පොක්ඛරණී සූත්‍රය

 

පොක්ඛරණී සූත්‍රය  

75

මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් සමයෙක්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත් නුවර සමීපයෙහිවූ, අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද, ජේතවනාරාමයෙහි වාසයකරන සේක. එහිදී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ‘මහණෙනි’යි කියා භික්ෂූන් ඇමතූහ. ‘ස්වාමීනි’යි කියා ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ. (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක.

“මහණෙනි, යම්සේ වනාහි දිගින් පනස් යොදුන්වූ, පුළුලින් පනස් යොදුන්වූ, ගැඹුරින් පනස් යොදුන්වූ, කපුටන්ට පානය කරනු හැකිවනසේ කට ළඟට පිරුණාවූ, පොකුණක් වේද, එයින් පුරුෂයෙක් කුසතණ පතක අගින් දිය බිඳක් ගන්නේය. මහණෙනි, ඒ කිමෙකැයි සිතන්නහුද කුසතණපත් අගින් ගන්නා ලද යම් දිය බිඳක් වේද, පොකුණෙහි ඉතිරිවූ යම් දියක් වේද, මේ දෙකින් කවරක් වනාහි අධිකතර වේද?” “ස්වාමීනි, යම් මේ පොකුණු දියක් වේද, එයම අධිකතරවේ. කුසතණ අගින් ගන්නා ලද දිය ඉතා ස්වල්පවේ. කුසතණ අගින් ගත් දිය, පොකුණු දිය හා සසඳන කල්හි, සියයෙන් කොටසකටද නොපැමිණෙයි. දහසින් කොටසකටද නොපැමිණෙයි. ලක්ෂයෙන් කොටසකටද නොපැමිණෙයි.”

“මහණෙනි, එසේම වනාහි සෝවාන් මාර්ග සම්‍යක්දෘෂ්ටියෙන් යුක්තවූ, නුවණින් ආර්යසත්‍යය අවබෝධ කළාවූ, ආර්යශ්‍රාවක පුද්ගලයාගේ යම් මේ දුකක් ක්ෂයවූයේද, කෙළවර වූයේද, ඒ ක්ෂයවූ කෙළවරවූ දුකට ඉතා වැඩිය. ඉතිරිවූ දුක ඉතා ස්වල්පය, ක්ෂයවූ, කෙළවරවූ, දුක්ගොඩ හා සැසඳීමේදී යම් මේ සත්වරක් (ඉපදීම) පරමකොට ඇති, මේ දුක සියයෙන් කොටසටද නොපැමිණෙයි දහසින් කොටසටද නොපැමිණෙයි. ලක්ෂයෙන් කොටසටද නොපැමිණෙයි.

“මහණෙනි, එසේම ධර්මාවබෝධය වනාහි මහත්වූ අර්ථ ඇත්තේය. දහම් ඇස ලැබීම එසේ මහත්වූ අර්ථ ඇත්තේය.”

(දෙවෙනි පොක්ඛරණී සූත්‍රය නිමි.)

ධම්මානුපස්සනාව - ස්ඛන්ධ විදර්ශනාව

 ධම්මානුපස්සනාව - ස්ඛන්ධ විදර්ශනාව:

ගතට සිතට සුව සලසන භාවනාව

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ

මහා ලේඛකාධිකාරී

කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

බුදුරදුන් ධරමාන කාලයේ තිස්ස නමින් ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් වසර දොළහක් ම එකම නිවසින් දවල් දානය වැළඳුවා. එක්තරා දවසක ඒ නිවසේ ගෙහිමියාට මැණික් ගලක් ඔප මට්ටම් කර දෙන්නැ’යි කොසොල් රජතුමා එවා තිබුණා.

එය මේසය මත තබා නිවස තුළට පිවිසි ගෙහිමියා නැවත පැමිණෙද්දී මැණික් ගල මේසය මත තිබුණේ නැහැ. එය නිවසේ ඇතිකරන ගිජු ලිහිණියා විසින් ගිල දැමූ අතර දනට වැඩම කළ ස්වාමීන් වහන්සේ මැණික් ගල ගත් බවට ගෙහිමියා සැක සිතුවා. ඒ නිසා උන්වහන්සේට අසීමිත ව තරවටුකර තාඩන පීඩන සිදු කරමින් මැණික් ගල ගැන විමසා, හිසට වෙළුමක් දමා තද කර දැමුවා. ඒ නිසා ඇස් , කන් , නාසා ආදියෙන් රුධිරය ගලා ගියා. වැගිරෙන රුධිරය ගිල දමන්න පැමිණි ගිජු ලිහිණියා ගැන ද කුපිත වූ ගෙහිමියාගේ පා පහරින් සතා මිය ගියා. එය දැනගත් ස්වාමීන් වහන්සේ ගිජුලිහිණියාගේ කුස පලා බලන්නැ’යි පැවසුවා. ඒ අනුව මැණික් ගල ලැබුණා.

මෙහි දී ස්වාමීන් වහන්සේ කායික වශයෙන් ලැබුණා වූ දුක් වේදනාව දිගින් දිගටම මෙනෙහි කර උන්වහන්සේගේ මරණය සහ රහත්වීම එකවර සිදු වී මහරහතන් වහන්සේ නමක් ලෙස අවසන් ගමන ගියා. කායික වශයෙන් ලැබුණා වූ දුක් වේදනාව දිගින් දිගට ම මෙනෙහි කර, වේදනානුපස්සනා සතිපට්ඨානය හොඳට වැඩී බෝධි පාක්ෂික ධර්මයන් ද දියුණු වී පින මතුවී රහත් බවට පත් ව ඒ මොහොතේ ම පිරිනිවන් පෑවා.

අද සඳහන් කරන්නේ වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය භාවනාවට වඩන ක්‍රමය යි. ශරීරයට දැනෙන වේදනාව වේදනා ස්ඛන්ධය යනුවෙන් හඳුන්වන අතර වේදනා චෛතසිකය වේදනා ස්කන්ධය නම් වෙයි. වේදනාව ප්‍රධාන වශයෙන් සුඛ වේදනාව, දුක්ඛ වේදනාව, උපේක්ෂා වේදනාව යනුවෙන් කොටස් තුනකට බෙදෙයි. නැවත එය සාමිස සුඛ වේදනාව , නිරාමිස දුක්ඛ වේදනාව , සාමිස උපේක්ෂා වේදනාව යනුවෙන් තවත් කොටස් තුනකට ද නිරාමිස සුඛ වේදනාව, නිරාමිස දුක්ඛ වේදනාව , නිරාමිස උපේක්ෂා වේදනාව යනුවෙන් තවත් වේදනා තුනක් වශයෙන් ද සියල්ල නවයකට බෙදෙයි. නව ආකාර වේදනා පිළිබඳ මනා දැනීමක් ඇතිකරගෙන හොඳට නුවණින් බලමින් වේදනාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි වශයෙන් මෙනෙහි කරන්න.( උදාහරණ - සුඛ වේදනාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. දුක්ඛ වේදනාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි...)

වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ හොඳ දැනීමක් ඇතිකර ගත යුතු යි. වේදනාව ‘ගොඩක්’ ලෙස දැනුන ද එය රූපයක් නො වෙයි. වේදනාව මාත්‍රයක් පමණ යි. වේදනාව හොඳ හැටි දැන කියාගෙන මෙනෙහි කර, සිත දියුණු තියුණු කරගත යුතු යි. මේ මඟින් විශාල ශක්තියක් ගොඩ නංවා ගන්නට පුළුවන්. කායික වුව ද මානසික වුව ද සුවයක් ලබන්න වේදනාව යටපත් කළ යුතු යි. ඇතැමෙකුට වේදනාව උසුලා ගන්නට නො හැකිව කෑ කෝ ගසා විලාප නඟනවා.

වේදනානුපස්සනා භාවනාවෙන්, වේදනා ස්කන්ධය මෙනෙහි කර ගැනීමෙන් කුමන වේදනාවක් වුවද තමන්ට ඉවසා දරා ගන්න පුළුවන්. තම ජීවිතයට අත්‍යවශ්‍ය කරන ගුණ ධර්ම ඉදිරියට ගෙන ඒම සඳහා වේදනානුපස්සනාවට විශේෂ තැනක් තිබෙනවා. ඒ ගැන හොඳ අවබෝධයක් ඇතිකරගෙන කටයුතු කළ යුතු යි. වේදනාස්කන්ධය , වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය වේදනාව දැඩිව අල්වා ගැනීම මෙහි ප්‍රකාශ කෙරෙනවා. එවිට නාම රූප කොටස් දෙකක් තිබෙනවා. රූප විසිඅට ගැන පසුගිය ලිපියෙන් සඳහන් කළා. එය ද එකක් පාසා ම මෙනෙහි කළා සේ ම, වේදනානුපස්සනාව ද මෙනෙහි කර වේදනාව සම තත්ත්වයට ගත යුතු යි. මේ පිළිබඳ හසල දැනීමක් ඇතිකරගෙන කොයි කවුරු වුණත් වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ මනා දැනීමකින් වේදනාව මෙනෙහි කළ යුතු යි.

ගෞතම බෝසතාණන් වහන්සේ ද වේදනාව පුදුමාකර ලෙස ඉවසීමෙන් දියුණු කරගත් උත්තමයෙක්. වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය මනා කොට තේරුම් බේරුම් කර ගැනීම ඉදිරියට යන්න පහසුවක්. තම සිරුරේ ඇති එක ගොඩක් වන්නේ වේදනාඋපාදානස්ඛන්ධය යි. වේදනාව දැඩි සේ ගැනීම නිසා තමන්ට දුකක් මිස සැපයක් නැහැ.

මහ රහතන් වහන්සේට වේදනා ස්කන්ධය මිස වේදනා උපාදානස්කන්ධ කොටස නැහැ. එසේනම්, ඒ තත්ත්වයට පත්වීම සඳහා බුදු දහම නොයෙක් කරුණු ගෙනහැර දක්වමින් කටයුතු කෙරෙන්නේ. තම ගුණ ධර්ම දියුණුවෙන්, සති, සමාධි, ඥාන දියුණු තියුණු කරගත යුතු යි.

තෙවැන්න සංඥා උපාදානස්ඛන්ධය යි. එහි වැඩි විස්තරයක් නැහැ. එය වැඩි දෙයක් හඳුනා ගැනීම යි. මනුස්සයෙක්, දෙවියෙක්, බ්‍රහ්මයෙක්, ගේ දොර ආදිය හඳුනාගන්නේ සංඥා උපාදානස්ඛන්ධයෙන්. එය සංඥා චෛතසිකය නම් වෙයි. එය සංඥා උපාදානස්ඛන්ධය ලෙස ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. එසේනම්, සංඥාව යනු කුමක්දැ’යි හොඳ දැනීමක් කොයි කා ළඟත් තිබෙනවා. සංඥාව පිළිබඳ ව වටහා ගෙන, සංඥා චෛතසිකයක් බව වටහාගෙන, සංඥාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සිය දහස්වර මෙනෙහි කර ගත යුතු යි. සංඥාව ඇසට පෙනෙන, කනට ඇසෙන දෙයක් නො වන අතර එය නාම ධර්මයක්. එසේනම්, නාමයක් වන සංඥාවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ විදර්ශනාවට ගන්නා ක්‍රමය පැහැදිලි කළා. සංඥාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් නුවණින් බලන්න. එවිට තමන්ට විශාල ශක්තියක්, දියුණුවක් ඇති කරගන්න පුළුවන්.

භාවනා ක්‍රම දියුණු කර ගැනීමේ දී ඡන්ද ඍද්ධි පාද, චිත්ත ඍද්ධි පාද, විරිය ඍද්ධි පාද , වීමංස ඍද්ධි පාද යන සතර ඍද්ධිපාදයෝ අත්‍යවශ්‍ය කරනවා. භාවනාව දියුණු කර ගැනීමට ඇති කැමැත්ත ඡන්ද ඍද්ධි පාදය යි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය බලවත් සිත චිත්ත ඍද්ධි පාදය යි. භාවනාවට ගන්නා වූ නුවණ නොහොත් විමසීම වීමංස ඍද්ධි පාදය යි. ඒ සඳහා ගන්නා උත්සාහය විරිය ඍද්ධිපාදය යි. මේවා බණ භාවනා ක්‍රම වලට අත්‍යවශ්‍ය කරනවා. ඕනෑම දෙයක් සාර්ථකව ඉදිරියට ගෙන යන්නට පුළුවන්කම තිබෙනවා. මේ ගැන ලොවුතුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ ගෙන හැර දක්වනවා. වේදනාව, සංඥාව මෙනෙහි කර, විදර්ශනා ඥාන පහළ කරගෙන සෝවාන්, සකෘදාගාමී, අනාගාමී, අර්හත් මාර්ග ඵල සහ නිවන ආදිය නව ලොවුතුරා ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීමේ ක්‍රමය පහදා දුන්නේ. මේ ගැන දැන පහදාගෙන ඉදිරියට පිවිස හසල දැනුමකින් සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනයේ ලබා ගත යුතු ගුණ ධර්ම සොයා ඉදිරියට යා යුතු යි. සිහි නුවණ හොඳට දියුණුවෙන්, ශ්‍රද්ධා, වීර්යය, සති, සමාධි , ඥාන , ඉන්ද්‍රිය හොඳට දියුණු තියුණු කරගෙන භාවනා ක්‍රම ටිකත් සාර්ථකව ඉදිරියට ගෙන යන්න පුළුවන්කම තියෙනවා. මේ ඉන්ද්‍රිය පහ නිවැරැදිව නැතිනම්, ඉදිරියට පිවිසෙන්න අපහසු යි. ඒ නිසා කොයි කවුරු වුණත්, බුදු දහම වැළඳගෙන බණ භාවනා ක්‍රම පිළිබඳ හසල දැනුමකින් ඉදිරියට පහසුවෙන් ගමන් කළ හැකි යි. බුදු දහමට අනුකූලව කටයුතු කිරීමෙන් සැමට යහපතක් මිස අයහපතක් නැහැ. ඒ නිසා මෙහි සඳහන් වූ වේදනානුපස්සනාව නම් වූ වේදනාස්ඛන්ධයත් එනම් වේදනා චෛතසිකය, සංඥා ස්ඛන්ධයත් එනම් සංඥා චෛතසිකයත් හොඳින් අවබෝධයෙන් අනිත්‍යය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් මෙනෙහි කර භාවනා දැනීම ශක්තිමත් ව ඉදිරියට ගෙන යා යුතු යි. එවිට භාවනා ක්‍රමය තමන්ට පහසුවෙන් ගෙන යා හැකි යි. වේදනාව වේදනාව වශයෙන් හඳුනාගෙන, වේදනාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් නිබඳව ම මෙනෙහි කර, සංඥාව අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් නිබඳව ම මෙනෙහි කරන්න. එවිට තම නුවණ හොඳින් වැඩී තම පුණ්‍ය වාසනාව ද දියුණුවෙන් පාරමිතාවන් ද සම්පූර්ණ කර ගන්න පුළුවන්. මේ කරුණු හොඳින් දියුණුවෙන් භාවනාව පිළිබඳ දැනීමක් ඇතිකරගෙන කටයුතු කරගත යුතු යි. එවිට අප යන ගමන් මඟ වරදින්නේ නැහැ. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය යන නිවන් මග පැහැදිලිව යන්නට පුළුවනි. එසේනම්, මේ පිළිබඳ හොඳ දැනීමක් ලබා, සියලු කටයුතු සඵල කරගෙන බණ භාවනා කටයුතු ද සාර්ථක කරගෙන , ගුණ ධර්ම ද දියුණුවෙන් පාරමිතා ද ඉක්මනින් ම සම්පූර්ණ කරගෙන නිවන් පසක් කරගන්නට ලැබේවා!

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

ඇසට පෙනෙන රූපය නුවණින් දකින්න

 

ඇසට පෙනෙන රූපය නුවණින් දකින්න

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ ශ්‍රී කල්‍යාණි

යෝගාශ්‍රමයේ මහා ලේඛකාධිකාරී කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

නීවරණ විදර්ශනාව පිළිබඳ ව පසුගිය ලිපි මඟින් සඳහන් කළා. සිත විනාශ කරන, අපායට ඇද දමන, කායික මානසික දුක් ඇතිකරන, මහා ව්‍යසනයට පත් කරන තණ්හාව, තරහව , කම්මැළිකම, සිතේ විසිරීම සහ සැකය ආදී කරුණු පහ පිළිබඳ ව පසුගිය ලිපි මඟින් සඳහන් කළා. ඉන්පසුව යි ස්කන්ධ විදර්ශනාව මෙනෙහි කරන්නේ. විදර්ශනාව යනු ඇසින් බලන්නා සේ නුවණින් බැලීම යි. ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැකීම යි.

ඇත්ත ඇති සැටියෙන් බලනවා යනු ශරීරය සැකසී ඇති ආකාරය නුවණින් බැලීම යි. පඨවි , ආපෝ, තේජෝ, වායෝ ධාතු සතරකින් මේ ශරීරය සැකසී තිබෙනවා. කේසාන්තයේ සිට පාදාන්තය දක්වා ම සෑම කොටසක ම සතර ධාතූන් අන්තර්ගත යි. කෙළ, සොටු, මළ, මූත්‍ර දෙස බැලුවත් සතර ධාතුව ම අන්තර්ගත යි. මිනිසාට පමණක් නොවෙයි, සතුන්ටත් පංචස්ඛන්ධය තිබෙනවා. ඒවාටත් තිබෙන්නේ ඉහත සඳහන් කළ ධාතු කොටස්ම යි. ගස් කොළන් දෙස බැලුවත් ධාතූන්ගෙන් සමන්විත යි. පංචස්ඛන්ධය යනු කුමක්දැ’යි පසුගිය ලිපියෙන් සඳහන් කළා. පංචඋපාදානස්ඛන්ධය යනු රූප උපාදානස්ඛන්ධය, වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය, සංඥා උපාදානස්කන්ධය, සංඛාර උපාදානස්ඛන්ධය, විඤා්ඤාණඋපාදානස්ඛන්ධය යි. මේ නාමයන් පහ මෙසේ වුවත් අර්ථ වශයෙන් ගත් කල බොහොම සංකීර්ණ වෙයි. අද පංචස්ඛන්ධ විදර්ශනාවේ පළමු කොටස වන රූප උපාදානස්ඛන්ධය ගැන සඳහන් කරමු.

ඇසට පෙනෙන රූපය පිළිබඳ සිහි නුවණින් බැලිය යුතු යි. ඇතිවීම, නැතිවීම රූපස්ඛන්ධ විදර්ශනාව යි. ශරීරය මෙලෙස පැවතුණාට එහි රූප විසි අටක් තිබෙයි. ඒ එකක් පාසා ම අනිත්‍ය , දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. ඒ රූප විසි අටම පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ ධාතු කොටස් වලින් සමන්විත යි. මේ රූප විසි අට පිළිබඳව ඇති කරගන්නා මනා දැනීම ඉදිරියට පිවිසෙන්න බොහොම වැදගත්.

ගැඹුරින් සීතීමට අපහසු නම්, රූපස්ඛන්ධය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, යනුවෙන් පමණක් සිතන්න. තමාගේ නැණ පමණින් ධර්මය වටහා ගන්න. ඇතැමෙක් භාවනාව ගැඹුරටම මෙනෙහි කරනවා. අනේ! මට බැහැනේ යනුවෙන් නො සිතා තම නැණ පමණින් භාවනාව ඉදිරියට ම මෙනෙහි කළ යුතු යි. රූප විසි අටේ තිබෙන අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වටහා ගැනීම රූපස්ඛන්ධ විදර්ශනාව යි. භූත රූප සතරක් වශයෙන් පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යනුවෙන් වෙයි. මේවා භූත යනුවෙන් සඳහන් කරන්නේ වෙනස් වන, විකාර බවට පත්වන නිස යි. මෙහි රූප විසි අට අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් ගනි යි. පඨවි රූපය මම නො වෙ යි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි. එමනිසා පඨවි රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සිය දහස් වර මෙනෙහි කළ යුතු යි. එසේම ආපෝ රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, ආපෝ රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. තේජෝ රූපය මම නොවෙ යි, මගේ නොවෙ යි, මගේ ආත්මය නොවෙයි , එමනිසා තේජෝ රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. වායෝ රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා වායෝ රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. චක්ෂු ප්‍රසාද රූපය මම නොවෙයි, මගේ නොවෙයි, මගේ ආත්මය නොවෙයි, එමනිසා චක්ෂු ප්‍රසාද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. සෝත ප්‍රසාද රූපය මම නො වෙයි, ම ගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා සෝත ප්‍රසාද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ඝාන ප්‍රසාද රූපය මම නො වෙ යි, මගේ නොවෙයි, මගේ ආත්මය නොවෙයි, එමනිසා ඝාන ප්‍රසාද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ජිව්හා ප්‍රසාද රූපය මම නො වෙයි, මගේ නොවෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ජිව්හා ප්‍රසාද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. කායද් ප්‍රසාද රූපය මම නො වෙයි. මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි. එමනිසා කායද්ප්‍රසාද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රූප රූපය මම නො වෙ යි, මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා රූප රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ශබ්ද රූපය මම නො වෙයි, මගේ නොවෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා ශබ්ද රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ගන්ධ රූපය මම නො වෙ යි, මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා ගන්ධ රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රස රූපය මම නොවෙ යි, මගේ නොවෙ යි, මගේ ආත්මය නොවෙ යි, එමනිසා රස රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. භාව රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා භව රූපය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. හදය වත්ථු රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා හදය වත්ථු රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ජීවිතේන්ද්‍රිය රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ජීවිතේන්ද්‍රිය රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ආහාර රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා ආහාර රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ආකාශ ධාතු රූපය (පරිච්ඡේද රූපය) මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ආකාශ ධාතු රූපය (පරිච්ඡේද රූපය) අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. කාය විඤ්ඤප්ති රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා කාය විඤ්ඤප්ති රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. වචී විඤ්ඤප්ති රූපය මම නො වෙ යි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා වචී විඤ්ඤප්ති රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ලහුතා රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි, එමනිසා ලහුතා රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. මුදුතා රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා මුදුතා රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. කම්මඤ්ඤතා රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙ යි, මගේ ආත්මය නො වෙ යි. එමනිසා කම්මඤ්ඤතා රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. උපචය රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා උපචය රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. සන්තති රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා සන්ථති රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. ජගතා රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා ජගතා රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අනිච්ඡතා රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා අනිච්ඡතා රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. අටවිසි රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එම නිසා අටවිසි රූපය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. යනුවෙන් රූප විදර්ශනාව හැකිතාක් මෙනෙහි කරන්න.

රූප විසි අට කටපාඩම් කරගන්න පුළුවන් අය, එය කටපාඩම් කරගෙන එකක් බොහෝ වාරයක් මෙනෙහි කරන්න. උදාහරණයක් වශයෙන් පඨවි ධාතු රූපය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා පඨවි ධාතු රූපය අනිත්‍යය යිි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සියවර, දහස් වර මෙනෙහි කරන්න . ඊළඟට එකක් පාසා ම හොඳට සිතට ගෙන මෙනෙහි කරද්දී නුවණ හොඳින් වැඩෙයි. විදර්ශනා ඥාන උපදවා ගන්න පුළුවන්. එය සම්මසන විදර්ශනා ඥාන නම් වෙයි. එසේ ම ඇතිවීම, නැතිවීම දැකීම උදයබ්භය ඥාන නම් වෙයි. මෙලෙස විදර්ශනා ඥාන ලබාගෙන කවුරුත් රූපස්ඛන්ධ විදර්ශනා ලෙස තම සිරුර අනිත්‍යය , දුක්ඛ , අනාත්ම , වශයෙන් වටහා ගෙන තම රූපය තුළ තිබෙන රූප විසි අටක් බව වටහා ගෙන රූප විසි අට ඉගෙන ගෙන එකක් පාසා ම මෙනෙහි කළ යුතු යි. අවසානයේ රූපස්කන්ධය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. එසේ නැතිනම්, මේ ශරීරය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සිය දහස් වර හොඳින් මෙනෙහි කරන්න. එවිට තම ශරීරයේ තිබෙන තත්ත්වය හොඳට වටහා ගන්න පුළුවන්. බණ භාවනා ක්‍රමය දියුණු තියුණු කරගෙන ඉදිරියට ගියොත් තමන්ට හසල දැනුමක් ලැබිය හැකි යි. ගැඹුරින් මෙනෙහි කළ නො හැකි නම්, මේ ශරීරය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් දවසට සිය වර දහස්වර රැකියාවට යද්දී, බස් රියේ යද්දී නිදැල්ලේ හැසිරෙන සිතට මෙවැනි අදහස් ලැබුණහ ම බණ භාවනා ඉබේ ම පුරුදු වෙයි. ඒ සඳහා අමුතුවෙන් මහන්සි ගත යුතු නැහැ.

ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

සංයෝජන සූත්‍රය

 

සංයෝජන සූත්‍රය

53

මා විසින් මෙසේ අසනලදී. එක්කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සැවැත්නුවර සමීපයෙහිවූ, අනේපිඬු සිටාණන් විසින් කරවන ලද, ජේතවනාරාමයෙහි වාසයකරන සේක. එහිදී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ‘මහණෙනියි’ කියා භික්ෂූන් ඇමතූහ. ‘ස්වාමීනියි’ කියා ඒ භික්ෂූහු භාග්‍යවතුන් වහන්සේට උත්තර දුන්හ (එවිට) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක.

“මහණෙනි, සංයෝජනයන්ට අරමුණු වන්නාවූ ධර්මයන්හි රසවිඳගැනීම අනුව බලමින් වාසය කරන්නාගේ තණ්හා තොමෝ වැඩෙන්නීය. තණ්හාව නිසා උපාදානය ඇතිවෙයි. උපාදානය නිසා භවය ඇතිවෙයි. භවය නිසා ජාතිය (ඉපදීම) ඇතිවෙයි. ජාතිය (ඉපදීම) නිසා ජරා, මරණ, ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ (වැළපීම්) ඇතිවෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුක් ගොඩ ඇතිවෙයි.

“මහණෙනි, යම්සේ තෙල්ද වැටියද නිසා තෙල් පහන දැල්වෙන්නේද, එහි පුරුෂයෙක් කලින් කල තෙල් වත්කරන්නේද, වැටි දමන්නේද, මහණෙනි, එසේ වනාහි ඒ තෙල් පහන ඒ (තෙල් ආදිය) නිසා, ඒ හේතුවෙන් බොහෝ දීර්ඝ කාලයක් දැල්වෙන්නේද, මහණෙනි, එසේම වනාහි සංයෝජනයන්ට අරමුණු වන්නාවූ ධර්මයන්හි රසවිඳ ගැනීම අනුව බලමින් වාසය කරන්නාගේ තණ්හා තොමෝ වැඩෙන්නීය. තණ්හාව නිසා උපාදානය ඇතිවෙයි. උපාදානය නිසා භවය ඇතිවෙයි. භවය නිසා ජාතිය (ඉපදීම) ඇතිවෙයි. ජාතිය (ඉපදීම) නිසා ජරා, මරණ, ශෝක, පරිදේව, දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ (වැළපීම්) ඇතිවෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුක් ගොඩ ඇතිවෙයි.

“මහණෙනි, සංයෝජනයන්ට අරමුණු වන්නාවූ ධර්මයන්හි ආදීනව අනුව බලමින් වාසය කරන්නහුගේ තණ්හා තොමෝ නැති වන්නීය. තණ්හාව නැතිවීමෙන් උපාදානය නැතිවෙයි. උපාදානය නැතිවීමෙන් භවය නැතිවෙයි. භවය නැතිවීමෙන් ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවෙයි. ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවීමෙන් ජරා, මරණ, ශෝක, පරිදේව (හැඬීම්), දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ (වැළපීම්) නැතිවෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුක්ගොඩ නැතිවෙයි.

“මහණෙනි, යම්සේ තෙල්ද වැටියද නිසා තෙල් පහන දැල්වෙන්නේද, එහි පුරුෂයෙක් කලින්කල තෙල් වත්නොකරන්නේද, වැටි නොදමන්නේද, මහණෙනි, මෙසේ වනාහි ඒ තෙල් පහන පූර්වවූ, (තේලාදී) හේතූන් නැතිවීයාමෙන් සහ අන්‍යවූ ආහාර නොලැබීමෙන් නිරාහාර වූයේ නිවී යන්නේය. මහණෙනි, එසේම වනාහි සංයෝජනයන්ට අරමුණුවන ධර්මයන්හි ආදීනව අනුව බලමින් වාසය කරන්නහුගේ තණ්හා තොමෝ නැති වන්නීය. තණ්හාව නැතිවීමෙන් උපාදානය නැතිවෙයි. උපාදානය නැතිවීමෙන් භවය නැතිවෙයි. භවය නැතිවීමෙන් ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවෙයි. ජාතිය (ඉපදීම) නැතිවීමෙන් ජරා, මරණ, ශෝක, පරිදේව (හැඬීම්), දුක්, දොම්නස් සහ උපායාසයෝ (වැළපීම්) නැතිවෙත්. මෙසේ මේ සියලු දුක් ගොඩ නැතිවෙයි.

තමන් ගැන සෙවීම

තමන් ගැන සෙවීම

අතුරුගිරිය සදහම් පදනමේ

අනුශාසක

ගලිගමුවේ ඤාණදීප හිමි

ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සඟ පිරිස ආරම්භ වෙන්නේ ඇසළ පුන් පොහෝ දවසක යි.

පස් වග භික්ෂූන් වහන්සේලාට ධම්මචක්ක දේශනාව අවසන් වෙද්දී කොණ්ඩඤ්ඤ ස්වාමීන් වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කිරීමත් සමඟම බුදුන් වහන්සේ ඒහි භික්ඛු භාවයෙන් පැවිදි උපසම්පදාව ලබා දුන්නා. බුද්ධ ශාසනයේ ප්‍රථම ශ්‍රාවක සංඝයා ආරම්භ වුණේ එලෙස යි.

තුනුරුවන් සම්පූර්ණ වෙන්නේ ඇසළ පුන් පොහෝ දවසක යි. පස්වග භික්ෂූන් වහන්සේ ධර්මය අවබෝධ කිරීමත් සමඟ යස කුල පුත්‍රයා ඇතුළු යහළුවන් පනස් හතර දෙනෙක් පැමිණ මේ පිරිසට එකතු වෙනවා. බුදුන් වහන්සේ ඉසිපතන මිගදායේ මූලගන්ධ කුටි විහාරයේ ප්‍රථම වස් කාලය ගත කරනවා.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ශික්ෂා පද පනවන්නේ බුද්ධත්වයට පත්ව, අවුරුදු විස්සකට පසුව යි. එතෙක් ශාසනය තුළ ශික්ෂා පද පැනවීමක් සිද්ධ වෙලා නැහැ. ඒ නිසා මුල් කාලයේ සමහර භික්ෂූන් වහන්සේ වස් කාලයේ එනම්, ඉන්දියාවේ මහා ධාරානිපාත වර්ෂාව එකදිගට ඇද හැලෙන මාස දෙක තුනක කාලයක්. ශ්‍රමණයන් වහන්සේලාත්, අන්‍ය තීර්ථකයන් අතරත් එනම්, සංජය බෙල්ලට්ඨි පුත්ත, පකුධකච්ඡායන, මක්ඛලී ගෝසාල ආදී නොයෙක් ෂඩ් ශාස්තෘවරු වටා සිටි පිරිස තම තමන්ගේ දර්ශන, මතවාද, පවසමින් මිනිසුන් අතර ඔවුන්ගේ ආගම් ප්‍රචාරය කර, වැසි මාස තුන එකතැනකට වී තම ආගමික මධ්‍යස්ථානවල ගත කරන පුරුද්දක් තිබෙනවා. නමුත් බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක පිරිස ධර්ම ප්‍රචාරය කිරීම වස් කාලය තුළ සිද්ධ කළා. මේ කාලයට සම්පූර්ණයෙන් පාරවල් මඩවෙලා, පොළෝ තලයෙන් අලුත් තණකොළ වැඩී ඒ තුළින් සතුන් මතු වෙනවා. භික්ෂූන් වහන්සේ චාරිකාවේ වඩිනවිට ඇතැම් විට සතුන් මෙන් ම අලුත් තණකොළ පෑගෙනවා. ඇතැම් විට භික්ෂූන් වහන්සේ මඩ මත ඇද වැටෙමින් විවිධ අනතුරුවලට මුහුණ දුන්නා. ඒත් සමඟ ම අන්‍ය තීර්ථකයෝ එනම්, නිගණ්ඨනාථ පුත්තගේ දර්ශනයත් සමඟ ඔහු පැවසුවේ ගස් කොළන් වලට පවා පණ තිබෙන බව යි. ඔවුන් ගස් කොළන් හැඳින්වූවේ ඒක බීජී ප්‍රාණීන් ලෙස යි. ඒ නිසා භික්ෂූන් වහන්සේලාට නින්දා අපහාස කරමින්, මේ ශ්‍රමණයෝ කිසිම කරුණාවක් නැතිව, වැස්ස කාලයට පොළොවෙන් මතුවන සතුන් පාගා සිරුරේ මඩ තවරාගෙන සිවුරේ මඩ ගාගෙන, පොළොවෙන් හට ගන්නා බීජ පාගාගෙන වඩිනවා යැ’යි බුද්ධ ශ්‍රාවක භික්ෂු පිරිසට නොයෙක් අපවාද නැඟුවා. මෙවැනි කාරණා සියල්ලක් නිසා බුදුන් වහන්සේ භික්ෂූන් වහන්සේලාට මෙලෙස දේශනා කර වදාළා. ‘මහණෙනි, අනෙකුත් කාලයේ ධර්ම ප්‍රචාර කටයුතු සිද්ධ කර, වස් කාලයේ දී, එක තැනක , එක් ආරාමයක සිට, තම අධ්‍යාත්මික ගුණ ධර්ම පුරුදු කරගෙන ,සතර සතිපට්ඨාන වඩාගෙන, බණ භාවනා කරගෙන වස් කාලයේ, වස් සමාදන් ව කටයුතු කරන්න. මේ හේතුව මත බුදුන් වහන්සේ වස් කාලයේ ශික්ෂා පද දේශනා කර වදාළා.

බුදුන් වහන්සේ ප්‍රථම රහතන් වහන්සේ හැට නම ධර්ම ප්‍රචාරය පිණිස පිටත් කළා ‘චරථ භික්ඛවේ, චාරිකං - බහුජන හිතාය බහුජන සුඛාය අත්තාය හිතාය සුඛාය දේව මනුස්සානං’ යනුවෙන් බුදුන් වහන්සේ දෙව් මිනිස් ලෝකයාට හිත සුව පිණිස මේ ධර්මය ව්‍යාප්ත කරගෙන ගම් නියම් ගම් පුරා වඩින්නැ’යි හැට නමක් භික්ෂූන් වහන්සේ ධර්ම ප්‍රචාරයට පිටත් කර, බුදුන් වහන්සේ මිගදායේ සිට උරුවෙල් දනව්වට පිටත් වෙනවා. එහි යන අතර මඟ දී ‘කප්පාසික වනය’ යනුවෙන් හඳුන්වන වනාන්තරයක දී ‘තිංසවග්ගිය’ කුමාරවරු හමු වුණා.

මොවුන් කොසොල් රජතුමාගේ ඥාති සම්බන්ධයක් ඇති ඥාති කුමාරවරු තිස් දෙනෙක්. මේ අයගෙන් තරුණ වයසේ සිටි විසි නව දෙනෙකුට කුමාරිකාවන් සිටියා. එක් අයෙකුට පමණක් කුමාරිකාවක් නො සිටි බැවින් ඔහු මුදල් ගෙවා දින දෙක තුනකට තාවකාලික පෙම්වතියක් සොයාගෙන තිංසවග්ගිය කුමාරවරු තිස් දෙනාම කුමාරිකාවන් සමඟ දින දෙක තුනක් ම වනාන්තරයට පිවිස විනෝද වී, කෙලෙස් තුළ ජීවත් වුණා. මේ අය වනාන්තරයෙන් පිටතට එද්දී බොහොම සුන්දර පොකුණක් හමු වුණා. කුමාරවරුන් සමඟ කුමරියන් මෙහි දී දිය නාන්න සූදානම් වුණා. නමුත් කුලියට ගත් කුමාරිය නාන්න දියට බැස්සේ නැහැ. රාජකුමාරවරුන් සහ අනෙක් කුමරියන් විසි නවදෙනා තම ආභරණ ගලවා දමා දියට බැස පීන පීනා ස්නානය කළා. මේ මොහොතේ කුලියට ගත් කුමාරිය බිසෝ වරුන්ගේ ආභරණ සොරා ගෙන පැන ගියා. මෙහිදී කෝප වූ කුමාරවරු තිස්දෙනා තම කුමාරියන්ට නිවෙස් වලට යන්නැ’යි පවසා පැන ගිය කුමාරිය සොයා ඇවිද ගියා. මේ අතරේ බුදුන් වහන්සේ උරුවෙල් දනව්වට කප්පාසික වනය පසුකරමින් වැඩම කළා.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දුර සිටම මේ කුමාරවරු තිස් දෙනාටම ධර්මය අවබෝධ කරන්න සමත් මහා පින්ඇති කුමාරවරු තිස් දෙනෙක් බව දුටුවා. ඒ නිසා කුමාරවරු පැමිණෙන මඟ ගසක් පාමුල බුදුන් වහන්සේ වැඩ සිටියා. කුමාරවරු තිස් දෙනා කැළය පීරාගෙන එද්දී බුදුන් වහන්සේ බව නො දැන , අන්න ශ්‍රමණයන් වහන්සේ කෙනෙක් වැඩ සිටිනවා යැ’යි පවසමින්, මේ උත්තමයාගෙන් කාන්තාවක් දුටුවාදැ’යි විමසුවා. ඒ මොහොතේ ඔවුන්ගේ පින මතු වන සේ බුදුන් වහන්සේ මෙලෙස වදාළා. ‘කාන්තාවක් ගැන සොයන්නේ නැති ව තමන් ගැන සොයා ගත්තොත් හොඳ නැද්දැ’යි වදාළා. ඒ මොහොතේ සසර පුරුද්දකට සේ, තමන් ගැන විමසා, යෝනිසෝමනසිකාරයේ යෙදී, තමන්ගේ ජීවිතය ගැන සසරේ හොඳට නුවණ පුරුදු කළ රාජ කුමාරවරු එකිනෙකා මුහුණින් මුහුණ බැලුවා. තමන් ගැන සොයන්න? ‘ස්වාමීනී, තමන් ගැන සොයන්නේ කෙසේ ද? කුමක්ද? මෙහි අර්ථය යනුවෙන් විමසුවා. බුදුන් වහන්සේගේ උපදෙසින් කුමාරවරු තිස් දෙනා ම එකත් පසව වාඩි වුණා. ඒ මොහොතේ බුදුන් වහන්සේ බොහොම ගාම්භීර ධර්මයක් දේශනා කර වදාළා.‘ඇස තුළින් බලන්න ‘මම’ ඉන්නවා ද? නුවණින් විමසා බලද්දී දකින්නට ලැබෙන්නේ ලෙඩවෙන, ජරාවට පත්වන, තුවාල හැදෙන, කුණු වී මැරී යන ඇසක්. මම, මගේ , මගේ ආත්මය යැ’යි මට අවශ්‍ය ලෙස පවත්වන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ‘කන’ තුළින් බලන්න ‘මම’ ඉන්නවා ද? විමසා යද්දී දකින්න ලැබෙන්නේ, ලෙඩවන, ජරාවට පත්වන, තුවාල හැදෙන , කුණු වී යන මැරී යන කනක්. හේතු නිසා හටගෙන හේතු වෙනස් වෙන විට වෙනස් ව යන ස්වභාවයක් තිබෙන්නේ. ඒ තුළත් ‘මම’ නැහැ. මම, මගේ යනුවෙන් පැවසුවාට මට අවශ්‍ය ලෙස පවත්වන්න බැහැ. නාසය , දිව, ශරීරය, මනස ආදී ආයතන හය තුළින් ම ‘මම’ ඉන්නවා ද? යනුවෙන් හොඳට තමන් තුළින් ම විමසා බලන්නැ’යි වදාළා. එවිට ඔබලාට දකින්න ලැබේවි, මේ තුළින් දකින්න ලැබෙන්නේ සතර මහා ධාතූන්ගෙන් හටගත්, දෙතිස් කුණුප කොටස් ගොඩක් බව යි. පස්වෙලා, ජරාවට පත්වන, තුවාල හැදෙන කුණු වෙන ශරීරයක්. මෙලෙස ගාම්භීර ධර්මය බුදුන් වහන්සේ දේශනා කර අවසන් වෙද්දී වැඳ නමස්කාර කර, බණ අසා සිටි රාජකුමාරවරු තිස් දෙනා ම මාර්ග ඵල ලැබුවා. කීප දෙනෙක් ම සෝවාන් මඟ ඵල, සකෘදාගාමී මඟ ඵල ලැබුවා. තවත් පිරිසක් අනාගාමී ඵලයට පත් වුණා. නමුත් මේ අතර කවුරුවත් රහත් වුණේ නැහැ.

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

 

ස්කන්ධ විදර්ශනාව: වියපත් දසුනක උරුමය

 

ස්කන්ධ විදර්ශනාව:

වියපත් දසුනක උරුමය

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව

ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ

ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ

මහා ලේඛකාධිකාරී

කම්මට්ඨානාචාර්ය

ත්‍රිපිටකාචාර්ය,

ත්‍රිපිටක විශාරද

කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සතිපට්ඨාන භාවනා ක්‍රමයෙහි භාවනා ක්‍රම පිළිබඳ ව මුල සිට ම සඳහන් කළා. සතිපට්ඨාන භාවනාවෙන් සිත පිරිසුදු කර ගැනීම ප්‍රධාන ආනිසංසය වෙයි. ඇඬීම, වැළපීම දුක් සංසිඳුවා ගන්නට පුළුවන්. එසේම කායික දුක, මානසික දුක සංසිඳුවා ගැනීමට, නිර්වාණ මාර්ගයට බැස ගැනීමට, නිර්වාණය අවබෝධයට, සතර සතිපට්ඨාන භාවනාව ඉවහල් වෙයි.

සිහි නුවණින් කටයුතු කිරීම සතිපට්ඨාන භාවනාව වෙයි. ඇවිදීම, සිට ගැනීම , වාඩි ව සිටීම සහ සැතපීම ආදී සතර ඉරියව්වෙහි ම සිහි නුවණින් වාසය කිරීම සතිපට්ඨානය වෙයි. එසේනම්, කායානුපස්සනාව, වේදනානුපස්සනාව, චිත්තානුපස්සනාව සහ ධම්මානුපස්සනාවේ නීවරණ පහ පිළිබඳව , ඒවා හට ගන්නා ආකාරය, නැතිවන ආකාරය පිළිබඳව ද පෙර ලිපි මඟින් සඳහන් වුණා.

අද සඳහන් කරන්නේ ධම්මානුපස්සනාවේ ස්කන්ධ විදර්ශනාව පිළිබඳව යි. ස්කන්ධ යනු ‘ගොඩ’ යන අදහස යි. අපේ ශරීරයේ ගොඩවල් පහක් තිබෙනවා. එය පංච උපාදානස්ඛන්ධය නම් වෙයි. මෙම නාමයට ඇතුළත් වන්නේ අල්ලා ගැනීමේ කොටස් පහකි. රූප උපාදානස්ඛන්ධය, වේදනා උපාදානස්ඛන්ධය, සංඥා උපාදානස්ඛන්ධය, සංඛාර උපාදානස්ඛන්ධය, විඤ්ඤාණ උපාදානස්ඛන්ධය යනුවෙන් කොටස් පහකට බෙදා දක්වයි. ඒ පංච උපාදානස්ඛන්ධය සිහි නුවණින් යුතුව මෙනෙහි කළ යුතු යි. පංච උපාදානස්ඛන්ධය ගැන දැනීම වැඩිකර ගත යුතු යි.

මෙම කියමන අනුන් ගැන නො වෙයි, තම ‘ශරීර කූඩුව’ ගැනම යි. ස්කන්ධ ගැන මනා වැටහීමක් තිබිය යුතු යි. ශරීර කූඩුවට තවත් නමක් වන්නේ ‘ස්කන්ධ’ නාමය යි. භාවනා කරන යෝගියා නැවත ද රූපස්ඛන්ධ ආදී පංචවිධ උපාදානස්ඛන්ධයන් කෙරෙහි ධම්මානුපස්සීව නොහොත් ධර්මයට අනුව බලමින් වාසය කරනවා. ඒ පංචඋපාදානස්ඛන්ධයන් කෙරෙහි ස්කන්ධානුකූලව තමන්ගේ සිත යොමුකරගෙන බැලිය යුතු යි. රූපය පිළිබඳ ව, රූපය හට ගැනීම, රූපය නැතිවීම ආදී ක්‍රම බැලිය යුතු යි. එසේම ඉතිරි කොටස් හතරේ ද අධ්‍යාත්මිකව හෝ බාහිර ව පංචස්ඛන්ධයන් පිළිබඳ ව හොඳට නුවණින් බලමින් වාසය කළ යුතු යි. අනුන් පිළිබඳ ව පංචස්ඛන්ධයන් කෙරෙහි හෝ ඒ ස්කන්ධ ධර්මයන් අනුව බලමින් වාසය කළ යුතු යි.

තමන් පිළිබඳවත් අනුන් පිළිබඳවත් පංච උපාදානස්ඛන්ධයන් කෙරෙහි සිත පිහිටුවා ගැනීමෙන් වාසය කිරීම ස්කන්ධ භාවනාව යි. ඇතිවීම, නැතිවීම අනුව බලමින් වාසය කිරීම ස්කන්ධ විදර්ශනා භාවනාව නම් වෙයි. එය සාමාන්‍ය දෙයක් ලෙස නො සලකා ගැඹුරු කොටසක් බව තේරුම් ගත යුතු යි. තමන්ගේ ශරීරය ගැන වුව ද මෙලෙස සඳහන් කරන්නේ බොහොම ගැඹුරු කොටසක් ගැන යි. භාවනාවට යොමු වූ යෝගීන් පංචස්ඛන්ධය පිළිබඳ ව සිහියෙන් වාසය කළ යුතු යි. ඒ සිහිය මතු මත්තෙහි තිබෙන්නේ නුවණ යි. එසේනම්, සිහිය සහ නුවණ එකට යෙදුණු විට ස්කන්ධ පිළිබඳ ව මනා වැටහීමක් ඇති කරගන්න පුළුවන් වෙයි.

තණ්හාවෙන්, දෘෂ්ඨීන්ගෙන් තොරව වාසය කළ යුතු යි. පංචස්ඛන්ධය පිළිබඳ ව මම, මාගේ යන හැඟීම ඉවත් කර ගැනීමට නුවණ පහළ කරගෙන මෙනෙහි කළ යුතු යි. මගේ ශරීරය යනුවෙන් අප නිබඳව ම භාවිත කළ ද, ඒ දෙස සිහි නුවණින් බුදු දහමට අනුකූලව බැලූ විට ‘මම, මගේ’ යනුවෙන් කිසිවක් ඉතිරි වන්නේ නැත. කෙනෙක් මිය ගිය විට ශරීරයේ මුකුත් ම ඉතිරියක් නැහැ. හුස්ම ටික ගිය සැනින් දවසින් දෙකෙන් පළාතෙ ම ඉන්නට බැරි තරමට දුර්ගන්ධය හමනවා. එලෙස කුණුවන ශරීරයක්, අපට ලැබී තිබෙන්නේ. ඒ ශරීරයේ කේසා, ලෝමා, නඛා, දන්තා, තචෝ ආදී වශයෙන් කොටස් තිස් දෙකක් තිබෙන බව ඔබ දන්නවා. මේවා පඨවි, ආපෝ, තේජෝ, වායෝ යනුවෙන් සතර මහා ධාතූන්ගෙන් සමන්විත යි. කෙස් ගසක් ගත් විට සතර මහා ධාතූන්ගෙන් සමන්විත යි. එසේනම්, සෑම දෙයක ම සතර මහා ධාතූන්ගෙන් යුක්ත යි. සිරුරේ ඇස, ඇටකටු ගත්ත ද එලෙස ම යි.

එසේනම්, පංච උපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ ව හොඳ වැටහීමකින් කටයුතු කරද්දී තමන්ට හොඳ දැනීමක් ඇති කර ගත යුතු යි. මුලින්ම ස්කන්ධ යනු ගොඩක් බව වටහා ගත යුතු යි. ශරීරයට තවත් නමක් වන්නේ ස්කන්ධ යි. ගොඩවල් පහක් නිසා පංචඋපාදානස්ඛන්ධය යනුවෙන් ව්‍යවහාර වෙයි.

ශරීරය හෙවත් පංචඋපාදානස්ඛන්ධය අනිත්‍ය , දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් හොඳින් සැලකිය යුතු යි. මුලින් ම කොටස් වලට නොගොස් මාතෘකාවට පමණක් අවස්ථාව සලසා මෙනෙහි කළ යුතු යි. මේ ශරීරය හෙවත් පංචඋපදානස්ඛන්ධය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි යනුවෙන් හොඳින් ම සිතන්න. මේ ශරීරය හෙවත් පංචඋපාදානස්ඛන්ධය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සිය, දහස්වර මෙනෙහි කළ යුතු යි.

වියපත් මුතුන් මිත්තන් දෙස බැලුවොත්, අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම ලක්ෂණ හොඳින් වටහා ගත හැකි යි. දිරාපත්වන නිවහනක්, කැඩී බිඳී ගිය නගර ආදියෙහි ද අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වටහා ගන්න පහසු යි. හොඳට තිබුණු දේ නොබෝ දිනකින් වෙනස් ව යයි. උපන්නොත් ජීවත් ව මරණයට පත් වෙයි. මේ ගැන හොඳ වැටහීමකින් නුවණ දියුණු කරමින් කටයුතු කළොත්, පංච උපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ ව මනා වැටහීමකින් කටයුතු කරන්න පුළුවන්.

බුදු, පසේ බුදු, මහ රහතන් වහන්සේලා, පමණක් පංච උපාදානස්ඛන්ධය නිවැරැදිව අවබෝධ කළා. ආර්යන් වහන්සේලාට ඇත්තේ පංචස්ඛන්ධය පමණ යි. ඒ උතුමන්ට උපාදාන කොටස නැහැ. ඒ හැර සැමට ම ඇත්තේ පංචඋපාදානස්ඛන්ධය යි. එනම්, ඇලීමක් ඇති බව යි. ඒ නිසා මේ කොටසින් සඳහන් කරන්නට යෙදුණු භාවනා වගන්තිය නමස්කාරය, ඉතිපිසෝ, ස්වාක්ඛාත, සුපටිපන්න ගාථා සජ්ඣායනා කර, වාඩි වී, උකුල මත දෑත තබාගෙන, දෑස වසාගෙන හෝ අඩක් විවර කරගෙන, කිසිවක් නොසිතා, තමන්ගේ ශරීරයේ ඉහළ සිට පහළට ද, පහළ සිට ඉහළට ද හොඳින් බලන්න. තමන්ගේ ද අනුන්ගේ ද, ශරීර දෙස එලෙස නුවණින් බැලිය යුතු යි. මුතුන් මිත්තන් දෙස බලා, ඔවුන්ගේ කෙස් පැසී, දත් වැටී, ඇඟ රැළි වැටී, කුදු ව හැරමිටයක් රැගෙන යන වයෝවෘද්ධ දසුන දැක තමා ද මෙවැනි තත්ත්වයට පත් වන බව සිතන්න. මේ කාරණය වටහා ගන්න පුළුවන් නම්, අනිත්‍ය , දුක්ඛ, අනාත්ම තේරුම් බේරුම් කරගන්න පහසුවක් වෙයි. මුතුන් මිත්තෝ ද මා ද මරණය කරා යන බව සිතන්න. එසේනම්, ස්ථිර වශයෙන් කාටවත් කලක් ඉන්නට බැරි බව හොඳින් දැනගෙන ශරීරය හෙවත් පංචඋපාදානස්ඛන්ධය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා පංචඋපාදානස්ඛන්ධය හෙවත් මේ ශරීරය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් හැම ඉරියව්වක දී ම සිය දහස්වර මෙනෙහි කළ යුතු යි. බස් රියේ දී, කඩයට යද්දී, රැකියාවට යන විට දී, නින්දට යන තුරා මේ කරුණු පහ එක්තැන් කර මෙනෙහි කළ හැකි යි. මේ ශරීරය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා මේ ශරීරය අනිත්‍යය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි යනුවෙන් සිතුවත් ප්‍රමාණවත්. වැඩි විස්තර මතකයේ තබා ගන්න අපහසු නම්, මේ ශරීරය අනිත්‍ය, දුක්ඛ, අනාත්ම වශයෙන් සිතීම ද ප්‍රමාණවත් වෙයි. අනිත්‍යය යි යනුවෙන් නිකරුණේ සිතුවත් පුදුමාකාර පිනක් අත්වන බව ලොවුතුරු තථාගත ධර්මයේ සඳහන් වෙනවා.

සතිපට්ඨාන සූත්‍රය නිවන් මාර්ගය යි. සිහි නුවණින් භාවනා කරන නිසා එයට විශුද්ධි මාර්ගය, නිවන් මාර්ගය යනුවෙන් සඳහන් කරනවා. මේවා හොඳට තමන් දියුණු තියුණු කරගෙන ශීල, සමාධි, ප්‍රඥා ගුණයන් ද දියුණුවෙන් ලොවුතුරු දහම කුමක්දැ’යි තමන්ට ම වටහා ගත හැකි යි. ස්කන්ධ විදර්ශනාව හොඳින් වටහා ගත හැකි යි. ස්කන්ධ පහ ඇතුළාන්තය මෙනෙහි කිරීමට පෙර ම පංචඋපාදානස්ඛන්ධය හෙවත් මේ ශරීරය යනුවෙන් හොඳින් වටහා තේරුම් බේරුම් කරගත යුතු යි. හොඳින් නුවණ යොදවා මේ ශරීරයේ තත්ත්වය වටහා ගත යුතු යි. උපන් පුද්ගලයා ජීවත් ව මරණයට පත් වෙනවා, උපන් පුද්ගලයා ජීවත් වෙනවා, ලෙඩ වෙනවා, දුක් විඳිනවා, රෝහල් ගත වෙනවා, සිහි නැති වෙනවා, මරණයට පත් වෙනවා යනුවෙන් ද කල්පනා කළ යුතු යි. අසවල් පුද්ගලයාට පමණක් නො වෙයි, මට ද එලෙස ම බව නිබඳව ම සිතිය යුතු යි. එවිට භාවනා ක්‍රමය සාර්ථකව ඉදිරියට ගෙන යා හැකි යි.

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල

අත්තූපනායික ධර්මය හඳුනා ගනිමු

අත්තූපනායික ධර්මය හඳුනා ගනිමු

ඌරුගමුවේ අස්සජී හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ එක් අවස්ථාවක භික්ෂූන් වහන්සේලා පිරිසක් ද සමග කොසොල් ජනපදයේ චාරිකා කරන අතර, එහි වේළුද්වාර නම් බමුණුගමට ද වැඩම කළහ.

වේළුද්වාර ග්‍රාමවාසී බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරු “ශාක්‍ය කුලයෙන් නික්ම පැවිදි වූ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ භික්ෂූන් වහන්සේලා අපේ ගමට වැඩම කර ඇතැ’යි, යන පුවත ඇසූ හ. එසේම ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ අරහත්, සම්මා සම්බුද්ධ යනාදී ගුණ නවයකින් සමන්විතය හ, යන කීර්තිරාවය ද ප්‍රදේශය පුරා ක්‍රමයෙන් පැතිර ගියේ ය. තව ද උන්වහන්සේ මේ ලෝකයෙහි දතයුතු සියල්ල දැන සිටින බවත්, ඒ සියල්ල මුල, මැද, අග මනාකොට දේශනා කරන බවත්, එබඳු ආර්ය උතුමන් වහන්සේලා දැකීමෙන් යහපතක් වන බවත්, වටහාගත් ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේ කරා පැමිණ එකත්පස්ව සිටිය හ. පසුව උන්වහන්සේට මෙසේ සැළ කළහ.

“ස්වාමීනි, අපි අඹු දරුවන් පෝෂණය කරමින් විවිධ බැඳීම් සහිත ව වාසය කරමු. සිනිඳු සඳුන් ගල්වාගෙන සිටිමු. මල් ගඳ විලවුන් දරමු. රන් රිදී පැළඳගෙන වාසය කරමු. මෙසේ කාමභෝගී ජීවිත ගත කරන අපි මරණින් පසු සුගතියට පැමිණීමේ ප්‍රාර්ථනා ඇත්තෝ වෙමු. එබඳු අපට ඔබ වහන්සේ ධර්මය දේශනා කරන සේක්වා.”

මෙයට පිළිතුරු දුන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ‘ගෘහපතියනි, තමා කෙරෙහි විමසා බලා වටහාගත යුතු අත්තූපනායික ධර්මය මම නුඹලාට දේශනා කරමි. එය මනා ලෙස අසා මෙනෙහි කරන්නැ’යි, වදාළහ. මෙහි දී බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ සූත්‍රය හැඳින්වෙන්නේ ‘වේළුද්වාර සූත්‍රය’ නමිනි.

තමාගේ සදාචාරය අන්‍යයා වෙත ප්‍රදානය කිරීම අරමුණුකරගෙන මෙම වේළුද්වාර සූත්‍රයෙහි ත්‍රිකෝටික පාරිශුද්ධ කාය වාග් සමාචාරයක් උගන්වා තිබේ. එනම්, පළමුකොට තමන් ගැන සිතා, නොහොත් තමා උපමාවට ගෙන ඒ අනුව ම අනුන් ගැන සිතා අනුගමනය කළ යුතු ධර්ම ක්‍රමයකි. මෙය අත්තූපනායික ධර්මය ලෙස හැඳින්වේ. උදාහරණ ලෙස ප්‍රාණඝාතය පිළිබඳ ත්‍රිකෝටික පාරිශුද්ධිය ඇති කර ගත යුතු අයුරු විමසා බලමු. ප්‍රාණඝාතය තමාට අපි‍්‍රය නිසා ද, ඒ අයුරින් එය අන්‍යයන්ට ද අපි‍්‍රය නිසා එයින් වැළකීම, අන්‍යයන් ද එයින් වැළැක්වීම සහ ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීමේ ගුණ වර්ණනා කිරීම තුළින් එය සම්පූර්ණ කරගත හැකි ය. මෙම අංශ තුනෙන් පිරිසුදු වීම ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීම අර්ථවත්වීම සඳහා අවශ්‍ය ය. වරදින් මිදීම සඳහා මෙම ක්‍රමය ඉතා වැදගත් බව වටහා ගැන්ම අපහසු නොවෙයි.

ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීම සම්බන්ධයෙන් වූ මෙම අත්තූපනායික ධර්මය බුදුරදුන් වෙනත් අවස්ථාවල ද දේශනා කර ඇත. ධම්මපදයේ එය සඳහන් වනුයේ මෙසේ ය.

සබ්බේ තසන්ති දණ්ඩස්ස

සබ්බේසං ජීවිතං පියං

අත්තානං උපමං කත්වා

න හනෙය්‍ය න ඝාතයෙ

සියල්ලෝ දඬුවමට බිය වෙති. සියල්ලන්ට ම ජීවිතය පි‍්‍රය ය. මෙසේ අනුන් තමා මෙන් සලකා අනුන්ට හිංසා පීඩා නො කළ යුතු ය. අනුන් ඝාතනය නො කළ යුතු ය. මෙම ධර්ම කරුණු වඩාත් විග්‍රහයට ලක්කොට ප්‍රාණඝාත, අදත්තාදාන යනාදී අනෙක් කරුණුවලට ද එය සම්බන්ධ කර ඉදිරිපත් කිරීමක් මෙම වේළුද්වාර සූත්‍රයෙහි දැකිය හැකි ය.

දෙවැනි කරුණ අදත්තාදානයයි. එනම් නුදුන් දේ ගැනීම යි. තමාට අයත් සුළු දෙයක් හෝ අන්‍යයෙකු සොරකම් කරනවාට හෝ බලෙන් ගන්නවාට තමා කැමැති නැත. යමෙක් එසේ කළහොත් තමාට දුකක් වේදනාවක් ඇති වෙයි. එසේ ම සෙසු අයත් එසේ තම තමන් සතු දෑ පැහැර ගන්නවාට කැමැති නැත. තමා අපි‍්‍රය අමනාප දෙය අනුන්ටත් අපි‍්‍රය අමනාප වේ. එබැවින් අප සොරකම තමාට අපි‍්‍රය නිසා ද, ඒ අයුරින් ම එය අන්‍යන්ට ද අපි‍්‍රය නිසා එයින් වැළකිය යුතු ය. අන්‍යයන් ද එයින් වැළැක්විය යුතු ය. සොරකමෙන් වැළකීමේ ගුණ වර්ණනා කළ යුතු ය. ස්වකීය ස්වාමියා, බිරිඳ පරපුරුෂයන්, පර ස්ත්‍රීන් ඇසුරු කිරීම කෙරෙහි කිසිවෙකු කැමැති නො වේ. සෙස්සන් ද එසේම ය. එසේ කිරීම ලෝක සභ්‍යත්වයට හා බෞද්ධ ඉගැන්වීම්වලට සපුරා ම පටහැනි ය. එලෙස කල්පනා කොට වැරැදි කාම සේවනයෙන් වැළකීම, අන්‍යයන් ද එයින් වළකාලීම, එමගින් සිදුවන භයානක ප්‍රතිඵල අන්‍යයන්ට වටහාදීම අත්තූපනායික ධර්මයට අයත් ය. බොරුවෙන් තමන් රැවටීමට, තමන් මෙන් ම අන්‍යයෝ ද කිසිසේත් රුචි නො කරති. එබැවින් අප බොරු කීමෙන් වැළකීම, අන්‍යයන් ද එයින් වළක්වාලීම, එහි අනුසස් පැවසීම තුළින් වාග් සංවරය පිරිසුදු කරගත යුතු ය. එසේම කේළාම් කීම, නපුරු වචන කතා කිරීම, නිශ්ඵල වචන (ඕපාදූප) කතා කිරීම යන තුන් ආකාර වූ වාග් සමාචාරය ගැන ද පෙර සේ ම ත්‍රිකෝටික පාරිශුද්ධිය ඇති කරගත යුතු ය.

කවුරුන් හෝ කේළාම් කියා හිතවතුන් ගුරුවරුන් හෝ වැඩිහිටියන් අප කෙරෙහි බිඳවීමට අපි කිසිසේත් ම රුචි නො කරමු. අප හදවත් රිදවන රළු පරුෂ වචන කවුරු කීවත් අපි ඒවා ඇසීමට අපි‍්‍රය කරමු. මව්පිය සහෝදර සහෝදරියන් සමග නිවසේ සතුටින් කල් ගෙවන අවස්ථාවක අසල්වැසියෙක් රළු පරුෂ වචන කතා කළහොත් එම ශබ්දය අපට කෙතරම් අමිහිරි ද? අප ද එලෙස ක්‍රියා කළහොත් අන් අය ද අප සේ ම, කෙතරම් අපහසුතාවට පත් වෙත් ද? එබැවින් අප කිසිදාක එසේ හැසිරීම නුසුදුසු බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නොවේ. මනා හැදියාවෙන් යුත් අය කිසි දිනෙක නපුරු රළු පරුෂ වචන කතා නොකරති. එසේ කතා කරන අය ද එයින් වළක්වා ගැනීමට උත්සාහ දරති. සුභාෂිත වචන භාවිත කිරීමේ අනුසස් පවසති. ඇතැම්හු කෙළවරක් නැති ව මෙලොවටත්, පරලොවටත්, තමාටත්, අනුන්ටත් ඵලක් නොමැති නිශ්ඵල වචන (ඕපාදූප) කතා කරති. එහෙත් ශිෂ්ට සම්පන්න වූවෝ කිසිදාක එසේ නො කරති. එලෙස ක්‍රියා කරන්නන් එයින් වළක්වාලීමට උත්සාහ දරති. එහි ආදීනව වටහා දීමට තරම් කාරුණික වෙති.

මෙම අත්තූපනායික ධර්ම පර්යාය අත්තාධිපති, ලෝකාධිපති හා ධම්මාධිපති යන අධිපති ධර්ම අනුව ද මැනවින් උගන්වා තිබේ. මෙහි අධිපති යන්නෙන් දක්වනුයේ පාපයෙන්, පහත් ක්‍රියාවලින් වැළකීම සඳහා උපකාරී කරගන්නා කල්පනා ක්‍රම තුනකි. අත්තාධිපති ක්‍රමයේ දී තමා මුල්කරගෙන සිත සදාචාරයෙහි පිහිටුවීම සිදුවෙයි. භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් නම් ‘මා පැවිදි වූයේ චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලානප්‍රත්‍යය ආදිය නිසා හෝ, මතු භවයක සැප පතා හෝ නොව ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, සෝක, පරිදේව ආදියෙන් මිදීම පතාම යැයි’ සිත පාපයෙන් වැළකී කුසල් දහම් හි එකඟ කරගෙන බ්‍රහ්ම චරියාවෙහි නිරතවීම සිදුකළ යුතු ය. එය අත්තාධිපති නම් වෙයි.

භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් චීවර, පිණ්ඩපාත යනාදී ප්‍රත්‍යයන් හෝ වෙනත් සැපතක් නොපතා විමුක්තිය ම අරමුණු කරගෙන පැවිදි ව, වනගත ව බඹසර පුරන අතර ‘මා කාම සිතිවිලි, ද්වේෂ සිතිවිලි හෝ හිංසාකාරී සිතිවිලිවලින් යුක්ත වුවහොත් දිවැස්, දිවකන් ආදිය ඇති ශ්‍රමණ, බ්‍රාහ්මණ උතුමන්ට එය දැනෙන්නට ඉඩ ඇත. එසේ ම, දෙවිදේවතාවන්ට වුව ද මාගේ සිතිවිලි දැනගත හැකි ය. එසේ වුවහොත් ඔවුන් මා හෙළා දකිනු ඇතැ’ යි, යනුවෙන් සිතා ආත්ම දමනය ඇති කරගෙන ක්‍රියා කරත් නම්, එය ‘ලෝකාධිපති’ නම් වෙයි.

තව ද භික්ෂූන් වහන්සේ නමකට මෙසේ සිතීමට ඉඩ ඇත. ‘බුදුරදුන් වදාළ ධර්මය ස්වාක්ඛාත ගුණයෙන් යුත් ඉගැන්වීමකි. මා හා සමාන ව සිල් රකින සබ්‍රහ්මචාරීහු බොහෝ දෙනෙක් එහි හැසිරෙති. එබැවින් මා ද වීර්යය වඩා ගත සිත හික්මවා ගෙන අකුසලින් දුරු ව කුසලයෙහි යෙදී විමුක්තිය ලද යුතු යැ’ යි, සිතා ශාසනික බ්‍රහ්ම චරියාවෙහි තරව හැසිරෙන්නේ නම්, එය ‘ධම්මාධිපති’ නම් වෙයි.

මෙම අත්තූපනායික ධර්ම පර්යාය ඉතා කුඩා ළමයෙකුට වුව ද යම්කිසි වැරැදි ක්‍රියාවක බැරෑරුම්කම අවබෝධ කරදීමට ඉතා පහසු ධර්ම මාර්ගයකි. සමාජයේ ජීවත්වන ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට තර්ක බුද්ධියෙන් තොරව මනසට වැඩි වෙහෙසක් නොදී ඕනෑම ක්‍රියාවක හොඳ නරක තෝරා බේරා ගැනීමට මෙම අත්තූපනායික ධර්ම පර්යාය මහෝපකාරී වෙයි. මෙම ධර්ම කරුණු මනාව වටහාගෙන ආත්මාර්ථ පරාර්ථ සාධනයත්, දෙලොව දියුණුවත් සලසා ගැනීමට සිතට ගත යුතු ය.