණාව වැඩීම නො කළ යුතු ය. එසේ ම විරුද්ධ ලිංගික පුද්ගලයා ද කලුරිය කළ පුද්ගලයා ද කරුණා භාවනාවට තෝරා නො ගත යුතු වේ. එයට හේතුව ද මෛත්‍රී භාවනාවේ දී විස්තර කරන ලදී.

අභිධර්ම පිටකයේ අප්පමඤ්ඤා විභංගයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ කරුණා භාවනාව වඩන ආකාරය ‘කථඤ්ච භික්‍ඛු කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති’ යනාදි ලෙස වදාළ සේක. එහි දී වදාළ ආකාරයට කිසියම් දුගී දුප්පත්, කායදුශ්චරිතාදියෙන් යුත් පුද්ගලයෙක් දැක කරුණා සිතක් උපදින්නේ යම් ආකාරයකට ද එසේ සියලු සත්ත්වයන් කෙරෙහි කරුණා සිත ඉපදවිය යුතු වේ. එබැවින් පළමු කොට කරුණාව පැතිරවීම පිණිස කිසියම් කරුණා කටයුතු ස්වරූප ඇති අතිශයින් ම දුකට පත්, දිළිඳු වූ, කපන දල අත් පා ඇති, සිඟන කබලක් පෙරටු කොට අනාථශාලාවෙක සිටින, අතින් පයින් වෑහෙන පණු කැලන් ඇති, බැගෑපත් හඬින් හඬන්නා වූ අසරණ පුද්ගලයෙකු දැක ‘මේ සත්ත්ව තෙමේ දුකට පත් වූයේ යැයි ද මොහු මේ දුකින් අත මිදුණේ නම් හොඳ යැ’යි ද කරුණා සිතක් ඉපදවිය යුතු වේ.

කරුණා භාවනාව ආරම්භ කිරීමට අදහස් කරන තැනැත්තා රෝහල්, අනාථකඳවුරු ආදියක දුකට පත් පුද්ගලයන් දැක බලා ඒ පුද්ගලයන්ගේ දුක පිළිබඳ හොඳින් නුවණින් විමසා ඒ නිමිත්ත සිතට ගෙන කරුණා භාවනාව ආරම්භ කළ හැකි වේ. එබඳු පුද්ගලයෙක් කලින් දැක ඇත් නම් ඒ පිළිබඳ සිහියට නඟා ගෙන කරුණා භාවනාව ආරම්භ කළ හැකි වේ. එසේ පුද්ගලයෙක් දැක මතකයේ නැති නම් රෝහල් ආදියකට ගොස් දුක් විඳින පුද්ගලයන් ගැන විමසා බැලීම ද සුදුසු වේ. එසේ කළ නොහැකි විටක සුවපත් වූ නමුදු පව් කරන පුද්ගලයෙක් වධක උපමාවෙන් සලකා බලා කරුණාව පැවැත්විය හැකි වේ.

දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,

ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති, රාජකීය පණ්ඩිත,

පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි

Na Uyane Ariyadhamma Thero

 

මෛත්‍රී භාවනාව – 13 කොටස – මෛත්‍රී ධ්‍යාන 528 ක්

 මෛත්‍රී භාවනාව – 13 කොටස – මෛත්‍රී ධ්‍යාන 528 ක් …

Apr 18, 2021 | සිත නිවන භාවනා | 0 

මෛත්‍රී භාවනාව – 13 කොටස – මෛත්‍රී ධ්‍යාන 528 ක් …

මෛත්‍රී භාවනාවෙන් සිත සමාධියට පත් කර ගත් යෝගාවචරයාට පටිසම්භිදාමග්ගපාළියෙහි දක්වන ලද ආකාරයට පස් ආකාරයකට සත්ත්වයන් පිළිබඳ විශේෂ පිරිසිඳීමක් නොමැතිව (අනොධිසො) ද, සප්තාකාරයකට විශේෂ පිරිසිඳීමක් සහිතව (ඔධිසො) ද, දශ ආකාරයකින් දිශා වශයෙන් ද මෙත් සිත පැතිරවිය හැකි වේ. මේ සියල්ල මෛත්‍රී ධ්‍යාන සමාපත්තිය උපදවන ලද යෝගියාට ම කළ හැකි බව විශුද්ධිමාර්ගයේ සඳහන් වේ.

‘සබ්බේ සත්තා, සබ්බේ පාණා, සබ්බේ භූතා, සබ්බේ පුග්ගලා, සබ්බේ අත්තභාවපරියාපන්නා’ යනුවෙන් පස් ආකාරයකට විශේෂ පිරිසිඳීමක් රහිතව මෙත් සිත පැතිරවීමේ දී ‘අවේරා හොන්තු, අබ්‍යාපජ්ඣා හොන්තු, අනීඝා හොන්තු, සුඛී අත්තානං පරිහරන්තු’ යනුවෙන් සතර පදයකින් මෛත්‍රිය පැවැත්විය හැකි වේ. ඒ අනුව මෛත්‍රී ධ්‍යාන විස්සක් (20) ඉපදවිය හැකි වේ.

සප්තාකාරයකට විශේෂ පිරිසිඳීමක් සහිතව මෙත් සිත පැතිරවිය හැකි වේ. එනම් ‘සියලු ස්ත්‍රීන් (සබ්බා ඉත්ථියො), සියලු පුරුෂයන් (සබ්බේ පුරිසා), සියලු ආර්යයන් (සබ්බේ අරියා), සියලු අනාර්යයන් (සබ්බේ අනරියා), සියලු දෙවියන් (සබ්බේ දේවා), සියලු මනුෂ්‍යයන් (සබ්බේ මනුස්සා), සියලු විනිපාතිකයන් (සබ්බේ විනිපාතිකා)’ යන සත්ත්ව කොට්ඨාස සත (7) අරමුණු කරමින් මෛත්‍රිය වැඩිය හැකි වේ. එහි දී ද ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා, නිරෝගී වූවෝ වෙත්වා, නිදුක් වූවෝ වෙත්වා, සුවසේ ආත්මය පරිහරණය කරත්වා’ යන සතර පදයෙන් ම මෙත් සිත පැවැත්විය හැකි වේ. ඒ අනුව විශේෂ පිරිසිඳීමක් සහිතව මෛත්‍රී ධ්‍යාන අට විස්සක් (28) ඉපදවිය හැකි වේ.

මෙහි දී ද ඉහත පැහැදිලි කරන ලද ආකාරයට ම පළමුව මෛත්‍රී සමාපත්තිය උපදවා ගත යුතු වේ. එහි දී පළමුව තමන්ට මෙත් වඩා දෙවනුව හිත, මධ්‍යස්ථ, අහිත පුද්ගලයන්ට මෙත් සිත පවත්වා සීමා සම්භින්දනයෙන් සිත මෛත්‍රී ප්‍රථමධ්‍යානයට පත් කර ගත යුතු වේ. අනතුරුව ලෝකයේ වෙසෙන සියලු ස්ත්‍රී සත්ත්වයන් හෝ පුරුෂ සත්ත්වයන් අරමුණු කර මෛත්‍රී සමාපත්තිය පැවැත්විය යුතු වේ. ස්ත්‍රී-පුරුෂයන් යනු ලිංගභේද වශයෙන් මෙත් සිත පැවැත්වීමයි. ඒ අනුව ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යන පදය ගෙන මෛත්‍රී සමාපත්තිය උපදවා ‘සියලු ස්ත්‍රීන් වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යැයි එක් අර්පණාවක් ඉපදවිය හැකි වේ. එසේ ම ‘සියලු ස්ත්‍රීන් නිරෝගී වූවෝ වෙත්වා’ ‘සියලු ස්ත්‍රීන් නිදුක් වූවෝ වෙත්වා’ ‘සියලු ස්ත්‍රීන් සුවසේ ආත්මය පරිහරණය කරන්නෝ වෙත්වා’ යනුවෙන් ද අර්පණා ඉපදවිය හැකි වේ. ඉන්පසු නැවත ‘සියලු පුරුෂයන්’ යැයි අරමුණු කරමින් මේ සතරාකාරයෙන් ම මෙත් සිත පැවැත්විය හැකි වේ.

ආර්ය-අනාර්ය යනු ආර්ය පෘථග්ජන වශයෙන් මෙත් සිත පැතිරවීමයි. ඒ එකිනෙක කොට්ඨාසයට ද ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි සතරාකාරයෙන් මෙත් වැඩිය හැකි වේ. දෙවා-මනුස්සා-විනිපාතිකා යනු උත්පත්ති වශයෙන්. නැතහොත් ජාති වශයෙනි. ඒ සියලු දෙනා පිළිබඳව ම විශේෂයෙන් පිරිසිඳ අරමුණු කර ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි සතරාකාරයෙන් මෛත්‍රිය පැතිරවිය හැකි වේ. ඒ අනුව එකිනෙක කොට්ඨාසයට ධ්‍යාන සතර බැගින් ධ්‍යාන අට විස්සක් (28) ඉපදවිය හැකි වේ.

අනතුරුව දිශා වශයෙන් මෙත් සිත පැතිරවිය හැකි වේ. දිශා වශයෙන් මෙත් සිත පැවැත්වීම පිළිබඳව ඉහත පැහැදිලි කරන ලදී. එහි දී එකිනෙක දිශාවේ සියලු සත්ත්වයන්, සියලු ප්‍රාණීන්, සියලු භූතයන්, සියලු පුද්ගලයන් සහ සියලු ආත්මභාව පර්යාපන්නයන් අරමුණු කළ යුතු වේ. තව ද ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි සතරාකාරයෙන් ම මෙත් සිත පැවැත්විය යුතු බැවින් ‘පෙරදිග වැසි සියලු සත්ත්වයෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි ලෙස මෛත්‍රිය වැඩිය යුතු වේ.

එහි දී ද පළමුව ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි එක් පදයකින් තමන්ට මෙත් වඩා හිත, මධ්‍යස්ථ, අහිතවත් පුද්ගලයන්ට මෙත් වඩා සීමා සම්භින්දනය කොට මෛත්‍රී ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවා ගත යුතු වේ. අනතුරුව ‘පෙරදිග වැසි සියලු සත්ත්වයෝ වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි ලෙස මෛත්‍රිය පැතිරවිය යුතු වේ. ඒ අනුව එක් දිශාවක් පිළිබඳ සත්ත්ව කොට්ඨාස පස ම අරමුණු කර ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි සතරාකාරයෙන් විසි (20) අර්පණාවක් ඉපදවිය හැකි වේ. ඒ අනුව දශ දිශාවට මෛත්‍රිය වැඩීමේ දී සියල්ල මෛත්‍රී අර්පණා දෙසියයක් (200) ඉපදවිය හැකි වේ.

එසේ ම එකිනෙක දිශාවෙහි වසන සියලු ස්ත්‍රීන්, පුරුෂයන් යනාදි සප්ත පුද්ගලයන් ම අරමුණු කරගෙන ‘වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි සතර පදයන්ගෙන් මෙත් සිත පැවැත්විය හැකි වේ. එහි දී ද පළමුව තමන්ට ‘වෛර නැත්තෙක් වෙම්වා’යි මෙත් වඩා හිත, මධ්‍යස්ථ, අහිත පුද්ගලයන් අරමුණු කරගෙන මෙත් වඩා සීමා සම්භින්දනය කිරීමෙන් මෛත්‍රී ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවා ගත යුතු වේ. අනතුරුව කිසියම් එක් දිශාවක් තෝරාගෙන ‘පෙරදිග වැසි සියලු ස්ත්‍රීන් වෛර නැත්තෝ වෙත්වා’ යනාදි ලෙස මෛත්‍රිය පැතිරවිය යුතු වේ. නැවත ‘නිරෝගී වූවෝ වෙත්වා’ යන පදය ගෙන මෙත් වඩා ‘පෙරදිග වැසි සියලු ස්ත්‍රීන් නිරෝගී වූවෝ වෙත්වා’ යනාදි ලෙස මෛත්‍රිය පැතිරවිය යුතු වේ. එසේ ම ‘නිදුක් වූවෝ වෙත්වා’, ‘සුවසේ ආත්මය පරිහරණය කරන්නෝ වෙත්වා’ යනුවෙන් ද මෙත් වඩා එක් දිශාවක් පිළිබඳ මෛත්‍රී අර්පණා අටවිස්සක් (28) ඉපදවිය හැකි වේ. එසේ එක් දිශාවක සත්ත්වයන් අරමුණු කරමින් ධ්‍යාන අටවිස්ස (28) බැගින් දශ දිශාවට ම සියල්ල මෛත්‍රී ධ්‍යාන දෙසිය අසූවක් (280) ඉපදවිය හැකි වේ. ඒ අනුව දිශා වශයෙන් මෛත්‍රී ධ්‍යාන හාරසිය අසූවක් (480) ක් ඉපදවිය හැකි වේ.

මේ අනුව පටිසම්භිදාමග්ගපාළියෙහි කියන ලද ආකාරයට මෛත්‍රී භාවනාවෙන් විශේෂ සත්ත්ව පිරිසිඳීමක් නොමැතිව අර්පණා විස්සක් (20) ද ස්ත්‍රී පුරුෂාදි ලෙස විශේෂ සත්ත්ව පිරිසිඳීමක් සහිතව අර්පණා අටවිස්සක් (28) ද දිශා වශයෙන් අර්පණා හාරසිය අසූවක් (480) ක් ද යැයි සියල්ල අර්පණා පන්සිය විසි අටක් (528) ක් ඉපදවිය හැකි වේ.

මෙසේ විග්‍රහ කර දක්වන ලද මෛත්‍රී සමාධීන් අතරින් යම් කිසි සමාධියකගේ වශයෙන් මෙත් වඩා ඉහත විස්තර කරන ලද ‘සුඛං සුපති’ ආදි ආනිසංස ලැබිය හැකි අතර ඒ මෛත්‍රී සමාපත්තිය පදනම් කරගෙන විදසුන් වඩා උතුම් නිර්වාණය සාක්‍ෂාත් කර ගත හැකි වේ. ඒ සඳහා නිවන් කැමති සත්පුරුෂයෝ උත්සාහ කරත්වා !

දිද්දෙණිය රණගිරිලෙන ආරණ්‍යසේනාසන වාසී,

ත්‍රිපිටක විශාරද, විද්‍යාවේදී, ශාස්ත්‍රපති, රාජකීය පණ්ඩිත,

පූජ්‍ය මහව ඤාණාලෝක හිමි